بیماری ام اس از جمله بیماریهای عصر جدید است که در دهههای اخیر میزان ابتلا به آن به خصوص در میان زنان افزایش چشمگیری داشته است. در سال ۲۰۰۰ میلادی از هر فرد مبتلا به ام اس ۴ نفر زن بودند. در سالهای اخیر تعداد زنان مبتلا به ام اس (MS) چهار برابر مردان شده است. از جمله عوارض بیماری ام اس میتوان به احساس خستگی، دوبینی، ضعف و گرفتگی عضلات، افسردگی، عدم تعادل و بی حس شدن اندامهای اصلی بدن است. طبعا این عوارض بیماری ام اس روند زندگی روزمره را دچار مشکل میکند. ۱۰ نکته مهم برای بهبود سبک زندگی بیماران مبتلا به ام اس که روند زندگی را آسانتر میکنند و اینکه اصلا علت بیماری ام اس و درمان بیماری ام اس چیست را در سرویس سلامت مجله کوروش بخوانید.
بیماری ام اس چیست، چه عواملی باعث بیماری ام اس میشوند؟
بیماری ام اس (Multiple sclerosis) یک بیماری ناتوانکننده است که مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار میدهد. بیماری ام اس ممکن است سبب از دست دادن کنترل، دید، تعادل و حواس (بیحسی) شود.
در بیماری ام اس که در دسته بیماریهای خود ایمنی قرار میگیرد اعصاب مغز و نخاع توسط سیستم ایمنی بدن آسیب میبینند.
در بیماری ام اس مثل سایر بیماریهای خود ایمنی سیستم ایمنی بدن که وظیفه آن حفاظت از بدن و نابود کردن عوامل خارجی مثل انواع باکتری و میکروبها است اشتباها شروع به حمله به بافتهای بدن میکند.
چه عواملی باعث بروز بیماری ام اس میشود؟
عوامل محیطی و ژنتیکی باعث بروز بیماری ام اس میشوند. ۲۰۰ ژن و عامل وراثتی شناخته شده است که در ابتلای افراد به بیماری ام اس نقش دارد. عوامل محیطی دیگری هم در بروز ام اس نقش دارند.
این بیماری افرادی را که کمتر در معرض نور خورشید قرار میگیرند، دارای سطح پایین ویتامین D فعال در خون هستند و زنان جوان که از نوجوانی وزن بالایی دارند، هدف قرار میدهد. علاوه بر این اعتیاد به سیگار، مواد مخدر و مصرف مشروبات الکلی هم در ابتلا به بیماری ام اس موثرند. علاوه بر این مشخصا دو نوع ویروس به طور غیر مستقیم با ورود به بدن و تاثیر بر سیستم ایمنی در فرد مستعد باعث بروز عوارض بیماری ام اس میشود.
آیا بیماری ام اس کشنده است؟ بیماری ام اس درمان دارد؟
در بیماری ام اس، سیستم ایمنی بدن به سلولهای عصبی حمله میکند و این مسئله باعث ایجاد مشکلات ارتباطی بین مغز و سایر اعضای بدن میشود. بیماری ام اس ممکن است اعصاب را از بین ببرد یا به طور دائمی به آنها آسیب برساند. آیا بیماری ام اس کشنده است؟ خیر، ام اس یک بیماری محدود کننده است نه کشنده.
برخی از عواقب بیماری ام اس میترسند و با شنیدن خبر بیماری ناامید میشوند اما خبر خوب این است که ۷۵ درصد بیماریهایی مثل ام اس رفت و برگشتی و بهبودپذیر هستند بنابراین بیمار مبتلا به ام اس اگر تشخیص به موقع و درمان خود را خوب انجام دهد مشکلی نخواهد داشت. اگر بیمار مبتلا به ام اس درمان دارویی را به موقع شروع کند به زندگی عادی بازخواهد گشت. در تنها کمتر از ۱۰ درصد بیماران ممکن است بیمار سیر پیش رونده به خود بگیرد و به خاطر مشکلاتی که برای بیمار به وجود میآید دچار ناتوانیهای جسمی و حرکتی شود.
۱۰ نکته مهم برای بهبود سبک زندگی بیماران مبتلا به ام اس
در اینجا با ۱۰ نکته مهم و اساسی برای بهبود سبک زندگی بیماران ام اس آشنا میشوید.
۱- این مواد غذایی را در رژیم غذایی روزانه جای دهید
حقیقت این است که هیچ رژیم غذایی خاصی برای بیماری ام اس وجود ندارد، اما یک برنامه غذایی سالم به طور کلی میتواند انرژی بیشتری به شما بدهد و به شما در پیشگیری از ابتلا به بیماریهای مزمن مانند بیماری قلبی و دیابت نوع ۲ کمک کند.
دکتر بیلارس در این باره میگوید: «رویکرد کلی بسیاری از متخصصان مغز و اعصاب در درمان بیماران مبتلا به ام اس، توصیه به داشتن یک رژیم غذایی سالم با میوهها و سبزیجات فراوان، پروتئین بدون چربی و اسیدهای چرب امگا ۳ است.»
مصرف فیبر کافی نیز برای جلوگیری از یبوست که یک مشکل رایج در میان مبتلایان به ام اس است بسیار مهم است. بسیاری از میوهها، سبزیجات و غلات کامل به همراه انواع و عدس منابع خوبی از فیبر هستند. اگر میزان دریافت فیبر خود را افزایش میدهید، حتماً میزان مایعات را هم در رژیم غذایی خود افزایش دهید در غیر این صورت ممکن است باعث بدتر شدن یبوست شود.
اگر عوارض بیماری ام اس حس چشایی شما را کاهش داده است، سعی کنید از ادویهجات، ترشی جات، سس تند یا آب مرکبات در غذاهای خود استفاده کنید تا طعم بیشتری به آنها ببخشد. غذاهای گرم هم طعم و مزه بیشتری نسبت به غذاهای سرد دارند.
۲- ورزش کنید
ورزش برای همه افراد مبتلا به بیماری ام اس مهم است، هم برای تناسب اندام و هم برای عملکرد بهتر اندامهای بدن. دکتر بیلارس در این باره میگوید: «حرکت بدن در بیماران مبتلا به ام اس در هر مرحله بسیار مهم است.» ورزش منظم باعث انعطاف پذیری میشود، میتواند تعادل شما را بهبود بخشد و همچنین ممکن است به عوارض شایع بیماری ام اس مانند یبوست، مشکل خواب و مشکلات شناختی کمک کند.
ورزش کردن روزانه ممکن است به شما کمک کند تا با یک متخصص فیزیوتراپی تمریناتی را شناسایی کنید که مناطقی از بدن را که ضعیف هستند تقویت کرده و در رسیدن به اهداف خاص مانند راه رفتن راحتتر یا بهبود افتادگی عضلات پا به شما کمک میکند.
اگر در حین ورزش احساس گرما و تعریق زیاد میکنید سعی کنید در ساعات خنکتری از روز فعالیتهای خارج از منزل را انجام دهید، در یک سالن ورزشی با تهویه ورزش و یا شنا کنید. دکتر بیلارس میگوید گرچه مهم است که در این کار زیادهروی نکنید، اما هر کاری بهتر از هیچ حرکتی نکردن است. او توصیه میکند حداقل پنج روز از هفته فعالیت بدنی داشته باشید.
۳- مغز و ذهن خود را فعال نگه دارد
علاوه بر ورزش بدن، ورزش مغز نیز مهم است. مایکل کی راکه، متخصص مغز و اعصاب در مرکز پزشکی وکسنر دانشگاه ایالتی اوهایو در کلمبوس میگوید: « از جمله عواقب بیماری ام اس این است که بیماران مبتلا به ام اس اغلب برای انجام یک کار خاص نیاز به استفاده بیشتر از مغز خود دارند و ضربالمثل قدیمی از مغز خود استفاده کنید یا آن را از دست خواهید داد در عملکرد شناخت افراد مبتلا به ام اس هم صدق میکند.»
فعالیتهای چالش برانگیز ذهنی مانند حل کردن جدول کلمات متقاطع یا جدول کلمات، سودوکو، کلاسها، بازیهای حافظه یا خواندن، همه به باهوش و فعال نگه داشتن مغز کمک میکنند. فعال ماندن در اجتماع هم به عملکرد مغز شما کمک میکند و همزمان از تنهایی و انزوا هم جلوگیری میکند.
۴- به اندازه کافی بخوابید
دکتر راکه معتقد است که خواب برای عملکرد خوب بدن ضروری است به ویژه هنگامی که بدن شما تحت استرس و فشار است یا با بیماری دست و پنجه نرم میکند. با رعایت یک برنامه ثابت خواب میتوانید بهداشت مناسب خواب را رعایت کنید. اتاق خواب خود را تاریک، ساکت و خنک نگه دارید. اجتناب از مصرف مایعات زیاد قبل از خواب و ایجاد یک روال آرامشبخش قبل از خواب.
همچنین مهم است که به مسائل خاصی که باعث قطع خواب شما میشود و یا روند خوابیدن را سخت میکند توجه کنید. اضطراب، اسپاستیک عضلانی، تکرر ادرار شبانه، سندرم پای بیقرار، آپنه خواب و افسردگی همه در میان افراد مبتلا به ام اس شایع است و میروند تواند خواب شما را مختل کند. در صورت داشتن مشکلات خواب مداوم که به اقدامات خودیاری پاسخ نمی دهند، با پزشک خود مشورت کنید.
بیشتر بخوانید: ۵ نمونه از حرکات مدیتیشن برای تجربه خواب عمیق در کمتر از ده دقیقه
۵- در مورد مصرف ویتامین D با پزشک خود مشورت کنید
دانشمندان سالهاست که به وجود ارتباط بین ویتامین D و بیماری MS مشکوک هستند و نتایج یک مطالعه منتشر شده در اکتبر ۲۰۱۷ در مجله نورولوژی به شواهدی اضافه میکند که معتقدند کمبود ویتامین D ممکن است خطر ابتلا به بیماری ام اس را در فرد افزایش دهد. اما اگر قبل از اطلاع از اهمیت ویتامین D در بالا رفتن ریسک ابتلا به بیماری MS مبتلا شدهاید چه باید بکنید؟ نتایج برخی مطالعات نشان میدهد که افرادی که سطح ویتامین D بالاتری دارند، عود بیماری و پیشرفت بیماری ام اس در آنها کمتر است اما مزایای ویتامین دی ممکن است به افراد جوان در مراحل اولیه ام اس محدود شود.
در حال حاضر مشخص نیست که مکملهای ویتامین D به بهبود این بیماری کمک میکنند یا خیر، اما دکتر بیلارس در این باره میگوید: «تا زمانی که تحقیقات جامعتری در دسترس نباشد، به نظر میرسد ضرر نداشته باشد که در غربالگری کمبود ویتامین D در بیماران MS و دادن مکمل به افراد با سطح پایین ویتامین دی در طول دوره درمان بیماری ام اس اقداماتی انجام شود.» او دوزهای حدود ۲۰۰۰ واحد در روز را پیشنهاد میکند.
بیشتر بخوانید: آیا واقعا نقش ویتامین D در پیشگیری و مقابله با کرونا ویروس موثر است؟
۶- مراقب افسردگی ناشی از ام اس باشید
هم التهاب در مغز که در بیماری ام اس رخ میدهد و هم استرس ناشی از برخورد با ام اس میتواند مسئله افسردگی را تحریک و بیشتر کند. دکتر راکه در این باره میگوید: «افسردگی در جمعیت مبتلا به MS به طور قابل توجهی افزایش مییابد. این ممکن است یک توضیح منطقی در مورد علائم رایج خستگی در این افراد باشد.»
روان درمانی (به طور خاص گفتگو درمانی) و داروهای ضد افسردگی هر دو روش درمانی موثر برای کاهش افسردگی در مبتلایان به ام اس ۷- هستند. استراتژیهای زندگی سالم، مانند پیروی از یک رژیم غذایی مغذی، ورزش منظم، داشتن یک روال خواب و شرکت در یک گروه پشتیبانی از MS نیز کمک خواهد کرد، اما افسردگی جدی را به تنهایی درمان نمیکند. اگر احساس میکنید افسرده شدهاید با پزشک خود صحبت کنید.
بیشتر بخوانید: آموزش ۱۰ حرکت ساده یوگا برای درمان افسردگی و استرس
۷- سیگار کشیدن را ترک کنید
برای حفظ سلامتی، ترک عادتهای ناسالم مهم است و این مسئله به خصوص در مورد سیگار کشیدن صدق میکند. دکتر راکی در این باره میگوید: «سیگار کشیدن یک عامل ریسک بزرگ برای ابتلا به ام اس و همچنین بدتر شدن روند و عوارض بیماری ام اس است. این بدان معناست که اگرچه سیگار کشیدن برای همه خطرناک است اما به خصوص برای افراد مبتلا به ام اس یک انتخاب سبک زندگی ریسکی و مضر است.» طبق نتایج یک تحقیق در مود رابطه بیماری ام اس و سیگار کشیدن که توسط انجمن ملی مولتیپل اسکلروزیس منتشر شده است، قرار گرفتن در معرض دود سیگار هم خطر ابتلا به ام اس و تجربه پیشرفت علائم بیماری ام اس را افزایش میدهد.
بیشتر بخوانید: ۱۱ بلایی که سیگار و قلیان بر سر پوست، زیبایی و اندامهای بدن میآورد
۸- یک برنامه مشخص برای کاهش استرس داشته باشید
در طول دوره درمان بیماری ام اس احساس استرس مزمن کیفیت زندگی را برای هرکسی کاهش میدهد. برای افراد مبتلا به ام اس، برخی تحقیقات نشان میدهد که استرس ممکن است علائم ام اس را تحریک کند یا آنها را بدتر کند. در واقع یکی از عواقب بیماری ام اس استرس و افسردگی است.
از سوی دیگر، کاهش استرس از طریق آموزش مدیتیشن یا سایر روشهای کاهش استرس نشان داده شده است که کیفیت زندگی و احتمالاً پیشرفت بیماری و عواقب بیماری ام اس را بهبود میبخشد.
دکتر بیلارس در این باره میگوید: «مدیریت استرس بخش مهمی در سالم ماندن با بیماری MS است. تقویت روابط مثبت از طریق گذراندن وقت با عزیزان، ورزش، رفتن به باشگاه یا انجام یک سرگرمی لذت بخش، مراقبه و دنبال کردن Biofeedback یا روش کنترل حالات روحی و عاطفی مثل دلواپسی از جمله راههای مقابله با استرس است.»
بیشتر بخوانید: ۹ روش آسان کاهش استرس در محیط کار و اداره
۹- در اتاق خیلی گرم یا خیلی سرد نخوابید
درصد بالایی از افراد مبتلا به ام اس به گرما حساس هستند و با افزایش دمای بدن، علائم بیماری، و گاهاً علائم جدید، بدتر میشوند. این گُر گرفتن یکی از عواقب بیماری ام اس است. دکتر راکی در این باره میگوید: «کاملاً واضح است که درجه حرارت شدید، به ویژه گرما میتواند علائم بالینی بیماری ام اس را تشدید کند. افزایش دما توانایی اعصابی را که قبلاً توسط MS آسیب دیدهاند برای انجام تکانههای الکتریکی مختل میکند.»
دوش آب ولرم، هیدراته ماندن در هوا، استفاده از فن و تهویه هوا در هوای گرم، پوشیدن جلیقه خنک کننده، استفاده از استراحت و خواب در اتاق خنک و دور ماندن از نور مستقیم خورشید میتواند موثر باشد. همچنین در هوای سرد هم درجه حرارت را رعایت کنید. برخی از مبتلایان به ام اس در هوای سرد افزایش اسپاسم عضلانی، خستگی و سایر علائم را تجربه میکنند.
۱۰- روند زندگی را برای خودتان آسان کنید
روشهایی را پیدا کنید که هر روز کمی روند زندگی را سادهتر کند، چه اتخاذ یک استراتژی کلی، مثل قدم زدن در خانه، یا شناسایی یک ابزار خاص، مانند شیشه بازکن یا مسواک برقی، که کار خاصی را آسان میکند.
دکتر راکی میگوید: «بعضی اوقات افراد مبتلا به ام اس از راهکارهای انطباقی برای کمک در مواردی مانند حافظه کوتاه مدت بهرهمند میشوند. نوشتن یادداشت برای خود یا استفاده از تلفن هوشمند همراه با یادآوریهای روزانه، دو روش موثر برای کمک به شما در جهت ادامه مسیر است.
وسایل کمک حرکتی مانند عصا، واکر و ویلچر میتوانند در انجام کارهای روزانه و صرفهجویی در مصرف موثر باشند و در صورت مشکل بودن در راه رفتن، شما را متحرک نگه دارند.
هنگامی که احساس خستگی میکنید حتما استراحت کنید. راکی می گوید: «بیماران مبتلا به ام اس ممکن است در هنگام استراحت بتوانند عملکرد نسبتاً طبیعی داشته باشند، اما ممکن است در پایان روز هنگام خستگی عملکرد آنها ضعیف شود.»
منبع: Everyday health