علل و علائم بیماری سندرم گیلن باره و روش درمان آن

سندرم گیلن باره (Guillain-Barré) نوعی اختلال خودایمنی نادر اما جدی است. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به سلول های عصبی سالم در سیستم عصبی محیطی (PNS) حمله می کند. این امر منجر به ضعف، بی حسی و گزگز می شود و در نهایت می‌تواند باعث فلج شود. علت این بیماری ناشناخته است، اما به طور معمول از طریق بیماری‌های عفونی چون گاستروانتریت (تحریک معده یا روده) یا عفونت ریه بروز پیدا می‌کند. در این مقاله از مجله کوروش به بررسی علائم و علل بیماری سندرم گیلن باره و روش های درمان آن می‌پردازیم.

دلایل ابتلا به سندرم بیماری گیلن باره از واکسن آنفولانزا تا ویروس کرونا

بر اساس اعلام  موسسه ملی اختلالات مغز و اعصاب و سکته مغزی آمریکا، سندرم گیلن باره یک بیماری نادر است و از هر یکصد هزار آمریکایی تنها یک نفر به آن مبتلا می‌شود. هیچ درمان قطعی برای این سندرم وجود ندارد. با این حال شناسایی علائم این بیماری و قرار گرفتن در پروسه درمان، می‌تواند از شدت علائم بکاهد و مدت بیماری را کوتاه کند. انواع مختلفی از سندروم گیلن باره وجود دارد. اما شایع‌ترین شکل آن، پلی رادیکولونوروپاتی التهابی حاد دمیلینه کننده (CIDP) است. نوع دیگر این سندرم میلر فیشر است که بر اعصاب جمجمه تأثیر می‌گذارد.

مسئله اینجاست که علت دقیق گیلن باره ناشناخته است. طبق اعلام مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) ، حدود دو سوم از افراد مبتلا به سندرم گیلن باره، بلافاصله پس از بیماری دچار اسهال یا عفونت تنفسی می‌شوند. معمولا عفونت کمپیلوباکتر ژژونی منجر به گیلن باره می‌شود. کمپیلوباکتر یکی از شایعترین علل باکتریایی اسهال در ایالات متحده است. کمپیلوباکتر غالباً در غذاهای نیمه پخته، به خصوص طیور یافت می‌شود. عفونت‌های کم هم ممکن است منجر به ابتلا به سندرم گیلن باره شوند. آنفلوانزا، سیتومگالوویروس (CMV)، که نوعی ویروس تبخال است، عفونت ویروسی اپشتین بار (EBV) یا مونونوکلئوز هم ممکن است عامل ابتلا به این سندرم باشند.

ابتلا به اچ آی وی یا ایدز هم می‌تواند یکی دیگر عوامل ابتلا به سندرم گیلن باره باشد. این بیماری در میان بزرگسالان بیشتر دیده می شود. حتی در موارد بسیار نادر ، افراد ممکن است سندرم گیلن باره را چند روز یا چند هفته پس از واکسیناسیون و دریافت واکسن بیماری هایی مثل آنفولانزا هم نشان دهند. از همین رو سازمان غذا و دارو (FDA) بخش‌هایی را برای نظارت بر ایمنی واکسن‌ها از جمله واکسن آنفولانزا و  تشخیص علائم اولیه، عوارض جانبی و ثبت موارد ابتلا به سندرم گیلن باره که پس از واکسن آنفولانزا ایجاد می‌شوند، اختصاص داده است. با این همه تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که ارتباطی میان سندروم بیماری گیلن باره و کرونا وجود ندارد و اگر هم باشد احتمال آن خیلی نادر است.

علائم و نشانه های بیماری سندرم گیلن باره

در سندرم گیلن باره ، سیستم ایمنی بدن شما به سیستم عصبی محیطی شما حمله می‌کند. اعصاب موجود در سیستم عصبی محیطی، مغز شما را به بقیه بدن متصل می‌کند و سیگنال‌هایی را به عضلات منتقل می‌کند. در صورت آسیب دیدن این اعصاب ، عضلات قادر به پاسخگویی به سیگنال‌های دریافتی از مغز شما نخواهند بود.

اولین علامت معمولاً احساس گزگز در انگشتان پا است. تا حدودی علامتی مثل بیماری ام اس که شامل سوزن سوزن با شدن کم  است و سپس به سمت بالا و به سمت بازوها و انگشتان گسترش می‌یابد. این علائم می‌توانند خیلی سریع پیشرفت کنند. در بعضی از افراد، بیماری می‌تواند در عرض فقط چند ساعت جدی شود. احساس گزگز یا خارش در انگشتان دست و پا، ضعف عضلانی در پاها که به قسمت بالاتنه می‌رسد و با گذشت زمان بدتر هم می‌شود، از دیگر علائم این بیماری هستند. اما بیماری گیلن باره با ام اس متفاوت است.

از علائم دیگر می‌توان به مشکلات در پیاده‌روی مداوم، حرکت دادن چشم یا صورت، صحبت کردن، جویدن یا بلعیدن هم اشاره کرد. کمردرد شدید، از دست دادن کنترل مثانه، ضربان تند قلب، تنفس دشوار و فلج شدن هم برخی دیگر از علائم بیماری گیلن باره است.

چگونه سندرم گیلن باره تشخیص داده می شود؟

تشخیص سندرم گیلن باره دشوار است. به این دلیل که علائم آن بسیار شبیه سایر اختلالات عصبی یا بوتولیسم ، مننژیت یا مسمومیت با فلزات سنگین است. بنابراین در ابتدا پزشک در مورد علائم خاص و سابقه پزشکی از شما سوال خواهد کرد. در صورت بروز هرگونه بیماری یا عفونت چه اخیر و چه در گذشته، حتما پزشک را مطلع کنید. برای کمک به تأیید تشخیص سندرم گیلن باره از برخی آزمایش‌ها چون آزمایش نخاع، الکترومیوگرافی و آزمایشات هدایت عصبی هم کمک گرفته می‌شود. در آزمایش نخاعی مایع مغزی نخاعی شما آزمایش می‌شود تا سطح پروتئین در آن تشخیص داده شود. میزان پروتئین مایع نخاعی افراد مبتلا به سندرم گیلن باره معمولاً بالاتر از حد نرمال است. الکترومیوگرافی هم  یک آزمایش عملکرد عصبی است. فعالیت الکتریکی به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد ضعف عضلانی شما ناشی از آسیب عصبی است یا آسیب عضلانی . از روش هدایت عصب هم برای بررسی میزان پاسخ عصب و عضلات به پالس‌های کوچک الکتریکی استفاده شود.

درمان سندرم گیلن باره

سندرم گیلن باره یک روند التهابی خود ایمنی است که به تدریج خود به خود برطرف می‌شود. با این حال بیماران مبتلا به گیلن باره باید تحت نظر پزشک باشند. چرا که علائم می‌توانند به سرعت بدتر شده و در صورت عدم درمان کشنده باشند. در موارد شدید ، مبتلایان به سندرم گیلن باره ممکن است کاملا فلج شوند. اگر فلج بر روی دیافراگم یا عضلات قفسه سینه تأثیر بگذارد و از تنفس مناسب جلوگیری کند، گیلن باره می‌تواند تهدید کننده زندگی هم باشد.

روش درمانی تبادل پلاسما در گیلن باره

پلاسمافرز (تبادل پلاسما)یکی از شیوه‌های درمانی سندرم گیلن باره است. سیستم ایمنی پروتئین‌هایی به نام آنتی‌بادی تولید می‎‌کند که به طور معمول به مواد مضر خارجی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها حمله می‎کنند. گیلن بازه زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه آنتی‌بادی‌هایی تولید کند که به عصب‌های سالم سیستم عصبی شما حمله کنند. تبادل پلاسما برای ازبین بردن آنتی‌بادی‌های حمله کننده به اعصاب خون انجام می‌شود. در این روش، خون توسط دستگاه از بدن شما خارج می‌شود. دستگاه آنتی‌بادی‌ها را از خون شما خارج می‌کند و سپس خون را به بدن شما برمی‌گرداند.

ایمونوگلوبولین وریدی برای درمان گیلن باره

دوزهای بالای ایمونوگلوبولین می تواند به انسداد آنتی‌بادی‎‌های ایجاد کننده سندرم گیلن باره کمک کند. ایمونوگلوبولین حاوی آنتی‌بادی‌های طبیعی و سالم از طرف اهدا‌کنندگان است.

سایر درمان‌های سندرم گیلن باره

افراد مبتلا به سندرم گیلن باره ممکن است برای تسکین درد و جلوگیری از لخته شدن خون مجبور به مصرف برخی داروها شوند. فیزیوتراپی بخش دیگری از پروسه درمان است. درمرحله حاد بیماری ، پرستاران دست‌ها و پاهای بیمار را حرکت می‌دهند تا عضلات انعطاف‌پذیر شوند. به محض شروع دوره بهبودی، درمانگران تمریناتی به بیمار در زمینه تقویت عضلات و طیفی از فعالیت‌های زندگی روزمره خواهند داد. این فعالیت‌ها و تمرین‌ها شامل کارهای عادی چون پوشیدن لباس و کفش است.

عوارض احتمالی سندرم گیلن باره

گیلن باره بر اعصاب شما تأثیر می گذارد. ضعف و فلج رخ داده می‌تواند چندین قسمت از بدن شما را تحت تأثیر قرار دهد. عوارض احتمالی این فلج ممکن است دشواری در تنفس باشد. گاهی فلج یا ضعف به عضلاتی که تنفس را کنترل می‌کنند سرایت می‌کند. ممکن است در صورت بروز این اتفاق بیمار به دستگاه تنفس نیاز داشته باشد.

چشم انداز بلند مدت بیماری

دوره نقاهت مبتلایان به سندرم گیلن باره می‌تواند طولانی باشد. اما بیشتر معمولا افراد بهبود می‌یابند. به طور کلی، علائم بیماری دو تا چهار هفته قبل از تثبیت شدن بدتر می‌شوند. پروسه بهبود می‌تواند از چند هفته تا چند سال طول بکشد. اما بیشتر بیماران طی ۶ تا ۱۲ ماه بهبود می‌یابند. حدود ۸۰ درصد از افراد مبتلا به گیلن باره پس از شش ماه قادر خواهند بود تا به طور مستقل راه بروند. ۶۰ درصد مبتلایان در مدت یک سال قدرت عضلانی خود را باز می‌یابند. برای برخی بیماران، مدت زمان بهبودی بیشتر طول می‌کشد. حدود ۳۰ درصد از مبتلایان تا سه سال همچنان ضعف دارند.

حدود ۳ درصد از افراد مبتلا به گیلن باره، علائمی چون ضعف و گزگز را حتی سال‌ها پس از ابتلا به این بیماری تجربه می‌کنند. در این میان برخی عوامل ممکن است شدت بیماری را بیشتر کند. این عوامل شامل سن بالا، تأخیر در درمان و استفاده طولانی مدت از دستگاه تنفس است. علاوه بر علائم جسمی ، بیماران مبتلا به گیلن باره ممکن است دچار مشکلات عاطفی نیز بشوند. سازگاری با تحرک محدود و افزایش وابستگی به دیگران می‎‌تواند چالش برانگیز باشد. بنابراین مشاوره با یک درمانگر بسیار ضروری است.

منبع: healthline