فلسفه ۱۴ خوراکی، میوه و نمادهای شب یلدا از گذشته تا امروز

چیزی در مورد نمادهای شب یلدا می‌دانید؟ چرا انار و هندوانه نماد شب یلدا هستند؟ آجیل شب یلدا نماد چیست؟ در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش می‌توانید با فلسفه خوراکی‌ها و نمادهای شب یلدا به طور کامل آشنا شوید. در انتهای مقاله به سوالات متداول در مورد فلسفه خوراکی‌ها و نمادهای شب یلدا پاسخ خواهیم داد.

فلسفه شب یلدا

شب یلدا یا همان شب چله خودمان یکی از قدیمی‌ترین اعیاد ما ایرانی‌ها است که هر ساله در شب ۳۰ آذر برگزار می‌شود. شواهد نشان می‌دهد که شب یلدا تقریباً ۸۰۰۰ سال قدمت دارد و خاستگاه آن در آیین باستانی زرتشتی است. این شب در واقع پاییز و زمستان ایرانی را از هم جدا می‌کند. به عبارت دیگر یلدا شبی است که ۴۰ روز اول زمستان را از ۴۰ روز دوم آن جدا می‌کند.

ایرانیان باستان نیز مانند بسیاری از مردم دنیا بیشتر تغییرات فصلی را جشن می‌گرفتند و معنای نمادین و مذهبی برای آن‌ها قائل بودند. در مورد شب یلدا مردمان ایران باستان معتقد بودند که شب یلدا طولانی‌ترین شب سال و شب تولد دوباره خورشید است.

پیشینیان بر این باور بودند که در این شب به عنوان طولانی‌ترین شب سال، اهریمن یا فرشته بدی‌ها با فرشته خوبی‌ها مبارزه می‌کند و در نهایت فرشته خوبی‌ها پیروز می‌شود. از همین رو صبح هنگام دوباره خورشید طلوع می‌کند و روشنایی همه دنیا را فرا می‌گیرد.

از این روز رفته رفته روزها طولانی‌تر می‌شوند و این نشانه ظهور پر رنگ‌تر خورشید در دنیا است. شب یلدا نماد پیروزی خورشید بر تاریکی است. هر چند که ۴۰ شب بعد از شب یلدا هوا سردتر است، اما شب یلدا نماد امید به روزهای گرم‌تر و طولانی‌تر است.

جالب است بدانید که نام اصلی شب یلدا، «شب چله»، به معنای ۴۰ شب بود. منظور از «چله» همان چهل بود که اشاره به این واقعیت داشت که زمستان به دو ۴۰ روز تقسیم می‌شد. واژه یلدا یک کلمه سریانی به معنای «زایش و تولد» است.

در واقع شب یلدا شب تولد میترا، خدای خورشید است و پیروان ایرانی مذهب زرتشت برای این موضوع از کلمه «یلدا» استفاده می‌کردند. پیشنهاد می‌کنیم مقاله چرا شب یلدا طولانی‌تر از شب‌های دیگر است را هم بخوانید.

همه چیز درباره خوراکی‌ها و نمادهای شب یلدا

یلدا شب دور هم بودن و خوردن خوراکی‌های یلدایی و لذت بردن از سنت‌های کهن است. در شب یلدا خوردن و قرار دادن برخی خوراکی‌ها در سفره یلدا اهمیت زیادی دارد. هر یک از این خوراکی‌ها فلسفه‌ای جداگانه دارند و از زمان‌های دور به عنوان نماد شب یلدا در سفره یلدای ایرانیان قرار می‌گرفتند.

۱- انار؛ از نمادهای اصیل شب یلدا

«انار قرمز» نیز درست همانند هندوانه یکی از میوه‌ها و نمادهای شب یلدا است که از دیرباز تاکنون خوردن آن جزو ثابت آداب و رسوم شب یلدا محسوب می‌شود. انار قرمز از نمادهای شب یلدا است و در چیدمان سفره یلدا یادآور خورشید و نشانه برکت، شادی و زایش است.

خوردن انار در این شب می‌تواند انرژی را افزایش دهد و موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. به علاوه انار به روایت افسانه‌ها «میوه خدایان» است و در دین زرتشت مقدس شمرده می‌شود. درخت انار از «درختان مینویی» است و در آیین زرتشت نیز از شاخه‌ها و میوه انار استفاده می‌شود.

علاوه بر این از خواص انار این است که خون را تصفیه می‌کند و این موضوع به عنوان نماد زندگی دوباره در شب یلدا معنا می‌شود. جالب است بدانید که میوه انار در آیین کهن ایرانیان نماد خورشید بوده و از همین رو قرار دادن آن در سفره یلدا اهمیت زیادی داشت.

انار سرشار از ویتامین C و آنتی اکسیدان‌های مفید است که برای تقویت سیستم ایمنی بدن و همچنین حفظ سلامت اهمیت زیادی دارد. خوردن انار در روزهای سرد می‌تواند از شما در برابر سرماخوردگی و بیماری محافظت کند.

۲- هندوانه؛ از مهم‌ترین خوراکی‌های شب یلدا

خوردن هندوانه در شب یلدا از زمان ایران باستان تا به امروز به عنوان یک سنت ادامه پیدا کرده است. این میوه خنک و فوق‌العاده شیرین یکی از مهم‌ترین خوراکی‌های شب یلدا است که از سال‌ها پیش در سفره ایرانیان باستان نیز قرار می‌گرفت. در مورد خوردن هندوانه در شب یلدا نظرات متعددی وجود دارد. برخی بر این باور هستند که هندوانه به عنوان یکی از نمادهای شب یلدا نشانه «آبادانی و پیشبرد زندگی» است.

برخی معتقد هستند که خوردن هندوانه در شب یلدا به دلیل خداحافظی با این میوه تابستانی و شروع فصل سرما است. عده‌ای دیگر بر این باور هستند که قرمزی هندوانه می‌تواند نماد دوستی، آسودگی، عشق و آبادانی باشد.

به علاوه قرمزی هندوانه نماد «خورشید» است و گرمای آن می‌تواند در طول زمستان از ما در برابر بیماری‌ها محافظت کند. گرد بودن هندوانه نیز درست مثل گردی کره زمین نماد زندگی است. سفیدی روی پوست هندوانه نشانه صلح و آرامش است و دانه‌های آن نماد باروری و تولید مثل هستند.

مردم از قدیم معتقد بودند که افرادی که در شروع زمستان هندوانه می‌خورند، در طول سال دیگر به بیماری مبتلا نمی‌شوند و سرما نمی‌خورند. فصل هندوانه تابستان است و عده‌ای بر این باور هستند که چون هندوانه میوه فصل گرم سال است، خوردن آن در ابتدای فصل سرما می‌تواند به ما کمک کند تا زمستانی گرم و پر انرژی را آغاز کنیم.

از طرف دیگر هندوانه یک میوه فوق‌العاده مفید با طبع سرد و تر است که به دلیل داشتن آب فراوان به خوبی بدن را هیدراته می‌کند و برای رفع عطش مفید است. خوردن هندوانه در شب یلدا فواید زیادی برای بدن دارد و به جوانی، شادابی و حفظ سلامت قلب کمک زیادی می کند و البته عوارض خوردن هندوانه در شب یلدا را هم فراموش نکنید.

اگر برای چیدن سفره یلدا می‌خواهید هندوانه را تزیین کنید پیشنهاد می‌کنیم مقاله ایده‌های تزیین هندوانه شب یلدا را هم بخوانید.

بیشتر بخوانید: راهنمای خرید هندوانه سرخ و شیرین

۳- آجیل شب یلدا نماد چیست؟

«آجیل شب یلدا» که جایگاه ویژه‌ای در سفره‌های شب یلدا دارد، نماد برکت، فراوانی و شادکامی است. برخی معتقد هستند که آجیل شب یلدا بعداً به سفره یلدا اضافه شد و برخی دیگر بر این باور هستند که ایرانی‌ها در گذشته نیز در سفره‌های یلدایی خود از آجیل استفاده می‌کردند.

آجیل یکی از خوشمزه‌ترین خوراکی‌های شب یلدا است که امروزه شکل آن کمی نسبت به گذشته تغییر کرده است. در قدیم برای آجیل یلدا بیشتر از میوه‌های خشک، تخمه، گردو و کشمش استفاده می‌شد.

اما امروزه بسیاری از خانواده‌ها برای تدارک آجیل شب یلدا از انواع مغزها مثل فندق، بادام، پسته و… استفاده می‌کنند. از دیگر تنقلات و آجیل‌های شب یلدا می‌توان به نخود برشته، گندمک، شاهدانه، سنجد و برنجک نیز اشاره کرد.

آجیل شب یلدا به منظور نزدیک‌تر شدن افراد فامیل و همچنین از بین رفتن کینه‌ها در سفره یلدا قرار می‌گیرد. در گذشته برای تهیه آجیل شب یلدا از کشمش سبز، گردو، فندق، انجیر خشک، توت خشک، خرما، برگه زردآلو و هلو استفاده می‌شد. اما امروزه این آجیل شکل‌های متنوع‌تر و متفاوت‌تری به خود گرفته است.

به علاوه آجیل شب یلدا در دسته سالم‌ترین تنقلات قرار می‌گیرد و طبع گرمی دارد. از همین رو مصرف آن در کنار هندوانه و انار که طبع‌شان سرد است می‌تواند به جلوگیری از سردی در افراد بلغمی و سرد مزاج کمک کند. پیشنهاد می‌کنیم مقاله تزیین آجیل شب یلدا را هم بخوانید.

برای خرید انواع آجیل و خشکبار می‌توانید از طریق فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش به روش‌های خرید تلفنی، حضوری یا اینترنتی اقدام کنید.

۴- فال حافظ از نمادهای ایرانی شب یلدا

یکی از نمادهای فرهنگی شب یلدا خواندن اشعار حافظ و گرفتن فال حافظ است. در پاسخ به این سوال که چرا شب یلدا فال حافظ می‌گیریم؟ واقعا دلیل خاص و پیشینه تاریخی به خصوصی وجود ندارد. سنت فال گرفتن در شب یلدا بیشتر یک سرگرمی و پیش بینی روزهای روشن‌تر و امید به روزهای بهتر است.

۵- فلسفه خوردن لبو در شب یلدا

امروزه تزیین سفر شب چله با میوه‌های متنوعی مثل انگور و سیب و خوراکی‌هایی مثل لبوی پخته جزو آداب و رسوم شب یلدا است. اما این میوه‌ها و شب چره‌هایی مثل انواع میوه خشک به مرور به سفره یلدا اضافه شدند. در مورد این که نماد لبو در شب یلدا چیست اطلاعاتی در دسترس نیست اما به هر حال در لیست خوراکی‌های شب یلدا قرار گرفته است.

خواص و فواید لبو برای سلامت بدن آن قدر فراوان است که آن را به عنوان اصلی‌ترین خوراکی‌های یلدا تبدیل کرده است. لبو موجب تقویت سیستم ایمنی بدن شده و از سرماخوردگی در پاییز و زمستان پیشگیری می‌کند.

به علاوه خوردن لبو به تمیز کردن معده کمک می‌کند و سرشار از مواد مفید و مغذی برای بدن است. پیشنهاد می‌کنیم مقاله طرز تهیه لبو به روش بازاری و طرز تهیه چیپس لبو را هم بخوانید.

۶- کدو حلوایی؛ از نمادها و خوراکی‌های خاص شب یلدا

شاید امروزه تعداد کمی از خانواده از دسر کدو حلوایی در سفره یلدایی خود استفاده کنند، اما باید بدانید که کدو حلوایی یکی از بهترین خوراکی‌ها برای شروع زمستان است. بسیاری از خانواده‌ها در شمال از دسر کدو حلوایی همراه با کمی دارچین و شکر در سفره‌های یلدایی خود استفاده می‌کنند یا دسر کدو حلوایی ترکی که به آن کاباک تاتلیسی می‌گویند را در این شب تدارک می‌بینند.

از جمله خواص و فواید کدو حلوایی این است که موجب جلوگیری از سرماخوردگی، ضدعفونی بدن و همچنین تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود.

۷- انگور؛ در لیست خوراکی‌های ویژه شب یلدا

یکی دیگر از خوراکی‌های ویژه شب یلدا «انگور» است. اصفهانی‌ها حتما برای شب یلدا انگور تدارک می‌بینند. انگور قرمز طبع گرم و خواص فوق‌العاده زیادی برای سلامت بدون دارد. خوردن میوه انگور در ابتدای زمستان می‌تواند ایده فوق‌العاده‌ای برای تقویت سیستم ایمنی بدن باشد.

۸- سیب؛ از میوه‌های خوشمزه و مفید شب یلدا

از خواص سیب این است که یک میوه فوق‌العاده مقوی و سالم برای تقویت سیستم ایمنی بدن است که معمولاً در سفره‌های شب یلدا جای ویژه‌ای دارد. مصرف سیب در آخرین شب پاییز می‌تواند به افزایش انرژی بدن کمک کند و همچنین جهت جلوگیری از بیماری‌های تنفسی و دیابت مفید باشد.

۹- ازگیل؛ از نمادهای یلدایی در گیلان

یکی از جذاب‌ترین میوه‌های باستانی که از قدیم در شب یلدای بسیاری از شهرها از جمله گیلان قرار می‌گرفت، «ازگیل» است. این میوه سرشار از ویتامین‌های مختلف است و در درمان فشار خون و دیابت بسیار مفید است.

۱۰- شیرینی و دسرهای مختلف؛ از خوراکی‌های مهم شب یلدا

شب یلدا به دورهمی و شیرینی‌های مختلف و خوشمزه شهرت دارد. درواقع می‌توان گفت که «شیرینی» از نمادهای شب یلدا است و  قرار دادن آن در سفره یلدایی یکی دیگر از سنت‌های قدیمی است که نباید آن را فراموش کنید.

از مشهورترین نمادهای شیرینی شب یلدا می‌توان به باسلوق، قطاب، پشمک و انواع دسرها و شیرینی‌های خانگی اشاره کرد. پیشنهاد می‌شود مقاله طرز تهیه شیرینی شب یلدا و طرز تهیه انواع دسر یلدایی را در مجله کوروش مطالعه کنید.

۱۱- میوه خشک؛ از خوراکی‌های مفید و سالم شب یلدا

در میان بهترین خوراکی‌های شب یلدا میوه خشک از مفیدترین و خوشمزه‌ترین شب چره‌هایی است که در سفره یلدا قرار می‌گیرد. از آنجایی که با شروع زمستان بسیاری از میوه‌های تابستانی در بازار موجود نیستند، قرار دادن انواع میوه خشک بر سر سفره یلدا می‌تواند ایده فوق‌العاده‌ای برای پذیرایی در این شب باشد.

۱۲- سبد گل شب یلدا؛ از نمادهای جدید شب یلدا

قرار دادن گل نه تنها موجب زیباتر شدن میز یلدا می‌شود، بلکه نماد طراوت و شادابی است. قرار دادن سبد گل برای شب یلدا جزو نمادهای جدید یلدا و سنتی زیبا و دلنشین است. شما می‌توانید برای شب یلدا از گل برای تزیین هندوانه، درست کردن سبد یلدایی، تزیین آجیل و شیرینی یلدا یا حتی تزیین میز یلدا استفاده کنید.

این ایده به خصوص برای تزیین سفره یلدای نو‌عروس اهمیت زیادی دارد. برای درست کردن گل یلدایی می‌توانید داخل یک سبد چند شاخه گل، تکه‌هایی انار و میوه‌های برش خورده یلدایی قرار دهید و یک سبد منحصر به فرد برای سفره شب یلدا طراحی کنید.

۱۳- خرمالو؛ از میوه‌های خوشمزه شب یلدا

«خرمالو» میوه روزهای پاییزی و سرد است. میوه‌ای که در کنار انار و هندوانه یلدا به نماد شب یلدا تبدیل شده و به دلیل رنگ نارنجی و زیبایی که دارد جلوه بی‌نظیری به سفره‌های یلدایی می‌بخشد. از جمله خواص خرمالو این است که سرشار از ویتامین B6، A، C، منگنز، فسفر، پتاسیم، کلسیم و فیبر است؛ ویتامین‌ها و مواد معدنی که سیستم ایمنی بدن را در فصل زمستان بیمه می‌کنند.

خوردن خرمالو در آخرین روز پایین می‌تواند میل به خوردن شیرینی‌جات و شکلات را کاهش دهد و از همین رو برای افرادی که دوست دارند در شب یلدا شیرینی کمتری مصرف کنند، بسیار ایده‌آل است. این میوه انرژی‌بخش است و برای رفع خستگی و استرس نیز بسیار مفید است.

۱۴- روشن کردن شمع در شب یلدا

روشن کردن شمع در شب یلدا نماد پیروزی روشنایی بر تاریکی است. مردم ایران در زمان باستان برای فراری دادن تاریکی و اهریمن در شب یلدا آتش روشن می‌کردند و معتقد بودند که آتش یا شمع شب یلدا می‌تواند تاریکی و ظلمت را نابود کند.

روشن کردن شمع در شب یلدا نماد چیست؟ شمع روشن سمبل تولد دوباره خورشید و طولانی‌تر شدن مدت زمان روز است که برای ایرانیان اهمیت زیادی داشت. برای تزیین سفره شب یلدا می‌توانید چند شمع روشن کنید و در بخش‌های مختلف سفره قرار دهید.

این کار احساس گرما و حس و حال جذاب‌تری به فضای خانوادگی شما می‌بخشد و برای زیباتر شدن سفره یلدا نیز ایده مناسبی است. می‌توانید برای خاص‌تر به نظر رسیدن سفره یلدا قسمتی از سیب، پرتقال یا انار را جدا کنید و یک عدد وارمر داخل میوه قرار دهید و آن را سر سفره یلدایی‌تان بگذارید. پیشنهاد می‌کنیم خودتان در خانه شمع رنگی و معطر درست کنید.

رمز و رازهای شب یلدا

شب یلدا یک سنت کهن و دیرینه است که از حدود ۸۰۰۰ سال پیش از دین زرتشت به جا مانده است. هر چند که امروزه شب یلدا معنای متفاوتی برای ما پیدا کرده است، اما هنوز هم این روز در تاریخ ما ایرانیان اهمیت زیادی دارد. قرار دادن همه میوه‌ها و خوراکی‌های خوشمزه در کنار سبد گل یلدا که با میوه‌های نماد این شب درست شده می‌تواند یک روز به یاد ماندنی را برای ما رقم بزند.

امروزه نیز شب چله به عنوان طولانی‌ترین شب سال برای همه ما روزی خاص و متفاوت با سایر روزها تلقی می‌شود. در پس همه میوه‌ها و خوراکی‌هایی که به عنوان نمادهای شب یلدا شناخته می‌شوند فلسفه‌ای وجود دارد و همین موضوع آیین‌های شب یلدا را برای ما دلچسب‌تر می‌کند و در پس سالیان دراز زنده نگه می‌دارد.

از مهم‌ترین رمز و رازهای شب یلدا می‌توان به زایش خورشید و شب تولد میترا، ایزد نجات‌بخش در این شب اشاره کرد. از طرف دیگر شب یلدا درست در روز میلاد حضرت مسیح برگزار می‌شود و از همین رو نیز به عنوان روزی شگفت‌انگیز و مبارک شناخته می‌شود.

نکاتی که بهتر است در مورد خوراکی‌های شب یلدا بدانید

• هر چند که انار و هندوانه از مهم‌ترین نمادهای شب یلدا هستند، اما هر دو این میوه طبع سردی دارند. سعی کنید از مصرف زیاد میوه‌های سرد در شب خودداری کنید تا دچار کسالت و خواب‌آلودگی و سردی بدن نشوید.
• اگر فشار خون بالایی دارید، سعی کنید کمتر از خوراکی‌های یلدایی شور مثل آجیل‌ها استفاده کنید و بیشتر میوه خشک و آجیل‌های شیرین بخورید.
• برای خوردن هندوانه شب یلدا بهتر است آن را پیش از غذا و به مقدار محدود استفاده کنید.
• بهتر است میوه‌های شب یلدا را قبل از شام میل کنید تا دچار نفخ و مشکلات گوارشی نشوید.

سوالات متداول درباره فلسفه نمادها و خوراکی‌های شب یلدا

فلسفه خوردن هندوانه در شب یلدا چیست؟

خوردن هندوانه در شب یلدا دلایل زیادی دارد. هم برای پیشگیری از بیماری و هم اینکه برخی معتقدند که هندوانه نماد خورشید است و خوردن آن در شب یلدا نشانه دوستی، عشق، آبادانی و شروعی گرم برای زمستان است.

آجیل شب یلدا نماد چیست؟

آجیل از خوراکی‌های سنتی و نمادین شب یلدا است که نماد برکت، فراوانی و شادکامی است.

اصلی‌ترین خوراکی‌های شب یلدا کدامند؟

انار، هندوانه و آجیل اصلی‌ترین خوراکی‌های شب یلدا هستند.