«نان تیری» از انواع نان محلی و اصیل ایرانی است که بدون استفاده از جوش شیرین آماده می‌شود و شباهت زیادی به نان لواش دارد. نان تیری در اغلب شهرها و استان‌های کشور، داخل تنور یا روی تابه و ساج به شیوه کاملا مشابهی آماده می‌شود. در نسخه محلی، خمیر این نان را با استفاده ابزاری به نام «تیروک» پهن و نازک می‌کنند؛ اسم نان تیری هم از همین ابزار گرفته شده است. با این مقاله از سرویس آشپزی در مجله کوروش همراه ما باشید تا طرز تهیه نان تیری را به شما آموزش دهیم و نکات مهم در تهیه این نان محلی را همراه با فوت و فن‌های آن برایتان بگوییم.
طرز تهیه نان تیری در یک نگاه
برای تهیه نان تیری، ابتدا آرد گندم را با نمک مخلوط کرده و الک کنید. سپس آب ولرم را به تدریج به مخلوط آرد اضافه کنید و خمیر را ورز دهید تا نرم و لطیف شود. پس از آن، خمیر را به گلوله‌های کوچک تقسیم کرده و اجازه دهید ۳۰ دقیقه استراحت کند.
هر گلوله را روی سطح آردپاشی شده باز کرده و به صورت نازک، پهن کنید. سپس، ساج یا تابه را گرم کنید و هر طرف نان را چند لحظه بپزید تا طلایی شود. در آخر، نان‌ها را با کره یا روغن محلی چرب کنید و در صورت تمایل، مقداری کنجد یا سیاه‌دانه روی آن‌ها بپاشید. نان تیری را می‌توانید با پنیر، سبزی خوردن، انواع خوراک و انواع غذاهای نونی سرو کنید.
برای مطالعه مواد لازم، جزییات و مراحل طرز تهیه نان تیری ادامه این مطلب را بخوانید.
مواد لازم برای تهیه نان تیری (برای ۸ نفر)
| مواد اولیه | مقدار مورد نیاز |
| آرد گندم | ۶ لیوان فرانسوی دسته‌دار |
| آب ولرم | ۲ الی ۲ و نیم لیوان فرانسوی دسته‌دار |
| نمک | ۲ قاشق چای‌خوری |
| روغن یا کره محلی | به مقدار لازم |
| کنجد یا سیاه دانه | برای تزیین نان تیری |
| پنیر، عسل، شیره خرما یا شیره انگور | برای سرو با نان تیری |
مدت زمان لازم برای آماده‌سازی مواد اولیه: ۲۰ الی ۳۰ دقیقه
مدت زمان لازم برای استراحت خمیر نان تیری: ۳۰ دقیقه
مدت زمان لازم برای پخت نان تیری: ۲۰ الی ۲۵ دقیقه
مراحل طرز تهیه نان تیری خانگی
طرز تهیه نان تیری در همه شهرها مشابه است و با استفاده از آرد گندم، آب ولرم و نمک، داخل تنور، روی ساج یا تابه انجام می‌شود. مراحل طرز تهیه نان تیری در خانه را دنبال کنید.
مرحله اول: مواد اولیه را آماده کنید
پیش از شروع مراحل طرز تهیه نان تیری، ابتدا باید آرد گندم را در ظرف بزرگی بریزید و به خوبی با نمک مخلوط کنید. این ترکیب را ۱ الی ۲ بار الک کنید تا کاملا سبک و پوک شود.
در صورت تمایل، برای خرید آرد گندم و نمک می‌توانید به روش‌های حضوری و اینترنتی به فروشگاه‌های افق کوروش مراجعه کنید.
مرحله دوم: آب ولرم را اضافه کنید
حالا وقت آن است که آب ولرم را به تدریج و طی چند مرحله به مخلوط آرد الک شده بیفزایید و همزمان خمیر را با دست ورز دهید. توجه داشته باشید، مقدار آب افزوده باید به اندازه‌ای باشد که خمیر کاملا نرم، لطیف و کمی چسبناک باشد؛ اما به دست شما نچسبد.
مرحله سوم: خمیر نان تیری را ورز دهید
در این مرحله از طرز تهیه نان تیری خانگی، خمیر به دست آمده را به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه به طور پیوسته و با دقت ورز دهید تا حالت کشسانی و لطافت لازم را پیدا کند. در صورت نیاز، اندکی آب یا آرد به خمیر بیفزایید تا به قوام مطلوب برسد.
مرحله چهارم: خمیر نان تیری را چانه‌گیری کنید
پس از ورز دادن کامل خمیر، نوبت چانه‌گیری است. بنابراین، خمیر آماده شده را به صورت ۲۰ الی ۲۴ گلوله کوچک برش بزنید. ابعاد چانه‌ها بسته به اندازه دلخواه نان می‌تواند متفاوت باشد.
مرحله پنجم: خمیر چانه‌گیری شده را استراحت دهید
در این مرحله باید چانه‌های خمیر را با پارچه نخی مرطوب بپوشانید. حدود ۳۰ دقیقه منتظر بمانید تا گلوله‌های خمیر نان تیری زیر دستمال پارچه‌ای مرطوب استراحت کرده و پف کنند.
مرحله ششم: خمیر نان تیری را پهن کنید
پس از گذشت این مدت، هر یک از گلوله‌های خمیر استراحت کرده را بر روی سطحی آردپاشی شده قرار دهید و با وردنه یا با کمک دست طوری باز کنید که خمیر نان تیری نازک و یکنواخت شود. ضخامت خمیر باید کمتر از چند میلی‌متر باشد؛ هرچه نازک‌تر، نان تیری خانگی شما لطیف‌تر و خوش‌خوراک‌تر خواهد شد.
مرحله هفتم: نان تیری را بپزید
اکنون، ساج یا تابه ضخیمی را بر روی شعله ملایم بگذارید تا به اندازه کافی گرم شود. سپس، خمیر باز شده نان تیری را یک به یک روی ساج یا تابه چدنی قرار دهید. هر طرف این نان خوشمزه را فقط برای چند لحظه بپزید تا لکه‌های طلایی رنگ ظاهر شوند. توجه داشته باشید، نان تیری خیلی سریع پخته می‌شود و برای پخت نیازی به زمان طولانی ندارد.
مرحله آخر: نان تیری را چرب و سرو کنید
پس از اتمام فرآیند پخت، نان‌های داغ را با اندکی کره یا روغن محلی چرب کنید. در صورت تمایل، می‌توانید مقداری کنجد یا سیاه‌دانه نیز روی نان‌ها بپاشید. سپس، نان‌ها را روی هم قرار دهید و درون پارچه تمیز و ضخیمی بپیچید تا از خشک شدن جلوگیری شود. شما می‌توانید نان تیری را به همراه پنیر تازه، سبزی خوردن معطر، تربچه و خیار یا با کره و عسل، شیره خرما و شیره انگور و … یا در صورت تمایل، در کنار انواع خوراک یا با غذاهای سنتی مانند آبگوشت، کله‌جوش و … سرو کنید.
در صورت تمایل، برای خرید کنجد، کره، انواع پنیر، عسل، شیره خرما و شیره انگور می‌توانید به روش‌های حضوری و اینترنتی به فروشگاه‌های افق کوروش مراجعه کنید.
نکات مهم در طرز تهیه نان تیری
- برای تهیه نان تیری حتما باید از آرد گندم تازه و با کیفیتی استفاده که نرم و فاقد ناخالصی باشد. آرد سبوس‌دار نیز قابل استفاده است؛ ولی رنگ نان تیری را کمی تیره‌تر و بافت آن را سفت‌تر می‌کند.
- آب را کم‌کم به آرد بیفزایید تا خمیر نه بیش از حد شل و نه بسیار سفت شود. میزان جذب آب بسته به نوع آرد متفاوت خواهد بود؛ بنابراین صبوری و دقت در این مرحله ضروری است.
- خمیر نان تیری باید نرم و اندکی چسبنده باشد. خمیری که بیش از حد سفت باشد، نان را خشک و شکننده می‌کند؛ و اگر بسیار شل باشد، در باز کردن و پخت دچار مشکل خواهید شد.
- ورز دادن پیوسته و صحیح سبب فعال شدن گلوتن در آرد می‌شود و به ایجاد بافتی کشسان و لطیف در نان کمک می‌کند.
- نان تیری باید بسیار نازک و لطیف باشد. هنگام باز کردن گلوله‌های خمیر، به آرامی و با حوصله عمل کنید تا ضخامت خمیر یکنواخت باشد.
- پیش از پخت نان تیری، ساج یا تابه را باید به اندازه کافی داغ کنید. اگر ساج سرد باشد، نان به آن می‌چسبد؛ و اگر بسیار داغ باشد، سطح نان فوری می‌سوزد و داخل آن خام باقی می‌ماند. بنابراین، حرارت مورد نیاز برای پخت نان تیری باید ملایم و یکنواخت باشد.
- نان تیری به سبب نازکی، نیازمند زمان بسیار کوتاه برای پخت است. هر طرف نان را تنها چند لحظه بپزید تا لکه‌های طلایی پدیدار شوند؛ سپس، آن را برگردانید.
- نان‌های تازه پخته شده را در پارچه‌ای تمیز بپیچید و درون ظرفی دربسته قرار دهید تا گرم و نرم باقی بمانند. در غیر این صورت، نان تیری به سرعت خشک می‌شوند.
- افزودن آب زیاد موجب شل شدن خمیر و کمبود آب سبب سفت شدن خمیر نان تیری می‌شود. بنابراین، لازم است آب را به تدریج بیفزایید و قوام خمیر را دائما امتحان کنید.
- اگر خمیر نان تیری را به اندازه کافی استراحت ندهید، نان‌ها کاملا خشک، سفت و بی‌کیفیت می‌شوند.
- اگر خمیر را به اندازه کافی نازک باز نکنید، نان‌ها سنگین و ضخیم شده و لطافت مطلوب نان تیری را نخواهند داشت. توجه داشته باشید، خمیر باید به قدری نازک باشد که نور از آن عبور کند.
- طرز تهیه «نان شیرینی تیری شیراز» با نان تیری معمولی متفاوت است و با استفاده از آرد سفید، شکر، تخم مرغ، شیر، روغن، خمیر مایه، نمک، هل و گلاب درست می‌شود.
- طرز تهیه نان تیری کرمانشاه عینا مانند دستور بالا است؛ با این تفاوت که برای چرب کردن آن بهتر است از روغن کرمانشاهی استفاده کنید.
- طرز تهیه نان تیری بختیاری، لری، بروجرد، خوزستان، اصفهان، یاسوج، شیراز و بوشهر درست مشابه یکدیگر و عینا مانند همان چیزی است که در دستور بالا برایتان گفتیم.
- از آن‌جایی که نان تیری معمولا با آرد سفید درست می‌شود دارای شاخص گلیسمی نسبتا بالایی است. بنابراین، افزایش سریع قند خون را می‌توان از مضرات نان تیری به حساب آورد. برای برطرف کردن این مشکل، می‌توانید نان تیری را با آرد نیمه سبوس‌دار یا آرد کامل درست کنید.
فوت و فن‌های خوشمزه شدن نان تیری
آیا نان تیری را حتما باید با ساج بپزیم؟
خیر. اگر به ساج دسترسی ندارید می‌توانید از یک تابه چدنی ضخیم یا صفحه فلزی صاف استفاده کنید.
چرا نان تیری خشک و شکننده می‌شود؟
زیاد یا کم بودن ضخامت خمیر، داغ بودن بیش از حد ساج یا تابه و طولانی بودن زمان پخت از اصلی‌ترین دلایل خشک شدن نان تیری به حساب می‌آیند. توجه داشته باشید، نان تیری باید با حرارت متوسط و تنها طی چند ثانیه پخته شود.
نان تیری را چطور بپزیم که ارزش غذایی بالایی داشته باشد؟
برای این منظور، بهتر است از آرد گندم نیمه سبوس‌دار یا آرد گندم کامل استفاده کنید.
آیا می‌توانیم نان تیری را در فر بپزیم؟
بله. در صورت تمایل، می‌توانید فر را روی دمای ۲۵۰ درجه سانتی‌گراد گرم کنید و خمیر نازک نان تیری را بر روی سنگ داغ یا سینی فر داغ شده قرار دهید.
چرا نان تیری به اندازه کافی پف نمی‌کند؟
اگر خمیر نان تیری را به اندازه کافی ورز ندهید، یا اگر ساج (یا تابه) به قدر لازم گرم نباشد، نان تیری در هنگام پخت به خوبی پف نمی‌کند.
آیا نان تیری را باید با خمیر مایه درست کنیم؟
خیر. نان تیری اصیل نیازی به خمیر مایه ندارد. البته، در برخی از رسپی‌های جدید مقدار بسیار کمی خمیر مایه به نان اضافه می‌شود تا میزان نرمی نان تیری افزایش یابد.
بهترین روش نگهداری نان تیری چیست؟
پس از پخت، نان‌ها را روی هم بگذارید و در پارچه‌ای تمیز بپیچید تا نرم باقی بمانند. برای نگهداری طولانی‌تر، می‌توانید نان‌ها را در کیسه‌های پارچه‌ای یا پلاستیکی داخل یخچال یا فریزر نگهداری کنید.
چگونه نان تیری بیات را دوباره نرم کنیم؟
برای نرم کردن نان تیری بیات، می‌توانید کمی آب روی آن اسپری کنید. سپس، نان را برای چند ثانیه روی تابه داغ یا در فر گرم قرار دهید تا دوباره نرم و لطیف شود.