در دنیای امروز که اطلاعات با سرعتی سرسام‌آور در حال گردش است، مرز میان حقیقت و دروغ به‌طرز نگران‌کننده‌ای کمرنگ شده است. ظهور شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های غیررسمی و ابزارهای تولید محتوا باعث شده‌اند که هر فردی بتواند در نقش یک رسانه ظاهر شود. در چنین فضایی، اخبار جعلی (Fake News) به یکی از تهدیدهای جدی برای آگاهی عمومی، سلامت روانی جامعه، امنیت ملی و حتی دموکراسی تبدیل شده‌اند. در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش به بررسی نحوه مقابله و مواجهه با اخبار جعلی و شایعات خواهیم پرداخت.
تعریف اخبار جعلی
اخبار جعلی یا «Fake News» به اطلاعاتی گفته می‌شود که عمداً نادرست، تحریف‌شده یا گمراه‌کننده هستند و با هدف تأثیرگذاری بر افکار عمومی، تحریک احساسات یا کسب منافع خاص منتشر می‌شوند. این نوع اخبار معمولا در قالب خبرهای واقعی ظاهر می‌شوند تا مخاطب را فریب دهند، اما در واقع یا کاملاً ساختگی هستند یا بخشی از واقعیت را به شکلی تحریف‌شده ارائه می‌کنند.
تفاوت شایعه و اخبار جعلی
فرق بین خبر جعلی و شایعه در چند بُعد کلیدی نهفته است که دانستن آن‌ها به ما کمک می‌کند درک دقیق‌تری از شایعه و بر جعلی داشته باشیم. تفاوت‌های فیک نیوز و شایعه عبارتند از:
۱- نیت و هدف تولید
- خبر جعلی معمولاً با نیت آگاهانه و هدفمند تولید می‌شود، مثلاً با هدف فریب افکار عمومی، تأثیرگذاری سیاسی یا کسب منافع اقتصادی ساخته می‌شوند.
- شایعه اغلب از روی ناآگاهی، سوءتفاهم یا کنجکاوی شکل می‌گیرد و الزاماً نیت فریب ندارد.
۲- منبع و ساختار تولید
- خبر جعلی معمولاً توسط گروه‌ها یا سازمان‌های حرفه‌ای و با برنامه‌ریزی قبلی تولید می‌شود.
- شایعه بیشتر به صورت شفاهی یا در فضای غیررسمی شکل می‌گیرد و توسط افراد عادی گسترش پیدا می‌کند.
۳- محتوا و قالب
- خبر جعلی در قالب یک خبر رسمی، با تیتر، تصویر و ساختار حرفه‌ای منتشر می‌شود تا واقعی به‌نظر برسد.
- شایعه معمولاً ساختار مشخصی ندارد و به صورت گفت‌وگو، پیام صوتی یا متنی غیررسمی پخش می‌شود.
۴- قابلیت راستی‌آزمایی
- خبر جعلی ممکن است کاملاً ساختگی باشد یا بخشی از واقعیت را تحریف کند.
- شایعه گاهی بر پایه واقعیت است اما با شاخ و برگ‌های غیرمستند همراه می‌شود.
۵- بستر انتشار
- خبر جعلی بیشتر در رسانه‌های دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌های شبه‌رسانه‌ای منتشر می‌شود.
- شایعه معمولاً در مکالمات روزمره، گروه‌های خانوادگی یا پیام‌رسان‌ها پخش می‌شود.
به‌طور خلاصه، خبر جعلی حرفه‌ای، هدفمند و فریبنده اما شایعه خودجوش، غیررسمی و اغلب ناآگاهانه است. البته هر دو می‌توانند خطرناک باشند، اما خبر جعلی به دلیل ظاهر رسمی و نیت سازمان‌یافته، تهدید جدی‌تری برای آگاهی عمومی محسوب می‌شود.
انواع اخبار جعلی
اخبار جعلی انواع مختلفی دارند که هر کدام با اهداف، ساختار و شیوه‌های خاصی تولید و منتشر می‌شوند. آگاهی از انواع اخبار جعلی می‌تواند از سردرگمی در مواجهه با اخبار و شایعات، جلوگیری کند.
۱- اخبار کاملا ساختگی (Completely Fabricated News)
این نوع اخبار از پایه و اساس دروغ هستند و هیچ ارتباطی با واقعیت ندارند. اخبار کاملا ساختگی معمولاً توسط وب‌سایت‌ها یا صفحات ناشناس با اهدافی مثل تحریک احساسات، تخریب چهره‌ها یا کسب درآمد از طریق بازدید بالا تولید می‌شوند.
مثال: خبری با عنوان «دانشمندان اعلام کردند زمین تا ۵ سال دیگر نابود می‌شود» که هیچ منبع علمی ندارد اما به‌سرعت در شبکه‌های اجتماعی پخش می‌شود.
۲- تحریف واقعیت (Manipulated Content)
در این نوع خبر فیک، بخشی از واقعیت با اطلاعات نادرست یا اغراق‌آمیز ترکیب می‌شود. ممکن است تصویر یا ویدئویی واقعی باشد، اما توضیحی که همراه آن منتشر می‌شود و برداشت نادرستی القا می‌کند.
مثال: تصویری از تجمع مردم در یک مراسم مذهبی که با عنوان «اعتراضات گسترده علیه دولت» منتشر می‌شود.
۳- تیترهای گمراه‌کننده (Misleading Headlines)
در این حالت، تیتر خبر به‌گونه‌ای طراحی می‌شود که مخاطب را به اشتباه بیندازد یا او را وادار به کلیک کند، در حالی که محتوای خبر با تیتر هم‌خوانی ندارد. این روش در کلیک‌بیت (Clickbait) بسیار رایج است.
مثال: تیتر «این بازیگر معروف به قتل متهم شد!» در حالی که در متن فقط به شایعه‌ای بی‌اساس اشاره شده است.
۴- محتوای جعلی یا تقلیدی (Imposter Content)
در مدل محتوای جعلی، هویت یک رسانه یا منبع معتبر جعل می‌شود تا خبر ساختگی معتبر به نظر برسد. معمولاً از لوگو، فونت یا طراحی مشابه رسانه‌های رسمی استفاده می‌شود.
مثال: ساخت صفحه‌ای با نام و لوگوی BBC یا CNN و انتشار خبری جعلی با ظاهر حرفه‌ای.
۵- طنز یا نقیضه (Satire or Parody)
برخی وب‌سایت‌ها یا صفحات، اخبار طنز یا هجو تولید می‌کنند که هدفشان سرگرمی یا انتقاد اجتماعی است. اما اگر مخاطب متوجه طنز بودن آن نشود، ممکن است آن را جدی بگیرد و بازنشر دهد.
مثال: وب‌سایت‌هایی مثل «The Onion» یا «خبرگزاری فیک‌نیوز» که خبرهایی ساختگی اما طنزآمیز منتشر می‌کنند.
۶- پروپاگاندا (Propaganda)
به اخباری که با هدف ترویج یک ایدئولوژی، حزب سیاسی یا دیدگاه خاص منتشر می‌شوند، «پروپاگاندا» می‌گویند. این نوع اخبار ممکن است بخشی از واقعیت را تحریف کرده یا اطلاعات نادرست را به‌صورت هدفمند پخش کنند.
مثال: انتشار خبرهایی که تنها دستاوردهای یک حزب را بزرگ‌نمایی می‌کنند و شکست‌های آن را نادیده می‌گیرند.
۷- اطلاعات نادرست غیرعمدی (Misinformation)
اطلاعاتی که نادرست هستند اما منتشرکننده از نادرستی آن آگاه نیست. این نوع اخبار معمولاً از روی ناآگاهی، اعتماد بیش از حد یا عجله در بازنشر منتشر می‌شوند.
مثال: فردی که تصویری قدیمی از زلزله‌ای در کشور دیگر را به‌عنوان زلزله امروز در شهر خودش منتشر می‌کند.
۸- اطلاعات گمراه‌کننده عمدی (Disinformation)
اطلاعات گمراه‌کننده عمدی، اطلاعات نادرستی را منتشر می‌کنند که نیت فریب، تخریب یا تأثیرگذاری منفی دارند. این نوع اخبار معمولاً بخشی از عملیات روانی، جنگ اطلاعاتی یا کمپین‌های تخریبی هستند.
مثال: انتشار خبر جعلی درباره بیماری یک رهبر سیاسی برای ایجاد بی‌ثباتی در جامعه.
۹- اطلاعات آسیب‌زننده واقعی (Malinformation)
اطلاعاتی که از نظر فنی درست هستند، اما با نیت آسیب‌رسانی منتشر می‌شوند. این اطلاعات شامل افشای اطلاعات شخصی، ایمیل‌های خصوصی یا اسناد محرمانه برای تخریب اعتبار فرد یا سازمان هستند.
مثال: انتشار ایمیل‌های خصوصی یک سیاستمدار در آستانه انتخابات برای تخریب وجهه او.
۱۰- اخبار زرد یا شایعات شهرت‌طلبانه
«اخبار زرد» همان خبرهایی است که درباره افراد مشهور، سلبریتی‌ها یا سیاستمداران منتشر می‌شود و اغلب بدون منبع معتبر هستند. این اخبار با هدف جلب توجه، افزایش دنبال‌کننده یا فروش بیشتر انتشار می‌یابند.
مثال: «فلان بازیگر با یک میلیاردر ازدواج کرد!» در حالی که هیچ منبع رسمی آن را تأیید نکرده است.
چرا اخبار جعلی گسترش می یابند؟
انتشار اخبار جعلی و شایعات دلایل متعددی دارد که برخی از آن‌ها اقتصادی، برخی سیاسی و برخی دیگر روانی و اجتماعی هستند. در ادامه، این دلایل را در ادامه بخوانید.
۱- اهداف اقتصادی و جذب مخاطب
بسیاری از تولیدکنندگان اخبار جعلی و شایعات به‌دنبال کسب درآمد از راه تبلیغات هستند. آن‌ها با انتشار تیترهای هیجانی و اغراق‌آمیز، کاربران را به کلیک‌کردن ترغیب می‌کنند (کلیک‌بیت) و از بازدید بالا، درآمد تبلیغاتی کسب می‌کنند.
مثال: «این میوه ساده قاتل سرطان است!» — بدون هیچ پشتوانه علمی، اما با هزاران بازدید.
۲- اهداف سیاسی و ایدئولوژیک
برخی اخبار جعلی با هدف تخریب چهره‌های سیاسی، تأثیرگذاری بر انتخابات یا ایجاد نارضایتی عمومی منتشر می‌شوند. این نوع اخبار معمولاً بخشی از عملیات روانی یا جنگ شناختی هستند.
مثال: انتشار خبر جعلی درباره بیماری یا مرگ یک مقام سیاسی برای ایجاد بی‌ثباتی.
۳- ایجاد ترس، اضطراب یا دوقطبی‌سازی جامعه
اخبار جعلی اغلب با تحریک احساسات (ترس، خشم، همدردی) باعث می‌شوند مخاطب پیش از تحلیل منطقی، واکنش احساسی نشان دهد. این تکنیک در شرایط بحرانی مثل جنگ، زلزله یا اعتراضات بسیار مؤثر است.
۴- فقدان سواد رسانه‌ای در میان کاربران
بسیاری از کاربران نمی‌توانند تفاوت میان خبر معتبر و جعلی را تشخیص دهند. آن‌ها به‌راحتی اخبار را بازنشر می‌کنند، بدون آن‌که منبع یا صحت آن را بررسی کنند. این موضوع باعث تسریع در گسترش اخبار جعلی می‌شود.
۵- الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی
پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، تلگرام یا X (توییتر سابق) محتواهایی را بیشتر نمایش می‌دهند که بازخورد بیشتری داشته باشند، نه لزوماً دقیق‌ترین محتوا. این موضوع باعث می‌شود محتوای هیجانی و جعلی بیشتر، دیده و در نتیجه بیشتر منتشر شود.
۶- نبود نظارت و دروازه‌بانی رسانه‌ای
در گذشته، رسانه‌ها با سردبیر و تیم راستی‌آزمایی کار می‌کردند. اما امروز هر فرد با یک گوشی هوشمند می‌تواند تولیدکننده محتوا باشد. این آزادی، در کنار نبود نظارت، زمینه‌ساز انتشار گسترده اخبار نادرست شده است.
۷- ابزارهای فناوری نوین (مانند دیپ‌فیک)
پیشرفت فناوری‌هایی مانند دیپ‌فیک (ویدئوهای جعلی با چهره افراد واقعی) یا تولید متن با هوش مصنوعی، کار تشخیص واقعیت را سخت‌تر کرده و اخبار جعلی را حرفه‌ای‌تر و باورپذیرتر ساخته‌اند.
۸- خطاهای شناختی انسان
مغز انسان تمایل دارد اطلاعاتی را بپذیرد که با باورهای قبلی‌اش هم‌خوانی دارد (سوگیری تأییدی). همچنین اطلاعاتی که سریع‌تر و ساده‌تر در دسترس‌اند، راحت‌تر پذیرفته می‌شوند (خطای دسترسی). این دو خطا باعث می‌شوند اخبار جعلی راحت‌تر باور شوند.
چگونه با حجم شایعات و اخبار برخورد کنیم؟
در مواجهه با اخبار جعلی و شایعات به‌ویژه در شرایط بحرانی یا فضای رسانه‌ای پرتنش، باید مجموعه‌ای از مهارت‌ها، ابزارها و نگرش‌های تحلیلی را به‌کار گرفت. در ادامه، راهکارهایی جامع و کاربردی را به‌صورت ساختاریافته برای روبه‌رو شدن با این موقعیت‌ها بررسی ارائه خواهیم کرد:
۱- حفظ آرامش و پرهیز از واکنش احساسی
اولین گام در مواجهه با اخبار جعلی و شایعات، مدیریت هیجانات است. بسیاری از اخبار جعلی با هدف تحریک احساسات (ترس، خشم، اضطراب) طراحی می‌شوند. فراموش نکنید که واکنش سریع و احساسی، ما را از تحلیل منطقی دور می‌کند.
۲- ارزیابی منبع خبر
پیش از باور یا بازنشر هر خبر، باید بررسی کنید که منبع آن معتبر، شناخته‌شده و پاسخ‌گو است یا خیر. رسانه‌های رسمی، خبرگزاری‌های باسابقه و منابع دارای هویت مشخص، قابل‌اعتمادتر از کانال‌های ناشناس یا صفحات بدون مسئولیت خبری، هستند.
۳- جست‌وجوی موازی در منابع مختلف
یک خبر واقعی معمولاً در چند رسانه معتبر داخلی و خارجی منتشر می‌شود. اگر خبری فقط در یک کانال یا گروه خاص دیده می‌شود، احتمال جعلی بودن آن بالاست. مقایسه روایت‌ها از منابع مختلف، دید دقیق‌تری به ما می‌دهد.
۴- بررسی تاریخ، مکان و زمینه خبر
بسیاری از شایعات با استفاده از تصاویر یا ویدئوهای قدیمی منتشر می‌شوند. بررسی تاریخ انتشار، محل وقوع و زمینه اصلی خبر، از گمراهی در مواجهه با اخبار جعلی و شایعات جلوگیری می‌کند. ابزارهایی مانند جست‌وجوی معکوس تصویر (Reverse Image Search) در این زمینه بسیار مفیدند.
۵- تحلیل زبان و سبک نگارش خبر
اخبار جعلی معمولاً با زبان احساسی، قضاوت‌گر و فاقد استناد دقیق نوشته می‌شوند. عباراتی مانند «همه شوکه شدند»، «باور نمی‌کنید»، یا «منبع موثق گفت» بدون ذکر دقیق منبع، نشانه‌هایی از غیرحرفه‌ای بودن محتوا هستند.
۶- استفاده از ابزارهای راستی‌آزمایی
افزونه‌ها و وب‌سایت‌هایی وجود دارند که به‌صورت تخصصی اخبار را بررسی می‌کنند. برخی از این ابزارها شامل موارد زیر می‌شوند:
- Google Fact Check Explorer
- Snopes
- FactCheck.org
- فکت‌نامه (برای محتوای فارسی)
این ابزارها به شما کمک می‌کنند تا در لحظه، اعتبار یک خبر را بسنجید.
۷- تمرین تفکر انتقادی و پرسشگری
در برابر هر خبر، این پرسش‌ها را از خود بپرسید:
- چه کسی از انتشار این خبر سود می‌برد؟
- آیا شواهد کافی برای این ادعا وجود دارد؟
- آیا این خبر با باورهای قبلی من هم‌راستاست یا آن را به چالش می‌کشد؟
این نوع پرسشگری، سپر دفاعی شما در برابر فریب اطلاعاتی است.
۸- آموزش و ارتقای سواد رسانه‌ای
برای برخورد حرفه‌ای، باید سواد رسانه‌ای خود را تقویت کنید. این موضوع شامل شناخت ساختار رسانه‌ها، درک اهداف تولید محتوا و توانایی تحلیل پیام‌های رسانه‌ای است. مطالعه بیشتر، شرکت در دوره‌های آموزشی و گفت‌وگو با افراد آگاه، در این مسیر مؤثرند.
۹- مسئولیت‌پذیری در بازنشر
هر کاربر اینترنتی، یک رسانه است. پیش از بازنشر هر محتوا، باید از خود بپرسیم:
«آیا این خبر درست است؟ آیا بازنشر آن ممکن است به کسی آسیب بزند؟»
به خاطر داشته باشید که بازنشر ناآگاهانه، مشارکت در گسترش شایعه است.
۱۰- اعتماد به منابع رسمی در شرایط بحرانی
در مواقعی مانند بحران‌های امنیتی، بلایای طبیعی یا تنش‌های سیاسی، اعتماد به رسانه‌های رسمی و نهادهای اطلاع‌رسانی معتبر اهمیت زیادی دارد. در چنین شرایطی، شایعات می‌توانند باعث وحشت عمومی یا تصمیم‌گیری‌های نادرست شوند.
نقش رسانه ها و نهادهای رسمی در مواجهه با اخبار جعلی و شایعات
نقش رسانه‌ها و نهادهای رسمی در مقابله با اخبار جعلی و شایعات، نقشی چندلایه، حساس و حیاتی است. این نهادها نه‌تنها مسئول اطلاع‌رسانی صحیح هستند، بلکه باید در برابر موج اطلاعات نادرست، به‌عنوان خط مقدم دفاع از حقیقت عمل کنند. در ادامه، ابعاد مختلف این نقش را به‌صورت تحلیلی و ساختاریافته بررسی می‌کنیم:
۱- اطلاع‌رسانی سریع، شفاف و مستند
رسانه‌های رسمی باید در برای مقابله با اخبار جعلی و شایعات، پاسخ‌های سریع، دقیق و مستند ارائه دهند. تأخیر در واکنش، فضای شایعه را تقویت می‌کند و اعتماد عمومی را کاهش می‌دهد. انتشار اطلاعات ناقص یا مبهم نیز می‌تواند به گسترش سوءتفاهم‌ها دامن بزند.
۲- راستی‌آزمایی فعال و پیش‌دستانه
نهادهای رسانه‌ای باید تیم‌های تخصصی حرفه‌ای، برای راستی‌آزمایی اخبار (Fact-Checking) داشته باشند که به‌صورت پیش‌گیرانه، اخبار مشکوک را بررسی و تکذیب یا تأیید کنند. این اقدام نه‌تنها اعتماد عمومی را افزایش می‌دهد، بلکه از گسترش شایعات جلوگیری می‌کند.
۳- آموزش عمومی و ارتقای سواد رسانه‌ای
یکی از مهم‌ترین وظایف نهادهای رسمی، آموزش جامعه برای تشخیص اخبار جعلی است. این آموزش می‌تواند از طریق برنامه‌های تلویزیونی، کمپین‌های آموزشی و در قالب دروس مدارس و دانشگاه‌ها انجام شود. جامعه‌ای که سواد رسانه‌ای بالاتری دارد، کمتر قربانی فریب اطلاعاتی می‌شود.
۴- مقابله حقوقی و قضایی با تولیدکنندگان شایعه
نهادهای رسمی باید با همکاری دستگاه قضایی، سازوکارهای قانونی برای برخورد با تولیدکنندگان و منتشرکنندگان عمدی اخبار جعلی را فعال کنند. این برخورد باید شفاف، قانونی و بازدارنده باشد تا از سوءاستفاده‌های هدفمند جلوگیری شود.
۵- تقویت اعتماد عمومی به رسانه‌های رسمی
رسانه‌های رسمی باید با شفافیت، صداقت و بی‌طرفی، اعتماد عمومی را بازسازی کنند. اگر مردم، رسانه‌های رسمی را صادق و پاسخ‌گو بدانند، کمتر به منابع غیررسمی و شایعه‌ساز مراجعه می‌کنند. این اعتماد، سرمایه‌ای حیاتی در شرایط بحرانی است.
۶- همکاری بین‌نهادی و بین‌رسانه‌ای
مقابله با اخبار جعلی نیازمند همکاری میان رسانه‌ها، نهادهای دولتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و پلتفرم‌های دیجیتال است. ایجاد سامانه‌های مشترک هشدار، تبادلِ داده و پاسخ‌گویی هماهنگ، اثربخشی مقابله با اخبار جعلی و شایعات را افزایش می‌دهد.
۷- استفاده از فناوری‌های نوین برای پایش و تحلیل محتوا
نهادهای رسمی باید از ابزارهای هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و تحلیل داده برای شناسایی سریع شایعات و الگوهای انتشار آن‌ها استفاده کنند. این فناوری‌ها می‌توانند در تشخیص منابع اصلی شایعه، سرعت انتشار و مخاطبان هدف بسیار مؤثر باشند.
پیامدهای اجتماعی و روانی اخبار جعلی و شایعات
اخبار جعلی تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر ساختار روانی و اجتماعی جامعه برجای می‌گذارند. از منظر روان‌شناختی، این‌گونه اخبار با تحریک احساسات شدید مانند ترس، خشم، اضطراب یا همدردی ناگهانی، سطح هوشیاری تحلیلی مخاطب را تضعیف می‌کنند و به شکل‌گیری تصمیمات احساسی و ناپایدار منجر می‌شوند.
همچنین، در فضای اشباع‌شده از اطلاعات متناقض، کاربران دچار سردرگمی شناختی می‌شوند و توانایی تمایز میان واقعیت و دروغ را از دست می‌دهند؛ پدیده‌ای که «فرسودگی اطلاعاتی» نام دارد. از بُعد اجتماعی، انتشار مداوم اخبار جعلی موجب کاهش اعتماد عمومی به رسانه‌ها، نهادهای رسمی و حتی روابط بین‌فردی می‌شود.
در چنین بستری، قطب‌بندی سیاسی و فرهنگی شدت می‌گیرد، مشارکت اجتماعی کاهش می‌یابد و همبستگی جمعی در برابر بحران‌ها دچار تزلزل می‌شود. مجموع این پیامدها می‌تواند در بلندمدت به آسیب‌پذیری امنیت ملی، افت سرمایه اجتماعی و افزایش بی‌ثباتی روانی در سطح جامعه منتهی شود.
سوالات متداول درباره نحوه مقابله با اخبار جعلی و شایعات
چرا اخبار جعلی خطرناک‌اند؟
به دلایل زیادی اخبار جعلی و شایعات خطرناک هستند برخی از این دلایل شامل موارد زیر می‌شوند:
- باعث گمراهی افکار عمومی شوند.
- ترس، خشم یا ناامیدی ایجاد کنند.
- به بی‌اعتمادی نسبت به رسانه‌ها و نهادها دامن بزنند.
- در شرایط بحرانی، امنیت روانی جامعه را تهدید می‌کنند.
آیا همه اخبار نادرست جعلی محسوب می‌شوند؟
خیر. برخی اخبار نادرست حاصل اشتباه انسانی یا برداشت ناقص‌اند (اطلاعات نادرست غیرعمدی)، اما اخبار جعلی معمولاً با نیت فریب و تأثیرگذاری منفی تولید می‌شوند.
آیا بازنشر یک خبر جعلی جرم است؟
اگر بازنشر با آگاهی از جعلی بودن خبر انجام شود، در بسیاری از کشورها (مثل ایران) می‌تواند مشمول پیگرد قانونی شود. حتی در صورت ناآگاهی، بازنشر می‌تواند آسیب‌زا و غیراخلاقی باشد.
چگونه می‌توانم یک خبر جعلی را تشخیص دهم؟
بررسی منبع، تیتر، تاریخ، سبک نگارش، تصویر و مقایسه با منابع معتبر می‌تواند به شما در تشخیص اخبار جعلی و شایعات کمک کند. همچنین استفاده از ابزارهایی مانند Google Fact Check یا فکت‌نامه می‌تواند یاری‌رسان باشد.