احتمالا شما هم عبارت مقابله و جلوگیری از خشونت علیه زنان را تازگیها بیشتر شنیدهاید. این عبارت تا همین چند سال پیش چندان شناخته شده نبود، به این خاطر که بسیاری افراد تصور روشن و درستی از این نوع خشونت نداشتند و اگر نگوییم که آن را طبیعی میدانستند، اما به ندرت واکنش موثری هم در مقابل آن نشان میدادند. اما چند سالی است که به لطف کمپینهای حمایت از زنان، این نوع خشونت هم بیش از پیش مورد توجه رسانهها و مردم عادی واقع شده است. تعریف انواع خشونت علیه زنان و راههای پیشگیری از خشونت علیه زنان موضوع این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش است.
انواع خشونت علیه زنان
پیش از این که هر یک از افراد جامعه، به عنوان عضوی فعال و مفید، قصد انجام کنشهای فردی و اجتماعی صحیح داشته باشند، باید درباره انواع خشونتهایی که علیه زنان و دختران اتفاق میافتد، اطلاعاتی را کسب کنند. این خشونتها به شکلهای مختلفی متوجه جنس مونث (زنان و دختران) است.
۱- خشونت خانگی
رایجترین نوع خشونت علیه زنان، خشونت خانگی است. از آن جایی که این نوع خشونت در حریم خصوصی فرد اتفاق میافتد، معمولا رایجتر و حتی شدیدتر از انواع دیگر است. خشونت خانگی با نام «خشونت از سوی شریک زندگی» یا «سوء استفاده خانگی» هم شناخته میشود.
این نوع خشونت علیه زنان، شامل مجموعه رفتارهایی است که برای دستیابی یا حفظ قدرت و تسلط بر شریک زندگی از سوی همسر انجام می شود. این تعریف شامل همه انواع اعمال جنسی، جسمی، احساسی، اقتصادی، روانی یا تهدید به انجام کارهایی است که طرف مقابل را تحت تاثیر قرار دهد. خشونت خانگی شامل موارد زیر است:
- اقتصادی: تلاش برای ایجاد وابستگی مالی با کنترل منابع مالی/ جلوگیری از دسترسی به پول/ ممانعت برای انجام فعالیتهای اقتصادی توسط زن
- روانی: ایجاد ترس و تهدید به صدمه جسمی/ تهدید به آسیب به حیوانات خانگی و اموال/ اجبار به دوری از کار، خانواده و محیط مدرسه و …
- احساسی: سوء استفاده کلامی/ القای حس بیارزشی/ انتقاد مداوم/ تضعیف حس ارزشمندی/ منع ملاقات فرد با خانواده، دوستان/ آسیب رساندن به رابطه زن با فرزندان.
- جسمی: هر نوع آسیب یا تلاش برای صدمه زدن به زن/ محروم کردن زن از خدمان پزشکی/ اجبار به مصرف انواع مواد مخدر و الکل
- جنسی: اجبار به شرکت در رابطه یا عمل جنسی بدون رضایت فرد.
۲- زن کشی
در این نوع خشونت، زن قربانی قتل عمد میشود. زن کشی در اصل هر گونه کشته شدن زنان و دختران با انگیزههای مختلف را شامل میشود که معمولا توسط شریک زندگی فعلی یا سابق زن اتفاق میافتد. نوع دیگر زنکشی، قتل ناموسی است. این قتلها با عفت جنسی ارتباط دارند و فرد مدعی است که زن یا دختر، موجب بیآبرویی و شرمساری شده است.
۳- قاچاق زنان و دختران
هر نوع کسب و بهرهکشی با ابزارهایی مثل زور، کلاهبرداری، زورگویی و فریب شامل این نوع خشونت علیه زنان است. معمولا در بسیاری از این موارد، فرد مورد سوء استفاده جنسی قرار میگیرد.
۴-ختنه زنان
هنوز هم ختنه زنان در برخی نقاط جهان از جمله ایران انجام میشود. در این روش، اندام تناسلی زن دچار تغییر یا آسیب میشوند. این تغییر در کیفیت رابطه جنسی زن در آینده نیز تاثیرگذار خواهد بود.
۵- کودک همسری
ازدواجی که در آن هر یک از طرفین کمتر از ۱۸ سال سن داشته باشند، کودک همسری گفته میشود. احتمال کودک همسری در دختران بیشتر از پسران است. در این نوع خشونت، معمولا دختر مجبور به ترک تحصیل میشود و عموما خشونتهای دیگر را هم به همراه دارد.
۶- خشونت های دیجیتال یا آنلاین
هر نوع خشونت علیه زنان که به دلیل زن بودن فرد، با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات از جمله تلفنهای همراه، رسانههای اجتماعی، بازیهای رایانهای، پیامهای متنی یا پیامک، ایمیل و … انجام و تشدید شوند. این خشونتها شامل موارد زیر میشود:
- اذیت و آزار مجازی: ارسال پیام های تهدید آمیز با مرعوب کننده.
- پیامک جنسی بدون رضایت: ارسال پیامها، تصاویر برهنه یا جنسی بدون رضایت گیرنده.
- نشر عمومی اطلاعات شخصی: انتشار اطلاعات خصوصی یا شناسایی اطلاعات مربوط به قربانی.
راههای جلوگیری از خشونت علیه زنان
با همه این تفاسیر، انجام اقدامات عملی و آموزش افراد، میتواند از راهکارهای موثر در کاهش خشونتها باشد. کارشناسان نیز در این راستا، برنامهها و راهحلهای بیشتری را برای پیشگیری و مقابله با خشونت علیه زنان ارائه میدهند. در ادامه به این راهکارها اشاره خواهیم کرد.
۱- اقدامات قانونی
این اقدامات باید توسط دولت و نهادهای جامعه برای اصلاح قانونهای مربوط به خانواده انجام شود. ضمانتهای اجرایی مخصوصا شروط ضمن عقد و معقول کردن میزان مهریه میتواند تا حدودی این خشونتها را کاهش دهد. اصلاح قوانین خانواده و رفع نابرابری زن و مرد، در کنار تلاش فرد برای دستیابی به حقوق خود، به حمایتهای قانونی هم نیاز دارد.
۲- اقدامات حمایتی
ایجاد شبکهای از سازمانهای خیریه با هدف حمایت از زنان و دختران آسیبدیده از خشونت، مشاوره، ایجاد سیستم تامین اجتماعی برای زنان، مخصوصا خانمهای خانهدار، آموزش مهارتها و حرفهآموزی به زنان آسیب پذیر، توانمند کردن آنها و … از دیگر اقدامات موثر برای جلوگیری از خشونت علیه زنان است. در این صورت فرد میتواند با برنامههای خودمراقبتی فردی و اجتماعی از سلامت روان و جسم خود محافظت کند.
۳- افزایش آگاهی عمومی
اگر فرد مورد آسیب قرار گرفته یا اطرافیان او، در مورد خشونت آگاهی نداشته باشند یا در مورد اقدامات موثر در این مواقع آموزش ندیده باشند، نمیتوانند برای ایجاد تغییر و کمک به فرد آسیبدیده، کمک چندان مفیدی انجام دهند.
یکی از موثرترین راههای جلوگیری از خشونت علیه زنان، افزایش آگاهی از طریق توزیع بروشورها، تابلوهای خیابانی، زیرنویس فیلمها، آگاهیبخشی در روزنامه ها و رسانههای مختلف، نوشتههای مختصر در رستورانها، خیابانها، مراکز اجتماعی و … است.
۴- آموزش خانوادهها
پیش از هر چیز باید به زن و شوهرها درباره اقدامات پیشگیرانه از خشونت، آموزش داده شود. یاد دادن نحوه حل مسائل و مشکلات زندگی، آموزش شیوههای مذاکره، کنترل خشم، چگونگی برخورد با همسر، روش صحیح انتقاد کردن با حفظ احترام و … میتواند موضوعات مهم در آموزش خانوادهها مخصوصا قبل از ازدواج باشد.
۵- تقویت همدلی بین اعضای خانواده
اگر فرد در دوران کودکی در نهاد خانواده در مواجهه با خشونت بوده باشد، احتمال این که در بزرگسالی هم مورد خشونت واقع شود، زیاد است. اعضای خانواده باید بتوانند احساس فرد آسیب دیده را درک کنند و به صورت دلسوزانه به آن پاسخ دهند. علاوه بر این، به عنوان فرد مورد اعتماد، اقدامات حمایتی را نسبت به فرد انجام دهند.
۶- شرکت در فعالیتهای خیریهای به نفع قربانیان خشونت
اگر سازمان یا افراد خیر در حال انجام اقدامات مناسب و مطمئن با هدف کمک به زنان و دختران آسیب دیده هستند، از این اقدامات حمایت کنید. می توانید با اعلام حمایت خود، شرکت در رویدادها، کنسرتها، تجمعهای صلحآمیز و … به افراد آسیب دیده دلگرمی بدهید. در این صورت فرد احساس تنهایی و بدون حامی نخواهد کرد.
۷- اطلاع رسانی کنید
در حال حاضر که برخی افراد در دنیای دیجیتال و فضای مجازی صاحب یک تریبون آزاد هستند، میتوان از این فرصت برای آگاهی بخشی به عموم مردم درباره راه های جلوگیری از خشونت علیه زنان استفاده کرد. در صورت مشاهده هر گونه خشونت، میتوانید با اطلاعرسانی، افراد فعال در این حوزه را به یاری بطلبید.
۸- کمک کردن به زنان کارآفرینان
با خرید محصولات کارآفرینان تازهکار و زنانی که برای تامین مایحتاج زندگی خود، به شغلهای خانگی مثل خیاطی، بافتنی، گلدوزی، تهیه انواع ترشیها، مربا و … میپردازند، میتوانید از زنان حمایت کنید. استقلال مالی یکی از پیشنیازهای اساسی در جلوگیری از خشونت علیه زنان است.
تعداد زیادی از زنان، بهخاطر نداشتن درآمد و استقلال مالی، مورد انواع خشونتهای جسمی، جنسی، اقتصادی، روانی و… قرار میگیرند. شما با حمایت از این افراد میتوانید قدم موثری در راه پیشگیری از این خشونتها بردارید.
۹- مراقب گفتار خود باشید
گاهی اوقات بدون این که توجه کنیم، از کلیشههای جنسیتی در صحبتهای خودمان استفاده میکنیم. ضربالمثلها، کنایهها، عبارتهای خشونتآمیز کلامی و … باعث ایجاد فاصله و از بین رفتن تساوی حقوق زن و مرد میشود. پس تا جای ممکن در کلام خود به این خشونتهای کلامی علیه زنان دامن نزنید.
۱۰- بیان تجربه خشونت خود
اگر شما هم به نحوی مورد خشونت قرار گرفتهاید، بیان کردن این تجربه میتواند به دیگران هم این شجاعت و جسارت را بدهد تا در مورد اتفاق ناخوشایندی که برایشان افتاده است، صحبت کنند. به راه افتادن کمپینهای حمایتی با هدف آگاهیرسانی درباره خشونت علیه زنان نیز نقش بسیار موثری را در این زمینه بازی میکند.
اینگونه فعالیتها و کنشهای اجتماعی میتواند به افرادی که خشونت را علیه زنان انجام میدهند، این زنگ هشدار را به صدا درآورد که فرد آسیبدیده مورد حمایت دیگران قرار میگیرد و آسیب رساندن به زنان عواقب و مجازاتهایی را برای فرد خاطی در پی خواهد داشت.
سخن پایانی
خشونت علیه زنان یک مشکل و معضل جهانی و همگانی است و بسیاری از زنان و دختران در سنین مختلف و در شرایط گوناگون آن را به نحوی تجربه خواهند کرد. فارغ از این که شما مرد هستید یا زن، میتوانید با افزایش آگاهی و حس مسئولیتپذیری، فرد آسیب دیده را نسبت به ظلمی که متحمل میشود، آگاه کرده و از او حمایتهای لازم را انجام دهید. فراموش نکنید که کمک شما، هر چند کوچک میتواند تاثیر بزرگی در زندگی و آینده فرد یا فرزندان او داشته باشد.