۱۶ بازی فکری جذاب برای تقویت هوش و حافظه کودکان و بزرگسالان

بازی فکری پیر و جوان نمی‌شناسد. برای یک دورهمی یا حتی وقت‌ گذراندن یک نفره، چه کاری بهتر از انجام بازی فکری سراغ دارید؟ بازی‌های فکری فردی و گروهی، روز به روز متنوع‌تر و جذاب‌تر می‌شوند و این امکان را فراهم می‌کنند که در کنار سرگرم کردن، به تقویت هوش و حافظه هم کمک کنند. در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش به بررسی و معرفی ۱۶ بازی فکری سرگرم کننده و جذاب، برای بزرگسالان، نوجوانان و کودکان می‌پردازیم.

فواید بازی برای تقویت ذهن و حافظه

بازی در هر سنی می‌تواند موجب تقویت هوش و حافظه در افراد شود و با از بین بردن استرس، افراد را بهتر به دنیای بیرون وصل کند. تنها موضوعی که باید در مورد بازی‌های فکری به یاد داشته باشید این است که برای کودک خود از بازی مناسب سن او استفاده کنید. در ادامه می‌توانید با برخی از فواید بازی برای تقویت ذهن و حافظه آشنا شوید.

*بازی کردن به ترشح اندورفین در بدن کمک می‌کند و موجب می‌شود احساس بهتری را تجربه کنید.

*عملکرد مغز با بازی کردن بهبود پیدا می‌کند.

*به چالش کشیدن مغز و انجام بازی می‌تواند به تقویت حافظه کمک زیادی کند.

*افزایش خلاقیت و تحریک تخیل از دیگر فواید بازی کردن است.

*بازی کردن موجب بهبود روابط اجتماعی در کودکان و بزرگسالان می‌شود.

*بازی‌های گروهی موجب ایجاد صمیمیت و اعتماد می‌شود.

*بازی موجب تقویت احساس جوانی و شادی در افراد می‌شود.

اهمیت بازی موجب شده تا روز جهانی بازی در تقویم بین المللی ثبت شود و هر سال ۳۰ دسامبر این موضوع به همه افراد و خانواده‌ها یادآوری شود.

انواع بازی‌های فکری

بازی‌ها بنا بر نوع و شیوه انجام و طراحی، معمولا به ۴ دسته تقسیم می‌شوند. این تقسیم‌بندی از قرار زیر است:

• بازی‌ های تخته‌ای یا رومیزی (برد گیم)
•  کارتی
• ابداعی یا ساختنی
• معمایی

در ادامه به معرفی چند بازی فکری محبوب در دسته‌بندی‌های بالا می‌پردازیم.

بازی‌های تخته‌ای یا برد گیم

در بازی‌های تخته‌ای، بازی روی یک میز طراحی شده یا صفحه بازی را می‌توان روی میز قرار داد. این بازی‌ها می‌توانند از دو نفر به بالا شرکت‌کننده داشته باشند. در این نوع از بازی فکری، علاوه بر سرگرمی، تعامل و حس انجام یک رقابت گروهی، آن را هیجان انگیز می‌کند. این نوع بازی طرفداران بسیار زیادی دارد و عموما در پارک‌ها، مهمانی‌ها، کافه‌ها و … سرگرمی بسیار خوبی است.

۱- بازی فکری مونوپولی (Monopoly)

مونوپولی یکی از محبوب‌ترین و جذاب‌ترین بازی‌های فکری مناسب بزرگسالان برای دورهمی‌ها است که در سال ۱۹۰۳ اختراع شد. در این بازی یک تاس برای روند بازی تصمیم می‌گیرد. مونوپولی یک بازی تخته‌ای اصالتا آمریکایی است که ساعت‌ها طول می‌کشد. بازیکنان در این بازی برای به دست آوردن انحصار خانه‌های خاص در زمین بازی تلاش می‌کنند.

در کنار تاس، مجموعه‌ای از کارت‌ها هم وجود دارند که به همراه تاس شانس شما را هم محک می‌زنند. مونوپولی مدل‌های مختلفی دارد که شامل مدل دبلیو، مدل باب اسفنجی و … می‌شود. این بازی را جزو بازی‌های کارتی هم می‌توان به حساب آورد.

۲- جنگا (Jenga)

جنگا را احتمالا زیاد دیده‌اید، حتی اگر خودتان بازی نکرده باشید. در این بازی فکری سرگرم‌کننده، بلوک‌های چوبی روی هم قرار می‌گیرند و یک برج می‌سازند. این بازی برای کودکان هم مناسب است. در بازی جنگا، تعداد بازیکن‌ها مهم نیست. برای انجام این بازی فکری جذاب باید بلوک‌‌ها را روی سطح صاف بچینید و هر نفر یک بلوک از بین دیگر بلوک‌ها بردارد. هر بازیکنی که برج را خراب کند، بازنده حساب می‌شود.

۳- بازی فکری کاتان (Catan)

در این بازی فکری جذاب، بازیکن‌ها در یک جزیره با نام کاتان، برای به دست آوردن امتیاز پیروزی، امتیاز جمع می‌کنند. رقابت بر سر منابع انجام می‌شود و حوادثی بر سر راه بازیکنان قرار می‌گیرد که باید از آن عبور کنند. کاتان از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۵ جوایز زیادی را به خود اختصاص داده و حتی یک فیلم هم از روی آن ساخته شده است.

بازی کاتان حتی نام «بازی دوران ما» هم لقب گرفته است. حمله برای دستیابی به منابع و ساخت و سازهای استراتژیک، فرصت و امتیازهای بازیکن را بالا می‌برد. برای برنده شدن در این بازی، باید فرد ۱۰ امتیاز را درنهایت کسب کند.

۴- بازی فکری دژ برای همه رده‌های سنی

هوپا یک بازی ایرانی است که در سال ۱۳۹۲ محصولات خود را به بازار عرضه کرد. انواع مختلفی از این بازی با تصویرسازی‌های دقیق و جذاب در بازار وجود دارند. مثلا هوپا مدل دژ، برای رده سنی کودک، نوجوان و بزرگسال مناسب است. در این بازی، بازیکنان تلاش می‌کنند تا یک شهر جذاب بسازند و به بهترین حکمران در قلمرو پادشاهی تبدیل شوند.

بازی‌های کارتی

در بازی‌های کارتی، تعدادی کارت تعیین می‌کنند که هر بازی چطور باید ادامه پیدا کند. بازی‌های کارتی می‌توانند شامل دیگر بازی‌ها مثل تخته‌ای یا معمایی هم شوند. یعنی در اصل بازی‌ها می‌توانند همزمان جزو یک یا چند دسته باشند. محبوب‌ترین بازی‌ها شامل موارد زیر می‌شود.

۵- بازی مافیا مدل دلوکس (Mafia)

بازی مافیا جزو محبوب‌ترین بازی‌های کارتی است که هر روز هم بیشتر جای پای خودش را باز می‌کند. در مدل دلوکس که در اصل ترجمه فارسی بازی مافیا است، تعداد بازیکن‌ها باید بیش از ۴ نفر باشد و مدت زمان بازی هم یک ساعت یا کمتر است. نقش‌های هر بازیکن روی کارت‌های این بازی نوشته و تعیین شده است.

۶- بازی کاستل مدل افتر فایو (After 5)

در بازی فکری افتر فایو هم بازیکن‌ها باید بیشتر از ۴ نفر باشند. این بازی مناسب همه رده‌های سنی و از بازی Nox شب هالوین اقتباس شده است. در مدل مانتسر کاستل، اهالی قلعه باستانی کاستل، یعنی آقای کله کدو، استاد گور به گور و آقای کهنه پیچ مومیایی شده، مشغول ترساندن افرادی می‌شوند که به قلعه پا می‌گذارند. در این بازی فکری، باید در کنار شوخ‌طبعی، حس طنز و شوخی هم چاشنی کار باشد. اما درنهایت هر کس تعداد افراد بیشتری را بترساند، برنده است.

۷- بازی فکری ناکس (Nox)

بازی فکری کاستل، هم جذاب است و هم ساده. در بازی کاستل ۳ تا ۵ بازیکن بین ۳ تا ۵ کارت را در دست می‌گیرند. کارت‌ها با اعداد بالا را جلو خودمان باید بازی کنیم و کارت‌های با اعداد پایین را جلو دیگران. با گذاشتن کارت‌های با عدد پایین باید بتوانید امتیاز حریف‌هایتان را پایین بیاورید. در نهایت، اولین کسی که ۶ دسته کارت را در کنار هم در زمین خودش داشته باشد، بازی را تمام می‌کند. سپس امتیازها شمرده می‌شوند و هر کسی که بیشترین امتیاز را داشته باشد، برنده است.

۸- بازی فکری زیر خاکی ( Dead Man’s Draw)

در بازی زیرخاکی که از بازی Dead Man’s Draw الهام گرفته شده، ۲ تا ۴ نفر بازی می‌کنند. در این بازی فکری، بازیکن‌ها باید سعی کنند که تعداد بیشتری از کارت‌های زیرخاکی را رو کنند. بازیکن‌‌ها به هر تعداد بخواهند می‌توانند کارت زیرخاکی رو کنند ولی اگر کارت تکراری رو کنند، می‌بازند. اگر قبل از این‌که بازیکن ببازد، کارت رو کردن را متوقف کند، می‌تواند هر چه کارت رو شده را برای خودش بردارد.

بازی‌های ابداعی

این مدل بازی‌ها هم راحت‌اند و هم با کمترین امکانات می‌توانید آن‌ها را انجام دهید. حتی می‌توانید خودتان از همین مدل بازی‌ها ابداع کنید. این بازی های جذاب برای تقویت هوش و حافظه هم بسیار موثرند.

۹- تمرین شمارش معکوس

بازی شمارش معکوس برای تقویت حافظه بسیار مفید است. در این بازی فکری، اعداد را باید به صورت برعکس و ذهنی شمارش کنید. خودتان به تنهایی می‌توانید این کار را بکنید و نیاز به گروهی انجام دادن آن هم نیست. از یک شماره بالا مثل ۱۰۰ یا ۱۰۰۰ بشمرید و عدد را کم کنید.

هر بار که عدد را اشتباه می‌شمرید، به عدد بالا برگردید و از اول شروع کنید. در مرحله بعدی دو شماره دو شماره و بعد سه شماره سه شماره از اعداد کم کنید و به صورت معکوس بشمارید.

۱۰- کار کردن با دست مخالف

انجام دادن کارها با دست مخالف چندان هم آسان نیست. این کار را می‌توانید به عنوان یک بازی فکری انجام دهید. با این روش بین سلول‌‌های مغز ارتباط ایجاد می‌شود. حتی می‌توانید با دست مخالف لباس بپوشید، مسواک بزنید، بنویسید، موهایتان را شانه بزنید و هر کار خلاقانه دیگری که به ذهنتان می‌رسد.

بازی‌های معمایی

۱۱- بازی فکری اتتلو (Otello)

اتللو یک بازی فکری اصالتا ژاپنی است که فردی به نام هاسه گاوا آن را طراحی کرد. این بازی فکری دو نفره قوانین ساده و راحتی دارد. حتی پشت این بازی فکری، فلسفه‌های زیادی وجود دارد. مثلا زمینه و رنگ متضاد مهره‌ها در این بازی، نمادی از خیر و شر است. ۶۴ خانه در این بازی وجود دارند که یک طرف مهره‌های سیاه و طرف دیگر، مهره‌‌های سفید چیده شده‌اند. به اتللو، «ریورسی» هم گفته می‌شود.

۱۲- بازی فکر بکر

در این بازی بازیکنان باید کار رمزگشایی را انجام بدهند. یک صفحه رمزگشایی، میخ‌های رمزی با رنگ‌های مختلف، میخ‌های راهنما معمولا مشکی و سفید ابزارهای این بازی هستند. در این بازی فکری، یک نفر نقش رمزگذار و نفر دیگر رمزگشا را بازی می‌کند. رمزگشا سعی می‌کند تا الگویی را که رمزگذار انتخاب کرده است، کشف کند.

۱۳- بازی معمایی پنتاگو (Pentago)

پنتاگو هم یک بازی فکری دو نفره است که سال ۲۰۰۴ توسط یک سوئدی به نام توماس فلودن ساخته شد. این بازی‌، سال‌‌های متوالی جوایز زیادی را از آن خود کرده است. برای بازی پنتاگو، ۲ بازیکن به نوبت مهره‌ای را در صفحه قرار می‌دهند. سپس یکی از صفحه‌ها را به صورت ۹۰ درجه می‌چرخانند. اولین بازیکنی که بتواند ۵ مهره از مهره‌هایش را در جهت افقی یا عمودی، یا اریب یا پشت سرهم ردیف کند، برنده بازی است.

۱۴- سودوکو برای تقویت ذهن و حافظه

سودوکو یک بازی فکری تقویت هوش و حافظه است که برای همه سنین مناسب است. این بازی از کاهش عملکرد مغز در بزرگسالی جلوگیری می‌کند و موجب بهبود وضعیت هوش و حافظه در کودکان می‌شود. هدف از این بازی پیدا کردن همه اعداد و حروف گم شده است که نیاز به فکر کردن زیادی دارد.

بیشتر بخوانید: ۱۰ فایده شگفت‌انگیز حل جدول سودوکو برای کودکان و بزرگسالان

۱۵- پازل

پازل یکی از چالش برانگیزترین بازی‌های فکری تقویت هوش و حافظه برای سرگرمی کودکان و بزرگسالان است. از طرفی این بازی موجب ایجاد هماهنگی بین چشم و دست کودک می‌شود و به رشد مغز او کمک زیادی می‌کند.

۱۶-  حل جدول برای تقویت حافظه در بزرگسالان

بدون شک جدول یکی از سرگرمی‌ها و بازی‌های جذاب است که از سنین نوجوانی تا میانسالی می‌توانید خود را با آن سرگرم کنید. جدول‌ها به صورت‌های مختلف و در روزنامه و مجله‌ها چاپ می‌شود. بسته به سطح اطلاعات عمومی جداول میزان سختی و آسانی دارند. همچنین جدول‌ها به زبان انگلیسی و زبان‌های دیگر هم موجود هستند.

با حل جدول می توانید تا حد زیادی اطلاعات عمومی خود را بالا ببرید. این بازی ساده و سرگرم کننده به شما کمک می کند تا هوش و حافظه خود را تقویت کنید. اپلیکیشن ها و وب سایت‌های آنلاین به شما کمک می‌کنند تا این بازی را در هر شرایط و بدون استفاده از کاغذ و صدمه زدن به محیط زیست انجام دهید. از انواع ایرانی بازی فکری جدول می توان به جدولانه، جدول پلاس و … اشاره کرد.

در این مقاله سعی کردیم تا تعدادی از بازی‌های محبوب و پرطرفدار را به شما معرفی کنیم. در کنار این بازی‌های فکری، می‌توانید از بازی‌های نوستالژیک مثل منچ، مارپله، تخته نرد، شطرنج، اسم/فامیل و … هم برای سرگرم شدن و به چالش کشیدن ذهن خود استفاده و آن‌ها را امتحان کنید.

بیشتر بخوانید: ۵۰ ایده یونیسف برای بازی و سرگرمی کودکان در روزهای گرم تابستان

سوالات متداول

چند نوع بازی فکری وجود دارد؟

معمولا بازی‌های فکری را به ۴ دسته بُرد گیم، ابداعی، معمایی و کارتی تقسیم می‌کنند.

برای دورهمی چه بازی فکری انجام دهیم؟

لیست متنوعی از بازی‌های فکری وجود دارند که بنا به روحیه بازیکنان، تعداد و امکاناتی که در دسترس دارید، می‌توانید یک یا چند تای آن‌ها را انتخاب کنید.

یک بازی فکری ساده برای دورهمی‌ها چیست؟

بازی‌های ابداعی را می‌توانید بدون هیچ امکاناتی انجام دهید و سرگرم شوید. این بازی‌‌ها به رغم ساده بودن، گاهی اوقات بسیار پیچیده و در عین حال جذاب هستند.

منابع: parenting.firstcry /helpguide