برای خرید لیوان یکبار مصرف باکیفیت و استاندارد به چه نکاتی باید توجه کنیم؟ لیوانهای یکبار مصرف به دلیل تنوع بالا و نداشتن دردسر شستوشو و راحتی استفاده، به یکی از پرکاربردترین محصولات در مهمانیها، کافهها، رستورانها، مسافرت و حتی استفاده روزمره تبدیل شدهاند. اما با وجود انواع مختلف از نظر جنس، طراحی و کاربرد، انتخاب لیوان مناسب نیاز به آگاهی دارد. در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش به راهنمای خرید لیوان یکبار مصرف، انواع لیوان یکبار مصرف و مزایا و معایب استفاده از لیوان یکبار مصرف خواهیم پرداخت.
انواع لیوان یکبار مصرف بر اساس جنس
صنعت تولید لیوان یکبار مصرف، روز به روز بیشتر پیشرفت میکند و لیوانها در اندازهها، جنسها و با کاربردهای مختلف به بازار راه پیدا میکنند. در ادامه، انواع لیوان یکبار مصرف بر اساس جنس و مواد تولیدی آنها را معرفی خواهیم کرد.
لیوان پلاستیکی (PP یا PET)
این نوع لیوان یکبار مصرف از پلاستیک شفاف یا نیمهشفاف ساخته میشود و یکی از رایجترین انواع لیوانهای یکبار مصرف است. این لیوان برای سرو نوشیدنیهای سرد مثل آب، نوشابه و آبمیوه مناسب است، اما برای نوشیدنیهای داغ توصیه نمیشود، چون ممکن است در برابر حرارت تغییر شکل دهد یا مواد شیمیایی مضر آزاد کند. همچنین بسیار سبک و ارزان بوده و در حجمهای مختلف در دسترس است.
لیوان کاغذی یکبار مصرف
لیوانهای کاغذی از کاغذهای مخصوص با روکش پلیاتیلن یا مواد ضدنشت ساخته میشوند. این لیوانها برای نوشیدنیهای گرم مثل چای و قهوه بسیار مناسب هستند، بهویژه اگر دوجداره یا چندلایه باشند. این لیوانها، قابل بازیافت و نسبت به پلاستیکیها سازگارتر با محیط زیست هستند. طراحیهای متنوع و چاپپذیری بالا هم از مزایای آنهاست.
لیوان فومی (پلیاستایرن)
این لیوانها از فوم سبک ساخته شده و به دلیل خاصیت عایق حرارتی، برای نوشیدنیهای داغ بسیار مناسب هستند. سطح بیرونی آنها داغ نمیشود و نوشیدنی داخلشان هم دیرتر سرد میشود. با این حال، دیرتر تجزیه میشوند و آسیب زیستمحیطی از معایب آنهاست. لیوانهای فومی بیشتر در مراسمها و برای سرو نوشیدنیهای گرم استفاده میشوند.
لیوان گیاهی (زیستتخریبپذیر)
این لیوانها از مواد طبیعی مثل نشاسته ذرت یا الیاف گیاهی ساخته میشوند و کاملا قابل تجزیه در طبیعت هستند. لیوانهای گیاهی برای سرو نوشیدنیهای سرد و گرم مناسب هستند و هیچ ماده مضری به نوشیدنی منتقل نمیکنند. در نتیجه انتخابی ایدهآل برای دوستداران محیطزیست و جایگزینی سالم برای لیوانهای پلاستیکی و فومی محسوب میشوند.
لیوان یکبار مصرف شیشهای (Glass-like)
این لیوانها از پلاستیکهای شفاف و ضخیمتر مثل پلیکربنات یا PET تقویتشده ساخته میشوند و ظاهری شبیه شیشه دارند. لیوانهای یکبار مصرف شیشهای بیشتر در مهمانیهای رسمی، کافهها یا پذیراییهای خاص استفاده میشوند و ظاهر شکیلتری دارند اما معمولا گرانتر هستند و برای استفاده محدود طراحی شدهاند.
لیوان یکبار مصرف کریستالی (Hard Plastic)
این نوع لیوانها از پلاستیک سخت و شفاف تولید میشوند و نسبت به لیوانهای پلاستیکی معمولی مقاومتر و زیباتر هستند. لیوانهای یکبار مصرف کریستالی برای مراسم رسمی، جشنها یا پذیراییهای لوکس کاربرد دارند و برخی از آنها حتی قابلیت شستوشو و استفاده مجدد دارند.
لیوان یکبار مصرف آلومینیومی
استفاده از این لیوانها کمتر رایج است اما در برخی موارد خاص مثل سرو نوشیدنیهای انرژیزا یا در بستهبندی صنعتی استفاده میشوند. این لیوانها رسانای حرارتی بالایی دارند و برای نوشیدنیهای سرد مناسبتر هستند، همچنین بازیافتپذیرند اما هزینه تولید بالاتری دارند.
لیوان یکبار مصرف ترکیبی (کامپوزیتی)
لیوانهای کامپوزیتی از ترکیب چند ماده مثل کاغذ و پلاستیک یا کاغذ و PLA ساخته میشوند تا هم عایق حرارتی خوبی داشته باشند و هم قابل تجزیه در طبیعت باشند. این نوع لیوانها بیشتر در برندهای سازگار با محیط زیست دیده میشوند.
شما میتوانید انواع لیوان یکبار مصرف در سایزها و جنسهای مختلف را از فروشگاههای افق کوروش به روشهای خرید حضوری و اینترنتی تهیه کنید.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید ظروف فریزری و انواع آن
انواع لیوان یکبار مصرف بر اساس طراحی و کاربرد
هر چند لیوانهای یکبار مصرف همگی برای سرو نوشیدنیها کاربرد دارند اما ترجیح استفاده از آنها، بر اساس جنس و طراحیشان، فرق میکند.
لیوان یکبار مصرف ساده (تکلایه)
این نوع لیوانها طراحی سادهای دارند و معمولا از پلاستیک یا کاغذ ساخته میشوند. برای نوشیدنیهای سرد یا گرم با دمای پایین مناسب هستند و بیشتر در مراسمهای عمومی، مدارس یا استفاده روزمره کاربرد دارند.
لیوان یکبار مصرف دوجداره یا چندلایه
این لیوانها دارای دو یا چند لایه عایق هستند که از انتقال حرارت به دست جلوگیری میکنند. این طراحی برای نوشیدنیهای داغ مثل چای، قهوه یا هاتچاکلت بسیار مناسب است و در کافیشاپها و بیرونبرها استفاده میشود.
لیوان یکبار مصرف دربدار (Takeaway)
این لیوانها دارای درب مخصوص هستند که از نشت مایعات جلوگیری میکند. برای نوشیدنیهای بیرونبر در کافهها، رستورانها و فستفودها طراحی شدهاند و معمولا در آنها نی یا دریچه نوشیدن تعبیه شده است.
لیوان یکبار مصرف دستهدار
این لیوانها یک دسته پلاستیکی یا کاغذی برای راحتی در دست گرفتن، بهویژه هنگام سرو نوشیدنیهای داغ دارند. این نوع لیوانها بیشتر در مراسم رسمی یا پذیراییهای خاص استفاده میشوند.
لیوان یکبار مصرف پایهدار (پایکاپ)
لیوان پایهدار، پایهای شبیه لیوانهای شیشهای دارد و شکیلتر از دیگر لیوانهای یکبار مصرف هستند. این لیوانها برای سرو کردن نوشیدنیهای خاص، دسرها یا پذیرایی در مراسم رسمی کاربرد دارند.
لیوان یکبار مصرف نیخور (دارای محل عبور نی)
این لیوانها معمولا دربدار هستند و یک سوراخ مخصوص برای عبور نی دارند. لیوانهای نیخور، برای سرو نوشیدنیهای سرد مثل آبمیوه، اسموتی یا نوشابه در بیرونبرها و کافیشاپها استفاده میشوند.
لیوان یکبار مصرف مخصوص دسر یا ژله
طراحی لیوانها مخصوص دسر و ژل، بهگونهای است که برای سرو دسر، ژله، موس یا بستنی مناسب باشند. همچنین معمولا شفاف، زیبا و در اندازههای کوچکتر تولید میشوند.
لیوان یکبار مصرف کودک (طرحدار و ایمن)
لیوان کودک دارای طراحی فانتزی، رنگی و گاهی با درب و نی مخصوص هستند. این لیوانها برای استفاده کودکان در مهد کودکها، جشن تولد یا سفر طراحی شدهاند و معمولا از مواد ایمنتر و بهداشتی ساخته میشوند.
اندازههای استاندارد لیوان یکبار مصرف
کاربردهای مختلف لیوانها، باعث شده است که تولیدکنندگان این محصول، برای این لیوانها، اندازههای متنوع برای سرو انواع نوشیدنی در نظر بگیرند.
- ۷۰ سیسی (شات): کوچکترین سایز لیوان یکبار مصرف است که برای سرو نوشیدنیهای غلیظ، شربتهای دارویی، قهوه اسپرسو یا تست نوشیدنیها استفاده میشود.
- ۱۱۰ تا ۱۲۰ سیسی: کمی بزرگتر از لیوان شات بوده و برای نوشیدنیهای سبک، چای کمحجم یا پذیرایی در جلسات کوتاه مناسب است.
- ۱۸۰ سیسی: یکی از پرکاربردترین اندازهها است که برای سرو چای، قهوه، آبمیوه و نوشیدنیهای روزمره در مراسمها، ادارات و کافیشاپها استفاده میشود.
- ۲۲۰ سیسی: این سایز در کافیشاپها و فستفودها بسیار رایج بوده و مناسب سرو نوشیدنیهای گرم یا سرد با حجم متوسط است.
- ۳۶۰ سیسی: برای سرو نوشیدنیهای حجیمتر مثل اسموتی، میلکشیک، نوشابه یا آبمیوههای ترکیبی استفاده و معمولا با درب و نی عرضه میشود.
- ۴۵۰ سیسی و بیشتر: این سایزها برای نوشیدنیهای بیرونبر، نوشیدنیهای خنک در تابستان یا استفاده در سفر و پیکنیک مناسب بوده و برخی مدلها دارای طراحی دوجداره یا دربدار هستند.
نحوه تشخیص لیوان یکبار مصرف استاندارد و باکیفیت
برای تشخیص لیوان یکبار مصرف استاندارد و ایمن، توجه به علائم و مشخصات درجشده روی بستهبندی بسیار مهم است. در ادامه، نکات کلیدی در راهنمای خرید لیوان یکبار مصرف، برای شناسایی لیوانهای بهداشتی و مطمئن را مرور خواهیم کرد.
۱- علامت «Food Grade» یا «درجه غذایی»
این علامت نشان میدهد که مواد اولیه لیوان برای تماس مستقیم با مواد غذایی ایمن هستند و در فرآیند تولید آنها از مواد سمی یا بازیافتی غیر بهداشتی استفاده نشده است.
۲- نشان «BPA Free»
وجود این علامت به این معناست که لیوان فاقد ماده شیمیایی بیسفنول A (BPA) است؛ مادهای که در برخی پلاستیکها وجود دارد و میتواند در تماس با نوشیدنیهای داغ به بدن منتقل شود و خطرات سلامتی ایجاد کند.
۳- نشان استاندارد ملی ایران یا گواهی بهداشت
لیوانهایی که دارای نشان استاندارد ملی یا مجوز سازمان غذا و دارو هستند، از نظر بهداشتی و کیفیت ساخت تأیید شدهاند. این نشان معمولا به صورت لوگو یا کد درج میشود.
۴- نماد بازیافت (♻️)
بر اساس راهنمای خرید لیوان یکبار مصرف، وجود نماد بازیافت روی بستهبندی نشان میدهد که لیوان قابلیت بازیافت دارد یا از مواد بازیافتی کنترلشده، تولید شده است. این موضوع برای دوستداران محیطزیست اهمیت زیادی دارد.
۵- اطلاعات تولیدکننده و تاریخ تولید
لیوانهای معتبر معمولا دارای نام برند، آدرس کارخانه، شماره پروانه ساخت و تاریخ تولید هستند. نبود این اطلاعات میتواند نشانهای از تولید غیراستاندارد یا غیرقانونی این لیوانها باشد.
۶- ظاهر لیوان و کیفیت چاپ
لیوانهای استاندارد دارای بدنه تمیز، بدون لکه، درز یا برآمدگی هستند. چاپ روی لیوان باید یکنواخت، بدون پخششدگی رنگ و در نواحی مجاز (نه در لبه یا کف لیوان) انجام شده باشد.
۷- پوشش داخلی مقاوم و ایمن
بر اساس راهنمای خرید لیوان یکبار مصرف، در لیوانهای کاغذی، پوشش داخلی معمولا از پلیاتیلن (PE) یا PLA گیاهی است. این پوشش باید از نوع درجه غذایی باشد و از نشت مایعات جلوگیری کند.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید کیسه فریزر استاندارد و باکیفیت و بررسی انواع آن
نکات مهم در راهنمای خرید لیوان یکبار مصرف
۱- انتخاب جنس مناسب بر اساس نوع مصرف
- پلاستیکی: مناسب برای نوشیدنیهای سرد مثل آب، نوشابه و آبمیوه؛
- کاغذی: ایدهآل برای نوشیدنیهای گرم مثل چای و قهوه؛ بهتر است دوجداره یا چندلایه باشد؛
- فومی (پلیاستایرن): عایق حرارتی خوب برای نوشیدنیهای داغ، اما کمتر سازگار با محیط زیست؛
- زیستتخریبپذیر: ساختهشده از مواد طبیعی مثل PLA یا نشاسته، مناسب برای مصرفکنندگان محصولات دوستدار محیط زیست.
۲- توجه به ظرفیت و اندازه لیوان یکبار مصرف
اندازه لیوان باید متناسب با نوع نوشیدنی انتخاب شود. برای سرو چای و قهوه معمولا لیوانهای ۱۸۰ تا ۲۲۰ سیسی مناسب هستند، در حالی که برای نوشیدنیهای حجیمتر مثل اسموتی یا آبمیوه، لیوانهای ۳۶۰ سیسی یا بیشتر توصیه میشود.
۳- طراحی و کاربرد لیوان یکبار مصرف
اگر نوشیدنی بهصورت بیرونبر سرو میشود، بهتر است از لیوانهای دربدار یا دارای محل عبور نی استفاده شود. لیوانهای دوجداره یا دارای دسته هم برای نوشیدنیهای داغ مناسبتر هستند و از سوختن دست جلوگیری میکنند.
۴- بررسی استانداردهای بهداشتی لیوان یکبار مصرف
بنا بر راهنمای خرید لیوان یکبار مصرف، لیوان باید از مواد اولیه بهداشتی شناخته شده و دارای مجوز سازمان غذا و دارو باشد. وجود نشان استاندارد، علامت بازیافت یا برچسب «Food Grade» از نشانههای ایمنی محصول است.
۵- سازگاری با محیط زیست
اگر دغدغه محیط زیست دارید، از لیوانهای قابل بازیافت، تجزیهپذیر یا ساختهشده از الیاف طبیعی استفاده کنید. این محصولات در طبیعت تجزیه میشوند و آسیبی به اکوسیستم وارد نمیکنند.
۶- قیمت و صرفهجویی در خرید
برای مراسمها یا کسبوکارهای غذایی، خرید عمده لیوان یکبار مصرف مقرونبهصرفهتر است. لیوانهای ساده و بدون طرح معمولا ارزانتر از مدلهای چاپدار یا دوجداره هستند.
۷- استحکام و مقاومت لیوان یکبار مصرف
لیوان باید در برابر فشار دست، حرارت یا رطوبت مقاوم باشد و هنگام استفاده تغییر شکل ندهد یا نشتی نداشته باشد.
۸- روکش داخلی یا چندلایه بودن لیوان
بنا بر راهنمای خرید لیوان یکبار مصرف، لیوانهای کاغذی با روکش پلیاتیلن یا PLA در برابر نشت مقاومتر هستند و برای سرو نوشیدنیهای داغ یا سرد مناسبتر عمل میکنند.
۹- نوع مصرف را مشخص کنید
پیش از خرید، مشخص کنید که لیوان چه استفادهای برایتان دارد؛ سرو نوشیدنی داغ، سرد، بیرونبر، مراسم رسمی یا مصرف روزمره. در این صورت انتخاب دقیقتری خواهید داشت.
۱۰- سازگاری با نوشیدنیهای خاص
برخی لیوانها برای سرو نوشیدنیهای اسیدی یا گازدار مناسب نیستند. برای مثال، لیوانهای آلومینیومی ممکن است با مواد نوشابه یا آبلیمو واکنش دهند.
۱۱- ظاهر و طراحی متناسب با مناسبت
برای مهمانیهای رسمی، لیوانهای شفاف یا پایهدار مناسبترند و برای تولد یا جشنهای کودکانه، لیوانهای رنگی و طرحدار جذابتر هستند.
نکات مهم در نگهداری و استفاده صحیح از لیوان یکبار مصرف
- از ریختن نوشیدنی داغ در لیوانهای پلاستیکی شفاف خودداری کنید، چون ممکن است مواد شیمیایی مضر مثل «استایرن» آزاد شود و به نوشیدنی منتقل شود.
- لیوانهای کاغذی را در محیط خشک و دور از رطوبت نگهداری کنید، چون در صورت جذب رطوبت، خاصیت ضدنشتی خود را از دست میدهند.
- از تماس مستقیم لیوان یکبار مصرف با شعله یا حرارت بالا پرهیز کنید، چون ممکن است ذوب شود یا گازهای سمی آزاد کند.
- لیوانهای فومی (EPS) برای نوشیدنیهای بسیار داغ مناسب نیستند، چون در دمای بالا ممکن است ساختارشان تخریب شود.
- از استفاده مجدد لیوانهای یکبار مصرف خودداری کنید، چون این محصولات برای استفاده موقت طراحی شدهاند و شستوشوی آنها ممکن است باعث آزاد شدن مواد مضر شود.
- در صورت استفاده از لیوان برای نوشیدنیهای اسیدی یا گازدار (مثل نوشابه یا آبلیمو)، از انواع مقاوم و دارای تأییدیه بهداشتی استفاده کنید.
- لیوانهای دارای چاپ رنگی را برای نوشیدنیهای داغ استفاده نکنید، مگر اینکه چاپ آن از نوع بهداشتی و مقاوم در برابر حرارت باشد.
- در هنگام خرید، به علائم اختصاری درج شده کف لیوان توجه کنید؛ مثلا علامت «PP یا PE» نشاندهنده مقاوم در برابر حرارت است، در حالی که GPPS فقط برای نوشیدنیهای سرد مناسب است.
مزایای استفاده از لیوان یکبار مصرف
- لیوانهای یکبار مصرف استفاده بسیار آسانی دارند و پس از مصرف نیازی به شستوشو یا نگهداری ندارند.
- استفاده از این لیوانها در مراسمها، ادارات یا رستورانها باعث صرفهجویی در زمان و کاهش نیاز به نیروی خدماتی میشود.
- قیمت پایین و امکان خرید عمده، آنها را به گزینهای اقتصادی برای مصرف انبوه تبدیل کرده است.
- تنوع بالای لیوانهای یکبار مصرف در طرح، رنگ، جنس و اندازه باعث میشود برای هر نوع نوشیدنی و مناسبتی انتخاب مناسبی وجود داشته باشد.
- وزن سبک و طراحی کمحجم این لیوانها، آنها را برای سفر، پیکنیک و استفاده بیرونبر بسیار مناسب کرده است.
- استفاده فردی از هر لیوان، بهداشت مصرف را افزایش میدهد و احتمال انتقال آلودگی یا بیماری را به حداقل میرساند.
- برخی مدلهای لیوان یکبار مصرف از مواد قابل بازیافت یا زیستتخریبپذیر ساخته شدهاند که به حفظ محیط زیست کمک میکنند.
معایب استفاده از لیوان یکبار مصرف
- بسیاری از لیوانهای یکبار مصرف، بهویژه انواع پلاستیکی، بهراحتی در طبیعت تجزیه نمیشوند و موجب افزایش زبالههای غیرقابل بازیافت میشوند.
- استفاده مداوم از لیوانهای پلاستیکی ممکن است در تماس با نوشیدنیهای داغ، مواد شیمیایی مضر مثل استایرن آزاد کند که برای سلامت بدن خطرناک است.
- تولید انبوه این لیوانها نیازمند مصرف منابع طبیعی مثل نفت، آب و انرژی است که فشار بیشتری بر محیط زیست وارد میکند.
- در بلندمدت، استفاده مکرر از لیوانهای یکبار مصرف میتواند هزینهبرتر از استفاده از ظروف دائمی و قابل شستوشو باشد.
- برخی لیوانهای یکبار مصرف بیکیفیت ممکن است در برابر حرارت یا فشار دست تغییر شکل دهند یا نشت کنند که باعث نارضایتی مصرفکننده میشود.
- در صورت عدم تفکیک زباله و بازیافت صحیح، این لیوانها میتوانند به آلودگی خاک، آب و آسیب به حیاتوحش منجر شوند.
- لیوانهای فومی یا پلی استایرنی، بهویژه در تماس با نوشیدنیهای اسیدی یا چرب، ممکن است مواد سمی آزاد کنند و برای سلامتی مضر باشند.
سوالات متداول دربار خرید لیوان یکبار مصرف
۱- چه نوع لیوانی برای نوشیدنیهای داغ مناسب است؟
لیوانهای کاغذی دوجداره یا فومی (پلیاستایرن) برای نوشیدنیهای داغ مثل چای و قهوه مناسبتر هستند، چون عایق حرارتی دارند و دست را نمیسوزانند.
۲- بهترین لیوان یکبار مصرف برای محیط زیست کدام است؟
لیوانهای زیستتخریبپذیر یا ساختهشده از مواد گیاهی مثل PLA یا نشاسته، بهترین گزینه برای کاهش آسیبهای زیستمحیطی هستند.
۴- چطور لیوان یکبار مصرف استاندارد را تشخیص دهیم؟
بنا بر راهنمای خرید لیوان یکبار مصرف، برای تشخیص این لیوانها به دنبال علائمی مثل Food Grade، BPA Free، نشان استاندارد ملی و نماد بازیافت روی بستهبندی باشید.
۵- چه سایزی از لیوان یکبار مصرف کاربرد روزمره دارد؟
لیوانهای ۱۸۰ تا ۲۲۰ سیسی برای چای، قهوه و نوشیدنیهای معمولی مناسب هستند؛ برای نوشیدنیهای حجیمتر مثل آبمیوه یا اسموتی، سایزهای ۳۶۰ سیسی یا بیشتر توصیه میشود.
۶- آیا میتوان لیوان یکبار مصرف را چند بار استفاده کرد؟
خیر. این لیوانها برای استفاده موقت طراحی شدهاند و استفاده مجدد ممکن است باعث آلودگی یا آزاد شدن مواد مضر شود، مگر اینکه در موارد محدود روی بستهبندی آنها چند بار مصرف درج شده باشد.
۷- کدام لیوان یکبار مصرف برای بیرونبر مناسبتر است؟
لیوانهای دربدار یا دارای محل عبور نی، بهویژه مدلهای مقاوم در برابر نشت، برای نوشیدنیهای بیرونبر ایدهآل هستند.