برای محافظت از وسایل برقی در زمان قطع برق چه کارهایی می‌توانیم انجام دهیم؟ قطع شدن برق و اتصال مجدد، می‌تواند به طور مستقیم به وسایل برقی و الکترونیکی، آسیب بزند یا بر طول عمر و عملکرد آنها تاثیر بگذارد. قطعی برق به دلایل مختلفی مثل حوادث طبیعی از جمله طوفان، سیل، رعد و برق یا به صورت سازمان‌یافته اتفاق بیفتد. در هر حال، برای جلوگیری از سوختن و از کار افتادن وسایل برقی، باید اقدامات احتیاطی را در دستور کار خود قرار دهید. در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش ما راهکارهای احتیاطی برای مراقبت از وسایل برقی در زمان قطع برق را به شما آموزش خواهیم داد.
چرا قطعی برق به وسایل الکترونیکی آسیب می‌زند؟
نوسانات ولتاژ و تغییرات ناگهانی در جریان برق ناشی از قطعی برق باعث آسیب رساندن، از کار انداختن و کاهش عمر وسایل الکترونیکی می‌شود. برخی از مهم‌ترین دلایل خرابی وسایل الکترونیکی به خاطر قطعی برق عبارت‌اند از:
۱- نوسانات ولتاژ هنگام وصل مجدد برق: در حالت کلی، معمولا خود قطعی برق، به دستگاه‌ها و وسایل الکترونیکی، آسیب نمی‌زنند. اما بعد از وصل شدن مجدد جریان برق و هنگام بازگشت جریان، ممکن است ولتاژ به‌طور ناگهانی افزایش یابد و به بردهای الکترونیکی آسیب برساند.
۲- خاموش شدن ناگهانی دستگاه‌ها: برخی وسایل برقی مثل لپ تاپ، کامپیوتر و تلویزیون نیاز به خاموش شدن صحیح دارند. قطع ناگهانی برق این وسایل، می‌تواند برخی اطلاعات را از بین ببرد و همچنین ممکن است برخی قطعات سخت‌افزاری آنها خراب شود.
۳- بالا رفتن دمای قطعات داخلی: وجود هر نوع نوسان در جریان الکتریکی، می‌توانند باعث گرم شدن بیش از حد قطعات داخلی وسایل برقی شوند. ممکن است این موضوع تا جایی پیش برود که در مواردی منجر به سوختن آنها شود.
۴- کاهش عمر مفید دستگاه‌ها: اگر به طور مداوم و متناوب، در ولتاژ برق تغییر ایجاد شود، این تغییرات باعث فرسایش سریع‌تر قطعات الکترونیکی و کاهش عمر مفید آنها می‌شود.
۵- احتمال بروز آتش‌سوزی: هر چند این اتفاق چندان شایع نیست ولی در وسایلی که دارای سیم‌پیچ‌های حساس هستند، افزایش ناگهانی ولتاژ ممکن است باعث اتصال کوتاه و در نهایت بروز آتش‌سوزی شود.
راهکارهای مراقبت از وسایل برقی در زمان قطع برق
همان‌طور که گفتیم، قطع ناگهانی برق می‌تواند باعث آسیب رساندن به وسایل برقی شود. اما با رعایت چند نکته ساده می‌توان تا حد ممکن از این وسایل محافظت کرد. برخی از روش‌های مراقبت از وسایل برقی در زمان قطع برق شامل موارد زیر می‌شود:
۱- از محافظ برق استفاده کنید
برای وسایل حساسی مثل یخچال، تلویزیون، ماشین لباسشویی، ماشین ظرفشویی و کامپیوتر از محافظ‌های مناسب استفاده کنید. محافظ برق از وسایل الکترونیکی در مقابل نوسانات ولتاژ و افزایش ناگهانی جریان برق محافظت می‌کند. محافظ، بر مقدار ولتاژ ورودی، نظارت می‌کند و در صورت افزایش یا کاهش بیش از حد آن، جریان برق را قطع می‌کند و مانع آسیب دیدن وسایل برقی می‌شود.
۲- اتصال وسایل برقی را قطع کنید
بلافاصله بعد از قطع برق، وسایل برقی را از پریز جدا کنید تا از آسیب ناشی از نوسانات برق بعد از وصل شدن مجدد آن، جلوگیری شود.
۳- وسایل برقی را که استفاده نمی‌کنید، از برق بکشید
حتما برای شما هم پیش آمده است که شارژر خود را به برق زده‌اید و گوشی‌تان را شارژ کرده‌اید. اما بعد از شارژ شدن گوشی و جدا کردن شارژر از تلفن همراه، شارژر را در پریز برق رها کرده‌اید. هر چند در این حالت که شارژر به گوشی وصل نیست، به تلفن همراهتان، آسیبی نمی‌رسد اما خود شارژر و قطعات داخلی آن، در معرض نوسانات برق هستند. بنابراین ممکن است دچار جرقه یا حتی آتش‌سوزی شوند. از طرفی، ممکن است عمر مفید این وسایل برقی، کاهش پیدا کند.
۴- قبل از اتصال مجدد وسایل الکترونیکی صبر کنید
به محض وصل شدن جریان الکتریکی، میزان ولتاژ ورودی کمتر یا بیشتر از حد نرمال است. چیزی که باعث می‌شود وسایل برقی دچار خرابی یا سوختگی شوند، همین نوسانات انرژی است. توصیه می‌شود که پس از وصل شدن مجدد برق، حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه صبر کرده و سپس وسایل را مجددا به منبع انرژی یا برق وصل کنید.
۵- کلید اصلی را خاموش کنید
در صورت امکان، کلید اصلی برق را خاموش کنید تا از ورود ولتاژ بالا بعد از وصل شدن جریان الکترونیکی جلوگیری شود. معمولا در هر واحد ساختمانی، اداری یا سازمانی، کلید قطع و وصل برق وجود دارد. اگر این کلید را خاموش کنید، همه وسایل الکترونیکی همزمان قطع می‌شوند و در صورت وصل مجدد برق دوباره آن، در این وسایل جریان پیدا می‌کند.
۶- از وسایل پرمصرف استفاده نکنید
در زمان قطع برق، وسایل پرمصرف را از مدار خارج کنید تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود. وسایل برقی مثل ماشین لباسشویی، ماشین ظرفشویی، جارو برقی و … مصرف برق زیادی دارند. اگر احتمال می‌دهید که برق در ساعت خاصی قطع می‌شود، در زمان مقرر از آنها استفاده نکنید. البته برای این وسایل، تا حد ممکن از محافظ استفاده کنید.
۷- از مواد غذایی در یخچال مراقبت کنید
در زمان قطعی برق، درب یخچال و فریزر را بسته نگه دارید تا مواد غذایی برای مدت بیشتری سالم بمانند. باز کردن مداوم درب یخچال و فریزر، باعث می‌شود هوای سرد موجود در یخچال فریزر، خارج شود. در حالت عادی، مواد غذایی در فریزر برای مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت (بسته به میزان یخ‌زدگی آنها) سالم می‌مانند. می‌توانید از یخ سرد یا پاکت‌های مخصوص یخ برای قرار دادن روی مواد غذایی فریزر استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: راهکارهای زمان بی برقی در تابستان و زمستان
از چه وسایل محافظتی در زمان قطعی برق استفاده کنیم؟
برای محافظت از وسایل برقی در زمان قطعی برق، تجهیزات مختلفی طراحی و روانه بازار شده‌اند که می‌توانید از آنها کمک بگیرید. برخی از وسایل محافظتی برق، شامل موارد زیر می‌شوند:
۱- محافظ برق
محافظ‌ها وسایل بسیار پرکاربرد برای رساندن جریان متعادل برق به وسایل الکترونیکی هستند. محافظ برق ولتاژهای نوسانی را کنترل و از ورود جریان کم یا زیاد به وسایل برقی جلوگیری می‌کند.
این وسیله، در صورت خارج شدن ولتاژ برق از حالت استاندارد، به طور خودکار، جریان را قطع می‌کند و بعد از اینکه ولتاژ به سطح ایمن برگشت، با چند دقیقه تاخیر، برق را وصل می‌کنند تا دستگاه را از آسیب‌های احتمالی، در امان نگه دارد. مجموعه این اقدامات، می‌تواند عمر مفید وسایل الکترونیکی را افزایش دهد.
۲- یو پی اس UPS (Uninterruptible Power Supply)
دستگاه یو پی اس در اصل «منبع تغذیه بدون وقفه» است که در زمان قطعی برق، انرژی مورد نیاز وسایل الکترونیکی را تامین می‌کند. در این دستگاه یک باتری داخلی تعبیه شده است که در زمان قطعی برق، به‌طور موقت، برق مورد نیاز وسیله الکترونیکی را به آن می‌رساند و از خاموش شدن ناگهانی آن جلوگیری می‌کند. در تجهیزات حساس مثل کامپیوترها، سرورها و سیستم‌های امنیتی، استفاده از یو پی اس، ضروری است. یو پی اس، انواع مختلفی دارد که شامل آنلاین، آفلاین و اینتراکتیو می‌شوند.
یو پی اس‌ها با تامین برق اضطراری، محافظت از دستگاه در برابر نوسانات برق، افزایش طول عمر مفید وسایل الکترونیکی و جلوگیری از آسیب‌های ناشی از قطع برق در نتیجه خاموش شدن ناگهانی و نوسان برق، بسیار کاربردی به نظر می‌رسند.
۳- تقویت کننده های سیستم برق کشی داخلی
در ساختمان‌ها، ادارات و سازمان‌ها، برای افزایش امنیت سازه، وسایل برقی، کاهش مصرف انرژی و بهبود عملکرد وسایل برقی، سیم کشی داخلی را در وهله اول، به صورت اصولی انجام داده و آن را تقویت کنید. برای این اقدام، پیش از هر چیز، از سیم‌های باکیفیت و مقاوم در برابر حرارت و فشار استفاده کنید. علاوه بر این، هر از گاهی، سیم‌های قدیمی را بررسی کنید و مشکلات ناشی فرسودگی یا آسیب دیدگی را با تعویض سیم‌های برق، رفع کنید.
۴- استابلایزر
استابلایزر دستگاه مفیدی است که ولتاژ را تنظیم و تثبیت می‌کند تا از وسایل برقی در مقابل نوسانات ولتاژ یا کاهش ناگهانی جریان برق جلوگیری کند. این دستگاه به افزایش عمر مفید دستگاه‌ها کمک کرده و با تنظیم ولتاژ ورودی به دستگاه‌ها، از ورود جریان غیر مجاز به وسایل برقی جلوگیری می‌کند. استابلایزرها انواع مختلفی دارند که شامل رله‌ای، سروو موتوری و استاتیک می‌شوند که هر کدام در سطح متفاوتی، از وسایل برقی محافظت می‌کنند.
۵- ژنراتور برق
ژنراتورهای برق با تبدیل انرژی مکانیکی به انرژی الکتریکی، در مواقع قطعی برق، بسیار کار راه انداز هستند. ژنراتورها مخصوصا در مکان‌هایی که به برقی شهری، دسترسی وجود ندارد، کاربرد وسیعی دارند. انواع ژنراتور شامل ژنراتور بنزینی، دیزلی، گازی، اینورتر می‌شوند. از مزایای ژنراتورها می‌توان به تامین برق اضطراری، قابل حمل بودن، تنوع در توان خروجی و امکان کاربرد گسترده در منازل، بیمارستان‌ها، کارگاه‌ها و مراکز صنعتی اشاره کرد.
۶- تقویت اتصالات و پریزها
تقویت کردن اتصالات برقی و پریزها، می‌تواند ایمنی ساختمان‌ها را بالا ببرد. در این صورت اگر یک یا چند وسیله برقی پرمصرف مثل کولر گازی را به برق بزنید، برق خانه یا اداره و سازمان، دچار قطعی نمی‌شود.
از طرفی از بروز حوادثی مثل آتش سوزی و جرقه، جلوگیری می‌شود. با استفاده از پریزهای باکیفیت، تقویت اتصالات سیم‌ها، نصف محافظ برقی، تعویض سیم‌های کهنه و فرسوده و بررسی سیم کشی به صورت دوره‌ای و عیب‌یابی آن، می‌توانید از به مراقبت از وسایل برقی در زمان قطع برق و وصل مجدد آن کمک کنید.
چه وسایلی در زمان قطعی برق، بیشتر معرض آسیب هستند؟
برخی وسایل برقی نسبت به قطع و وصل ناگهانی برق آسیب‌پذیرتر هستند، به‌ویژه وسایلی که قطعات الکترونیکی حساس یا موتورهای پیچیده‌تر دارند. برخی از این وسایل شامل موارد زیر می‌شوند:
۱- یخچال و فریزر: به خاطر فعالیت مداوم کمپرسور یخچال فریزر، نوسانات برق می‌تواند به برد الکترونیکی و موتور آنها آسیب وارد کند.
۲- تلویزیون و کامپیوتر: این دستگاه‌ها بردهای الکترونیکی حساسی دارند که در برابر نوسانات ولتاژ آسیب‌پذیر هستند.
۳- ماشین لباسشویی و ظرفشویی: ممکن است موتورهای ماشین ظرفشویی و لباسشویی، در برابر نوسان شدید برق دچار خرابی شوند.
۴- مایکروویو و اجاق‌های برقی: این وسایل به خاطر استفاده از قطعات الکترونیکی و المنت‌های حرارتی، در مقابل قطع و وصل مجدد برق، حساس هستند.
۵- سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی: کولرهای گازی و بخاری‌های برقی بسیار مستعد خرابی و سوختن در اثر قطع و وصل ناگهانی برق هستند.
مراقبت از یخچال و فریزر در زمان قطع برق
برای محافظت از یخچال و فریزر در زمان قطعی برق و وصل شدن مجدد آن، چند نکته را رعایت کنید:
۱- درب یخچال را ببندید: هر بار که درب یخچال را باز می‌کنید، هوای سرد خارج و هوای گرم جایگزین آن می‌شود. در نتیجه مواد غذایی زودتر فاسد می‌شوند.
۲- از محافظ برق استفاده کنید: محافظ برق، نوسانات ولتاژ هنگام وصل مجدد برق را کنترل کرده و جریان صحیحی را به یخچال و فریزر هدایت می‌کند.
۳- در یخچال، یخ بگذارید: اگر مدت زمان قطعی برق زیاد باشد، می‌توانید چند قالب یخ در یخچال قرار دهید تا دمای داخلی آن را حفظ کنید.
۴- یخچال را از برق بکشید: در صورت قطعی طولانی برق، بهتر است یخچال را از برق بکشید تا کمپرسور یخچال آسیب نبیند.
۵- از ژنراتور یا UPS استفاده کنید: اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که به صورت مکرر، قطعی برق اتفاق می‌افتد، بهتر است ژنراتور یا UPS تهیه کنید تا در تامین برق اضطراری از آنها استفاده کنید.
مراقبت از ماشین لباسشویی و ماشین ظرفشویی در زمان قطع برق
برای اینکه ماشین لباسشویی و ماشین ظرفشویی در زمان قطع برق دچار آسیب نشوند، رعایت چند نکته ضروری است:
۱- دو شاخه دستگاه را از پریز بیرون بیاورید: اگر ماشین لباسشویی و ظرفشویی‌تان را به محافظ نزده‌اید، در زمانی که استفاده نمی‌کنید یا در هنگام قطع برق، این وسایل را از پریز جدا کنید. چون بعد از وصل شدن برق، نوسانات ولتاژ، باعث ایجاد خرابی یا سوختن دستگاه شود.
۲- از محافظ برق استفاده کنید: محافظ برق یک وسیله ضروری برای اتصال وسایلی مثل ماشین لباسشویی و ظرفشویی به برق است. محافظ، از وسایل برقی در برابر نوسانات ولتاژ در زمان وصل مجدد برق محافظت می‌کند.
۳- بعد از وصل شدن برق، به سرعت آنها را روشن نکنید: بعد از این که دوباره برق وصل شد، حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه صبر کرده و سپس دستگاه را روشن کنید تا از فشار ناگهانی به موتور جلوگیری شود.
۴- شلنگ‌های آب را بررسی کنید: در زمان قطع برق، ممکن است فشار آب تغییر کند، بنابراین برای جلوگیری از نشتی آب، شلنگ‌های آب را چک کنید.
۵- از UPS یا ژنراتور استفاده کنید: اگر به طور مکرر، قطعی برق اتفاق می‌افتد، از یو پی اس (UPS) یا ژنراتور برق استفاده کنید تا به شما در تامین برق اضطراری کمک کند.
مراقبت از کامپیوتر و لپ تاپ در زمان قطع برق
برای حفظ اطلاعات در کامپیوتر و لپ تاپ، مخصوصا در ادارات و محل کار، رعایت برخی نکات ضروری است:
۱- استفاده از UPS (منبع تغذیه بدون وقفه): همان‌طور که گفته شد، یو پی اس در زمان قطع برق، انرژی الکتریکی مورد نیاز وسایلی مثل کامپیوتر، مودم، مراکز داده مثل سرورها و … را تامین کرده و از خاموش شدن ناگهانی آنها جلوگیری می‌کند.
۲- کمک گرفتن از محافظ برق: محافظ برق برای جلوگیری از نوسانات ولتاژ و افزایش ناگهانی جریان برق کامپیوتر بسیار کارآمد است.
۳- تهیه نسخه پشتیبان از اطلاعات: فراموش نکنید که همیشه از داده‌های مهم خود یک نسخه پشتیبان داشته باشید تا در صورت قطع برق، اطلاعات موجود در حافظه کامپیوتر یا لپ تاپ، از دست نرود.
۴- خاموش کردن صحیح کامپیوتر: در صورت اطلاع از زمان قطع برق، پیش از اینکه برق قطع شود، بهتر است کامپیوتر را به‌طور صحیح خاموش کنید تا از آسیب‌های سخت‌افزاری جلوگیری شود.
۵- بررسی پاور و کابل‌های برق: استفاده از پاورهای استاندارد و کابل‌های باکیفیت می‌تواند از آسیب‌های ناشی از نوسانات برق جلوگیری کند.
مراقبت از کولر در زمان قطعی برق
در فصل تابستان که قطعی برق، شایع‌تر است، مراقبت از وسایل برقی در زمان قطع برق مثل وسایل سرمایشی اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. مخصوصا کولرهای گازی بیشتر در معرض آسیب هستند. برای محافظت از کولر در زمان قطع برق، رعایت چند نکته ضروری است:
۱- استفاده از محافظ برق: محافظ برق از کولر در برابر نوسانات ولتاژ هنگام وصل مجدد برق محافظت می‌کند.
۲- خاموش کردن کولر قبل از وصل برق: هنگام قطع برق، بهتر است کولر را خاموش کنید تا پس از وصل مجدد برق، از فشار ناگهانی به موتور جلوگیری شود.
۳- بررسی فیوزها و مدارشکن‌ها: بعد از وصل مجدد برق، فیوزها و مدارشکن‌ها را بررسی کنید تا از سلامت سیستم برق کولر مطمئن شوید.
۴- ریست کردن برد الکترونیکی: در برخی موارد، نوسانات برق باعث ریست شدن برد الکترونیکی کولر می‌شود. در این صورت، کولر را ریست کنید.
۵- بررسی خازن‌ها و کمپرسور: متاسفانه ممکن است نوسانات برق در عملکرد خازن‌ها و کمپرسور اختلالاتی را ایجاد کند. در صورت بروز چنین مشکلی، از یک متخصص باتجربه کمک بگیرید.
سوالات متداول درباره مراقبت از لوازم برقی در زمان قطعی برق
در برق ماندن وسایل برقی هنگام قطع برق چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
۱- آسیب به بردهای الکترونیکی در اثر نوسانات برق پس از اتصال مجدد؛
۲- سوختن موتور و کمپرسور در وسایلی مثل یخچال و کولر گازی که دارای موتور هستند؛
۳- کاهش عمر مفید دستگاه‌ها در اثر تغییرات ناگهانی ولتاژ؛
۴- خطر آتش‌سوزی به خاطر ایجاد اتصال کوتاه در اثر نوسان ولتاژ؛
۵- از دست رفتن اطلاعات کامپیوترها و لپ‌تاپ‌ها.
علت روشن نشدن یخچال بعد از قطع برق چیست؟
روشن نشدن یخچال بعد از وصل شدن مجدد برق ممکن است به دلایل زیر باشد:
۱- خرابی (قطعی یا اتصال کوتاه) سیم‌کشی داخلی یخچال؛
۲- ایجاد مشکل در برد الکترونیکی؛
۳- خرابی موتور یا کمپرسور؛
۴- خرابی تایمر دیفراست؛
۵- مشکل در ترموستات؛
۶- خرابی خازن یا رله استارت؛
۷- فعال شدن حالت دمو یا فروشگاهی؛
۸- خرابی فیوز یا جریان برق ورودی.