روش‌های تشخیص دل و جگر سالم از ناسالم را بلد هستید؟ «دل و جگر» از پر مصرف‌ترین و محبوب‌ترین اندام‌های داخلی گاو، گوسفند و حتی مرغ در بسیاری از رژیم‌های غذایی به ویژه در فرهنگ غذایی ایرانی هستند. اما مصرف این خوراکی‌ها تنها موقعی ایمن و سودمند است که از سلامت کامل آن‌ها اطمینان داشته باشید. شناخت دقیق نشانه‌های دل و جگر سالم، نه تنها از نظر بهداشتی اهمیت دارد، بلکه می‌تواند از بروز بیماری‌های جدی مانند مسمومیت و همچنین، ابتلا به انگل یا عفونت‌های خطرناک جلوگیری کند. با این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش همراه ما باشید تا راه های تشخیص دل و جگر سالم گوسفند، گوساله و مرغ را به شما آموزش دهیم و مهم‌ترین نکات را در این زمینه با شما به اشتراک بگذاریم.
راه‌های تشخیص دل و جگر سالم در یک نگاه
برای تشخیص دل و جگر سالم، ابتدا باید به رنگ، ظاهر و بوی این اندام‌ها توجه کنید. جگر سالم دارای رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز تیره و دل سالم قرمز پر رنگ و یکنواخت است. هرگونه تغییر رنگ به سبز، زرد، خاکستری یا سیاه ممکن است نشانه‌ای از بیماری، آلودگی صفراوی، یا فساد باشد. سطح دل و جگر نیز باید صاف، براق و بدون زخم، لکه یا برجستگی غیرعادی باشد. وجود لکه‌های سفید، کیست، یا بافت ناصاف اغلب از عفونت، انگل یا آسیب بافتی حکایت دارد.
در کنار ظاهر، بوی دل و جگر نیز در تشخیص سلامت آن به شکل قابل توجهی تعیین کننده است. اندام‌های داخلی دام و مرغ در صورت برخورداری از سلامت کامل، باید بویی طبیعی و مشابه گوشت تازه داشته باشند. بوی ترشیدگی، تندی، گندیدگی یا آمونیاک نشانه فساد و غیرقابل مصرف بودن دل و جگر است.
همچنین، دل و جگر باید قوامی سفت و منسجم داشته باشند؛ نه بیش از حد نرم، اسفنجی یا شکننده. هنگام برش نیز نباید خون‌مردگی، لخته، کیست یا مایع غیرعادی در لابه‌لای عضله قلب یا جگر مرغ و دام مشاهده شود؛ چرا که این نشانه‌ها معمولا به بیماری یا آلودگی دل و جگر اشاره دارند.
در صورت تمایل، برای خرید دل و جگر گوساله، دل و جگر گوسفندی و دل و جگر مرغ می‌توانید به روش‌های حضوری و اینترنتی به فروشگاه‌های افق کوروش مراجعه کنید.
برای تشخیص دل و جگر سالم به چه نکاتی دقت کنیم؟
تشخیص دل و جگر سالم به روش‌های خانگی با در نظر گرفتن مشخصات ظاهری مانند رنگ، بو، بافت، قوام، سطح خارجی و برش داخلی و همچنین، از طریق ارزیابی تغییرات ساختاری سلولی به روش‌های تخصصی و آزمایشگاهی قابل انجام است.
برای تشخیص دل و جگر سالم، توجه به ویژگی‌های ظاهری، بوی طبیعی، بافت و رنگ این اندام‌های داخلی از اهمیت زیادی برخوردار است. دل سالم گاو یا گوسفند باید رنگ قرمز تیره یکنواخت و بافتی سفت و ارتجاعی داشته باشد. جگر سالم نیز باید قهوه‌ای متمایل به قرمز، صاف، براق و بدون توده یا نقاط سفید، سبز یا خاکستری باشد. وجود لکه‌های رنگی، بوی نامطبوع، لزج بودن سطح یا نرم و آبکی بودن بافت می‌تواند نشانه فساد یا بیماری دل و جگر باشد. ارزیابی سلامت دل و جگر دام و مرغ و شترمرغ به ۲ روش خانگی و تخصصی قابل انجام است.
روش‌های خانگی تشخیص جگر سالم دام یا مرغ
جگر یکی از پر مصرف‌ترین اندام‌های خوراکی دام و طیور است؛ اما این اندام به دلیل وظایف ویژه‌ای که در زمینه سم‌زدایی بدن برعهده دارد، به شدت مستعد جذب سموم، داروها و بیماری‌هاست. بنابراین، تشخیص سلامت آن در هنگام خرید یا آماده‌سازی از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه، به مهم‌ترین نکاتی می‌پردازیم که در تشخیص جگر سالم دام یا مرغ و شترمرغ اهمیت دارد:
به رنگ جگر توجه کنید
توجه به رنگ از معمول‌ترین روش های تشخیص دل و جگر سالم است. درواقع، رنگ جگر سالم معمولا در همه قسمت‌ها یکنواخت بوده و قهوه‌ای مایل به قرمز تیره است. توجه داشته باشید، هرگونه تغییر رنگ می‌تواند نشانه‌ای از بیماری باشد؛ برای مثال، اگر رنگ جگر سبز باشد، معلوم می‌شود که صفرای دام یا مرغ دچار اختلال بوده؛ رنگ زرد جگر هم ممکن است از بیماری کبد چرب یا برخی از بیماری‌های متابولیکی ناشی شده باشد. در حالی که خاکستری یا سیاه بودن جگر می‌تواند نشانه نکروز یا فساد و خرابی جگر باشد.
سطح بیرونی جگر را در نظر بگیرید
جگر سالم دارای سطحی صاف، براق و بدون برآمدگی است. در واقع، روی سطح جگر سالم نباید هیچ زخم، برجستگی یا لکه‌ای وجود داشته باشد. توجه داشته باشید، اگر سطح خارجی جگر بافتی زبر و ناصاف داشته باشد؛ یا اگر روی آن لکه‌های سفید یا زرد و برجستگی‌های چرکی یا کیست‌مانند به چشم بخورد، معلوم می‌شود جگر سالم نیست و دچار بیماری یا انگل شده است.
به بوی جگر دقت کنید
بوی جگر سالم کاملا طبیعی و ملایم بوده و شبیه رایحه گوشت تازه است. توجه داشته باشید، به مشام رسیدن بوی ترشیدگی، گندیدگی یا آمونیاک از علائم خرابی جگر سیاه است.
به قوام و بافت جگر توجه کنید
جگر سالم باید قوام سفت و قابل برش داشته باشد؛ یعنی، نباید خیلی نرم یا خیلی سفت باشد. نرم، اسفنجی یا شکننده بودن بافت جگر نشانه بیماری و ناسالم بودن آن است.
برش داخلی جگر را بررسی کنید
یکی از راه های تشخیص دل و جگر سالم این است که باید جگر را برش بزنید و بافت داخلی آن را بررسی کنید. در اصل، بافت جگر باید یکنواخت و عادی باشد. وجود لکه‌های تیره، زرد، سبز، لخته‌های خون، یا کیسه‌هایی پر از مایع، ممکن است نشانگر بیماری‌هایی مانند کیست هیداتید یا نکروز باشد.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید گوشت و مرغ سالم به شیوه حرفه ای ها
روش‌های خانگی تشخیص دل سالم دام یا مرغ
برای اطمینان از سلامت دل گوسفندی یا دل مرغ و شترمرغ در هنگام خرید یا آماده‌سازی، توجه به چند نکته مهم می‌تواند به راحتی شما را از مصرف دل ناسالم یا آلوده باز دارد. این روش‌ها، بدون نیاز به تجهیزات خاص، در خانه قابل انجام هستند:
به رنگ دل دقت کنید
دل سالم باید دارای رنگ قرمز تیره، یکنواخت و شفاف باشد. تغییر رنگ هر قسمت از دل دام یا مرغ و شترمرغ به قهوه‌ای روشن و همچنین، وجود کبودی یا لکه‌های سفید ممکن است نشانه اختلال در گردش خون، بیماری عضله قلب یا آلودگی با میکروب‌ها و انگل‌ها باشد.
شکل ظاهری دل را در نظر بگیرید
سطح بیرونی دل باید صاف، تمیز و بدون بریدگی، زخم، آبسه یا برجستگی غیرعادی باشد. وجود لکه‌های سفید، زرد یا قسمت‌های متورم می‌تواند علامت آماس، عفونت بافتی یا کیست‌های انگلی باشد. همچنین، از خرید دلی که سطح آن چسبناک یا لزج است خودداری کنید.
بوی دل را ارزیابی کنید
دل سالم دارای بویی طبیعی و مشابه گوشت تازه است. اگر بوی ترش، تند، گندیده یا شبیه آمونیاک استشمام کردید، به احتمال زیاد دل دام یا مرغ فاسد شده یا دچار آلودگی باکتریایی شدید است و نباید مصرف شود.
بافت و برش داخلی عضله دل را بررسی کنید
عضله قلب دام یا مرغ را به صورت عرضی برش بزنید و بافت آن را بررسی کنید. توجه داشته باشید، ماهیچه دل باید منسجم، بدون لخته‌های غیرعادی و بدون کیست باشد. بافت پاره، دارای لخته‌های بزرگ، یا بافت نکروزه و آبسه کرده می‌تواند علامت بیماری و ناسالم بودن دل گوسفند یا مرغ باشد. در واقع، ماهیچه قلب باید منسجم و کمی ارتجاعی بوده و بیش از حد، نرم یا اسفنجی نباشد.
بیشتر بخوانید: بهترین ماهی های شمال و جنوب برای خوردن
روش‌های تخصصی تشخیص دل و جگر سالم
در مراکز دامپزشکی، آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت، و صنایع فرآوری مواد غذایی، برای اطمینان از سلامت دل و جگر، تنها بررسی ظاهری کافی نیست. در این موارد، از روش‌های پیشرفته‌تری بهره گرفته می‌شود تا هرگونه آلودگی پنهان یا آسیب بافتی شناسایی گردد. این روش‌ها شامل موارد زیر است:
بررسی بافت دل و جگر زیر میکروسکوپ (هیستوپاتولوژی)
بررسی میکروسکوپی، از راه های تخصصی تشخیص دل و جگر سالم است که برای شناسایی دقیق بیماری‌های بافتی، مانند سرطان یا عفونت مزمن کاربرد دارد. در این روش، برش‌هایی نازک از بافت دل یا جگر تهیه شده و زیر میکروسکوپ نوری بررسی می‌شود.
هدف از انجام این کار، ارزیابی دقیق ساختار سلولی برای تشخیص ناهنجاری‌هایی نظیر التهاب مزمن، نکروز، فیبروز، تومورهای اولیه یا متاستاز است. این روش، استاندارد طلایی برای شناسایی بیماری‌های با منشا بافتی به حساب می‌آید.
کشت میکروبی
کشت نمونه‌های بافتی در محیط‌های مناسب، امکان شناسایی باکتری‌های بیماری‌زا مانند سالمونلا، لیستریا مونوسیتوژنز و کلستریدیوم‌ها را فراهم می‌کند. از این طریق، تشخیص دل و جگر سالم تا اندازه قابل توجهی امکان‌پذیر شده و میزان و نوع آلودگی میکروبی مشخص می‌شود. این موضوع، از مهم‌ترین مواردی است که ایمنی مصرف دل و جگر را تعیین می‌کند.
تست‌های ایمونولوژیک (مانند ELISA یا PCR)
با استفاده از این روش‌های تخصصی، بررسی وجود انگل‌ها و ویروس‌های خطرناک مانند تب مالت یا توکسوپلاسموز قابل انجام است.
آزمایش سم‌شناسی
آزمایش سم‌شناسی هم از دیگر روش های تخصصی تشخیص دل و جگر سالم است که جهت بررسی وجود سموم، فلزات سنگین یا باقی‌مانده داروهای دامی انجام می‌گیرد. این آزمایش، به ویژه در ارزیابی ایمنی گوشت مصرفی بسیار حیاتی است.
راه‌های تشخیص جگر سفید سالم از ناسالم
برای تشخیص جگر سفید سالم (مغز جگر یا همان ریه دام) باید به رنگ، بافت و بوی آن توجه کنید. جگر سفید سالم دارای رنگ صورتی روشن تا خاکستری مایل به صورتی، بافتی یکنواخت و ارتجاعی و سطحی صاف و بدون لکه، کیست یا زخم است.
وجود لکه‌های سفید، زرد، سبز یا خاکستری تیره، بوی نامطبوع مانند گندیدگی یا ترشیدگی و همچنین، شل یا اسفنجی بودن بیش از حد می‌تواند نشانه وجود انگل‌هایی مانند کیست هیداتید، عفونت باکتریایی یا آسیب ناشی از بیماری‌های تنفسی باشد. مصرف این نوع جگر سفید به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
بیشتر بخوانید: بهترین مواد کاهش دهنده سریع کلسترول خون
نکات مهم درباره تشخیص دل و جگر سالم
- دل و جگر دام و مرغ را حتما از مراکز معتبر با تاییدیه دامپزشکی خریداری کنید.
- از مصرف جگر یا دل با بوی بد، رنگ غیرعادی یا سطح زبر خودداری کنید.
- به محض مشاهده لکه یا کیست، از مصرف دل و جگر خودداری کرده و وسایل تماس را به خوبی ضدعفونی کنید.
- جگر و دل را پس از خرید بلافاصله پاکسازی، بسته‌بندی و فریز کنید یا سریعا بپزید.
- برای ایمنی بیشتر، جگر و دل باید در دمای حداقل ۷۰ درجه سانتی‌گراد پخته شوند تا هرگونه میکروب یا انگل احتمالی از بین برود.
- اگر از دل و جگر بسته‌بندی شده استفاده می‌کنید، حتما به تاریخ تولید و انقضای آن توجه کنید. همچنین باید مهر دامپزشکی روی آن درج شده باشد تا خیالتان بابت کشتار و ذبح اصولی راحت باشد.
- یکی از راه های تشخیص دل و جگر سالم، نگاه کردن به لبه‌های جگر است. لبه‌های جگر باید تیز باشند. در مورد جگرهای مانده، لبه‌ها معمولا لوله می‌شوند. همچنین لبه‌ها نباید متورم با رنگ پریده‌ای داشته باشند.
- از خرید جگر در فروشگاه‌هایی که روی ظروف نگهداری دل و جگر را با سلفون یا پلاستیک نپوشانده‌اند، خودداری کنید. پوشاندن دل و جگر با سلفون باعث می‌شود هم جگر تازه‌تر بماند و هم از آلودگی محافظت شود.
- بعد از پخت، اگر جگر طعم تلخی داشت، احتمال فاسد بودن آن بسیار بالاست.
- در مورد تشخیص دل و جگر مرغ، باید احتیاط بیشتری به خرج دهید. چون معمولا جگرهای مرغ موجود در بازار و کشتارگاه‌ها، سالم نیستند و آنتی‌بیوتیک‌هایی که به آن‌ها تزریق می‌شود، در جگر آن‌ها رسوب می‌کند. پس حتما دل و جگر مرغی را مصرف کنید که از ارگانیک بودن و تغذیه سالم آن مطمئن هستید.
بیشتر بخوانید: بهترین روش های از بین بردن بوی زهم گوشت
سوالات متداول درباره تشخیص دل و جگر سالم
آیا تغییر رنگ دل یا جگر همیشه نشانه بیماری است؟
خیر. با این حال، اغلب رنگ‌های غیرطبیعی مانند سبز، زرد یا خاکستری می‌توانند نشان‌دهنده بیماری، فساد، یا نشت صفرا باشند و باید با احتیاط بررسی شوند.
جگر با بوی تند اما ظاهر سالم قابل مصرف است؟
خیر. حتی اگر ظاهر جگر خوب باشد، بوی ترشیدگی، گندیدگی یا آمونیاک نشان‌دهنده شروع فساد میکروبی بوده و مصرف آن خطرناک است.
آیا لکه‌های سفید روی جگر یا دل طبیعی هستند؟
خیر. لکه‌های سفید روی جگر معمولا نشانه وجود انگل، کیست هیداتید یا عفونت است. در این شرایط، مصرف جگر به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
دل و جگری که خیلی نرم یا اسفنجی باشد، سالم است؟
خیر. بافت خیلی نرم، متلاشی شونده یا اسفنجی معمولا نشانگر بیماری‌های بافتی یا فساد ماهیچه است.
جگر سبز یا زرد قابل استفاده است؟
خیر. سبز شدن رنگ جگر، اغلب از نشت صفرا ناشی می‌شود و زردی آن می‌تواند به دلیل بیماری‌های کبدی یا متابولیکی باشد. این عوامل، مصرف جگر را خطرناک می‌کنند.
آیا با پخته شدن جگر ناسالم، آلودگی‌های آن از بین می‌رود؟
خیر. برخی سموم، انگل‌ها یا فلزات سنگین با پخته شدن دل و جگر از بین نمی‌روند و همچنان برای انسان مضر باقی می‌مانند.
علت سیاه بودن جگر گوسفندی چیست؟
سیاه بودن جگر گوسفندی معمولا به دلیل نکروز بافتی، خون‌مردگی داخلی یا فساد پیشرفته اتفاق می‌افتد و نشانه ناسالم بودن آن است. چنین جگری نباید مصرف شود، چون ممکن است حاوی سموم یا باکتری‌های خطرناک باشد.
محصولات مرتبط
