چطور سنگدان مرغ را تمیز کنیم؟ سنگدان مرغ یکی از بخشهای خوشخوراک و پرطرفدار مرغ در آشپزی سنتی ایرانیه، اما برای اینکه موقع پخت طعم مطبوعی بده، باید قبل از استفاده کاملاً تمیز بشه. این بخش از بدن مرغ معمولاً پر از ذرات و چربیهای اضافهست و اگر خوب پاک نشه، هم ظاهر غذا رو خراب میکنه هم بوی نامطبوعی باقی میذاره. تمیز کردن درست سنگدان مرغ نهتنها باعث میشه موقع پخت نرمتر بشه، بلکه کیفیت و مزهی نهایی خوراک یا سوپ رو هم چند برابر بهتر میکنه. در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش به آموزش تمیز کردن سنگدان مرغ میپردازیم.
معرفی و شناخت سنگدان مرغ
سنگدان مرغ یکی از اندامهای داخلی پرندهست که نقش اصلیش در خرد کردن و آسیاب کردن دانهها و غذاهای سفتیه که مرغ خورده. این عضو در واقع بخشی از سیستم گوارش مرغه و درست بعد از بخش معده قرار داره. داخل سنگدان عضلههای قویای وجود دارن که با حرکات منظم، خوراک رو کوبیده و له میکنن تا برای هضم آماده بشه.
سنگدان مرغ ظاهری گرد و گوشتی داره با بافتی نسبتاً سفت و فشرده. این سفتی باعث میشه موقع پخت، اگه درست تمیز و آماده نشه، حالت لاستیکی پیدا کنه یا بوی ناخوشایندی بده. اما وقتی تمیز و درست پخته بشه، مزهای مشابه گوشت گوساله جوان داره؛ لطیف، پرپروتئین و خوشخوراک.
به خاطر ترکیبات ارزشمند موجود در سنگدان مرغ، این ماده غذایی در آشپزی سنتی و خانگی جایگاه خوبی داره؛ چه در خوراک سنگدان و سوپ و آش، چه بهصورت جداگانه تفتداده و مزهدارشده. فقط باید توجه کنین که پیش از پخت، تمیز کردن سنگدان مرغ با دقت کامل انجام بشه تا طعم نهایی خوشعطر و مطلوب باشه.
شما میتونید سنگدان مرغ رو به صورت حضوری و اینترنتی از طریق فروشگاههای افق کوروش تهیه کنید.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید سنگدان مرغ تازه و باکیفیت
چرا باید سنگدان مرغ رو تمیز کرد؟
تمیز کردن سنگدان مرغ مرحلهایه که خیلیها ممکنه نادیده بگیرن، اما در واقع از نظر بهداشتی و طعم، یکی از مهمترین کارها قبل از پخت محسوب میشه. داخل سنگدان معمولاً مقداری شن، ذرات ریز غذا و چربیهای تجمعکرده وجود داره که در روند تمیز کردن باید کاملاً جدا بشن. اگر این مواد داخل غذا باقی بمونن، ممکنه باعث بوی ناخوشایند، مزهی تلخ یا بافت ناصاف بشن و از جذابیت غذا کم کنن. علاوه بر این، باقی ماندن چربیهای کهنه یا غشاهای سفت میتونه هنگام پخت باعث سفت شدن بافت سنگدان بشه و زمان پخت رو افزایش بده.
از لحاظ بهداشتی هم تمیز کردن کامل سنگدان اهمیت زیادی داره، چون این بخش از بدن مرغ با مواد خام و غیربهداشتی تماس مستقیم داشته. با جدا کردن سطح داخلی ضخیم و شستوشوی دقیق، خطر وجود باکتریها، میکروبها و بوی ماندگی از بین میره. در نتیجه سنگدان تمیز، نهتنها برای سلامت مطمئنتره بلکه در غذاهای سنتی مثل کباب کوبیده با سنگدان مرغ، کباب تابه ای با سنگدان مرغ، خوراک سنگدان مرغ، سوپ سنگدان مرغ و آش مرغ و …، عطر و طعم دلپذیرتری ایجاد میکنه و حس تمیزی و تازگی رو به کل غذا منتقل میکنه.
مراحل تمیز کردن سنگدان مرغ
تمیز کردن سنگدان مرغ کاریه که باید با حوصله انجام بدین تا هم از نظر بهداشتی مطمئن باشه هم موقع پخت ظاهر و مزه خوبی داشته باشه. چون داخل سنگدان معمولاً چربی، غشا و حتی ذرات خوراک باقیمونده وجود داره، تمیز کردن دقیق سنگدان مرغ باعث میشه موقع پخت نرمتر شه و بوی ناخوشایند نده.
مرحله اول: شستوشوی اولیه
سنگدانها رو داخل آب سرد بریزین و چند دقیقه زیر جریان آب با دست بشورین تا آلودگیهای سطحی، خون و چربی ممتد از بین بره. حتماً سنگدانها رو یکییکی بررسی کنین؛ اگر جایی چربی یا لکه تیره دیدین، با نوک چاقو جداش کنین. هدف این مرحله پاک شدن اولیه و باز شدن سطح برای ادامهی تمیز کردن هست.
مرحله دوم: جدا کردن غشا و پوست سفت داخلی
در این مرحله از تمیز کردن سنگدان مرغ، با چاقوی کوچک و نوکتیز، سنگدان رو از وسط نصف کنین. داخلش رو میبینین که یه غشای سفت و ضخیم به رنگ زرد یا خاکستری چسبیده؛ این قسمت سنگدان خوراکی نیست.
از یه گوشه با چاقو بلندش کنین و بهصورت یکنواخت بکشین تا غشا جدا بشه. اگر غشا سخت جدا میشد، چند دقیقه داخل آب گرم قرار بدین تا نرمتر بشه و راحتتر جدا کنین. مراقب باشین لایه گوشتی قرمز سالمش آسیب نبینه چون اون بخش اصلی سنگدانه.
مرحله سوم: جدا کردن چربی و تکههای زائد روی لبهها
در اطراف سنگدان معمولاً چربیهای سفید یا پوستهای نازک چسبیده وجود داره؛ اونها رو با چاقو یا قیچی آشپزخانه جدا کنین. این بخش مهمه چون چربیهای زرد و کهنه موقع پخت باعث بوی زُهم میشن و کیفیت بافت نهایی رو پایین میارن. دقت کنین هیچ لکه چربی یا بخش لاستیکیمانند باقی نمونه.
مرحله چهارم: شستوشوی نهایی با نمک و آبلیمو
برای از بین بردن بوی سنگدان مرغ، اونها رو داخل ظرفی از آب سرد بریزین، یه قاشق نمک و چند قطره آبلیمو اضافه کنین و پنج تا ده دقیقه داخل این محلول نگه دارین. نمک و آبلیمو بوی خام و زُهمش رو میگیرن و سطح رو ضدعفونی میکنن. بعد از این مدت، سنگدانها رو چند بار با آب سرد آبکشی کنین تا کاملاً تمیز بشن و هیچ اثر طعم شور یا ترش باقی نمونه.
شما میتونید نمک و آبلیمو رو به صورت حضوری و اینترنتی از طریق فروشگاههای افق کوروش تهیه کنید.
مرحله پنجم: خشک کردن و آمادهسازی برای پخت یا نگهداری
سنگدانهای تمیز رو روی دستمال یا حوله آشپزخانه بچینین تا آب اضافیش گرفته بشه. اگر میخواین همون موقع بپزین، بهتره چند دقیقه در آب جوش بریزین تا بخار اولیه بگیره و بعد وارد غذا کنین. اگر قصد دارین بعداً استفاده کنین، سنگدانها رو داخل ظرف دربدار یا کیسه فریزری بذارین و تا ۲۴ ساعت در یخچال یا چند هفته در فریزر نگه دارین.
روشهای از بین بردن بوی بد سنگدان مرغ
از بین بردن بوی بد سنگدان مرغ برای داشتن طعمی دلپذیر و غذایی خوشعطر خیلی مهمه، چون سنگدان جزو بخشهایی از مرغه که به خاطر چربیهای داخلی و ساختار فیبریش ممکنه بوی خاص و ناخوشایندی بده.
تمیز کردن سنگدان مرغ مرحله مهمیه که معمولاً بهعنوان آمادهسازی اولیه انجامش میدن، چون اگر درست انجام نشه بوی زُهمش موقع پخت باقی میمونه و طعم کل غذا رو تحت تأثیر قرار میده. برای رفع کامل این بو، چند روش کاربردی و امتحانشده وجود داره که آشپزهای حرفهای ازش استفاده میکنن تا سنگدان مرغ کاملاً خوشعطر و آماده پخت بشه.
خیساندن سنگدان مرغ در محلول آب و نمک
سنگدانها رو داخل ظرفی از آب سرد بریزین، یک قاشق غذاخوری نمک اضافه کنین و حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه نگه دارین. نمک به خنثی شدن ترکیبات اسیدی و از بین رفتن بوی خام کمک میکنه. بعد از خیساندن، حتماً چند بار با آب سرد آبکشیشون کنین.
افزودن آبلیمو یا سرکه به سنگدان
چند قطره آبلیمو تازه یا نصف قاشق غذاخوری سرکه سفید به آب سرد اضافه کنین و سنگدانها رو ۵ تا ۱۰ دقیقه توش بخوابونین. اسید طبیعی آبلیمو و سرکه باعث از بین رفتن بوی زُهم و خاصیت ضدباکتری هم میشن. بعد از خیساندن، دوباره با آب سرد بشورین تا ترشی از بین بره.
شما میتونید سرکه رو به صورت حضوری و اینترنتی از طرق فروشگاههای افق کوروش تهیه کنید.
استفاده از زنجبیل تازه یا پودر زنجبیل
زنجبیل بوی گوشت رو خنثی میکنه و طعم ملایمی بهش میده. موقع خیساندن یا حتی موقع پخت، یه قاشق چایخوری زنجبیل پودر یا چند تکه کوچک زنجبیل تازه اضافه کنین.
شما میتونید پودر زنجبیل رو به صورت حضوری و اینترنتی از طرق فروشگاههای افق کوروش تهیه کنید.
ترکیب نمک، لیمو و پیاز
سنگدانها رو با کمی نمک، آبلیمو و حلقههای پیاز مخلوط کنین و حدود نیم ساعت داخل یخچال بذارین. پیاز بوی زُهم رو جذب میکنه و آبلیمو باعث ضدعفونی بیشتر میشه. قبل از پخت، با آب سرد کامل بشورین.
جوشاندن کوتاه با برگ بو یا دارچین
برای کسانی که دنبال از بین بردن بوی ماندگارتر سنگدان هستن، میتونین سنگدانهای تمیزشده رو حدود ۳ تا ۵ دقیقه داخل آب جوش همراه با یه برگبو یا تکه کوچکی از چوب دارچین بجوشونین. این ترکیب بوی ناخوشایند رو کاملاً از بین میبره و عطر مطبوعی به گوشت میده.
شما میتونید چوب دارچین رو به صورت حضوری و اینترنتی از طرق فروشگاههای افق کوروش تهیه کنید.
استفاده از شیر برای خیساندن
این روش، یه روش خانگی و قدیمییه. سنگدانها رو حدود نیم ساعت داخل شیر سرد بذارین. ترکیبات موجود در شیر بوی زُهم رو جذب میکنن و سنگدانها نرمتر هم میشن. بعدش حتماً با آب سرد خوب بشورین.
شما میتونید شیر رو به صورت حضوری و اینترنتی از طرق فروشگاههای افق کوروش تهیه کنید.
اضافه کردن سیر تازه یا پودر سیر
موقع خیساندن یا پخت، اضافه کردن یه حبه سیر لهشده یا پودر سیر باعث خنثی شدن بوی گوشت و ضدباکتری شدنش میشه.
شما میتونید پودر سیر رو به صورت حضوری و اینترنتی از طرق فروشگاههای افق کوروش تهیه کنید.
با انجام یکی یا ترکیبی از این روشها، بوی سنگدان مرغ کاملاً گرفته میشه و گوشتش بعد از پخت، نرمتر، خوشعطرتر و مناسب مصرف در خوراک، سوپ یا آش میشه.
اشتباهات رایج هنگام تمیز کردن سنگدان مرغ
گاهی موقع تمیز کردن سنگدان مرغ چند اشتباه ساده باعث میشن کیفیت نهایی پخت یا حتی سلامت غذا پایین بیاد. در این بخش میتونین ببینین چه خطاهایی نباید موقع پاک کردن سنگدان مرغ انجام بشن.
بریدن بیش از حد بخش گوشتی
بعضیها موقع شکافتن سنگدان دستشون میره و بخشی از گوشت اصلی رو هم جدا میکنن. این کار باعث میشه سنگدان مرغ موقع پخت کوچک، خشکی و بیمزه بشه. بهتره فقط غشا یا قسمت ضخیم داخلی رو جدا کنین و گوشت سالم رو حفظ کنین.
جدا نکردن کامل غشا زرد یا خاکستری داخل سنگدان
غشای داخلی همون لایه سفتیه که خوراکهای خردشده رو از عضله جدا میکنه. اگه این غشا باقی بمونه، موقع پخت بوی زُهم و طعم تلخ ایجاد میکنه. باید با نوک چاقو یا انگشت، کامل جداش کنین تا سنگدان مرغ تمیز و لطیف بشه.
نشستن سنگدان با آب سرد در مرحله اول
بعضیها شستوشوی اول رو با آب گرم انجام میدن تا سریعتر پیش بره، اما این اشتباهه. چون حرارت باعث سفت شدن بافت و چسبیدن چربیها میشه. همیشه شستوشوی اولیه سنگدان مرغ باید با آب سرد انجام بشه تا آلودگیها راحتتر جدا بشن.
نگهداری در دمای اتاق بعد از تمیز کردن سنگدان مرغ
سنگدان تمیزشده نباید مدت طولانی بیرون از یخچال بمونه. دمای اتاق خیلی سریع باعث رشد باکتریها میشه و کیفیت بافت رو پایین میاره. بعد از تمیز کردن سنگدان مرغ، باید یا فوراً پخت انجام بدین یا در ظرف دربسته داخل یخچال بذارین.
خیساندن طولانی در آب و نمک یا مواد اسیدی
خیساندن برای از بین بردن بوی زُهم سنگدان لازمه، ولی اگه مدت زیادی ادامه پیدا کنه، بافت سنگدان لاستیکی و خشک میشه. معمولاً ۵ تا ۱۰ دقیقه توی مخلوط آب سرد، نمک و آبلیمو یا سرکه کافیه.
استفاده از چاقوی کند موقع تمیز کردن سنگدان مرغ
چاقوی کند باعث میشه بریدگیها ناصاف بشن و احتمال پاره شدن بخشهای مفید بالا بره. سنگدان مرغ ساختار فیبری داره، پس باید با چاقو تیز کار کنین تا غشاها راحتتر جدا شن و بافت آسیب نبینه.
نادیده گرفتن چربی سفید بیرونی و بخشهای چسبنده
اون نقاط سفیدرنگ یا چسبنده ریز بیرون سنگدان معمولاً چربی قدیمی یا پوسته خشکشده هستن. اگه جدا نشن، موقع پخت بوی ناخوشایند تولید میکنن. حتماً با نوک کارد یا دستمال تمیز از سطحش پاک کنین.
خشک نکردن کامل سنگدان بعد از شستوشو نهایی
اگه بعد از تمیز کردن سنگدان مرغ، رطوبت باقی بمونه، احتمال رشد میکروب و بوی ناگهانی بالاتر میره. بهتره سنگدانها رو روی دستمال خشک بذارین و چند دقیقه صبر کنین تا کاملاً خشک بشن.
انباشتن سنگدانها روی هم موقع تمیز کردن
وقتی سنگدانها رو روی هم قرار میدین، چربی و غشاهای جداشده ممکنه دوباره به بقیه بچسبن. باید در هر مرحله جداگانه شستوشو و تمیز کنین تا آلودگی بین اونها جابهجا نشه.
نگهداری سنگدان مرغ تمیز شده
برای جلوگیری از فساد و حفظ طعم طبیعی، بعد از تمیز کردن سنگدان مرغ باید درست نگهداریش کنین. موارد زیر نکات اصلی توی این مرحلهان:
- بعد از شستوشوی نهایی و خشک کردن، سنگدانها رو در دمای محیط قرار ندین. اونها رو سریع داخل ظرف دربسته بذارین و در قسمت پایین یخچال قرار بدین تا تازگی گوشت حفظ بشه.
- برای جلوگیری از نفوذ بو در یخچال و پخش مایع گوشت، بهتره از ظروف شیشهای یا پلاستیکی ضخیم با در محکم استفاده کنین. کیسه فریزر معمولی باعث نفوذ هوا و از دست رفتن رطوبت میشه.
- سنگدان تمیز شده رو میتونین تا دو روز در دمای معمول یخچال نگه دارین. بعد از اون، ساختار گوشت شروع به تغییر میکنه و کیفیت طعم پایین میاد.
- اگه قصد دارین مدت طولانیتر نگه دارین، سنگدانها رو بعد از خشک کردن داخل کیسه فریزر مخصوص بذارین، هوای اضافی رو خارج کنین و برچسب تاریخ بزنین. تا سه ماه میتونین توی فریزر نگه دارین بدون افت کیفیت.
- بهتره سنگدانها رو در بستههای کوچک جدا کنین تا موقع نیاز فقط همون مقدار رو از فریزر خارج کنین و بقیه یخزده باقی بمونه. این روش از یخزدگی و آبافتادگی اضافه جلوگیری میکنه.
- برای حفظ بافت طبیعی، سنگدانها رو از شب قبل در یخچال بذارین تا یخشون بهآرامی باز بشه. گذاشتن مستقیم در آب گرم یا محیط باعث تغییر رنگ و خشکی بافتش میشه.
- اگر از قبل مزهدارش کرده باشین یا نیمپز کنین، فریز کردنش باعث از بین رفتن عطر ادویهها و بوی ناخوشایند میشه. همیشه سنگدان مرغ تمیز شده خام رو فریز کنین، نه پختهشده یا مزهدارشده.
بیشتر بخوانید: بهترین روش های تمیز کردن پای مرغ
نکات مهم تمیز کردن سنگدان مرغ
- سنگدان رو همیشه قبل از تمیز کردن چند دقیقه در آب سرد بذارین تا خنک بشه و چربیها خودشون جدا شن، این کار باعث میشه شستوشو راحتتر انجام بشه.
- چاقوی مخصوص تمیز کردن سنگدان مرغ، باید تیغه باریک و نوک تیز داشته باشه تا بتونین غشا رو بدون بریدن گوشت جدا کنین.
- وسط سنگدان مرغ معمولاً خوردههای دانه یا شن ریز داره، حتماً قبل از پورهکردن یا پخت بررسی کنین که هیچ ذره سختی باقی نمونده باشه.
- اگه سنگدان خیلی سفت یا خیلی چرب باشه، میتونین چند دقیقه توی آب گرم با کمی نمک بذارین تا عضلهها نرمتر بشن، بعد تمیزش کنین.
- برای از بین بردن رنگ تیره سطح سنگدان، میتونین بعد از تمیز کردن اون رو چند دقیقه در ترکیب آب و سرکه سفید قرار بدین و بعد با آب سرد بشورین.
- استفاده از زنجبیل تازه یا پودر زنجبیل در مرحله خیساندن باعث میشه بوی زُهم کاملاً از بین بره و سنگدان خوشعطر بشه.
- بهتره موقع تمیز کردن، سنگدانها رو روی تخته جدا از سایر گوشتها بذارین تا احتمال انتقال بو یا آلودگی به مواد دیگه کم بشه.
- اگه حس کردین سنگدان بوی ناخوشایند شدید داره، میتونین چند قطره آبلیمو تازه به سومین مرحله شستوشو اضافه کنین تا بوی زُهم خنثی بشه.
- بهتره بعد از تمیز کردن سنگدان مرغ، دستهاتون رو با ترکیب نمک و آبلیمو بشورین، چون این ترکیب چربی باقیمونده رو کاملاً از پوست جدا میکنه.
- هرگز از مواد شوینده یا صابون برای شستن سنگدان استفاده نکنین، فقط آب، نمک و مواد طبیعی مجازن چون شویندهها طعم و بوی گوشت رو خراب میکنن.
- اگه میخواین سنگدان رو برای غذای کودک استفاده کنین، بهتره بعد از تمیز کردن اون رو دو بار بجوشونین تا آلودگیها و بوی احتمالی کاملاً از بین بره.
- برای سنگدانهایی که قطر زیاد دارن، نصف کردنش قبل از شستوشو کمک میکنه غشاهای داخلی راحتتر از هم جدا شن.
- در صورت استفاده زیاد از سنگدان، بهتره تخته و چاقوی مخصوص فقط به همین کار اختصاص بدین تا بوی خاصش به دیگر مواد غذایی منتقل نشه.
- بهترین زمان تمیز کردن سنگدان مرغ همون روز خرید یا ذبح هستش، چون ماندن طولانی باعث سفت شدن بافت میشه و پاک کردنش سختتر.
خواص سنگدان مرغ
سنگدان مرغ، علاوه بر اینکه در آشپزی ایرانی کاربرد زیادی داره، از نظر تغذیهای هم منبع خوبی از مواد مفید برای بدن محسوب میشه.
- این بخش از بدن مرغ سرشار از پروتئین باکیفیت بالائه که به رشد و ترمیم بافتهای بدن کمک میکنه، مخصوصاً برای افرادی که به دنبال تقویت عضله یا جایگزینی گوشت قرمز هستن.
- همچنین سنگدان حاوی مقادیر قابلتوجهی آهن، روی، فسفر، و سلنیومه که برای تقویت سیستم ایمنی، حفظ سلامت پوست و مو و جلوگیری از کمخونی ضروریان.
- از طرفی، سنگدان مرغ نسبتاً کمچربی و کمکالریه، به همین خاطر برای رژیمهای غذایی سبک و سالم مناسبه.
- وجود ویتامینهای گروه B، بهویژه ویتامین B12 و نیاسین (B3)، باعث میشه خوردنش به بهبود عملکرد مغز و سیستم عصبی کمک کنه.
- اگر تمیز کردن سنگدان مرغ به روش اصولی انجام و چربی و پوست اضافه ازش جدا بشه، و به شکل درست پخته بشه؛ یه بخش ارزشمند از جیره غذاییه که هم تغذیه کاملتری به بدن میرسونه و هم از نظر اقتصادی بهصرفهست.
سوالات متداول درباره تمیز کردن سنگدان مرغ
چرا بعضی سنگدانها موقع تمیز کردن بوی تند یا زُهم دارن؟
چون داخلش ممکنه باقیموندههای دانه یا چربی قدیمی باشه، برای از بین بردن بو باید اونها رو چند دقیقه در آب سرد با نمک و آبلیمو خیسانده و بعد کامل بشورین.
اگر غشا داخلی سنگدان خیلی سفت بود، باید چه کار کنین؟
وقتی دیدین غشا جدا نمیشه، اون رو چند ثانیه در آب گرم بذارین تا نرم بشه، بعد با چاقوی باریک آروم جداش کنین تا گوشت سالم بمونه.
چطور میتونین مطمئن بشین سنگدان کاملاً تمیز شده؟
وقتی سطحش صاف، بدون چربی و بدون بخش زرد یا خاکستری شد، یعنی تمیزه. بعد از شستوشوی نهایی با آب سرد، هیچ ذره شن یا لایه سفت نباید روش باقی مونده باشه.
آیا لازم هست سنگدان رو بعد از تمیز کردن دوباره بجوشونین؟
بله، اگه سنگدان رو برای غذاهای خاص یا برای بچه میپزین، بهتره چند دقیقه بجوشونین تا هر آلودگی احتمالی از بین بره و بافتش لطیفتر بشه.
زمان پخت سنگدان مرغ در زود پز چقدره؟
بعد از تمیز کردن کامل، اگه سنگدان رو در زود پز بذارین حدود ۲۰ تا ۲۵ دقیقه زمان میبره تا کاملاً نرم و آماده مصرف بشه، این روش باعث حفظ طعم و کوتاه شدن زمان پخت میشه.