بیماری های خود ایمنی در بارداری و نکات مهم سلامت مادر و جنین

بیماری های خود ایمنی در بارداری و نکات مهم سلامت مادر و جنین


2 شهریور 1400 . زمان مطالعه: 13 دقیقه

خیلی بد »»»»»»»»»»»»»» خیلی خوب
بیماری خود ایمنی در بارداری

بارداری شاید حساس ترین مرحله زندگی هر زن باشد. سپری کردن این مرحله در زنان مبتلا به بیماری های خود ایمنی کمی متفاوت است و نیاز به معاینات و مراقبت های بیشتری دارد. در این مطلب مجله کوروش به انواع بیماری خود ایمنی در دوران بارداری و نکات مراقبتی آنها می پردازیم. با ما در سرویس سلامت همراه باشید.

بیماری خود ایمنی چیست

 

به طور کلی وظیفه سیستم ایمنی بدن شناسایی عوامل خطرناک و بیماری زا و از بین بردن آنهاست. اما گاهی اوقات سیستم ایمنی به اشتباه به بافت ها و اندام های سالم خود حمله کرده و به آنها آسیب می رساند. این گروه از بیماری ها را بیماری خود ایمنی می نامند.

 

بیماری خود ایمنی چیست

 

بارداری و بیماری های خود ایمنی

 

در گذشته به زنان مبتلا به بیماری های خود ایمنی توصیه می شد باردار نشوند. اما امروزه با پیشرفت علم و امکانات مراقبتی بیشتر این افراد نیز می توانند بارداری را به سلامت بگذرانند. در ادامه پاسخ دکتر «مایکل لاکشین»، استاد پزشکی و متخصص زنان و زایمان در دانشگاه کرنل نیویورک، را به برخی سوالات رایج درباره بارداری و بیماری های خود ایمنی می‌ خوانیم.

 

 

 

 

شایع ترین بیماری های خود ایمنی که بر زنان باردار اثر می گذارند کدامند

 

بیماری های روماتیسمی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس مفصلی و بیماری های مربوط به تیروئید مانند هاشیموتو و گریوز از جمله بیماری های خود ایمنی هستند که بیشترین تاثیر را بر دوران بارداری می گذارند. البته برخی بیماری های نادرتر مانند اسکلرودرمی، سندرم شوگرن و آنتی فسفو لیپید نیز وجود دارند که پزشک باید احتمال آنها را بررسی کند. نکته مهم این است که زنان باردار به واسطه ابتلا به این بیماری ها در معرض مشکلات و عوارض جانبی دیگری نیز قرار می گیرند.

 

جالب است بدانید در برخی از زنان مبتلا به آرتریت روماتوئید، بیماری در دوران بارداری تا حد زیادی بهبود می یابد و پس از زایمان دوباره اوج می گیرد. این موضوع دلایلی ژنتیکی دارد. به نظر می رسد هر چه جنین از نظر ژنتیکی شباهت بیشتری به پدر داشته باشد، احتمال بهبودی بیماری مادر در بارداری بیشتر است.

 

شایع ترین بیماری های خود ایمنی که بر زنان باردار اثر می گذارند کدامند

 

آیا بیماری خود ایمنی و ناباروری به هم مربوط هستند

 

همان طور که گفته شد در گذشته زنان مبتلا به این بیماری ها، به طور کلی از بارداری منع می شدند. اما اکنون با توجه به نوع بیماری و شرایط بیماری به هر شخصی درباره عواقب بیماری توضیح داده می شود تا خود او تصمیم گیری کند.

 

برخی می توانند با مراقبت های پزشکی بارداری موفقی داشته باشند. امروزه افراد کمی هستند که از بارداری منع می شوند. برای مثال افرادی که در بارداری اول لوپوس شدید (لوپوس شعله ور) را تجربه کرده باشند، از بارداری دوباره منع خواهند شد. زیرا در این صورت ممکن است به عواقب جدی مانند از دست دادن بینایی، ایست قلبی یا حتی مرگ دچار شوند.

 

 

 

 

در حقیقت بیماری های خود ایمنی از دو طریق ممکن است برای بارداری ایجاد مشکل کنند. اول اینکه برخی از این بیماری ها موجب آسیب به کلیه و بالا رفتن فشار خون می شوند. در وهله دوم در بدن این زنان آنتی بادی هایی وجود دارد که می تواند به جنین آسیب برساند.

 

به طور کلی پروسه باردای برای زنان مبتلا به بیماری های خود ایمنی پیچیده تر از زنان سالم خواهد بود. برخی از این بیماری ها از جمله بیماری های مربوط به تیروئید می توانند لقاح را مشکل کنند. گاهی اوقات نیز بدن زن آنتی بادی هایی بر علیه اندام ها مانند تخمدان تولید می کند.

 

آیا بیماری خود ایمنی و ناباروری به هم مربوط هستند

 

با این حال اگر زنی به جز این بیماری مشکل دیگری نداشته و اخیرا دارویی مصرف نکرده باشد، مشکلی نیست. دو داروی رایجی که زنان مبتلا به بیماری های خود ایمنی مصرف می کنند سیکلوفسفامید و متو تروکسات است. داروی اول تخمدان را از بین می برد و داروی دوم باعث سقط خود به خود جنین می شود.

 

 

عوارض بیماری های خود ایمنی بر بارداری

 

با توجه به نوع بیماری و اندام های درگیر، عوارض آنها بر بارداری متفاوت هستند. برای مثال بیماری های کلیه و قلب می توانند در زنان باردار مشکل ساز شوند. برخی از بیماری های خود ایمنی و عوارض احتمالی آن را در ادامه می خوانید.

 

 

بیماری خود ایمنی لوپوس در بارداری

 

در بیماری لوپوس اریتماتوی سیستمیک، به اندام های سالم حمله کرده و موجب التهاب و آسیب به آنها می شود. این بیماری می تواند بر پوست، مفاصل، کلیه ها، خون، رگ ها، ریه و مغز تاثیر بگذارد. علائم لوپوس شامل خستگی، مفاصل دردناک، بثورات پوستی و تب هستند.

 

در گذشته تصور می شد زنان مبتلا به لوپوس نباید باردار شوند. اما در حال حاضر ثابت شده در صورت فروکش کردن و بهبود بیماری می توانند باردار شوند. البته این افراد باید پیش از بارداری و در طول آن تحت نظر پزشک باشند. عوارضی مانند سقط جنین، مسمومیت بارداری و زایمان زودهنگام در زنان مبتلا به لوپوس بیشتر دیده می شود.

 

بیماری خود ایمنی لوپوس در بارداری

 

روماتیسم و بارداری

 

آرتریت روماتوئید نوعی آرتروز مزمن است که موجب التهاب در مخاط مفاصل می شود. در این شرایط سیستم ایمنی به اشتباه به سلول های سالم مفاصل مچ پا، مچ دست، آرنج، زانو و ستون فقرات حمله می کند. برخی از داروهای آرتریت می توانند باعث ایجاد نقایص مادرزادی یا زایمان زودرس شوند. به همین دلیل این افراد باید برای بارداری حتما تحت نظر پزشک باشند. در اکثر زنان علائم روماتیسم در بارداری بهبود می یابند.

 

 

سندروم آنتی فسفو لیپید در بارداری

 

این سندروم یک بیماری خود ایمنی نادر است که باعث لخته شدن خون به طور غیر طبیعی می شود. در این بیماری آنتی بادی های بدن به نوعی چربی به نام فسفو لیپید، که در ساختار پوششی رگ حمله کرده و به رگ آسیب می رساند. این بیماری ممکن است به تنهایی یا بر اثر بیماری خود ایمنی دیگری مانند لوپوس، رخ بدهد.

 

در زنان مبتلا به این بیماری احتمال سقط مکرر، مسمومیت بارداری، زایمان زودرس و تولد نوزاد مرده بیشتر است. برای درمان این مشکل  در بارداری، از داروهایی برای کمک به جلوگیری از لخته شدن خون، از جمله آسپیرین با دوز کم و هپارین با وزن مولکولی کم، استفاده می شود.

 

 

بیماری خودایمنی اسکلرودرمی در دوران بارداری

 

این بیماری خود ایمنی موجب ضخیم و سفت شدن پوست و عروق خونی، ایجاد زخم در کلیه ها و ریه ها می شود. اسکلرودرمی موضعی فقط پوست را درگیر می کند. اما اسکلرودرمی سیستمیک بر اندام ها و بافت های همبند تاثیر می گذارد. این بیماری می تواند به رباط ها، اعصاب، عضلات و تاندون ها آسیب برساند. همچنین ممکن است باعث فشار خون بالا شود.

 

بیماری خودایمنی اسکلرودرمی در دوران بارداری

 

زنان مبتلا به حالت های سیستمیک اسکلرودرمی، که بسیاری از قسمت های بدن را تحت تأثیر قرار می دهند، نیاز به نظارت بیشتری در دوران بارداری دارند. آنها در معرض خطر ابتلا به مسمومیت باردای هستند. این مشکل به فشار خون بالا و نشت پروتئین ناشی از بارداری در کلیه ها، زایمان زودرس و سایر مشکلات کلیوی منجر می شود. البته اسکلرودرمی موضعی به ندرت بر بارداری تأثیر می گذارد.

 

 

 

 

سندروم شوگرن در زنان باردار

 

وظیفه اصلی گلبول های سفید مقابله با عفونت هاست. اما در سندروم شوگرن آنها به غده هایی که ایجاد رطوبت می کنند، مانند غدد چشم و دهان حمله می کنند. این بیماری که اغلب در زنان تشخیص داده می شود، می تواند باعث خشکی و سوزش چشم، خشکی دهان، مشکل در بلع، تورم غدد گردن و حتی خشکی واژن شود. همچنین می تواند بر رگ های خونی، سیستم عصبی مرکزی، دستگاه گوارش، کلیه ها، کبد، ریه ها و لوزالمعده تأثیر بگذارد.

 

 

آیا بیماری های خود ایمنی از مادر به جنین منتقل می شوند

 

این اتفاق همیشه نمی افتد. در بیماری میاستنی گراویس که یک بیماری نادر است آنتی بادی های موجود در خون مادر می توانند باعث ایجاد بیماری گذرا در نوزاد شوند. یا در زنان مبتلا به لوپوس ممکن است نوزاد به لوپوس نوزادی مبتلا شود. گرچه احتمال انتقال بیماری های خود ایمنی از مادر به جنین کم است، احتمال ابتلا به بیماری در سنین بزرگسالی این بچه ها بیشتر از دیگران است.

 

برای بیماران خود ایمنی ضروری است که پیش از اقدام برای بارداری به یک پزشک متخصص زنان مراجعه کرده و ویزیت شوند. بیماری های خود ایمنی معمولا دوره های شعله ور شدن و فروکش کردن دارند. بنابراین بهتر است بارداری در دوره بهبودی زنان باشد. همچنین بارداری در سنین پایین تر برای آنها بهتر است. برای مثال زنانی که در معرض لخته شدن خون هستند بهتر است قبل از ۳۵ سالگی باردار شوند.

 

آیا بیماری های خود ایمنی از مادر به جنین منتقل می شوند

 

تاثیر دارو و رژیم های غذایی بر بیماری های خود ایمنی در حاملگی

 

دکتر لاکشین در این باره می گوید توصیه رژیمی خاصی برای بیماران خودایمنی در دوران بارداری وجود ندارد. با این حال سلامت عمومی مادر باردار بر دیگر موارد نیز موثر است. به طور کلی بهتر است زنان دیابتی باردار مصرف قند و سایر کربوهیدرات ها را محدود کنند. تمام زنان باید تغذیه سالم، وزن متعادل و تمرینات ورزشی را در نظر بگیرند.

 

درباره عوارض مصرف داروهای مربوط به بیماری های خود ایمنی اطلاعات دقیقی در دسترس نیست. زیرا اکثر شرکت های دارویی نمی خواهند این اطلاعات را افشا کنند. اما مصرف برخی داروها مانند سیکلوفسفامید و متو تروکسات در دوران بارداری ممنوع است. همچنین زنان باردار نباید در ماه های آخر بارداری از داروهای ضد التهاب استفاده کنند. مصرف این داروها می تواند به قلب و کلیه جنین آسیب برساند. البته مصرف این داروها در اوایل بارداری و تحت نظر پزشک ایرادی ندارد.

 

داروهای تیروئید و انسولین نیز بی خظر محسوب می شوند. گرچه فرضیاتی در مورد خطرات سرکوب سیسیتم ایمنی با دارو وجود دارند، اما قطع آنها و بدتر شدن بیماری بدتر است. یکی از بدترین اتفاقاتی که ممکن است بیفتد، قطع ناگهانی داروها پس از پی بردن به بارداری است. این موضوع باعث شعله ور شدن بیماری خواهد شد. در این موارد پزشکان داروهای استروئیدی با دوز پایین تجویز می شود. استروئیدها نباید به صورت مزمن در دوزهای بالا قبل از هفته ۱۶ بارداری تجویز شوند، زیرا باعث ناهنجاری های مادرزادی خواهند شد.

 

تاثیر دارو و رژیم های غذایی بر بیماری های خود ایمنی در حاملگی

 

 

 

مراقبت های بارداری برای زنان مبتلا به بیماری خود ایمنی

 

توصیه پزشکان برای زنان مبتلا به بیماری خود ایمنی این است که پیش از بارداری و در حین بارداری تحت نظر یک پزشک یا کلینیک حرفه ای باشند. این بیماران نیاز به نظارت فوق العاده ای دارند، از جمله ارزیابی جریان خون و سونوگرافی هر دو هفته در مراحل آخر بارداری. بیشتر آنها باید در هفته ۳۸ زایمان شوند.

 

یکی از مشکلات رایج این افراد احتمال بالای زایمان زودرس است. گاهی شرایط نامساعد حال مادر نیاز به زایمان زودرس را به او تحمیل می کند. اما در اکثر موارد دلیل آن شرایط دشوار جنین است. برای مثال مفاصل لگن نقش مهمی در فرایند زایمان دارند. اگر بیمار مبتلا به آرتریت روماتوئید به بیماری لگن شدید مبتلا باشد، ممکن است پزشک زایمان سزارین را توصیه کند.

 

 

مراقبت های پس از زایمان برای زنان مبتلا به بیماری خود ایمنی

 

به طور معمول پزشکی که از ابتدا مادر را تخت نظر داشته، باید این مراقبت ها را پس از زایمان نیز ادامه دهد. مادران مبتلا به بیماری خود ایمنی برای شیردهی و از سر گیری مصرف دارو یا تغییرات آن نیازمند مشاوره و معاینات مستمر هستند. به ویژه کاهش سطح استروژن خون پس از زایمان ممکن است بر عود کردن علائم بیماری تاثیرگذار باشد.

 

مراقبت های بارداری برای زنان مبتلا به بیماری خود ایمنی

 

برخی از داروهای بیماری های خود ایمنی برای مادران شیرده ممنوع است. اما برخی دیگر از جمله داروهای روماتیسم خطری برای آنها ایجاد نمی کنند. نتیجه نهایی این است که اگرچه مشخص نیست که این بیماران باید به نوزاد خود شیر بدهند یا نه، اما نتایج منفی کافی برای رد آن وجود ندارد.

 

 

 

 

کلام آخر

 

گفتیم که در بیماری خود ایمنی سیستم ایمنی به غلط بخش های سالم بدن را هدف قرار داده و موجب آسیب آنها می شود. این بیماری ها می توانند بارداری را دشوارتر از حالت عادی کنند. زنان مبتلا به بیماری خود ایمنی باید حتما پیش از اقدام به بارداری توسط پزشک متخصص معاینه شوند. با توجه به نوع بیماری، شدت بیماری و داروهای مصرفی این زنان نیز می توانند دوره بارداری را با مراقبت های ویژه به سلامت پشت سر بگذارند.

 

 

منبع: nyulangone.org، clinicaladvisor