الیف شافاک که با کتاب ملت عشق در ایران شناخته شد یکی از مهیج ترین چهره های ادبی است که طی سال های اخیر در صحنه ادبیات جهانی ظهور کرده است. امروز در سرویس کتاب و ادبیات مجله کوروش به زندگی و بهترین کتاب های الیف شافاک نویسنده تحسین شده ترک تبار کتاب ملت عشق خواهیم پرداخت.
نویسندگان ترک در میان ایرانیان جایگاه ویژه ای دارند؛ از ناظم حکمت، یاشار کمال و عزیز نسین تا اورهان پاموک و نهایتا الیف شافاک که این روزها بازار کتاب ایران را قبضه کرده است. الیف شافاک نویسنده ترکی-انگلیسی، یکی از شناخته شده ترین نویسندگان خارجی در ایران است. این نویسنده محبوب و صاحب جوایز ادبی مختلف تا به ۱۸ کتاب متشکل از ۱۱ رمان منتشر کرده است. آثار این نویسنده شناخته شده به بیش از ۵۵ زبان ترجمه شده اند. آخرین کتاب الیف شافاک «۱۰ دقیقه و ۳۸ ثانیه در این دنیای عجیب» در فهرست کوتاه نامزدهای «جایزه بوکر» و «جایزه انداتجه» ۲۰۱۹ قرار گرفت و همینطور به عنوان کتاب سال انتشارات بلکول در سال ۲۰۱۹ نیز برگزیده شد.
کتاب قبلی الیف شافاک «ملت عشق» نیز در فهرست ۱۰۰ رمان تاثیرگذار جهان از نگاه بی بی سی قرار گرفت. شافاک دارای مدرک دکترای علوم سیاسی بوده و مدافع حقوق زنان، اقلیت های جنسی و آزادی بیان و همچنین سخنران انگیزشی است. شافاک نشان شوالیه فرانسه را نیز به پاس نقش مهمش در گسترش هنر در جهان دریافت کرده است. او در سال ۲۰۱۷ نیز از سوی نشریه معتبر پولیتیکو به عنوان یکی از دوازده نفری برگزیده شد که موجب قوت قلب همگان شده اند. شافاک داوری جوایز متعدد ادبی از جمله «جایزه قلم نابوکوف» و همینطور ریاست «جایزه ولکام» را بر عهده داشته است.
مختصری از زندگی الیف شافاک، نویسنده مشهور ترکی-انگلیسی
الیف شافاک متولد ۲۵ اکتبر ۱۹۷۱ (۴۹ ساله) نویسنده، داستان نویس، سخنران انگیزشی و کنشگر حقوق زنان ترکی-انگلیسی است. اولین رمان شافاک با نام «پنهان» در سال ۱۹۹۸ برنده «جایزه رومی» شد، جایزه ای که در ترکیه به آثار ادبیات عرفانی اهدا می شود. دومین کتاب او «آینه های شهر» که داستان زندگی خانواده ای از مسیحیان اسپانیایی را روایت می کند، پس زمینه ای تاریخی دارد و در آن عرفان اسلامی و یهودی در هم آمیخته شدند.
کتاب بعدی شافاک «شپش پالاس» در سال ۲۰۰۲ به چاپ رسید و در فهرست نامزدهای نهایی جایزه «داستان خارجی ایندیپندنت» نیز قرار گرفت. شافاک رمان بعدی خود «تقدس نخستین دیوانگی ها» را به زبان انگلیسی نوشت. شافاک آثار غیرداستانی زیادی نیز دارد که طیف گسترده ای از موضوعات از تعلق، هویت، جنسیت، مسائل ذهنی، سیاست های زندگی روزمره، ادبیات چند فرهنگی و هنر همزیستی در برمی گیرد.
به دنبال تولد دختر شافاک در سال ۲۰۰۶، او دچار افسردگی پس از زایمان شد. دوره ای که نویسنده خاطرات آن را در کتابی به نام «شیر سیاه: در مورد نوشتن، مادری و درون حرم» به چاپ رساند. الیف شافاک در شیر سیاه به زیبایی ها و چالش های زن بودن، نویسندگی و مادر بودن پرداخته است. شافاک در مصاحبه ای در همین رابطه با نشریه گاردین عنوان کرد: «در ترکیه مردان می نویسند و زنان می خوانند. من می خواهم این رویه را تغییر دهم.»
الیف شافاک همچنین تا به حال ۲ بار به عنوان سخنران در کنفرانس تد حضور پیدا کرده است. سخنرانی سال ۲۰۱۰ او تا به حال ۲،۴ میلیون بیننده و سخنرانی ۲۰۱۷ او هم بیش از ۴،۵ میلیون بیننده در وبسایت رسمی کنفرانس تد داشته است.
آمیختگی عرفان، تاریخ و عشق در آثار الیف شافاک
اثر بعدی الیف شافاک «شرافت» نام دارد که در آن قتل های ناموسی دستمایه قرار گرفته است. الیف شافاک در این رمان پرفروش خود به مضامین مختلفی از خانواده، عشق، آزادی، رستگاری و همینطور مفاهیم انتزاعی تری همچون غیرت و مردانگی پرداخته است. این کتاب نامزد دریافت «جایزه ادبیات آسیامن» و «جایزه ادبیات داستانی زنان» در سال ۲۰۱۳ شد.
کتاب بعدی شافاک «ملت عشق» یا «چهل قاعده عشق» است که در آن نویسنده گذری به زندگی دو تن از عرفا و شعرای پرآوازه ایرانی مولانا و شمس تبریزی داشته است. این کتاب شافاک خیلی زود نه تنها به یکی از مشهورترین آثار نویسنده بلکه به یکی از پرمخاطب ترین و پرفروش ترین آثار داستانی ترکیه و جهان نیز تبدیل شد. از کتاب ملت عشق بیش از ۹۰۰ هزار نسخه تنها در ترکیه فروخته شده تا رکورد پرفروش ترین کتاب ترکیه نیز توسط این کتاب الیف شافاک شکسته شود. ملت عشق در فرانسه برنده «جایزه آلف» در بخش ادبیات خارجی شد. کتاب ملت عشق همچنین نامزده جایزه ادبی بین المللی «ایمپک دوبلین» در سال ۲۰۱۲ نیز شد. این اثر در بین ۱۰۰ رمان تاثیرگذار جهان به انتخاب بی بی سی نیز قرار گرفت.
شافاک پیش تر با رمان خود «مَحرم» برنده جایزه بهترین رمان «جایزه اتحادیه نویسندگان ترکیه» در سال ۲۰۰۰ شده بود تا به این ترتیب باعث افزایش شمار خوانندگان خود در کشور زادگاهش شود. شافاک تا پیش از اینکه به انگلیس برود، در استانبول و آمریکا در بوستون، میشیگان و آریزونا زندگی کرده بود. او از سال ۲۰۱۳ در لندن زندگی می کند، ولی گفته است که استانبول همیشه با روح او عجین و همراه است.
الیف شافاک، نویسنده ای شجاع و مدافع سرسخت آزادی بیان
الیف شافاک علاوه بر داستان نویسی، سخنران انگیزشی است و درباره مسائل مختلف حوزه سیاست جهانی همچون خطرات پوپولیسم، قبیله گرایی و ملی گرایی نیز قلم می زند. او در یادداشتی که در مجله نیویورکر نوشته بود، وضعیت کشورش ترکیه را دلگیر خوانده و گفته بود که فراتر از ترکیه موجی از ملی گرایی، انزوا طلبی و قبیله گرایی کشورهای مختلف اروپایی را فراگرفته و حتی پای آن به آمریکا نیز کشیده شده است. نویسنده ملت عشق همچنین نسبت به افزایش ملی گرایی افراطی و بیگانه ستیزی نیز هشدار داده بود. او در بخش دیگری از مقاله خود اوضاع بغرنج جهان را چنین وصف کرده بود: «حالا در دوران عصبیت قرار داریم، دوره ای که یک گام کوتاه از عصبیت به خشم و از خشم به پرخاشگری فاصله است.»
الیف شافاک در یکی از گفتگوهای خود با وبگاه Free Speech Debate از سازمان های حامی آزادی بیان، گفت: «بیشتر علاقه ام این است که اشتراکاتی که به عنوان انسان داریم را نشان دهم، ما از سیاره ای واحدیم و نهایتا همان غم ها و شادی های واحد را داریم، تا اینکه بخواهم آجر دیگری را به دیوارهای خیالی که مابین فرهنگ ها، ادیان و اقوام بنا شده اضافه کنم.»
شافاک که از طرفداران برابری و آزادی زنان است، خود با دو مدل متفاوت زنانگی و مادرانگی بزرگ شده است، ابتدا مادر او که زنی مدرن، شاغل و تحصیل کرده بود و مادر بزرگش که زنی سنتی و مذهبی بوده است. شافاک همواره در آثار خود به خرده فرهنگ و اقلیت ها و البته به نقش زنان در جامعه پرداخته است.
زندگی شخصی و تحصیلات الیف شافاک
شافاک در ۱۸ سالگی که به دنبال نام هنری برای خود می گشت، نام مادر خود شافاک (شفق) را انتخاب کرد. شافاک سال های نوجوانی خود را در شهرهای مختلف جهان از آنکارا، مادرید و اَمان تا استانبول گذرانده است. او با روزنامه نگار ترکی ایوپ کان، سردبیر سابق روزنامه «رادیکال» ازدواج کرده و حاصل آن ۱ دختر و ۱ پسر است. این نویسنده مشهور ترکی-انگلیسی دارای مدرک تحصیلی روابط بین الملل در مقطع فوق لیسانس و دکترای علوم سیاسی است. او در دانشگاه های مختلف ترکیه و آمریکا تدریس کرده است. شافاک همچنین مدتی به عنوان استاد ادبیات تطبیقی اروپا در کالج سنت آن آکسفورد مشغول به کار بود.
بیشتر بخوانید » خلاصه ترسناک ترین کتاب های دنیا «
کتاب های الیف شافاک
الیف شفاک نویسنده مشهور ترکی-انگلیسی را داستان نویسی چیره دستی دانسته اند که با نثر سرزنده و پررمز و راز خود به شخصیت های خود چنان جان داده که خوانندگان آنان را به مانند آدم های واقعی حس می کنند. الیف شافاک در ۱۱ اثر داستانی خود که تا به حال به چاپ رسیده اند، به مسائل مختلف تاریخی، عرفان و تصوف تا عشق و نهایتا تعصباتی همچون قتل های ناموسی پرداخته است. آثار شافاک که به دو زبان ترکی و انگلیسی می نویسد تا به حال به ۵۵ زبان مختلف ترجمه شده و میلیون ها نسخه از کتاب های او در سرتاسر جهان فروخته شدند.
او علاوه بر رمان های مشهور خود چندین کتاب غیرداستانی نیز به رشته تحریر در آورده است. اگر تا به حال شانس خواندن کتاب های الیف شافاک را نداشته اید و نمی دانید از کجا شروع کنید، اصلا نگران نباشید. در ادامه به چند اثر مهم و برجسته الیف شافاک خواهیم پرداخت.
شرم یا ناپاک زداه استانبول چاپ ۲۰۰۶؛ از بهترین کتاب های الیف شافاک
شافاک در داستان هایش هیچ وقت از به میان کشیدن بحث های جدی و گاها مناقشه برانگیز ابایی نداشته است. مسائلی که همیشه مورد پسند همه از جمله برخی مقامات دولت ترکیه نیستند. «حرامزاده استانبول» که به نام های «ناپاک زاده استانبول» و «شرم» هم ترجمه شده روایت زندگی زنی به نام آسیه کازانچی در خانواده ای بزرگ در استانبول است. نفرینی موجب شده تا تمام مردان خانواده در همان اوایل ۴۰ سالگی از دنیا بروند، بنابراین آسیه در خانه ای تماما زنانه زندگی می کند. و هنگامی که آرمانوش، دختر عمه ارمنی-آمریکایی آسیه نزد او می آید تا برای مدتی در آنجا بماند، اسرار خانوادگی برملا می شود.
جنجال های زیادی پیرامون این کتاب شافاک به وجود آمد. یکی از شخصیت های کتاب از قتل عام ارامنه در طول جنگ جهانی نام برده و از آن به عنوان یک نسل کشی تمام عیار یاد می کند. موضوعی که باعث شد، شافاک به اتهام توهین به ترک بودن تحت پیگرد قانونی قرار بگیرد. هر چند نهایتا نویسنده ملت عشق از این اتهامات تبرئه شد.
بیشتر بخوانید » نقد و خلاصه کتاب بیست زخم کاری «
ملت عشق چاپ ۲۰۰۹ کتاب رکوردشکن الیف شافاک
«ملت عشق» یا «چهل قاعده عشق» یکی از مشهورترین آثار داستانی سال های اخیر است. ملت عشق الیف شافاک ستایش بسیاری از مخاطبان و منتقدان ادبی را در پی داشته است. این رمان خواندنی از سوی بی بی سی به عنوان یکی از ۱۰۰ رمان تاثیرگذار جهان نیز انتخاب شده است. ملت عشق درباره زندگی الا روبینشتاین است، زنی که ظاهرا همه چیز دارد از شوهر و ۳ فرزند تا خانه ای دنج و امن. ولی او هنوز در دل خلائی را حس می کند که روزگاری با عشق پر شده بود. وقتی الا دست نوشته ای درباره مولانا و شمس تبریزی پیدا می کند، تصمیم می گیرد به دیدار نویسنده این اثر مرموز برود. ملت عشق دو داستان موازی را دنبال می کند، یکی داستان زندگی الا در قرن بیست و یکم و دیگری داستان مولوی و شمس تبریزی در قرن سیزدهم (هفتم هجری).
نشریه ایندیپندنت در نقد این کتاب خواندنی آن را حاوی پیامی به هنگام، تأمل برانگیز با حس خوبی دانسته که سزاوار آن است که به یک پدیده جهانی تبدیل شود که چنین نیز شده است. ملت عشق در ترکیه وطن الیف شافاک پرفروش ترین کتاب تاریخ این کشور لقب گرفته است. ملت عشق بیش از ۵۰۰ بار به زبان های مختلف چاپ شده و حتی ترجمه های فارسی آن در بازار کتاب ایران نیز غوغایی به پا کرده و بیش از ۵۰ بار تجدید چاپ شده است.
«۱۰ دقیقه و ۳۸ ثانیه در این دنیای عجیب» چاپ ۲۰۱۹؛ از بهترین کتاب های الیف شافاک
«۱۰ دقیقه و ۳۸ ثانیه در این دنیای عجیب» یکی دیگر از آثار پرمخاطب و تحسین برانگیز شافاک بوده است. این رمان به یادماندنی در فهرست کوتاه جایزه بوکر ۲۰۱۹ نیز قرار گرفت. شافاک در این اثر خود سرگذشت لیلا تکیلا را در دقایقی پس از مرگش بازگو می کند. نویسنده در هر دقیقه خاطره ای از زندگی لیلا را بازگو می کند از دوران کودکی تا لحظه ای که یک فنجان قهوه ترک را با یک دانشجوی خوش چهره در محل کارش، یعنی روسپی خانه نوشیده است. در کنار داستان زندگی لیلا داستان گروهی از دوستان او که به دنبال پیدا کردن دوست خود هستند نیز روایت می شود.
نشریه نیویورک تایمز این کتاب شافاک را اثری «جسورانه، ویرانگر و عالی» خواند. همچنین میرزا وحید، منتقد هندی-بریتانیایی در نقد و بررسی خود در نشریه گاردین نوشت: «شافاک نگاهی کاملا نافذ و بی ادعا به آسیب های روحی و روانی زنان در نظام اجتماعی دارد که تحت سیطره قواعدی مردسالارانه اند.»
«سه دختر حوا» چاپ ۲۰۱۶؛ از بهترین کتاب های الیف شافاک
پری، مونا و شیرین ۳ شخصیت گناهکار، مؤمن و سرگردان هستند که زمانی با هم دوست بودند، ولی پس از یک رسوایی از یکدیگر جدا شدند. حالا چند سال گذشته و در یک عصر بهاری در استانبول است که کیف دستی پری در حین رفتن به یک میهمانی شام دزدیده می شود. این اتفاق دنیای پری را به هم می ریزد. او به این فکر می افتد که چطور شد که به وضعیت فعلی دچار شد و به این ترتیب، نویسنده به دوران کودکی رنج بار او در استانبول، سال های دانشجویی در آکسفورد و آشنایی با استادی عصیانگر می پردازد که باعث شد پری و بهترین دوستانش هرآنچه به آن اعتقاد دارند را زیر سوال ببرند.
عارفه اکبر، منتقد و نویسنده در یادداشتی در نشریه فایننشال تایمز ضمن نقد و بررسی «سه دختر حوا» نوشت: «سه دختر حوا اثری هوشمندانه، ناخوشایند و فریبنده است که باعث ساده فهم شدن برخی سوالات پیچیده مربوط به اخلاقیات و الاهیات می شود.»
بیشتر بخوانید » بهترین و مشهورترین کتاب های چارلز دیکنز «
«شرافت» چاپ ۲۰۱۱؛ رمان پرحاشیه الیف شافاک
ماجراهای کتاب «شرافت» در دهه ۱۹۷۰ در ترکیه و لندن رخ می دهد. این کتاب خواندنی زندگی آدم و پمبه توپراک است که از ترکیه به انگلستان مهاجرت کردند تا زندگی جدیدی را آغاز کنند. ولی باورهایی کهنه و نخ نمای خود را نیز همراه خود به انگلستان برده اند. باورهایی که در فرزندان آنان اسکندر و اسما نیز نهادینه شده اند. فرزندان توپراک نیز گرفتار همان اشتباهات مهلک گذشتگان خود می شوند که نهایت منجر به یک جنایت هولناک می شود. نشریه ادبی Kirkus Reviews در نقد این رمان الیف شافاک نوشته است: «شافاک آنچه به ظاهر یک قتل ناموسی عادی است را بدل به یک تراژدی خانوادگی تلخ کرده که موجب همدلی خوانندگان شده و نهایتا ابعادی جهان شمول می یابد.»
منبع: elifsafak، celebsagewiki، penguin
