همه ما از بزرگسالان گرفته تا کودکان و نوجوانان روزانه به کرات از شبکه های اجتماعی استفاده میکنیم، بدون اینکه از مضرات شبکه های اجتماعی و یا حتی فواید آن آگاه باشیم. در این مقاله از مجله کوروش مضرات و فواید شبکه های اجتماعی را بررسی میکنیم. ذکر این نکته ضروری است که باید پذیرفت در عصر حاضر استفاده از شبکه های اجتماعی امری اجتناب ناپذیر است. اما به راستی فضای مجازی و شبکه های اجتماعی چه مضرات و فوایدی برای زندگی روزمره ما و کودکان ما دارند؟
مضرات استفاده از شبکه های اجتماعی برای کودکان و بزرگسالان
همه چیز خوب و بد دارد. شبکه های اجتماعی هم علاوه بر فواید، مضرات هم دارند. شما در شبکه های اجتماعی به صورت آنلاین و بدون فیلتر در مقابل واقعیت قرار میگیرید. فضای مجازی حجم زیادی از اطلاعات بدون فیلتر را در اختیار کودکان و نوجوانان قرار میدهد. کودکان و نوجوانان در استفاده از شبکه های اجتماعی ممکن است در معرض محتوایی قرار بگیرند که مناسب سن آنها نیست. فرقی نمیکند، شبکه های اجتماعی هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان اعتیاد آور است. کودکان و نوجوانان یاد میگیرند در شبکههای اجتماعی و فضای مجازی هویتی متفاوت با هویت اصلی خود بسازند. در حقیقت شبکههای اجتماعی و ماهیت فضای مجازی در ترغیب آنها برای ساختن هویت مجازی ساختگی نقش پررنگی دارند.
هویت مجازی در شبکه های اجتماعی
تلاش برای ساخت هویتی مجازی یکی از مضرات اعتیاد آور شبکه های اجتماعی است. اینکه شما تصویر واقعی خود را هرگز به تماشا نمیگذارید و حتی انگیزهای هم برای انجام این کار هم ندارید. در این فضا چه کودکان و چه بزرگسالان یاد میگیرند که به جای تلاش در دنیای واقعی، با لایک و کامنتها در شبکه های اجتماعی پاداش روانی لازم را دریافت کنند. کودکان نیاز به فعالیت دارند اما استفاده از فضای مجازی و اعتیاد به شبکه های اجتماعی مانع از انجام بازیهای کودکانه میشود. آنها ترجیح میدهند پشت تلفن همراه و یا کامپیوتر نشسته و با دنیای مجازی اوقات خود را سپری کنند.
دادهها و اطلاعات بدون فیلتر برای هر کسی در فضای مجازی در دسترس است. این موضوع یکی از مضرات استفاده از شبکه های اجتماعی برای کودکان و نوجوانان است. آنها به سادگی میتوانند به محتوایی که مناسب سن آنها نیست دسترسی پیدا کنند. این موضوع تا حد زیادی خطرناک است. اصطلاحات خیلی زود از طریق شبکه های اجتماعی متداول میشوند. کودکان خیلی سریع از این اصطلاحات در محیط اجتماعی واقعی استفاده میکنند.اصطلاحاتی که حتی شاید گفتن آنها درست نباشد.
تهدیدها در شبکه های اجتماعی
اما از دیگر مضرات استفاده از شبکه های اجتماعی، روابط و صمیمیتهایی است که از طریق فضای مجازی شکل میگیرند. این موضوع چه برای کودکان و چه بزرگسالان تهدید به حساب میآید. چرا که روابط بر اساس هویتهای مجازی و کاملا ساختگی شکل میگیرند. آزار و اذیتهای مرتبط با فضای مجازی و شبکه های اجتماعی شامل انتقال پیام ، علائم، نشانهها، تصاویر ،صداها و پیامهای کوتاه است که در حال حاضر به شدت افزایش یافته است.
مخاطب این آزار و اذیتها و تهدیدها در اکثر مواقع کودکان و نوجوانان هستند. این در حالی است که بر اساس آمار مرتبط با مضرات شبکههای اجتماعی، هر هفت دقیقه یک کودک مورد آزار و اذیت از طریق شبکههای اجتماعی قرار میگیرد.
فواید شبکه های اجتماعی برای کودکان و بزرگسالان
فضای مجازی و استفاده از شبکه های اجتماعی جدا از مضرات آن، قطعا فواید زیادی هم دارد. ارتباط با دوستان و خانواده در سراسر جهان از طریق استفاده از شبکه های ارتباطی مجازی یکی از این فواید آن است. در دوران بروز بحران کرونا، کودکان و نوجوانان، بسیاری از دروس خود را از طریق شبکه های اجتماعی برگزار کردند.
استفاد از بستر شبکه های اجتماعی یکی از مباحث مهم و تاثیرگذار در بازاریابی دیجیتال مارکتینگ است. رسانهها و شبکه های اجتماعی در فضای مجازی میتوانند برای کودکان و نوجوانان بستر خوبی برای آموزش و یادگیری باشند. چه بزرگسالان و چه کودکان و نوجوانان با مراجعه به فضای مجازی و استفاده از شبکه های اجتماعی میتوانند در سریعترین زمان ممکن به اطلاعات دسترسی پیدا کنند.
اعتمادسازی کنید
عدهای معتقدند مضرات استفاده از شبکه های اجتماعی برای کودکان و نوجوانان بیشتر از فواید آن است. اما نمیتوان منکر این واقعیت شد که کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان با استفاده از شبکه های اجتماعی، به مهارت های زیادی دست پیدا میکنند. مهارتهایی از جمله آگاهی اجتماعی، مشارکت مدنی و مهارت های ارتباطی. برای جلوگیری و یا کم کردن مضرات شبکه های اجتماعی برای کودکان و نوجوانان راههای بسیاری است. والدین و یا معلمان میتوانند با ایجاد احساس اعتماد در کودکان و نوجوانان، بیشتر در جریان فعالیتهای آنها در شبکههای اجتماعی قرار بگیرند. این نزدیکی و اعتمادسازی، تاثیرات مثبتی دارد. اینکه اگر آزار و یا تهدیدی در شبکههای اجتماعی مواجه آنها بود، به راحتی با والدین و یا معلم خود در میان بگذارند.
مسئولیت والدین در برابر استفاده کودکان از شبکه های اجتماعی و مضرات آن
کارهای زیادی هست که والدین باید برای مقابله با مضرات استفاده از شبکه های اجتماعی برای کودکانشان انجام دهند. والدین بهتر است سعی در الگوسازی رفتاری برای کودکان و نوجوانان کنند. آنها نباید برای این الگوسازی به شبکه های اجتماعی اعتماد کنند. مرزها برای کودکان و نوجوانان در استفاده از تلفن همراه و کامپیوتر باید به طور کامل مشخص شود. این که اجازه دارند از چه شبکه های اجتماعی استفاده کنند. دو ساعت قبل از زمان خواب تلفن را خاموش کنند.
مدام شبکه های اجتماعی را چک نکنید
والدین برای جلوگیری و مقابله با مضرات استفاده از شبکه های اجتماعی باید با فرزندان خود گفتگو کنند. اینکه چرا برخی از موارد باید خصوصی بمانند. والدین به جای نگاه کردن مداوم به تلفن خود و چک کردن آن، با کودکان و نوجوانان صحبت کنند. چک کردن همزمان تلفن به کودکان و نوجوانان آموزش میدهد که استفاده از شبکه های اجتماعی در هر زمان چیز بدی نیست.
فرصتهایی را برای گفتگوی واقعی به خانواده و فرزندان خود اختصاص دهید
والدین باید از نگرانیهای خود در مقابل حریم خصوصی و مسائل مربوط به امنیت فضای مجازی و شبکه های اجتماعی با آنها صحبت کنند. روانشناسان معتقدند صرف زمان بیشتر از سه ساعت برای کودکان نوجوانان در شبکههای اجتماعی باعث ضعف سلامت روانی آنها میشود. بنابراین باید به میزان ساعت و مصرف کودکان از شبکههای اجتماعی و فضای مجازی دقت کرد. برای از بین بردن و یا کاهش مضرات استفاده از شبکههای اجتماعی بهتر است کودکان و نوجوانان خود را با دنیای واقعی بیشتر درگیر کنید. بهتر است آنها را درگیر ورزش، بازی، گفتگو و درسخواندن کنید.
با تمام این اوصاف تاثیرات منفی و مضرات استفاده از شبکه های مجازی امری اجتناب ناپذیر است. بنابراین تنها کاری که میتوان انجام داد، تلاش در جهت کم کردن این مضرات است.