این روزها به دنبال شیوع و پاندمی ویروس کرونا بحث تقویت سیستم ایمنی بدن بسیار جدی‌تر از همیشه شده است. اما برای اینکه بدانید چطور باید سیستم ایمنی بدن را تقویت کنید تا در برابر انواع ویروس‌های آنفولانزا و سرماخوردگی و … از سلامت بدن شما دفاع کند باید سازوکار آن را بدانید. اما 4 لایه دفاعی برای واکنش سیستم ایمنی بدن در برابر انواع ویروس از جمله بیماری کرونا کدامند و چطور کار میکنند؟ از سیر تا پیاز در مورد سازوکار سیستم ایمنی بدن در برابر بیماری‌هایی مثل کرونا را در مجله کوروش بخوانید.
۴ لایه دفاعی سیستم ایمنی بدن برای واکنش در برابر ویروس بیماری کرونا کدامند
سیستم ایمنی بدن برای بقای ما ضروری است. بدون داشتن سیستم ایمنی، بدن ما برای حمله به باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها و موارد دیگر بی‌دفاع و دست بسته خواهد بود. این سیستم ایمنی بدن است که بدن ما را دارد هنگام عبور از دریایی از عوامل بیماری‌زا به سلامت به مقصد می‌رساند.
مسئله اینجاست که این شبکه وسیع از سلول‌ها و بافت‌ها به طور مداوم مورد توجه مهاجمان است و به محض مشاهده دشمن، حمله‌ای پیچیده از سوی سیستم ایمنی بدن تدارک دیده می‌شود.
سیستم ایمنی بدن در سراسر بدن پخش شده و انواع مختلفی از سلول‌ها، اندام‌ها، پروتئین‌ها و بافت‌ها را درگیر می کند. این بسیار مهم است که سیستم ایمنی بدن می‌تواند بافت ما را از بافت خارجی متمایز کند یعنی تشخیص خودی از غیر خودی. سلول‌های مرده و معیوب نیز توسط سیستم ایمنی بدن شناخته و پاک می‌شوند.
اگر سیستم ایمنی بدن به عنوان مثال با یک پاتوژن مثل باکتری، ویروس یا انگل مواجه شود، به اصطلاح پاسخ ایمنی سیستم سوار شدن روی این پاتوژن است. بعداً توضیح خواهیم داد که چگونه این کار می کند، اما ابتدا برخی از ویژگی‌های اصلی سیستم ایمنی را معرفی خواهیم کرد.
گلبول‌های سفید خون
گلبول های سفید خون که به لکوسیت‌ها هم مشهورند در بدن در رگ‌های خونی و عروق لنفاوی که موازی رگ ها و شریان ها هستند، گردش میکنند.
گلبول های سفید مدام در حال گشت‌زنی و پاسپانی از بدن و به دنبال عوامل بیماری‌زا هستند. زمانی که آن‌ها یک هدف را پیدا میکنند، شروع به تکثیر و ارسال سیگنال ها به سایر سلول‌ها میکنند تا آن‌ها هم همین کار را انجام دهند.
گلبول‌های سفید ما در نقاط مختلف بدن ذخیره می‌شوند که به آن‌ها ارگان‌های لنفاوی گفته می‌شود. این نقاط شامل موارد زیر است:
*تیموس؛ غده‌ای بین ریه‌ها و درست زیر گردن.
*طحال؛ ارگان که خون را تصفیه می‌کند و در بالای شکم سمت چپ قرار دارد.
*مغز استخوان؛ که در مرکز استخوان‌ها یافت می‌شود و گلبول‌های قرمز خون را نیز تولید می‌کند.
*غدد لنفاوی؛ غده‌های کوچک در سرتاسر بدن که به عروق لنفاوی مرتبط هستند.
دو نوع لکوسیت یا گلبول سفید اصلی وجود دارد:
۱- فاگوسیت‌ها
این سلول‌ها پاتوژن‌ها را احاطه کرده و جذب میکنند و آن‌ها را تجزیه میکنند و به طور موثر آن‌ها را می‌خورند. انواع مختلفی وجود دارد از فاگوسیت‌ها وجود دارد از جمله:
*نوتروفیل‌ها – این سلول‌ها رایج ترین نوع فاگوسیت‌ها هستند و تمایل دارند به باکتری‌ها حمله کنند.
*مونوسیت‌ها – این سلول‌ها بزرگ‌ترین نوع گلبول‌های سفید هستند و نقش‌های مختلفی دارند.
*ماکروفاژها- وظیفه ماکروفاژها گشت زدن برای پیدا کردن پاتوژن‌ها و سلول‌های مرده را هم حذف میکنند.
*سلول‌های ماست- این سلول‌ها وظایف بسیاری دارند، از جمله کمک به بهبود زخم‌ها و دفاع از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا.
۲- لنفوسیت‌ها
لنفوسیت‌ها به بدن کمک میکنند تا مهاجمان (باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها و …) قبلی را به خاطر بیاورند و در صورت بازگشت حمله دوباره، آن‌ها را تشخیص دهد.
لنفوسیت‌ها زندگی خود را در مغز استخوان آغاز میکنند. برخی در همان مغز استخوان باقی می‌مانند و لنفوسیت‌های B سلول‌های B) را توسعه می‌دهند، برخی دیگر به سمت تیموس می‌روند و به لنفوسیت های T (سلول‌های( T تبدیل می‌شوند. این دو نوع سلول نقش‌های مختلفی دارند:
لنفوسیت‌های B آنتی بادی تولید میکنند و به هشدار لنفوسیت‌های T کمک میکنند.
لنفوسیت‌های T سلول‌های خراب شده و مرده را در بدن از بین می‌برند و به هشدار سایر لکوسیت‌ها کمک میکنند.
بیشتر بخوانید: بیماری قارچ سیاه و علائم و نشانه های آن در بیماران کرونایی
سیستم ایمنی چگونه از بدن دفاع می‌کند و واکنش نشان می‌دهد؟
وقتی می‌گوییم که سیستم ایمنی بدن مثلا باید از بدن در برابر هجوم ویروس‌های کرونا دفاع کند دقیقا منظورمان چیست؟ در واقع سیستم ایمنی بدن باید بتواند خودی را از غیرخودی تشخیص بدهد. این کار را با تشخیص پروتئین‌هایی که در سطح همه سلول‌ها یافت می‌شود، انجام می‌دهد. سیستم ایمنی بدن یاد می‌گیرد که در مراحل اولیه پروتئین‌های خودی را نادیده بگیرد.
در واقع آنتی ژن هر ماده‌ای است که می‌تواند پاسخ و واکنش سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس کرونا و سایر انواع ویروس و انگل و باکتری را به دنبال داشته باشد. در بسیاری از موارد، آنتی ژن یک باکتری، قارچ، ویروس، سموم یا یک ماده خارجی است. اما همچنین می‌تواند یکی از سلول‌های بدن خودمان باشد که معیوب یا مرده است. در ابتدا، طیف وسیعی از انواع سلول کار می‌کند، همراه به رسمیت شناختن آنتی ژن به عنوان یک مهاجم.
نقش لنفوسیت های B
هنگامی که لنفوسیت‌های B آنتی ژن را تشخیص بدهند، شروع به ترشح آنتی بادی میکنند (آنتی ژن برای “مولدهای آنتی بادی” کوتاه است). آنتی بادی‌ها پروتئین‌های خاصی هستند که به آنتی ژن‌های خاص بسته می‌شوند.
هر سلول B یک آنتی بادی خاص ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، یکی از این ویروس‌ها ممکن است یک آنتی بادی را علیه باکتری‌های ایجاد کننده ذات الریه ایجاد کند و دیگری ویروس سرماخوردگی را تشخیص دهد.
آنتی بادی‌ها بخشی از خانواده بزرگی از مواد شیمیایی به نام ایمونوگلوبولین‌ها هستند که در پاسخ ایمنی نقش های بسیاری دارند:
*ایمونوگلوبولین (IgG) G میکروب‌ها را نشانه‌گذاری می‌کند تا سلول‌های دیگر بتوانند با آن‌ها مقابله کرده و برخورد کنند.
*IgM در کشتن باکتری‌ها متخصص است.
*IgA در مایعات مانند اشک و بزاق جمع می‌شود، مایعاتی که از دروازه‌های بدن محافظت می‌کند.
*IgE در برابر انگل‌ها از بدن محافظت می‌کند و همچنین عامل بروز آلرژی است.
*IgD به لنفوسیت‌های B محدود می‌شود و به آن‌ها در شروع پاسخ ایمنی کمک می‌کند.
در واقع آنتی بادی‌ها روی آنتی ژن قفل می‌شوند، اما آن‌ها آن را نمی‌کشند، فقط آن را برای کشتن علامت گذاری میکنند. کشتن این آنتی ژن‌ها کار سلول‌های دیگر مانند فاگوسیت‌ها است.
مصونیت بدن یعنی چه؟
پوست شما اولین لایه دفاع در برابر عوامل بیماری‌زای خارجی است. سیستم ایمنی بدن افراد متفاوت است، اما به طور کلی در سنین بزرگسالی قوی‌تر می‌شود، زیرا تا این زمان، ما در معرض عوامل بیماری‌زای بیشتری بوده و ایمنی بیشتری ایجاد کرده‌ایم. به همین دلیل است که نوجوانان و بزرگسالان معمولاً در مقایسه با کودکان کمتر بیمار می‌شوند.
پس از تولید آنتی بادی، یک نسخه در بدن باقی می‌ماند به طوری که اگر دوباره آنتی ژن دوباره ظاهر شود، سریع‌تر می توان آن را درمان کرد.
به همین دلیل است که افراد به برخی از بیماری‌ها مانند آبله مرغان ، فقط یک بار مبتلا می‌شوند زیرا بدن یک آنتی بادی از آبله‌مرغان را ذخیره کرده است، آماده و در انتظار تخریب آنتی ژنی که دفعه بعدی از راه می‌رسد. به این مورد مصونیت گفته می‌شود. مسئله‌ای که برای درمان کرونا هنوز مورد مناقشه هست، چون هنوز کاملا مطمئن نیستیم فردی که یک بار به کرونا مبتلا شده به اندازه کافی آنتی بادی در بدنش وجود دارد که دوباره به بیماری کرونا مبتلا نشود یا خیر.
بیشتر بخوانید:
۱۸ سرگرمی و بازی جالب کودکان در روزهای قرنطینه کرونا
در کل سه نوع مصونیت در انسان وجود دارد: ذاتی ، تطبیقی و منفعل
مصونیت ذاتی
همه ما با مقداری مصونیت در برابر عوامل بیماری‌زا متولد شده ایم. سیستم ایمنی بدن انسان، مانند بسیاری از حیوانات، از روز اول تولد به مهاجمین خارجی احتمالی حمله خواهد کرد. این مصونیت ذاتی در برابر عوامل بیماری‌زای خارجی- اولین خط دفاع در برابر عوامل بیماری زا – مانند پوست و غشاهای مخاطی گلو و روده را شامل می‌شود.
این مصونیت کلی‌تر و غیر اختصاصی‌تر است. اگر پاتوژن موفق شود سیستم ایمنی ذاتی بدن را وادار به طرفه رفتن بکند، ایمنی تطبیقی یا اکتسابی وارد بدن می‌شود.
مصونیت سازگار (اکتسابی)
این محافظت از پاتوژن‌ها در طول زندگی فرد پیشرفت کرده و توسعه پیدا می‌کند. همانطور که در معرض بیماری‌ها قرار می‌گیریم یا واکسینه می‌شویم، کتابخانه‌ای از آنتی بادی‌های بیماری زای مختلف ایجاد می‌کنیم. این مصونیت گاهی اوقات به عنوان حافظه ایمونولوژیک شناخته می‌شود زیرا سیستم ایمنی بدن ما دشمنان قبلی را به یاد می‌آورد.
مصونیت منفی
این نوع مصونیت از منبع دیگری «وام گرفته شده» است، اما به طور نامحدود دوام ندارد. به عنوان مثال، نوزاد قبل از تولد و در شیر مادر بعد از تولد، آنتی بادی را از طریق جفت از مادر دریافت می‌کند. این مصونیت منفعل، کودک را از ابتلا به برخی از عفونت‌ها در سال‌های اولیه زندگی محافظت می‌کند.
ایمن سازی سیستم ایمنی
در ایمن سازی سیستم ایمنی بدن آنتی ژن یا پاتوژن‌های ضعیف شده را به فرد معرفی می‌کند به گونه‌ای که فرد بیمار نشود اما هنوز آنتی بادی تولید می‌کند. از آنجا که بدن کپی آنتی بادی‌ها را ذخیره می‌کند، در صورت بروز تهدید مجدد بیماری از بدن فرد محافظت می‌کند.
اختلالات سیستم ایمنی
از آنجا که سیستم ایمنی بدن بسیار پیچیده است، روش های بالقوه زیادی وجود دارد که می تواند به اشتباه انجام شود. انواع اختلال ایمنی در سه دسته قرار می گیرد:
نقص ایمنی
از زمان شیوع بیماری کرونا پزشکان مرتب در مورد افراد دارای نقص سیستم ایمنی و شکننده بودن آن‌ها در برابر کرونا هشدار داده‌اند. این موارد زمانی به وجود می‌آیند که یک یا چند قسمت از سیستم ایمنی بدن عملکردی ندارد. نقص سیستم ایمنی از چندین طریق ایجاد می‌شود، از جمله سن، چاقی و نوشیدن الکل. در کشورهای فقیر و در حال توسعه، سوء تغذیه یک دلیل شایع نقص ایمنی است. برای مثال ایدز نمونه‌ای از نقص ایمنی اکتسابی است. در بعضی موارد، نقص ایمنی را می توان به عنوان مثال در بیماری مزمن گرانولوماتوز که فاگوسیت‌ها به درستی کار نمی کنند، هم به صورت ژنتیکی به ارث برد.
خود ایمنی
در شرایط خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به جای پاتوژن‌های خارجی یا سلول‌های معیوب، سلول‌های سالم را هدف قرار می‌دهد. در این سناریو، سیستم ایمنی بدن نمی‌تواند سلول‌های خودی را از غیر خودی تشخیص دهد. بیماری‌های خود ایمنی شامل بیماری سلیاک، دیابت نوع ۱، آرتریت روماتوئید و بیماری گریوز است.
حساسیت سیستم ایمنی بدن
با افزایش حساسیت، سیستم ایمنی بدن به طریقی واکنش نشان می‌دهد که به بافت سالم آسیب می‌رساند. یک مثال شوک آنافیلاکتیکی است که بدن در آن صورت به یک حساسیت زا پاسخ می‌دهد که می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند.
بیشتر بخوانید:
تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس کرونا با این ۱۲ میوه و ویتامین
بهترین خوراکی‌ها برای تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس کرونا
