چطور در زمان حمله هوایی در شرایط جنگی از خودمان محافظت کنیم؟ در دنیای امروز، که تنش‌های نظامی و تهدیدهای امنیتی در برخی مناطق به شکل نگران‌کننده‌ای افزایش یافته‌اند، آمادگی برای شرایط اضطراری به یکی از الزامات زندگی تبدیل شده است. حمله هوایی یکی از خطرناک‌ترین سناریوهایی‌ست که می‌تواند جان شهروندان را تهدید کند و بدون هشدار قبلی رخ دهد. در چنین وضعیتی، آگاهی از روش‌های صحیح حفاظت از خود در زمان حمله هوایی، می‌تواند تفاوت میان زندگی و مرگ باشد. هدف از این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش ارائه راهکارهای عملی برای افزایش ایمنی فردی در هنگام حملات هوایی و بمباران است تا به شما آموزش دهد چگونه در برابر تهدید انفجار ناشی از حمله هوایی، واکنشی آگاهانه و مؤثر داشته باشید.
تهدیدهای ناشی از حمله هوایی کدامند؟
امروزه معمولا حملات هوایی، پشت مرزهای یک کشور یا فقط در میدان جنگ اتفاق نمی‌افتند و ممکن است در هر لحظه و هر نقطه‌ای رخ بدهند. این حملات معمولا با استفاده از پهپادها، موشک‌های هدایت‌شونده یا جنگنده‌های نظامی انجام می‌شوند و هدف آنها ممکن است تخریب یا منهدم کردن زیرساخت‌های حیاتی، مراکز نظامی یا حتی مناطق مسکونی باشد. تهدیدهای ناشی از حمله هوایی که باید به آنها توجه کنید، شامل موارد زیر می‌شود:
سرعت بالا و غافلگیری: اغلب حملات هوایی زمانی اتفاق می‌افتند که شما اصلا انتظار آن را ندارید. به همین خاطر، فرصت اندکی برای آمادگی و نشان دادن واکنش خواهید داشت. حتی در بسیاری مواقع، بدون هشدار قبلی انجام می‌شوند.
تخریب در ابعاد وسیع: هر انفجار ناشی از حمله هوایی می‌تواند به ساختمان‌ها، پل‌ها، خطوط انرژی (آب، برق، گاز و تلفن)، خیابان و … آسیب زده و آنها را از بین ببرد.
خطر موج انفجار و پرتاب ترکش‌ها: اگر حتی اگر به طور مستقیم مورد حمله قرار نگیرید ولی در نزدیکی محل انفجار حضور داشته باشید، ممکن است با موج انفجار و آسیب‌های ناشی از ترکش‌ها مواجه شوید. این موج می‌تواند باعث پرتاب شیشه‌ها، لرزش ساختمان، خرابی دیوارهای بیرونی منزل مسکونی و … شود و سلامت شما را به خطر بیندازد.
آسیب‌های روانی و اجتماعی: یکی از مهم‌ترین پیامدهای حمله هوایی و نظامی، ایجاد ترس، اضطراب و بی‌ثباتی روانی است که بیش از همه، کودکان و سالمندان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در چنین شرایطی، شناخت علائم هشداردهنده در زمان جنگ (مثل صدای آژیر، انفجار یا فعالیت پدافند هوایی) و داشتن نقشه ذهنی از پناهگاه‌ها یا مکان‌های امن اطراف می‌تواند به کاهش خطر کمک کند. علاوه بر این، تمرین‌های خانوادگی برای واکنش سریع و آماده‌سازی کیف اضطراری از اقدامات حیاتی پیشگیرانه به شمار می‌روند.
راهنمای حفاظت از خود و نکات ایمنی در زمان حمله هوایی
در هنگام وقوع حمله هوایی، یک بحران واقعی شکل می‌گیرد. در این مواقع باید سریع، هوشمندانه و آگاهانه تصمیم بگیرید و اقدام کنید. در این صورت می‌توانید آسیب‌های ناشی از حمله هوایی را به حداقل برسانید. برای حفاظت از خود در زمان حمله هوایی و بمباران اقدامات زیر را انجام دهید.
در زمان حمله هوایی اگر در خانه هستید:
۱- در مکان امن پناه بگیرید
با شنیدن صدای آژیر یا صدای انفجار، به سرعت به اتاق یا جایی بروید که پنجره ای در آن نباشد. ممکن است مجبور شوید به حمام یا دستشویی پناه ببرید چون این مکان‌ها معمولا پنجره‌ای ندارند. راهروها هم گزینه خوبی برای پناه گرفتن هستند.
۲- از پنجره‌ها و دیوارهای خارجی فاصله بگیرید
موج انفجار می‌تواند باعث خرد شدن و شکستن شیشه‌های خانه شود و این تکه‌های ریز و درشت، به داخل خانه پرتاب شوند. هر چه فاصله شما از دیوارهای خارجی و پنجره‌ها دورتر باشید، ایمن‌تر خواهید بود. روش های ایمن سازی شیشه پنجره در شرایط جنگی را بلد هستید؟
۳- زیر میز پناه بگیرید
زیر یک میز محکم و مقاوم که شیشه‌ای نباشد، یک مکان امن برای در امان ماندن است. تا جای ممکن از وسایل آویزان شده به دیوار یا سقف مثل لوستر، تابلوهای سنگین و بزرگ، مجسمه‌های ایستاده و … دور بمانید.
۴- زیر چهارچوب در یا کنار دیوار بتنی بروید
اگر ساختمانی که در آن زندگی می‌کنید، اسکلت فلزی یا بتنی دارد، در کنار دیوارها یا زیر چهارچوب در بایستید. مراقب باشید که این دیوارها و چهارچوب‌ها نباید در قسمت خارجی ساختمان باشد.
۵- به زیر زمین یا پارکینگ بروید
زیر زمین یا پارکینگ در ساختمان‌ها، مخصوصا ساختمان‌هایی که محکم هستند، جای بسیار خوبی برای پناه گرفتن برای حفاظت از خود در زمان حمله هوایی است. در این مواقع هم وسایل ضروری مثل چراغ قوه و موبایلتان را با خود ببرید.
۶- از کودکان و سالمندان محافظت کنید
در هنگام حمله هوایی، کودکان خردسال را در آغوش بگیرید و به مکان‌های امن ببرید. بهتر است کودکان را در پتو بپیچید تا از ترکش‌های شیشه‌ای نجات دهید. به سالمندان کمک کنید خود را به محیطی امن برسانند و وسایل مورد نیاز آنها را با خود به مکان امن ببرید.
۷- داخل آسانسور نباشید
برای حفاظت از خود در زمان حمله هوایی، از آسانسور به سرعت خارج شوید. همچنین برای پناه گرفتن در زیرزمین یا ساختمان‌های پایین‌تر، سوار آسانسور نشوید. ممکن است در زمان حمله، برق قطع شود و در آسانسور گیر کنید.
بیشتر بخوانید: چطور برای شرایط جنگ و بحران جعبه کمک های اولیه درست کنیم؟
در زمان حمله هوایی اگر بیرون از خانه هستید:
۱- به نزدیک‌ترین ساختمان عمومی بروید
اگر یک ساختمان مقاوم عمومی مثل مترو، فروشگاه بزرگ، بانک یا اداره نزدیکتان است، به سرعت و بدون هجوم آوردن به دیگران، به ساختمان مورد نظر بروید و پناه بگیرید.
۲- در گودال یا جوی آب بروید
اگر ساختمان محکمی نزدیکتان نیست، در زمان حمله هوایی و بمباران سراغ یک گودال یا داخل جوی آب بروید، به پشت دراز بکشید یا بنشینید و سر خود را با دست‌هایتان یا کیف بپوشانید.
۳- کنار دیوارهای بلند بروید
دیوارهای بلند ساختمان‌های محکم، می‌تواند مکان خوبی برای پناه گرفتن باشند. کنار دیوارها بنشینید و صورت و سر خود را با دست یا کیف بپوشانید.
۴- به پناهگاه بروید
اگر در مکانی هستید که به پناهگاه‌های مخصوص دسترسی دارید، خودتان را به پناهگاه برسانید. در برخی شهرها، مکان‌هایی مثل ایستگاه‌های مترو، پارکینگ‌های عمومی، سوله‌های مدیریت بحران و برخی مساجد مقاوم به عنوان پناهگاه در نظر گرفته می‌شوند. بهتر است از قبل، در مورد این پناهگاه‌ها و موقعیت جغرافیایی آنها اطلاعات کسب کنید تا در زمان وقوع حادثه، دچار سردرگمی نشوید.
۵- از خودرو خارج شوید
از خودرو به عنوان پناهگاه یا جای امن استفاده نکنید، مگر اینکه خارج شدن از خودرو، خطرناک‌تر از ماندن در آن باشد. اگر در خودرو هستید، توقف کنید و به مکان امن پناه ببرید.
۶- از سازه‌ها و مکان‌های ناامن فاصله بگیرید
برخی سازه‌ها یا مکان‌ها در زمان وقوع حمله هوایی، بسیار خطرناک هستند. تا جای ممکن از پل‌ها، دکل‌های برق، ساختمان‌های فرسوده و درخت‌های بزرگ فاصله بگیرید.
اقدامات احتیاطی در جاده هنگام حمله هوایی
اگر هنگام حمله هوایی در جاده یا مسیر بین‌شهری باشید، شرایط می‌تواند بسیار خطرناک و استرس‌زا باشد. اما با رعایت چند اقدام احتیاطی، می‌توان تا حد زیادی از آسیب جلوگیری کرد:
۱- با حفظ آرامش، به رادیو گوش کنید
در اولین قدم، آرامش خود را حفظ کنید و رادیوی خودرو را روشن نگه دارید. بسیاری از هشدارهای اضطراری از طریق رادیو موج FM یا AM پخش می‌شوند و می‌توانند اطلاعات حیاتی درباره مسیرهای امن یا ادامه حمله ارائه دهند.
۲- در مکان امن توقف کنید
اگر در ترافیک یا جاده هستید و هشدار حمله را دریافت کردید، خودرو را در کنار جاده، ترجیحا کنار دیوارهای بتنی یا پشت موانع مقاوم متوقف کنید. از توقف در زیر پل‌ها، کنار تیرهای برق یا پمپ‌بنزین‌ها خودداری کنید.
۳- خودرو پناهگاه نیست
خودرو نمی‌تواند در برابر موج انفجار یا ترکش‌ها به اندازه کافی از شما محافظت کند. اگر ساختمان مقاومی در نزدیکی‌تان وجود دارد (مثل فروشگاه، پارکینگ یا زیرگذر)، خودرو را قفل کرده و سریعا به آن پناه ببرید.
۴- در صورت نبود پناهگاه، روی زمین دراز بکشید
اگر هیچ پناهگاهی در دسترس نیست، از خودرو فاصله بگیرید و در کنار جدول، پشت مانع بتنی یا در گودال دراز بکشید. دست‌ها را روی سر قرار دهید و صورت را از نور انفجار دور کنید.
۵- وسایل ضروری را همراه داشته باشید
همیشه یک کیف اضطراری کوچک در خودرو داشته باشید که شامل آب، چراغ قوه، دارو، پاوربانک و رادیوی دستی باشد. این وسایل در شرایط بحرانی می‌توانند نجات‌بخش باشند.
بیشتر بخوانید: نکات مهم محافظت از خودرو در شرایط جنگی
اقدامات فوری برای کاهش آسیب حمله هوایی و بمباران
فرقی نمی‌کند در زمان حمله هوایی در خانه باشید یا فضای باز، در هر صورت، انجام برخی اقدامات، می‌تواند آسیب‌های ناشی از حمله هوایی را کمتر کند:
۱- چشم‌هایتان را ببندید
به محض شنیدن صدا یا مشاهده نور انفجار، چشم‌هایتان را ببندید. از نگاه کردن مستقیم به نور انفجار خودداری کنید. برخی نورهای ناشی از انفجار، باعث نابینایی موقت می‌شوند.
۲- در زمان انفجار گوش‌هایتان را بگیرید
ممکن است فشار ناشی از صدای زیاد، به پرده گوش‌هایتان آسیب برساند. برخی کارشناسان توصیه می‌کنند، انگشت‌هایتان را در زمان انفجار، داخل حفره گوشتان فرو کنید تا از شدت فشار وارده بر گوش‌ها کم شود و احتمال آسیب شنوایی کاهش پیدا کند.
۳- دهانتان را کمی باز نگه دارید
وقتی انفجار رخ می‌دهد، موجی از فشار شدید و ناگهانی در هوا ایجاد می‌شود که می‌تواند به اندام‌های حساس بدن، به‌ویژه گوش‌ها، ریه‌ها و سینوس‌ها آسیب برساند. اگر دهان بسته باشد، این فشار ناگهانی، در بدن حبس می‌شود و ممکن است باعث پاره شدن پرده گوش، آسیب به ریه‌ها یا حتی خونریزی داخلی شود. اما وقتی دهان کمی باز باشد، هوا می‌تواند آزادانه‌تر جریان پیدا کند و فشار داخل بدن با محیط بیرون، متعادل‌تر شود. این کار به‌ویژه برای جلوگیری از آسیب به پرده گوش و کاهش خطر شوک ناشی از موج انفجار توصیه می‌شود.
۴- کنجکاوی نکنید
در این مواقع، ممکن است برخی افراد تصمیم بگیرند که از صحنه‌های اطراف، با گوشی‌های موبایل فیلم یا عکس بگیرند یا به سرعت به سمت پنجره بروند تا متوجه شوند که حادثه در کدام قسمت رخ داده است. به خاطر داشته باشید که شما خبرنگار جنگ نیستید و سلامتتان از هر چیزی مهم‌تر است. فیلمبرداری و عکسبرداری از انفجار، می‌تواند واقعا مرگبار باشد. ممکن است موج انفجار بعدی، گریبان‌گیرتان شود و آسیب ببینید.
۵- به پشت بام یا حیاط نروید
هرگز در زمان وقوع حمله هوایی، از مکان امن خود خارج نشوید یا به پشت بام و فضای باز نروید. برخی از آسیب‌های ناشی از حمله هوایی، به خاطر پرتاب شدن تکه‌های منفجر شده پهپادها، پرتابه‌ها یا ترکش‌ها است که جان افراد را به خطر می‌اندازد. در این مواقع حتما در فضای بسته بمانید و تا چند دقیقه بعد از تمام شدن انفجارها، خارج نشوید.
۶- آرامشتان را حفظ کنید
در زمان حمله هوایی، ناخواسته و بر اساس واکنش طبیعی بدن، فشار خون و سطح کورتیزول بدن بالا می‌رود. سعی کنید وحشتزدگی خود را کنترل کنید تا قدرت تصمیم‌گیری‌تان در مواقع بحرانی مختل نشود. آرام بمانید، نفس عمیق بکشید و به سرعت اقدامات احتیاطی را انجام دهید.
اقدامات پیشگیرانه برای آمادگی قبل از حمله هوایی
برای کاهش خطرات ناشی از حمله هوایی، آمادگی از پیش، نقش حیاتی دارد. در ادامه، مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه برای حفاظت از خود در زمان حمله هوایی را به شما خواهیم گفت که با به‌کارگیری آنها در شرایط بحرانی، جان خود و عزیزانتان را نجات دهید:
۱- نقاط امن را شناسایی کنید
از قبل اتاق یا قسمت‌های امن خانه را بررسی کنید. جایی را در نظر داشته باشید که ترجیحا در مرکز ساختمان قرار دارد، پنجره ندارد، از دیوارهای خارجی فاصله داشته باشد و دیوارهای مقاومی دارد. مکان‌هایی مثل حمام یا راهرو داخلی، خوب هستند. اگر از قبل بدانید که در زمان حمله هوایی، قرار است کجا پناه بگیرید، کمتر گیج می‌شوید. حتی بهتر است آدرس پناهگاه‌ها را از قبل بدانید و جستجو کنید.
۲- کیف اضطراری آماده کنید
در یک کیف کوچک، آب آشامیدنی، غذاهای کنسروی، چراغ قوه، باتری اضافه، داروهای ضروری، ماسک، رادیوی دستی و مدارک شناسایی بگذارید و در یک جای دم دست خانه بگذارید.
۳- اعضای خانواده را آموزش دهید
با خانواده تمرین کنید که در صورت شنیدن آژیر خطر، هرکس چه کاری باید انجام دهد و به کجا برود. نقش‌ها را از پیش مشخص کنید.
۴- اطلاعات تماس اضطراری را ثبت کنید
شماره‌های ضروری مثل اورژانس، آتش‌نشانی، بیمارستان و اقوام نزدیک را در جایی قابل دسترس یادداشت کنید. می‌توانید در یک دفترچه بنویسید و در کیف اضطراری بگذارید.
۵- پنجره‌ها را با نوار چسب و پلاستیک بپوشانید
چسب زدن اصولی به شیشه‌های ساختمان، از پاشیدن شیشه در اثر موج انفجار جلوگیری می‌کند. سعی کنید از چسب‌های کنفی نخ‌دار استفاده کنید که مقاومت زیادی دارند و آنها را به صورت ضربدری یا لوزی لوزی، روی پنجره‌ها بزنید.
۶- گاز و برق را در مواقع اضطراری قطع کنید
در صورت احتمال حمله، شیر گاز را ببندید و وسایل برقی غیرضروری را خاموش کنید تا از آتش‌سوزی جلوگیری شود.
۷- اخبار را از منابع رسمی پیگیری کنید
تنها به رسانه‌های معتبر اعتماد کنید و از شایعات دوری کنید. رادیوی دستی یا اپلیکیشن‌های هشدار اضطراری در این مواقع می‌توانند مفید باشند.
اقدامات ضروری بعد از پایان حمله هوایی
بعد از اینکه حمله هوایی تمام شد، باز هم برای حفاظت از جان خود، باید برخی اقدامات را در نظر داشته باشید تا از آسیب‌های ثانویه در امان بمانید. در ادامه، فهرستی از اقدامات ضروری پس از پایان حمله هوایی را به اختصار برایتان آماده کرده‌ایم:
۱- چند دقیقه در پناهگاه بمانید
بلافاصله بعد از حمله هوایی، از پناهگاه یا مکان امن خود در خانه یا فضای باز خارج نشوید. ممکن است حمله دوم یا موج انفجار تاخیری در راه باشد. منتظر اعلام رسمی پایان خطر بمانید.
۲- ایمنی محیط را بررسی کنید
قبل از ترک محل امن خود، به صداها، بوی گاز، دود یا لرزش‌های غیرعادی توجه کنید. اگر نشانه‌ای از آتش‌سوزی، نشت گاز یا ریزش ساختمان وجود داشت، با احتیاط کامل خارج شوید.
۳- از تماس با اشیای مشکوک خودداری کنید
اگر بقایای موشک، ترکش یا اجسام ناشناخته‌ای را دیدید، به آنها دست نزنید و فورا به نیروهای امدادی اطلاع دهید.
۴- به افراد مجروح کمک کنید
اگر کسی مجروح شده، در حد توان کمک‌های اولیه ارائه دهید و با اورژانس تماس بگیرید. البته در هر حال باید مراقب باشید که خودتان در معرض خطر قرار نگیرید.
۵- در مصرف منابع صرفه‌جویی کنید
مقدار مصرف آب، غذا، باتری و سوخت را مدیریت کنید. ممکن است بعد از انفجار تا مدت کوتاهی دسترسی به خدمات عمومی محدود شود.
۶- برای حمله مجدد آماده باشید
در هر صورت، وسایل اضطراری را نزدیک خود نگه دارید و در صورت هشدار مجدد، دوباره به پناهگاه یا مکان امنی که در آجا بودید، برگردید.
فراموش نکنید که انجام این اقدامات ساده اما موثر، می‌توانند در لحظه بحران، تا حد زیادی به حفظ جان شما و خانواده‌تان کمک کند.
سوالات متداول درباره راهکارهای حفاظت در زمان حمله هوایی
اگر در زمان حمله هوایی در خانه پناهگاه نداشتیم، چه کنیم؟
به اتاقی داخلی، بدون پنجره و با دیوارهای مقاوم مثل حمام یا راهرو بروید. زیر یک میز محکم بنشینید و از پنجره‌ها و دیوارهای خارجی فاصله بگیرید.
آیا خودرو مکان امنی برای پناه گرفتن در زمان حمله هوایی و بمباران است؟
خیر. خودرو در برابر موج انفجار یا ترکش‌ها محافظت کافی ندارد. اگر در جاده هستید، از خودرو فاصله بگیرید و پشت مانع یا در گودال دراز بکشید.