قطعی برق منازل و واحدهای صنعتی در تابستان و زمستان، یک مشکل شایع، به ویژه در سال‌های اخیر است که به دلیل ناترازی انرژی تولیدی و مصرفی، زندگی همه ما را تحت تاثیر قرار داده است. بنابراین آگاهی از راهکارهای زمان قطعی برق، می‌تواند به مدیریت فعالیت‌ها و جلوگیری از کاهش عمر وسایل الکترونیکی کمک کند. در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش به بررسی این راهکارها و معرفی گزینه‌های جایگزین وسایل برقی در زمان بی برقی، همچنین باید و نبایدهایی که در زمان قطعی برق می‌توانید انجام دهید، خواهیم پرداخت.
اثرات قطعی برق بر زندگی روزمره
قطعی برق در هر فصلی و ساعتی از روز که اتفاق بیفتد، ممکن است شما را غافلگیر کند. در زندگی مدرن امروزه که به کارگیری انرژی‌های مختلف، روند زندگی را تسهیل می‌کنند، نبود هر یک از منابع انرژی، چالش‌هایی را به همراه دارد. قطعی برق، علاوه بر اینکه بر فعالیت‌های روزانه، مشاغل، تحصیل و … تاثیر می‌گذارد، می‌تواند عمر وسایل برقی و کیفیت آنها را کاهش دهد. برخی از اثرات قطعی برق بر زندگی روزمره و مشکلات ناشی از آن عبارتند از:
۱- اختلال در کار و تحصیل
بسیاری افراد به طور مستقیم برای انجام کارهای روزانه خود، به اینترنت و کامپیوتر وابسته‌اند. قطعی برق می‌تواند موجب از دست رفتن اطلاعات ذخیره نشده و کاهش بهره‌وری شود.
۲- خرابی وسایل برقی
چه در زمان قطعی برق و چه در هنگام وصل شدن مجدد برق و حتی در زمان بروز نوسانات برق، وسایل برقی مثل یخچال، فریزر، تلویزیون، کامپیوتر، ماشین لباسشویی، ظرفشویی و … در معرض آسیب و حتی سوختن قرار می‌گیرند.
۳- تاثیر بر صنایع و کسب و کارها
کارگاه‌های تولیدی، کارخانه‌ها و حتی اداره‌جات دولتی و غیر دولتی، با قطعی برق دچار کاهش تولید خواهند شود و این موضوع به صورت مستقیم بر افزایش هزینه‌ها و در بُعد کلان، بر اقتصاد جامعه، آثار منفی خواهد گذاشت.
۴- مشکلات بهداشتی و درمانی
بسیاری از تجهیزات درمانی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، به کمک انرژی برق کار می‌کنند. هر چند بسیاری از بیمارستان‌ها به منبع تامین برق برای مواقع ضروری و قطعی برق مجهز هستند اما در صورت طولانی بودن زمان قطع برق، خدمات بهداشتی و درمانی، با اختلال مواجه شده و جان بیماران، در خطر قرار می‌گیرد.
۵- بروز مشکلات رفاهی
قطعی برق در فصل تابستان، باعث خاموش شدن کولرها و سیستم‌های تهویه هوا می‌شود. در زمستان هم شوفاژها خاموش می‌شوند و دمای محیط، به سرعت کاسته می‌شود. قطعی برق، در فصل‌هایی که نیاز به وسایل گرمایشی و سرمایشی با منبع برق، احساس می‌شود، می‌تواند کیفیت و سطح رفاه زندگی را تحت تاثیر قرار دهد.
بهترین و کارآمد ترین راهکارهای زمان قطعی برق
قطع شدن برق چه در خانه باشید و چه در محل کار، می‌تواند بر فعالیت شما تاثیر بگذارد. برای کاهش اثرات منفی قطعی برق، راهکارهای زیر را انجام دهید:
۱- آمادگی برای قطعی برق
اگر قطعی برق به صورت هماهنگ شده اتفاق می‌افتد و از قبل، امکان خبردار شدن از زمان احتمالی قطعی برق را دارید، برای آمادگی بیشتر، از ساعت قطع برق مطلع شوید. بسیاری از شرکت‌های توزیع برق استان‌ها، «جدول‌های قطعی برق احتمالی» مناطق مختلف را نشان می‌دهند یا در صورت اشتراک در سامانه برق، ساعت احتمالی قطع برق، برای شما پیامک می‌شود. این ساعات را مد نظر داشته باشید تا بتوانید زمان خود را برای وقت‌هایی که برق ندارید، بهتر مدیریت کنید.
۲- دستگاه‌های الکترونیکی را شارژ کنید
هر چند همه وسایل برقی، امکان شارژ شدن ندارند، اما وسایل برقی مثل لپ تاپ، گوشی‌های تلفن همراه، ساعت‌های هوشمند، پاوربانک، چراغ قوه و … را می‌توانید برای زمان‌های بی‌برقی، شارژ کنید. در این صورت حتی اگر با لپ‌تاپ کار می‌کنید، تا زمانی که شارژ دارد، به کار خود می‌توانید ادامه دهید و قطعی برق، تاثیر چندانی بر کار شما نخواهد گذاشت.
۳- زمان بی‌برقی را مدیریت کنید
اگر جزو آن دسته افرادی هستید که برای دقایق زندگی‌تان، برنامه‌ریزی دارید، می‌توانید در زمانی که برق قطع است، به کارهایی بپردازید که نیاز به برق ندارند، مثلا کارهای مربوط به گردگیری خانه، شست‌وشوی ظروف با دست، آشپزی، ورزش کردن، کتاب خواندن و … را در زمان بی‌برقی، انجام دهید.
از طرفی، با کمک گرفتن از جدول زمان قطعی برق، می‌توانید کارهایی مثل اتو کردن لباس‌ها، شستن لباس‌ها در ماشین لباسشویی، شستن ظرف‌ها در ماشین ظرفشویی، جارو کردن با جارو برقی و … را در زمان‌هایی که برق قطع نشده است، انجام دهید.
۴- محافظت از وسایل برقی
حتما گزارش‌ها و تجربه‌های زیادی را خوانده یا شنیده‌اید که وسایل برقی بعد از قطع و وصل شدن برق، از کار افتاده‌اند. برای پیشگیری از نوسانات احتمالی قطعی برق، استفاده از محافظ‌های وسایل برقی که به طور خودکار نوسان‌های الکتریکی در زمان وصل شدن مجدد برق را خنثی می‌کنند، می‌توانند عمر دستگاه‌ها را بالا ببرند. برای وسایل حساس برقی مثل یخچال، تلویزیون، لپ تاپ و کامپیوتر، ماشین لباسشویی و ظرفشویی، از محافظ‌های مخصوص و استاندارد استفاده کنید.
۵- استفاده از یو پی اس (UPS)
یو پی اس، یک منبع تغذیه بدون وقفه است که در زمان قطع یا نوسان برق، برق اضطراری را تامین می‌کند. این دستگاه بین برق شهری و وسایل الکترونیکی قرار می‌گیرد و علاوه بر تثبیت ولتاژ، از ورود نویز و اختلالات به تجهیزات حساس جلوگیری می‌کند.
معمولا یو پی اس‌ها، در ادارات، سازمان‌ها برای جلوگیری از خاموش شدن مراکز داده و سرورها، در بیمارستان‌ها برای تامین برق اضطراری دستگاه‌های حیاتی، در ساختمان‌های با ساکنین زیاد، برای تامین برق آسانسور یا وسایل ضروری و در مزارع استخراج ارز دیجیتال برای دستگاه‌های ماینیگ، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
۶- بهره‌گیری از تهویه مناسب و طبیعی
در زمان قطع برق در تابستان می‌توانید با استفاده از پنکه‌های باتری‌خور یا با باز گذاشتن پنجره‌ها به تهویه خانه و کمک به جریان هوا، دمای خانه را متعادل‌تر نگه‌دارید.
نبایدهای زمان قطعی برق
راهکارهای زمان قطعی برق شامل باید‌ها و نبایدهایی است که در زمان قطعی برق باید به آنها توجه کنید. انجام برخی اقدامات در زمان قطعی برق ممکن است خطراتی را به همراه داشته باشد یا در دسته اقدامات غیر‌مفید قرار گیرد. نبایدهای زمان قطعی برق، شامل موارد زیر می‌شود:
۱- روشن کردن شمع بدون احتیاط
هرگز شمع‌ها را بدون حفاظ و در نزدیکی پرده، مبل، وسایل پارچه‌ای و قابل اشتعال روشن نکنید. چون شمع‌ها زود مصرف می‌شوند و ممکن است باعث ایجاد آتش‌سوزی شوند.
۲- تمام کردن شارژ وسایل الکترونیکی
باتری گوشی، لپ تاپ، چراغ قوه، پاوربانک و … برای زمان بی‌برقی، یک اقدام غیر‌مفید محسوب می‌شود. همان‌طور که توصیه می‌شود قبل از قطعی برق، این وسایل را شارژ کنید، در زمان قطعی برق هم باید مراقب باشید که شارژ این وسایل را بیهوده هدر ندهید.
۳- باز کردن بیهوده درب یخچال
با هر بار باز کردن درب یخچال و فریزر، هوای سرد از یخچال خارج می‌شود و مواد غذایی در معرض فساد قرار می‌گیرند. یکی از راهکارهای زمان قطعی برق برای جلوگیری از باز شدن یخ مواد غذایی این است که بسته‌های یخ به شکل کیسه‌های فریزری یا شیشه‌های آب یخ زده در فریزر و روی مواد غذایی بگذارید.
بد نیست بدانید، معمولا مواد غذایی منجمد تا ۲ شبانه‌روز و مواد غذایی نیمه منجمد به مدت ۱ شبانه‌روز، در فریزر، سالم می‌مانند.
۴- روشن نگذاشتن یک لامپ
یک لامپ را در زمان قطعی برق، روشن بگذارید تا زمانی که برق وصل شد، مطلع شوید.
۵- بلافاصله روشن کردن وسایل برقی
بعد از اینکه برق وصل شد، بلافاصله وسایل برقی بدون حفاظ مثل کولر و تلویزیون را روشن نکنید. تا دقایقی بعد از وصل شدن برق، هنوز نوسان برق وجود دارد. البته اگر وسایل الکتریکی‌تان محافظ دارد که تا زمان از بین رفتن نوسانات برقی، محافظ آن، اجازه روشن شدن وسیله برقی را نمی‌دهد.
۶- خاموش کردن وسایل برقی بدون محافظ
اگر در زمان قطعی برق، از وسایلی مثل اتو، جاروبرقی، کولر و … استفاده می‌کردید و ناگهان برق رفت، دوشاخه این وسایل را از برق بکشید و تا زمان ثابت نشدن و از بین نرفتن نوسانات برق، بعد از وصل شدن مجدد برق، آنها را به برق نزنید.
همچنین در صورتی که از زمان قطعی احتمالی برق مطلع هستید، چند قبل از اینکه برق برود، این وسایل برقی را خاموش کنید تا با قطع ناگهانی برق، خاموش نشوند.
۷- استفاده از آسانسور
در زمان‌های نزدیک به قطعی برق سازمان‌یافته یا در مکان‌هایی که نمی‌دانید برق ساختمان چه زمانی قطع می‌شود، از آسانسور برای جابه‌جایی بین طبقات استفاده نکنید. هر چند گیر کردن در آسانسور در زمان قطعی برخی، در بسیاری مواقع خطرات سلامتی و جانی ندارد و حتی برخی آسانسورها مجهز به امکاناتی هستند که در نزدیک‌ترین طبقه‌ای که برق رفته است، متوقف می‌شوند اما بهتر است این احتیاط را مد نظر داشته باشید.
راهکار محافظت از وسایل برقی در زمان قطع برق
۱- یکی از راهکارهای زمان قطعی برق برای حفاظت از وسایل الکترونیکی مثل تلویزیون و ماهواره، استفاده از محافظ برق است که از نوسانات شدید برق جلوگیری کرده و آسیب به برد تلویزیون را خنثی می‌کند.
۲- کشیدن دو شاخه وسایل برقی از برق در زمان قطعی برق یا چند دقیقه قبل از قطعی برق می‌تواند از نوسان برق جلوگیری کند. درواقع این یک راهکار ساده اما ایمن و کارساز در زمان قطعی برق برای محافظت از وسایل برقی است.
۳- استفاده از یو پی اس می‌تواند مانع خاموشی ناگهانی تلویزیون شود و استابلایزر می‌تواند ولتاژ برق را تامین کند تا برق با ولتاژ غیر استاندارد، به دستگاه وارد نشود.
۴- بررسی مداوم جعبه فیوز ساختمان، نصب اصولی جعبه فیوز و استفاده از فیوزهای با کیفیت بالا، آسیب‌های ناشی از نوسانات برقی را از بین می‌برد.
۵- برای محافظت از یخچال و فریزر در زمان قطعی برق، علاوه بر موارد بالا، در زمان قطع شدن برق، زیاد و به صورت مکرر، درب یخچال را باز و بسته نکنید. این کار باعث می‌شود هوای سرد باقی‌مانده در یخچال و فریزر خارج شده و مواد غذایی، زودتر در معرض گرما و خراب شدن قرار بگیرند.
راهکارهای محافظت از پمپ آب در زمان قطعی برق
این روزها استفاده از پمپ آب برای تامین آب مورد نیاز، به جزو جدایی‌ناپذیر ساختمان‌ها تبدیل شده است. تقریبا همه پمپ‌های آب با برق کار می‌کنند و زمان‌های قطعی آب و برق، آب مورد نیاز ساختمان را تامین می‌کنند. برای کاهش اثرات مخرب قطعی برق بر پمپ آب، به موارد زیر توجه کنید:
۱- از یو پی اس مخصوص پمپ آب استفاده کنید تا در زمان قطعی برق، انرژی مورد نیاز پمپ، تامین شده و مانع خاموشی ناگهانی آن شود.
۲- دو شاخه پمپ آب را در محافظ برق بزنید تا از نوسانات ولتاژ جلوگیری کرده و مانع آسیب به الکتروموتور شود.
۳- مخزن آب را در ارتفاع قرار دهید تا آب به کمک نیروی جاذبه وارد لوله‌ها شود و نیاز به پمپ کاهش پیدا کند.
۴- از فلوتر برقی یا الکترونیکی استفاده کنید تا در صورت کاهش سطح آب، برق پمپ قطع شود و پمپ دچار سوختگی یا خشک کار کردن نشود.
۵- فشار آب و گاز مخزن پمپ آب را به طور مداوم بررسی کنید. معمولا گاز مخزن پمپ‌های آب هر چند ماه یک بار باید شارژ شود. اگر از این کار غافل شوید، و آن را عقب بیندازید، مخزن گاز، پر از آب می‌شود و خاموش و روشن شدن مکرر پمپ آب و در نتیجه سوختن آن را در پی دارد.
نکته: در برخی پمپ‌های آب، یک شیر خروجی آب به ساختمان‌ها تعبیه شده است. در زمان قطعی برق، باید به صورت دستی، این شیر را باز کنید تا آب از مخزن، به ساختمان‌ها راه پیدا کند و بعد از وصل شدن برق، این شیر را ببندید تا مخزن آب، دوباره پر شود.
راهکارهای خنک کردن خانه در زمان قطعی برق در فصل تابستان
برخی از راهکارهای قطعی برق می‌توانند به شما کمک کنند تا یک جایگزین طبیعی یا مناسب برای خنک کردن یا تهویه مطبوع هوا داشته باشید.
- استفاده از پرده‌های ضخیم با رنگ‌های روشن، علاوه بر اینکه نور خورشید را منعکس می‌کنند، می‌توانند از ورود گرما به خانه جلوگیری کنند.
- باز کردن پنجره‌ها در شب و زمانی که هوا خنک است، می‌تواند جریان هوا را بهبود بخشیده و تقویت کند.
- استفاده از پارچه‌های مرطوب و خیس در مقابل پنجره‌ها یا روی پوست بدن، می‌تواند برای خنک کردن محیط و بدن، کارآمد باشد.
- یخ خشک و بطری‌های آب یخ‌زده را می‌توانید جلوی پنکه‌های باتری‌خور قرار دهید تا هوای خنک‌تری جریان پیدا کند.
- استفاده از فن‌های خورشیدی کوچک در زمان قطعی برق، می‌توانند هوا خانه را متعادل کنند.
بیشتر بخوانید: بهترین روش های کاهش انرژی در فصل تابستان در خانه و محل کار
راهکارهای گرم کردن خانه در زمان قطعی برق در فصل زمستان
اگر در فصل زمستان هستید، به سر می‌برید و برق رفته است، می‌توانید از راهکارهای زیر برای گرم کردن خانه یا خودتان کمک بگیرید.
- یکی از راهکارهای قطعی برق در زمستان و در عین حال گرم ماندن، پوشیدن لباس‌های چند لایه و پتو است که بدن را گرم نگه می‌دارد.
- درزهای پنجره و درها را ببندید تا از ورود هوای سرد به خانه جلوگیری شود.
- بخاری‌های نفتی یا گازی گزینه‌های خوبی برای گرمایش اضطراری محسوب می‌شوند. البته در این صورت باید به تهویه و راه‌های خروجی گازهای سمی توجه ویژه‌ای داشته باشید.
- استفاده از شومینه یا اجاق‌های چوبی در زمان قطعی برق، منبع بسیار خوبی برای گرما هستند.
- چراغ‌های نفتی و شمع‌ها، هر چند گرمای زیادی تولید نمی‌کنند ولی هم برای روشنایی و هم برای تولید گرمای محدود مناسب هستند.
بیشتر بخوانید: ساده ترین روش های صرفه جویی در مصرف آب
سوالات متداول درباره راهکارهای مناسب زمان قطعی برق
وقتی برق میره چی روشن کنیم؟
برای تامین روشنایی و برق مورد نیاز در زمان قطعی برق می‌توانید از وسایل زیر استفاده کنید:
۱- چراغ‌های اضطراری شارژی؛
۲- چراغ قوه و لامپ‌های باتری‌دار؛
۳- یو پی اس برای تامین برق مودم و سرور؛
۴- ژنراتور قابل حمل؛
۵- شمع و فانوس‌های نفتی.
بهترین دستگاه برای قطعی برق چیست؟
برای تامین انرژی پشتیبان و جایگزین برق در خانه‌ها، گزینه‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید بسته به نیاز خود، از آنها استفاده کنید:
۱- باتری‌های پشتیبان خانگی
این باتری‌ها یا سیستم‌ها، برق را ذخیره کرده و در زمان قطعی، برق مورد نیاز را تامین می‌کنند. این باتری‌های لیتیوم-یونی، به خاطر عمر طولانی و ظرفیت بالایی که دارند، جزو گزینه‌های محبوب در زمان قطع شدن برق در خانه و محل کار به حساب می‌آیند.
۲- سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی خورشیدی
این سیستم‌ها با ذخیره کردن انرژی خورشید در روزهای آفتابی، برق مورد نیاز ساختمان‌ها را در زمان قطعی برق، تامین می‌کنند.
۳- استفاده از یو پی اس
این دستگاه‌ها برق اضطراری منازل برای وسایلی مثل یخچال، تلویزیون، کامپیوتر و برای تامین برق تجهیزات الکترونیکی در دیگر محیط‌های کاری مناسب هستند.
۴- ژنراتور قابل حمل
این دستگاه‌ها با استفاده از سوخت‌هایی مثل بنزین یا گاز، برق تولید می‌کنند. البته باید در فضای باز و دارای تهویه کار کنند تا موجب مسمومیت و خطرآفرینی نشوند.