معرفی و خلاصه کتاب «سرگذشت ندیمه» اثر مارگارت اتوود

کتاب «سرگذشت ندیمه» نوشته مارگارت اتوود، نویسنده کانادایی از زمان انتشار در سال ۱۹۸۵ تاکنون مرتبا تجدید چاپ شده و اقتباس های سینمایی و تلویزیونی مختلفی از آن شده است. امروز در سرویس کتاب و ادبیات مجله کوروش به معرفی و خلاصه این کتاب خواندنی می پردازیم.

تاکنون بیش از ۸ میلیون نسخه از کتاب «سرگذشت ندیمه» تنها به زبان انگلیسی فروخته شده است. علاوه بر این، کتاب مهیج مارگارت اتوود به بیش از ۴۰ زبان از جمله فارسی نیز ترجمه شده و در زبان های جدید نیز از کتاب های پرفروش بوده است. رمان سرگذشت ندیمه حتی به مفهومی فرهنگی-اجتماعی نیز تبدیل شده و در گفتمان های مختلف نیز کاربرد دارد. در رمان سرگذشت ندیمه، آفرد ندیمه ای است که در جمهوری «گیلاد» زندگی می کند. گیلاد حکومت تمامیت ‌خواه مذهبی است که در قرن بیست و دوم در آمریکای کنونی قدرت گرفته است. آفرد همچون بسیاری از زنانی که همچنان قدرت بارداری دارند، حکم بردگان جنسی را دارند که تنها برای فرزندآوری به بیگاری گرفته شده اند.

زنانی که نظری خلاف رژیم گیلاد داشته باشند در ملاء عام به دار آویخته می شوند. آفرد که همچنان خاطراتی از رژیم سابق را در ذهن دارد، باید در جامعه مردسالار پس از انقلاب برای به دست آوردن فردیت و استقلال خود تلاش کند. کتاب سرگذشت ندیمه برنده جوایز ادبی مختلفی از جمله جایزه ادبی «گاورنر جنرال»، قدیمی ترین جایزه ادبی کانادا در سال ۱۹۸۵، برنده اولین دوره جایزه ادبی آرتور سی کلارک در سال ۱۹۸۷ نیز شده است. اثر مشهور مارگارتاتوود نامزد جایزه ادبی «نبیولا» سال ۱۹۸۶، «جایزه بوکر» در ۱۹۸۶ و «جایزه پرومتئوس» در ۱۹۸۷ نیز شده است. از کتاب سرگذشت ندیمه در سال ۱۹۹۰ یک اقتباس سینمایی، در سال ۲۰۰۰ یک اپرا و نهایتا در سال ۲۰۱۷ هم یک سریال تلویزیونی ساخته شد.

بیشتر بخوانید » معرفی ۱۵ کتاب صوتی از رمان های معروف دنیا «

مشخصات کتاب «سرگذشت ندیمه»

عنوان: سرگذشت ندیمه (به زبان اصلی: The Handmaid’s Tale)

نویسنده: مارگارت اتوود

ژانر: تراژدی، گمانه زن و داستان ویران شهری

انتشارات: مک ‌کلیلند و استوارت (کانادا) و هاوتن مفلین هارکورت (کتاب الکترونیکی)

تعداد صفحات: ۴۶۳ صفحه

زبان: انگلیسی

سال انتشار: ۱۹۸۵

ترجمه فارسی: سهیل سُمّی (به انتخاب کاربران)

امتیاز گودریدز: ۴،۱

امتیاز کاربران فیدیبو: ۳،۸

امتیاز کاربران دیجیکالا: ۴،۶

خلاصه کتاب:

آفرد ندیمه ای است که در جمهوری گیلاد، یک حکومت تمامیت خواه مسیحی زندگی می کند. در رژیم گیلاد، قوانین سختگیرانه و غیرانسانی بر علیه زنان وضع شده و کلیه حقوق و آزادی های فردی شهروندان به خصوص زنان پایمال شده است. آفرد که حکم یک برده را دارد، روزی یک بار از منزل فرمانده و همسر فرمانده خارج می شود و به بازار می رود. در بازار از آنجایی که زنان حق نوشتن و خواندن ندارند، روی تابلوها به جای کلمات تصاویری نقش بسته است. آفرد ماهی یکبار هم باید با فرمانده نزدیکی کند تا از او باردار شود.

در دوره ای که وقایع کتاب سرگذشت ندیمه می گذرد، با وجود کاهش بی سابقه میزان زاد و ولد، آفرد و ندیمه هایی همچون او حکم کارخانه های بچه سازی را دارند. آفرد در حالی که زندگی دشوار فعلی خود را می گذارند به یاد خاطرات شیرینش از دوران پیش از انقلاب می افتد:‌ دورانی که به همسرش عشق می ورزید، با دخترش بازی می کرد، شغلی داشت، پول به دست می آورد و می توانست کتاب بخواند و به هر اطلاعاتی دسترسی داشته باشد و… ولی حالا از همه این خاطرات همچون خاکستری از آتش هیچ چیزی نمانده است.

مختصری درباره مارگارت اتوود، نویسنده کتاب سرگذشت ندیمه

مارگارت اتوود، نویسنده کانادایی زاده ۱۸ نوامبر ۱۹۳۹ (۸۱ ساله) است که بیشتر به دلیل نوشتن رمان، داستان های کوتاه و اشعار خود شهرت دارد. مارگارت اتوود از همان دوران نوجوانی تصمیم گرفت به صورت جدی زندگی خود را صرف نویسندگی کند. با این حال، اتوود قبل از هر چیزی تحصیلات خود در دانشگاه را پی گرفت. او در سال ۱۹۵۷ وارد کالج ویکتوریای دانشگاه تورنتو شد. او در سال ۱۹۶۱ موفق شد در رشته ادبیات انگلیسی و زبان فرانسوی (به عنوان رشته جانبی) فارغ التحصیل شود. در داستان های مارگارت اتوود که پیروی سنت رئالیسم (واقع گرایی) در ادبیات داستانی است، زنان نقش محوری دارند.

اتوود در داستان های خود علاوه بر مبنا قرار دادن واقعیت های اجتماعی، گوشه چشمی به تخیل و اسطوره‌ و هجو و طنز نیز دارد. از این جهت، آثار او تاثیر زیادی روی مخاطب می گذارد و در اکثر مواقع، خوانندگان پس از هر خوانش داستان ها و اشعار اتوود به فکر پیدا کردن رابطه بین واقعیت و داستان می افتند. داستان های اتوود معمولا پس زمینه های تاریخی و علمی دارند و در کنار بافت واقع گرایانه، جنبه های تخیلی زیادی نیز دارند. پایان های باز از دیگر ویژگی های مهم آثار اتوود است تا دست خوانندگان در تعبیر و تفسیر کاملا باز باشد.

تا به حال، بسیاری از کتاب های اتوود به صورت نمایش تئاتر، اپرا، فیلم سینمایی و این اواخر سریال تلویزیونی اقتباس شده اند. طی سال های اخیر از مارگارت اتوود همواره به عنوان یکی از بخت های اصلی دریافت جایزه نوبل ادبیات نام برده شده است. جامعه ادبی از اتوود به عنوان نابغه ادبی نام برده اند که با توانایی خارق العاده خود در فضاسازی های کابوس وار و تجسم شخصیت های داستانی باورپذیر به عمیق ترین شکل احساسات خوانندگان را برانگیخته است.

نقد و بررسی کتاب «سرگذشت ندیمه»

اگر عملا به یک باره تمام حق و حقوق اساسی از ما سلب شود چه اتفاقی می افتد؟ یا اگر دیگر زنان حق خواندن و نوشتن نداشته باشند چه می شود؟ اگر تمام جزئیات زندگی ما توسط دولت کنترل و تمام کارهای ما تحت نظارت باشد چه؟ اگر حق استفاده از تلفن همراه و اصولا هیچ رسانه ای را نداشته باشیم چه؟ تمام این سناریوهای بدبینانه در آینده تیره و تار سرگذشت ندیمه به وقوع پیوسته اند. مارگارت اتوود در رمان پادآرمان شهری خود حکومت دینی انسان ستیزی را به تصویر کشیده که در آینده در کشور آمریکای کنونی به قدرت می رسد. رژیم گیلاد به دنبال تحقق دنیایی بهتر است، ولی در عمل عکس آن اتفاق می افتد. و اوضاع برای اکثر مردم به خصوص زنان، بدتر از قبل می شود.

با زنان در گیلاد همچون شهروندان درجه دو رفتار می شود. آنان باید همیشه تسلیم مردان باشند. زنان هیچ شغل و منصب دولتی نمی توانند داشته باشند، حق تحصیل و داشتن اموال شخصی ندارند. علاوه بر این، همه زنان در گیلاد از خواندن، نوشتن و استفاده از هر نوع رسانه ای منع شده اند.

سرگذشت ندیمه به صورت «روایت اول شخص» از زبان ندیمه ای به نام «آفرد» روایت می شود. «ندیمه» اصطلاحی است که به بردگان جنسی داده می شود. برده هایی که تمام وقت در خدمت فرماندهان عالی رتبه دولتی هستند. تنها وظیفه ندیمه ها، فرزندآوری و به دنیا آوردن کودکان بیشتر است. در آینده به وقوع پیوسته در سرگذشت ندیمه،‌ تغییرات آب و هوایی و محیط آلوده ای آکنده از انواع پرتوهای رادیواکتیو و مواد شیمیایی مضر موجب ناباروری اکثر مردم شده است. به این ترتیب، تنها زنانی که همچنان قدرت باروری دارند به ندیمه تبدیل شدند تا دوباره به رشد جمعیت کمک کنند. آفرد نیز یکی از این زنان است.

نام من آفرد نیست

زنانی که نابارور هستند، وضعیت اسفناک تری دارند. به این ندیمه ها «مارتاها» گفته می شود که برای نظافت و آشپزی در منزل فرماندهان به کار گرفته شدند. «همسران ارزان» نیز زنان متاهلی هستند که همسرانشان از مقام فرماندهی پایین تری برخوردار هستند. «غیرزنان» در طبقه بندی اجتماعی زنان حکومت گیلاد در رتبه پایین تری قرار دارند. در این دسته زنان عقیم، زنان مجرد و بیوه، فعالان حقوق بشر، فمینیست ها، زنان همجنسگرا یا اصولا هر زنی با هویت جنسیتی دگرباش، راهبه ها، ندیمه های ناکارآمد، خارجیان و معترضان قرار دارند.

آن طور که مشخص می شود،‌ نام واقعی آفرد، جون است. نام او هم بر اساس اصلی که بتواند تملک او را به فرمانده او، فِرد واترفورد نشان دهد، آفرد به معنای «از آنِ آفرد» گذاشته شده است. نام دیگر ندیمه ها هم مطابق با نام فرماندهانشان تغییر کرده است. ناگفته نماند که در حکومت گیلاد، ذکر نام های قدیمی ندیمه ها هم اکیدا ممنوع است. آفرد همچون سایر ندیمه ها باید لباس یک دست قرمزی به همراه کلاه سفید بزرگی بپوشند.

وظایف ندیمه ها هم ساده است. آنان باید هر روز به بازار بروند. در بازار هم ناگزیر همیشه نیروهای امنیتی مشهور به «چشمان خدا» مشغول گشت نامحسوس و زیر نظر داشتن ندیمه ها هستند. هر کسی هم که بر خلاف قوانین گیلاد عمل کند به سختی مجازات می شود. در گیلاد مطالعه ممنوع است، اجرای مناسک سایر ادیان به جز مسیحیت کاملا ممنوع بوده و جزای هر گونه توطئه و دسیسه ای هم مرگ است. آفرد هر ماه یک مرتبه باید با فرمانده خود نزدیکی کند تا از او باردار شود.

بیشتر بخوانید » معرفی و خلاصه کتاب جز از کل اثر استیو تولتر «

رمان سرگذشت ندیمه؛ کابوسی شدیدا باورپذیر

اخیرا فصل چهارم از مجموعه تلویزیونی سرگذشت ندیمه از شبکه تلویزیونی هولو پخش شد. ماجراهای سریال موفق شبکه هولو هم به موازارت کتاب ماگارت اتوود بود. روی هم رفته کتاب سرگذشت ندیمه به طرز خلاقانه و شاعرانه ای و به شیوه عمیقی به رابطه بین جنسیت و سیاست پرداخته است. فاجعه های سیاسی در خاورمیانه (همچون به قدرت رسیدن دوباره طالبان در افغانستان و حضور قدرتمند داعش در عراق)، مسائل زیست محیطی (همچون بالا آمدن سطح دریاها، آب شدن یخچال های قطبی و آلودگی اقیانوس ها و دریاها) همه از مواردی هستند که باعث شده سرگذشت ندیمه حتی از زمانی که برای اولین بار منتشر شد نیز بیشتر به واقعیت های جهان نزدیک باشد.

به همین جهت، سرگذشت ندیمه عمیقا تخیلات خوانندگان را درگیر می کند. در کنار این، اتوود در سرگذشت ندیمه خود، راوی راستگو و زجرکشیده ای پیدا کرده که قصه کاملا آشنایی را تعریف می کند. تغییرات عظیم در زندگی آفرد آنچنان سریع اتفاق افتاده که او هنوز هم در حالت شوک و ناباوری قرار دارد. او با همان حال آشفته و ترس و لرز آنچه پیرامونش اتفاق می افتد را برای خوانندگان شرح می دهد.

بیشتر بخوانید » نگاهی به زندگینامه و بهترین کتاب های ارنست همینگوی «

نظر منتقدان درباره رمان «سرگذشت یک ندیمه» چه بوده است؟

سرگذشت ندیمه از همان ابتدای چاپ با استقبال گرم مخاطبان و منتقدان ادبی مواجه شد. به طوری که نشریه نیویورکر به مارگارت اتوود لقب «پیامبر پادآرمان شهر» داد. اقتباس سریال موفق شبکه تلویزیونی هولو هم هر چه بیشتر به شهرت رمان خواندنی مارگارت اتوود کمک کرد. بسیاری از منتقدان در ابتدای انتشار سرگذشت ندیمه آن را با بهترین کتاب های گمانه زن و رمان های کلاسیک پادآرمان شهری همچون «۱۹۸۴» از جرج اورول، «دنیای قشنگ نو» از آلدوس هاکسلی و «پرتغال کوکی» از آنتونی برجس مقایسه کردند.

جویس جانسون از «واشنگتن پست» در یادداشت خود درباره سرگذشت ندیمه نوشت: «همانطور که دنیای جرج اورول در ۱۹۸۴ عمیقا تخیلات ما را به خود مشغول کرد، دنیای ندیمه اتوود نیز با ما چنین می کند.» کریستوفر لمان هاپت از «نیویورک تایمز» نیز رمان سرگذشت ندیمه را چیزی بیش از یک «رمان دلهره آور پر تنش»، بلکه آن را «مطالعه روانشناسی و استعاره ای از دنیای واقعی» دانست.

هیات تحریریه روزنامه «نیویورک تایمز» نیز در سرمقاله ای درباره داستان هشداردهنده مارگارت اتوود نوشت: «طنز تلخی که نویسنده ماهرانه به کار برده، باعث شده تا اکثر کنش های داستانی و گفتگوها همزمان خنده دار و هرسناک باشند.»

بیشتر بخوانید » مروری بر زندگی و آثار ایزابل آلنده «

سرگذشت ندیمه؛ رمان ویران شهری همچون «۱۹۸۴» و «دنیای قشنگ نو»

نویسندگان نشریه «کرکوس» نیز نوشتند: «[مارگارت] اتوود کابوسی قابل تصور و اساسا وهمناکی را خلق کرده که عمیقا می ترساند.» مریلین گاردنر از روزنامه «کریسچن ساینس مانیتور» نیز نوشت: «برخی از جزئیات ضد آرمان شهری عجیب اتوود حداقل به اندازه رمان های قبلی مانند «دنیای قشنگ نو» از آلدوکس هاکسلی چاپ ۱۹۳۲ و «۱۹۸۴» جرج اورول که ۱۶ سال بعد نوشته شد، منزجر کننده هستند. این دو رمان نقش رساله های اخلاقی تکان دهنده ای را ایفا کردند که خوانندگان را شوکه کرده و نقش بیدارکننده ای داشتند. آیا اتوود، همچون هاکسلی و اورول منتهی به شیوه ای متفاوت، در ردیف ایده آل گرایانی قرار می گیرد که کابوس هولناکی را به تصور بکشد تا شاید این کابوس در همان حد و حدود خیالی خود بماند؟»

در همین حال، پاول گری از نشریه «تایم» نظری خلاف گاردنر داشت و رمان اتوود را فاقد قدرت باورپذیری ترسناک رمان های ۱۹۸۴ و دنیای قشنگ نو دانست. با این حال، پاول گری در ادامه نقد خود از روایت جذاب نویسنده در قالب شخصیت آفرد ستایش کرد و آن را «شیوه جذابی» دانست که پا را از «تنش و زمان فراتر گذشته تا گزارش مشاهده گر تنهایی که در حین مبارزه با جهانی مرموز و خشن است را شرح دهد.» برد هوپر از نشریه «Booklist» نیز کتاب سرگذشت ندیمه را به فریادی تشبیه کرد که از دل برآمده و «از این جهت یقینا پرشور و حرارت است. سبک ماهرانه اتوود فضای تلخ آینده را نیز کاملا ملموس جلوه داده است.»

منبع: nashuproar، huffpost، thecanadianencyclopedia