زونا بیماری است که بر اعصاب شما تأثیر میگذارد. این بیماری میتواند باعث سوزش، درد، گزگز و یا خارش و همچنین مشکلات پوستی و تاول شود. در این مقاله مجله کوروش با بیماری زونا، علت و عوامل ابتلا به زونا، مراقبت از بیمار مبتلا به زونا و راههای درمان بیماری زونا آشنا میشوید.
بیماری زونا چیست؟
ممکن است به یاد داشته باشید زمانی را که در کودکی یا نوجوانی، آبله مرغان گرفته بودید. زونا توسط همان ویروس، ویروس واریسلا زوستر (VZV) ایجاد میشود. بعد از بهبودی از آبله مرغان، ویروس به زندگی در برخی از سلولهای عصبی شما ادامه میدهد. این ویروس معمولا غیرفعال است، بنابراین شما حتی نمیدانید که در بدن شماست.
در حقیقت، بیشتر بزرگسالان با VZV در بدن خود زندگی میکنند و هرگز به زونا مبتلا نمیشوند. اما، برای تقریبا از هر ۳ بزرگسال، یک ویروس دوباره فعال میشود و به جای ایجاد مورد دیگری از آبله مرغان، زونا تولید میکند. پزشکان هنوز دقیقا نمیدانند که چه عواملی باعث میشود ویروس از غیرفعال به فعال تبدیل شود. داشتن زونا به معنای ابتلا به بیماری زمینهای دیگری نیست.
چگونه ممکن است به بیماری زونا مبتلا شوید؟
همه کسانی که به آبله مرغان مبتلا شدهاند، ویروس VZV را در بدن خود دارند و در معرض خطر زونا قرار دارند. در حال حاضر، هیچ راهی برای دانستن اینکه چه کسی به این بیماری مبتلا خواهد شد وجود ندارد. اما، برخی از موارد این احتمال را بیشتر میکند. خطر ابتلا به زونا با افزایش سن، افزایش مییابد. ممکن است افراد با افزایش سن مشکل بیشتری برای مقابله با عفونتها داشته باشند. تقریبا نیمی از موارد زونا در بزرگسالان ۶۰ ساله یا بالاتر است. احتمال ابتلا به زونا در سن ۷۰سالگی نیز بسیار بیشتر میشود.
سیستم ایمنی بدن شما بخشی از بدن است که به عفونتها پاسخ میدهد. سن میتواند بر سیستم ایمنی بدن شما تأثیر بگذارد. بنابراین عفونت HIV، سرطان، شیمی درمانی، آفتاب زیاد یا داروهای پیوند اعضا نیز میتواند عوامل ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن و افزایش احتمال ابتلا به این بیماری باشد. حتی استرس یا سرماخوردگی میتواند سیستم ایمنی بدن شما را برای مدت کوتاهی ضعیف کند. همه اینها میتواند شما را در معرض خطر زونا قرار دهد.
آیا زونا مسری و واگیردار است؟
زونا مسری نیست. نمیتوانید آن را از کسی بگیرید. اما، میتوانید آبله مرغان را از شخصی که زونا دارد، بگیرید. بنابراین، اگر هرگز آبله مرغان نداشتهاید، سعی کنید از هرکسی که زونا دارد، دوری کنید. اگر زونا دارید، سعی کنید از کسی که به آبله مرغان مبتلا نشده یا ممکن است سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشد، دوری کنید.
علائم زونا چیست؟
معمولا زونا فقط در یک طرف بدن یا صورت و در یک ناحیه کوچک بیش از همه نقاط ایجاد میشود. متداولترین مکان برای زونا، نواری است که در یک طرف خط کمر شما قرار میگیرد.
بیشتر افراد برخی از علائم زیر را دارند:
*سوزش، سوزن سوزن شدن یا بیحسی پوست
*احساس بیماری؛ لرز، تب، ناراحتی معده یا سردرد
*تاول های پر از مایعات
*پوستی که به لمس حساس است
*خارش خفیف تا درد شدید
بسته به جایی که زونا ایجاد میشود، میتواند علائمی مانند سکسکه یا حتی از دست دادن بینایی را ایجاد کند. برای برخی افراد علائم زونا خفیف است. ممکن است فقط کمی خارش داشته باشند. برای دیگران، زونا میتواند درد شدیدی ایجاد کند که از ملایمترین لمس یا حتی وزش نسیم روی پوست این در احساس شود.
زونا چه مدت دوام میآورد؟
بیشتر موارد زونا ۳ تا ۵ هفته طول میکشد. زونا از الگویی پیروی میکند. اولین علامت اغلب سوزش یا سوزن سوزن شدن است. گاهی اوقات، شامل بیحسی یا خارش در یک طرف بدن است. بین ۱ تا ۵ روز پس از احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش روی پوست، لکههای قرمز ایجاد میشود. چند روز بعد، ضایعات پوستی به تاولهای پر از مایعات تبدیل میشود. حدود یک هفته تا ۱۰ روز پس از آن، تاولها خشک می شوند و پوسته پوسته میشوند.
چند هفته بعد، پوستهها پاک میشوند. بیشتر افراد فقط یکبار دچار زونا می شوند. اما، داشتن آن بیش از ۱بار امکان پذیر است.
درمان بیماری زونا
پس از برطرف شدن ضایعات پوستی زونا، برخی از افراد ممکن است با درد مداوم به نام نورالژی پس از تبخال یا PHN روبهرو شوند. درد در ناحیهای که لکهها وجود دارد احساس میشود. برای برخی از افراد، PHN طولانیترین و بدترین قسمت زونا است. هرچه سن شما در زونا بیشتر باشد، احتمال ابتلا به PHN بیشتر است.
داروهایی وجود دارند که ممکن است به PHN کمک کنند. استروئیدها ممکن است درد را کاهش دهند و مدت بیماری شما را کوتاه کنند. مسکنها، داروهای ضد افسردگی و ضد تشنج نیز ممکن است درد را کاهش دهند. معمولا با گذشت زمان، PHN بهتر خواهد شد.
برخی از افراد مشکلات دیگری دارند که پس از پاک شدن زونا ادامه مییابد. بهعنوان مثال، تاولهای ناشی از زونا میتوانند آلوده شوند. همچنین ممکن است جای زخم باقی بماند. تمیز نگه داشتن ناحیه مهم است و سعی کنید تاولها را خراشیده نکنید. در صورت نیاز پزشک میتواند یک درمان آنتی بیوتیکی برای شما تجویز کند.
در صورت مشاهده تاول در صورت، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. این یک مشکل فوری است. تاولهای نزدیک یا در چشم میتوانند باعث آسیب دیدگی چشم یا کوری شوند. کاهش شنوایی، فلج مختصر صورت یا به ندرت تورم مغز (انسفالیت) نیز ممکن است رخ دهد. اگر فکر می کنید ممکن است زونا داشته باشید، در اسرع وقت با پزشک خود صحبت کنید. مهم است که حداکثر ۳ روز پس از شروع لکههای پوستی به پزشک مراجعه کنید. پزشک تأیید میکند که شما زونا دارید یا خیر و میتواند یک برنامه درمانی ایجاد کند.
اگر شرایطی دارید که سیستم ایمنی بدن را ضعیف میکند، پزشک ممکن است آزمایش زونا را به شما بدهد. آزمایش زونا میتواند به پزشکان در تشخیص زونا در افرادی که هنوز ضایعات پوستی ندارند نیز کمک کند. اگرچه درمانی برای زونا وجود ندارد، اما درمان زود هنگام با داروهای مقابله با ویروس میتواند به خشک شدن سریع تاولها و کاهش درد شدید کمک کند. بیماری زونا اغلب در خانه قابل درمان است.
افراد مبتلا به زونا به ندرت نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند. شما همچنین میتوانید واکسن زونا را در مطب پزشکان یا برخی از داروخانهها بزنید. در صورت ابتلا به زونا سیستم ایمنی بدن خود را با مواد غذایی مثل سیب درختی، میوههای سرشار از ویتامین C مثل انبه و پرتقال، موز و گلابی، سبزیجاتی مثل کرفس، اسفناج و مارچوبه، کاهو، لوبیا سبز و … تقویت کنید.
در مورد زونا چه کاری می توانید انجام دهید؟
اگر زونا دارید، در اینجا چند نکته آورده شده است که ممکن است به شما دردرمان بیماری زونا کمک کند و سبب شود تا احساس بهتری داشته باشید:
*استراحت کافی داشته و وعدههای غذایی متعادل بخورید.
*تمرینات ساده مانند کشش یا راه رفتن را امتحان کنید. قبل از شروع یک برنامه ورزشی جدید با پزشک خود مشورت کنید.
*یک پارچه خنک و تمیز را به تاولهای خود بمالید تا درد آن کم شود و به خشک شدن تاول کمک کند.
*کارهایی انجام دهید که ذهن شما را از دردتان دور کند. بهعنوان مثال، تماشای تلویزیون، کتاب خواندن، گفتوگو با دوستان، گوش دادن به موسیقی آرامش بخش یا سرگرمی مورد علاقه خود را دنبال کنید.
*از استرس دوری کنید. این عامل میتواند درد را بدتر کند.
*لباسهای آزاد و با الیاف طبیعی بپوشید.
*احساسات خود را در مورد درد خود با خانواده و دوستان در میان بگذارید.
*دستهایتان را مرتب بشویید و از لمس یا خاراندن تاولها خودداری کنید.