صابون سنتی و مایع دستشویی | تفاوت‌ ها و ویژگی‌ های آنها

آیا بین شستن دست‌ها با صابون سنتی یا جامد و مایع دستشویی تفاوتی وجود دارد؟ صابون‌های مایع و جامد یا قالبی علاوه بر تفاوت ظاهری، در برخی مواقع فرمول متفاوتی هم برای ساخت دارند. همین موضوع و موارد دیگر وجه تمایز این شوینده‌ها به حساب می‌آید. در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش به تفاوت‌ها و ویژگی‌های صابون سنتی و مایع دستشویی فومی و کرمی و … و کاربردهای این صابون‌‌ها می‌پردازیم.

صابون چیست؟

صابون‌های سنتی از قدیم به‌ عنوان یک پاک‌کننده و از بین برنده میکروب‌ها در دسترس مردم قرار داشته‌اند. در زمان‌‌های قدیم از یک نوع صابون برای شستن بدن، دست و حتی لباس‌ها هم استفاده می‌شد اما امروزه تنوع صابون‌‌ها افزایش پیدا کرده و معمولا به شکل‌‌های مختلف، با فرمول‌ها مختلف و برای استفاده‌های متفاوت به کار می‌روند.

در صابون‌های سنتی، وقتی مواد صابون با آب ترکیب می‌شوند، چربی‌های موجود در صابون شکسته می‌شوند و ایجاد کف می‌کنند. این واکنش حلالیت صابون را افزایش می‌دهد و آلودگی‌ها را از بین می‌برد.

تفاوت صابون‌های سنتی و مایع دستشویی

تفاوت صابون‌های سنتی و مایع دستشویی (صابون جامد و مایع) به تفاوت در نوع ماده قلیایی آن برمی‌گردد. اگر ماده قلیایی استفاده شده در فرمول ساخت، سدیم هیدروکسید باشد، صابون جامد خواهد شد. اما اگر ماده قلیایی، پتاسیم هیدروکسید باشد، صابونی که به دست می‌آید، شکل مایع خواهد داشت.

این نکته را هم به خاطر داشته باشید که هر چه ترکیب موجود در صابون قلیایی‌تر باشد، صابون پوست را خشک‌تر می‌کند.

صابون سنتی یا جامد

صابون سنتی یا جامد با مخلوط کردن چربی‌ها و روغن‌ها (گیاهی و حیوانی) با یک محلول پایه تولید می‌شود. موادی که در تهیه صابون به کار می‌روند، شامل مواد چرب، مواد قلیایی و مواد افزودنی می‌شود. خاصیت پاک‌کنندگی صابون به ساختار مولکولی و خاصیت امولسیون کنندگی آن‌ها مربوط است.

این ترکیبات برای از بین بردن آلودگی‌هایی که به وسیله ترکیبات چربی و روغنی ایجاد می‌شود، به کار می‌روند. صابون‌ها بر اساس کاربردی که دارند شامل انواع زیر می‌شوند:

• صابون توالت یا صابون حمام
• صابون غیر توالت 
• صابون‌های گلیسیرین
• صابون‌های شفاف

صابون توالت

صابون‌‌های توالت، کاربرد آرایشی هم دارند و به نام صابون حمام هم شناخته می‌شوند. البته صابون‌های توالت و حمام فرمول‌شان کمی متفاوت است. صابون‌های توالت چربی بیشتری دارند، در نتیجه خاصیت تمیزکنندگی‌شان هم بیشتر است. این صابون‌ها بر اساس میزان تمیزکنندگی به سه درجه تقسیم می‌شوند.

صابون‌های توالت خودشان بر اساس کاربردی که دارند به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که صابون‌‌های لباسشویی، صابون‌های زیبایی، صابون‌های نو (novelty soap)، صابون‌های مخصوص مهمان، صابون‌های ظرفشویی، صابون‌‌های دارویی، صابون‌های آنتی باکتریال و صابون‌های ضدقارچ را شامل می‌شوند.

صابون‌های غیر توالت

این صابون‌ها، آلودگی‌های سنگین و زیاد را از بین می‌برند و معمولا برای پاک کردن چربی‌های سخت مفید هستند. به صابون‌های غیر توالت، صابون لیتیوم هم گفته می‌شود، چون از چربی لیتیوم تشکیل شده‌اند. برای نظافت خانگی این مدل صابون‌ها گزینه بسیار مناسبی هستند.

صابون‌‌های گلیسیرین

صابون‌های گلیسیرین معمولا برای شست‌وشوی پوست مفید هستند و خاصیت نرم‌کنندگی و لطافت‌بخشی به پوست را دارند. معمولا ترکیبات به کار رفته در صابون‌های گلیسیرینی صد در صد طبیعی هستند و همین موضوع باعث می‌شود برای پوست‌های حساس مناسب باشند.

بیشتر بخوانید: طرز تهیه صابون زیتون دست ساز در خانه

صابون‌‌های شفاف

صابون‌های شفاف برخلاف صابون‌های معمولی، بافت شفاف و شیشه‌ای دارند. در این صابون‌ها به جای مخلوط کردن مواد صابون در آب، آن‌ها را در یک محلول گرم الکل مخلوط می‌کنند. سپس ذراتی که در الکل حل نشده‌اند، فیلتر شده و یک محصول شفاف را به وجود می‌آورند.

صابون‌های شفاف، کمتر کف می‌کنند و بافت سختی هم دارند. علاوه بر این، مرطوب‌کنندگی کمتری دارند ولی در عین حال الکل موجود در صابون، آن‌ها را برای پوست‌های چرب و پوست‌های دارای جوش و آکنه مناسب می‌کند.

مایع دستشویی و انواع آن

مایع دستشویی نوعی از صابون مایع است که برای شستن و تمیز کردن دست‌‌ها فرموله شده است. در مایع‌های دستشویی، سورفکتانت‌ها به عنوان ترکیبات اصلی تشکیل دهنده مایع دستشویی به کار می‌روند. این ترکیبات با کاهش کشش سطحی آب، باعث می‌شوند قطرات آب به راحتی پخش شوند و سطح را مرطوب نگه دارند. همچنین مواد فعال کننده در این صابون‌ها، باعث حل شدن چربی‌ها و آلودگی‌ها می‌شوند.

در ترکیبات مایع‌های دستشویی از رنگ‌ها و مواد شیمیایی یا گیاهی مختلفی استفاده می‌شود. مثل صابون جامد، مایع دستشویی هم بر اساس مواد تشکیل دهنده به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

• مایع دستشویی حاوی گلیسیرین
• مایع دستشویی ضد باکتری
• مایع دستشویی شفاف یا کرمی
• مایع دستشویی فوم

مایع دستشویی حاوی گلیسیرین

یکی از موارد پرکاربرد در ترکیبات مایع دستشویی، گلیسیرین است. این ماده توانایی ترمیم‌کنندگی و مرطوب‌کنندگی پوست را دارد و می‌تواند سلول‌های مرده یا سایر آلاینده‌های انباشته شده روی پوست را از بین ببرد. علاوه بر این از خشکی پوست هم پیشگیری می‌کند. کوچک‌تر کردن منافذ پوست و کم‌رنگ کردن لکه‌‌های پوستی از دیگر فواید استفاده از گلیسیرین در مایع دستشویی است.

در این میان مایع دستشویی گلیسیرینه اکتیو، در ترکیبات خود دارای اوره، لاکتات، دی پنتول و گلیسیرین است که وجود این مواد به نرمی و لطافت پوست کمک می‌کند. همچنین دی پنتول می‌تواند خاصیت کشسانی پوست‌های خشک را از بین ببرد.

مایع دستشویی ضد باکتری

مایع‌های دستشویی که دارای برچسب ضدباکتری هستند، در ترکیبات خود مواد شیمیایی اضافی دارند تا باکتری‌ها را از بین ببرند. بیش از ۷۵ درصد صابون‌های مایع موجود در بازار، یک جزء ضد باکتری دارند و تریکلوزان متداول‌ترین ماده است که در فرمول مایع‌های دستشویی به کار می‌رود. البته ضد باکتری‌های دیگری هم برای استفاده در این مایع‌ها استفاده می‌شوند.

برای مثال مایع دستشویی مدل آنتی باکتریال محصول شرکت اکتیو، به عنوان یک ضدعفونی قوی پوست و از بین برنده آلودگی‌ها، رایحه‌ای لوکس و دوست‌داشتنی دارد و برای استفاده همه سنین مناسب است.

مایع دستشویی شفاف بدون سولفات

در مایع دستشویی شفاف از سولفات استفاده نشده و شفاف هستند. در حالی که اگر از سولفات استفاده شود، رنگ کرمی یا صدفی پیدا می‌کنند. این مایع‌ها کف زیادی تولید می‌کنند و پایداری بالایی هم دارند. طبیعت ملایم این شوینده‌ها، آن‌ها را برای مکان‌‌های عمومی مناسب می‌کند و بسیار هم مورد استقبال قرار می‌گیرند.

مایع دستشویی شفاف اکتیو حاوی روغن شی باتر به عنوان یک مرطوب کننده طبیعی به حفظ سلول‌های پوست کمک کرده و از خشکی پوست جلوگیری می‌کند. اکتیو در فرمول این مایع دستشویی از ویتامین ب هم استفاده کرده است.

مایع دستشویی فوم

ترکیباتی که برای تولید مایع دستشویی فوم به کار می‌رود شامل سولفات، تریکلوزان و پارابن است. معمولا این شوینده‌‌ها دوستدار محیط زیست هستند و میکروب‌ها را نیز به خوبی از بین می‌برند. انواع مختلفی از مایع دستشویی فوم با رایحه‌ها و مواد مغذی گوناگون ساخته می‌شوند که از میان آن‌ها مایع دستشویی اکتیو، غنی شده با ویتامین E، نرم کننده‌‌های مرطوب کننده پوست، نمک دریا و آلوئه‌ورا برای تغذیه پوست‌های خشک طرفداران زیادی دارد.

صابون سنتی یا مایع دستشویی؟

• بر اساس فرمول‌ و ویژگی‌هایی که در تهیه انواع صابون‌‌های مایع و جامد به کار می‌رود، میزان پاک کنندگی آن‌ها متفاوت است و نمی‌توان حکم کلی برای ترجیح یک نوع صابون به نوع دیگر آن داد.
• مواد افزودنی و ویتامین‌ها یکی از موارد مهمی است که در انتخاب انواع صابون تاثیر می‌گذارد. اگر صابون را به عنوان یک پاک‌کننده حاوی ویتامین‌ها یا نرم‌کننده‌ها استفاده می‌کنید، باید به ترکیبات آن دقت کنید چون در هر دو مدل می‌توانید این موارد را پیدا کنید و این نوع نیاز شما است که تعیین می‌کند کدام‌ یک را انتخاب کنید.
• در کنار موارد بالا، عطر و رایحه صابون مایع و جامد یک فاکتور مهم است که بر میزان استقبال افراد هم تاثیر مستقیمی می‌گذارد.
• در نهایت سعی کنید اگر صابون مایع و جامد را برای شست‌ و شوی دست‌ها و پوست خود استفاده می‌کنید، انواعی از آن‌ها را که ترکیبات طبیعی دارند، به کار ببرید.

چطور صابون سنتی را تمیز نگه داریم؟

یکی از مواردی که گاهی اوقات برخی افراد را برای استفاده از صابون جامد دچار دودلی می‌کند، باقی‌ ماندن اثر آلودگی روی سطح صابون است. خبر خوب این‌که صابون در آب قابل حل است. بنابراین وقتی صابون را زیر آب بشویید، باکتری‌هایی که روی آن قرار گرفته‌اند، کاهش پیدا کرده و از بین می‌روند و نیازی به نگرانی بابت آلوده بودن صابون نخواهید داشت.

نکات مهم درباره استفاده از مایع دستشویی

مایع دستشویی به ندرت دچار آلودگی می‌شود، اما ممکن است ماندن و نگهداری طولانی‌ مدت از مایع، در جامایعی یا محفظه نگهداری مایع باعث فساد آن شود. در مورد مایع‌های دستشویی، هر چند وقت یک‌بار و بعد از خالی شدن جا مایعی، محفظه را با آب بشویید تا بابت تمیزی و از بین رفتن باکتری‌‌های احتمالی مطمئن شوید.

سوالات متداول

مایع دستشویی بهتر است یا صابون سنتی؟

بسته به فرمولی که صابون‌ها ساخته می‌شوند و استفاده‌ای که از این شوینده دارید، می‌توانید یکی از آن‌ها را انتخاب کنید. به این معنی که هیچ‌ یک بر دیگری ارجحیت کامل ندارد.

آیا برای تمیزی دست‌ها باید همزمان از مایع دستشویی و صابون قالبی استفاده کنیم؟

خیر. صابون قالبی جامد و مایع، هر یک فرمول خاص خود را دارند و میزان تمیزکنندگی آن‌ها هم مشخص است. هر کدام از این انواع را برای شست‌وشوی دست‌هایتان به‌کار ببرید، می‌توانید بابت از بین رفتن آلودگی مطمئن باشید. این شوینده‌های دست، به تنهایی می‌توانند آلودگی‌ها و باکتری‌‌های روی پوست را پاک کنند.