شاید اسم اختلال شخصیت دو قطبی یا بیماری دوقطبی به گوشتان خورده باشد. اختلال دو قطبی نوعی بیماری روانی است که فرد مبتلا را دچار تغییرات گشترده خلقی کرده و به این ترتیب زندگی را برای او دشوار می کند. ۳۰ مارس روز جهانی اختلال دو قطبی است. در این مطلب از مجله کوروش قصد داریم شما را با علائم اختلال دو قطبی، انواع بیماری دو قطبی، تشخیص و درمان آن بیشتر آشنا کنیم.
اختلال روانی دو قطبی چیست
اختلال شخصیت دو قطبی یا افسردگی شیدایی نوعی اختلال روانی است که فرد مبتلا به آن تغییرات شدید خلقی را تجربه می کند. این اوج و فرود های احساسی شامل دوره هایی با خلق و خوی بالا (شیدایی) و دوره های افسردگی است. فرد مبتلا به بیماری دوقطبی ممکن است در مدیریت روابط خود یا انجام وظایف روزمره در محل کار یا تحصیل دچار مشکل شود.
حدود ۲.۸ درصد از مردم به اختلال دو قطبی مبتلا هستند. به طور معمول افراد مبتلا به بیماری دوقطبی در میانگین سنی ۲۵ سالگی علائم آن را بروز می دهند. البته شدت علائم و مدت زمان دوره های تغییرات خلق و خو در هر شخص متفاوت است. برخی افراد ممکن است در طول سال چندین بار این اوج و فرودها را تجربه کنند در حالی که برای دیگران چنین نیست.
علائم اختلال دو قطبی کدامند
ابتلا به اختلال شخصیت دو قطبی معمولا به سه فاز همراه است: شیدایی (مانیا)، نیمه شیدایی (هیپو مانیا) و افسردگی. فرد بیمار در دوره شیدایی سطح بالایی از عواطف و احساسات را تجربه می کند. این دوره می تواند شامل احساساتی مانند هیجان و سرخوشی بوده و انرژی مضاعفی برای فرد به همراه داشته باشد. برخی از رفتارهایی که ممکن است یک بیمار دوقطبی در فاز شیدایی بروز دهد شامل این موارد است: عیاشی، ولخرجی، استفاده از مواد مخدر و روابط جنسی پر خطر.
فاز نیمه شیدایی یا هیپو مانیا شبیه به فاز شیدایی است با این تفاوت که به آن اندازه مشکل ساز نخواهد بود. بیمار دوقطبی در دوره های هیپو مانیا برای انجام وظایف خود در محیط های عمومی مشکلی ندارد. اما با این حال تغییرات خلق و خو برای خود فرد کاملا محسوس است.
فرد مبتلا به اختلال دو قطبی در دوره افسردگی ناراحتی و نا امیدی شدید، پایین بودن سطح انرژی، اختلالات خواب و افکار خودکشی را تجربه می کند. بیمار در فاز افسردگی از انجام فعالیت های مورد علاقه خود لذت نمی برد. این دوره های افت و خیز نباید با تغییرات ملایم و عادی خلق و خو اشتباه گرفته شوند. همه افراد ممکن است روز های خوب و بد را تجربه کنند و هر تغییر خلقی به معنای اختلال دو قطبی نیست.
علائم و درمان بیماری اسکیزوفرنی
علائم اختلال شخصیت دو قطبی در زنان
احتمال ابتلا به بیماری دوقطبی در زنان و مردان یکسان است. اما علائم این اختلال روانی ممکن است در دو جنس تفاوت هایی داشته باشد. علائم اختلال دو قطبی در زنان شامل این موارد هستند:
- بیماری در سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی بروز می کند؛
- دوره های شیدایی خفیف تر هستند؛
- فاز افسردگی در زنان طولانی تر است؛
- دوره های افسردگی و مانیا در طول یک سال ۴ بار یا بیشتر است؛
- به مشکلاتی مانند مشکلات تیروئید، اضافه وزن، میگرن و اختلال اضطراب نیز دچار می شوند.
عود بیماری دوقطبی در زنان بیشتر از مردان است. پزشکان این موضوع را تغییرات هورمونی ناشی از چرخه قاعدگی، بارداری و یائسگی مرتبط می دانند.
علائم اختلال شخصیت دو قطبی در مردان
برخی از علائم اختلال دو قطبی در مردان شامل این موارد است:
- بروز بیماری در سنین پایین تر است؛
- تغییرات خلقی شدیدتری را تجربه می کنند؛
- دچار مشکلات سو مصرف مواد مخدر می شوند؛
- در دوره های شیدایی رفتار پرخاشگرانه دارند.
مردان مبتلا به بیماری دوقطبی کمتر از زنان در پی درمان و مراقبت های پزشکی می روند و احتمال خودکشی در آنان بالاتر از زنان است.
انواع اختلال دو قطبی
دو قطبی نوع اول
دو قطبی نوع اول با یک دوره شیدایی شدید شروع می شود. در این حالت ممکن است بیمار قبل و بعد از فاز شیدایی، دوره هایی از نیمه شیدایی یا افسردگی را تجربه کند. میزان بروز دو قطبی نوع اول در زنان و مردان یکسان است.
دو قطبی نوع دوم
در اختلال دو قطبی نوع دوم فرد یک دوره افسردگی شدید را به مدت حداقل ۲ هفته تجربه می کند. این بیماران حداقل یک دوره نیمه شیدایی نیز دارند. دوره های نیمه شیدایی حداقل ۴ روز خواهند بود. دو قطبی نوع دوم بیشتر در زنان دیده می شود.
اختلال دو قطبی دوره ای (سیکلوتیمیا)
سیکلوتیمیا دوره های نیمه شیدایی و افسردگی را شامل می شود. مدت زمان و شدت علائم افسردگی و مانیا در دو قطبی دوره ای، خفیف تر از نوع اول و دوم است. افراد مبتلا به این بیماری در صورت ثابت بودن خلق و خو، تنها هر یک یا دو ماه یکبار دچار تغییرات روحی خواهند شد.
کدام ستارگان هالیوود اختلال روانی دارند؟
اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان
تشخیص اختلال دو قطبی در کودکان
تشخیص این اختلال در کودکان پیچیده است زیرا علائم آن در کودکان همواره مانند بزرگسالان نیست. حالات و رفتار های آنها ممکن است از معیارهای پزشکی، که برای تشخیص بیماری در بزرگسالان به کار می رود، تبعیت نکند. علائم بیماری دوقطبی در کودکان ممکن است با علائم دیگر اختلال ها، مانند بیش فعالی، هم پوشانی داشته باشد. تشخیص صحیح و حرفه ای این مشکل نیازمند تحت نظر بودن رفتار کودک برای هفته ها و ماه هاست.
کودکان مبتلا به اختلال دو قطبی مانند بزرگسالان، تغییرات خلق و خو را تجربه می کنند. دوره هایی از بالا بودن سطح انرژی همراه با خوشحالی و تحریک پذیری، که دوره هایی از افسردگی و کمبود انرژی را در پی خواهند داشت. این اوج و فرود ها به طور معمول در همه کودکان وجود دارد، اما در کودک دو قطبی شدت علائم بسیار بیشتر است.
علائم فاز شیدایی در کودکان مبتلا به اختلال دو قطبی:
- مشکلات تمرکز
- مبادرت به انجام کارهای پر خطر
- حوصله کم و زود خشمگین شدن
- کم خوابی و نداشتن احساس خستگی
- رفتار احمقانه و خوشحالی بسیار زیاد
- حرف زدن تند و تغییرات سریع موضوع صحبت
علائم افسردگی در کودکان مبتلا به اختلال دو قطبی:
- غمگین شدن و رفتار ناراحت
- خواب خیلی کم یا خیلی زیاد
- سطح انرژی پایین
- احساس بی ارزشی و گناه
- بی میلی به فعالیت های مورد علاقه
- شکایت مدام از حال بد مانند دل درد و سر درد
- فکر کردن احتمالی به مرگ یا خودکشی
برخی از علائم مشابهی که ممکن است در کودک خود مشاهده کنید، مربوط به اختلال بیش فعالی (ADHD) باشد. بنابراین برای تشخیص درست با پزشک کودکتان مشورت کنید.
علائم اختلال دو قطبی در نوجوانان
مشاهده رفتار پرخاشگرانه از نوجوانان برای اکثر والدین امری عادی است. تغییرات هورمونی و پروسه بلوغ می تواند خوش رفتارترین نوجوانان را نیز هر از گاهی حساس و تحریک پذیر کند. با این حال برخی از این حالات می تواند مربوط به اختلال دو قطبی باشد. تشخیص علائم اختلال دو قطبی در اواخر نوجوانی و اوایل بزرگسالی امکان پذیر است.
علائم دوره های شیدایی در نوجوانان مبتلا به بیماری دوقطبی:
- خوشحالی بسیار زیاد
- پرخاشگری یا رفتار نامناسب
- شرکت در رفتارهای پر خطر
- مصرف مواد مخدر یا الکل
- مشکلات تمرکز و کم طاقت شدن
- اختلالات خواب و عدم احساس خستگی
- کنجکاوی بیش از حد درباره فعالیت های جنسی
علائم دوره های افسردگی در نوجوانان مبتلا به بیماری دوقطبی:
- خواب خیلی زیاد یا خیلی کم
- اشتها و غذاخوردن خیلی زیاد یا خیلی کم
- احساس غم و اندوه و تحریک پذیری پایین
- کناره گیری از فعالیت ها و دوستان
- فکر کردن در مورد مرگ و خودکشی
تشخیص اختلال دو قطبی در نوجوانان و اعمال مراقبت های ویژه می تواند شرایط زندگی سالم را برای آنها فراهم کند.
اختلال دو قطبی و افسردگی
همان طور که گفته شد در اختلال دو قطبی دو حالت افراطی وجود دارد: شیدایی و افسردگی. برای تشخیص این مشکل فرد باید دوره های شیدایی را تجربه کند. در این دوره فرد به طور کلی احساس خلق بالا و انرژی زیاد دارد و به راحتی هیجان زده می شود. گروهی از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی نیر دوره های افسردگی را پشت سر می گذارند. در این فاز بیمار بی انگیزه، کم انرژی و غمگین خواهد بود.
البته خلق پایین در اختلال دو قطبی ممکن است به شدت اختلال افسردگی (depression) نباشد. اما فرد پس از تمام شدن فاز خلق بالا و شیدایی و بازگشت به حالت عادی احساس افسردگی می کند. در واقع شدت و علائم بیماری افسردگی با فاز افسردگی در اختلال دو قطبی متفاوت است. اختلال دو قطبی دارای اوج و فرود است اما فرد افسرده همیشه خلق پایینی دارد.
علل ابتلا به اختلال شخصیت دو قطبی
با وجود پژوهش های فراوانی که در این حوزه انجام شده، اما محققان هنوز موفق به کشف علت قطعی این مشکل روانی نشده اند. اما برخی از دلایل احتمالی اختلال شخصیت دو قطبی را در ادامه می خوانید.
ژنتیک
اگر والدین یا خواهر و برادر شما مبتلا به بیماری دوقطبی باشند، احتمال ابتلای شما به این مشکل بیشتر خواهد بود. اما بسیاری از افراد با سابقه ژنتیکی اختلال دو قطبی هرگز علائم این بیماری را از خود نشان نخواهند داد.
ساختار مغزی
ساختار مغزی از عوامل موثر بر اختلال دو قطبی است. وجود ناهنجاری در ساختار یا عملکرد مغز ممکن است خطر این بیماری را افزایش دهد.
عوامل محیطی
تنها عوامل درونی بدن شما نیستند که می توانند موجب ابتلا به بیماری دوقطبی شوند. گاهی عوامل محیطی مانند عوامل استرس زا، آسیب و تروما و بیماری های جسمی نیز زمینه ابتلا به این اختلال را فراهم می کنند.
آیا اختلال دو قطبی ارثی است؟
احتمال انتقال بیماری دو قطبی از والدین به فرزند وجود دارد. تحقیقات رابطه ژنتیکی قوی در افراد مبتلا به این بیماری را نشان داده اند. احتمال بروز این بیماری در بستگان افراد بیمار، ۴ تا ۶ برابر دیگران است. با این حال، این موضوع به این معنا نیست که همه بستگان فرد بیمار به بیماری دو قطبی مبتلا خواهند شد. از طرفی همه افراد مبتلا به بیماری، سابقه خانوادگی آن را نداشته اند.
تشخیص و تست اختلال روانی دو قطبی
تشخیص بیماری دو قطبی با یکبار معاینه یا یک آزمایش امکانپذیر نیست. همان طور که گفته شد علائم و نشانه های اختلال دو قطبی با برخی مشکلات روانی دیگر هم پوشانی دارد و به سادگی ممکن است اشتباه گرفته شود. دوره های مانیا حداقل برای یک هفته طول می کشند و فرد در تمام روزها شاهد نشانه های مربوط به شیدایی است. همچنین دوره های افسردگی شدید حدود ۲ هفته زمان می برند. تشخیص اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان حتی دشوارتر می شود، زیرا تغییرات خلق و خو و سطح انرژی در آنها بیشتر است.
اختلال دو قطبی در صورت درمان نشدن، می تواند بدتر شده و تعداد دوره ها و شدت علائم تشدید شوند. تشخیص به هنگام در بهبود شرایط بیماران تاثیر زیادی دارد و درمان و مراقبت زندگی سالم و بهتری برای آنها به دنبال خواهد داشت. تشخیص بیماری دو قطبی شامل چند مرحله است که در ادامه بیشتر به آنها می پردازیم.
معاینه بدنی
پزشک شرایط جسمی شما را معاینه کرده و ممکن است از شما بخواهد یک آزمایش کامل خون و ادراز انجام دهید تا احتمال وجود بیماری های دیگر بررسی شود.
ارزیابی سلامت روان
در پروسه تشخیص لازم است توسط یک روانپزشک یا روانشناس معاینه شوید تا سلامت روان شما را بررسی کند. در این مرحله از نظر ابتلا به دیگر ناهنجاری ها یا اختلالات احتمالی دیگر نیز مورد آزمایش قرار می گیرید.
ثبت تغییرات خلق و خو
اگر پزشک احتمال اختلال دو قطبی را طی معاینات تشخیص بدهد ممکن است از شما بخواهد تا حالات، تغییرات خلق و خو و الگوی خواب و خوراک خود را یادداشت کنید.
راهنمای تشخیص
این راهنما شامل علائم و اطلاعات آماری بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی است و پزشک شما می تواند برای تشخیص یا تایید بیماری، از آن کمک بگیرد.
درمان اختلال روانی شخصیت دو قطبی چگونه انجام می پذیرد
گرچه درمان قطعی برای اختلال شخصیت دو قطبی وجود ندارد، اما مجموعه ای مراقبت ها و درمان های رفتاری و دارویی وجود دارند که کنترل علائم را آسان تر می کنند.
درمان های دارویی اختلال دو قطبی
- تثبیت کننده های خلقی مانند لیتیوم؛
- داروهای ضد روان پریشی مانند اولانزاپین؛
- داروهای ضد افسردگی و ضد روان پریشی مانند فلوکستین – اولانزاپین؛
- بنزودیازپین ها (در برخی موارد مورد استفاده قرار می گیرند).
روان درمانی
درمان های روانی توصیه شده برای بیماری دوقطبی شامل این موارد هستند:
رفتار درمانی شناختی
این روش نوعی گفتار درمانی است که در آن شما و فرد درمانگر طی جلساتی درباره علائم بیماری دو قطبی و روش های کنترل آنها صحبت می کنید. این روش به شما کمک می کند تا الگوهای تفکر خود را بهتر درک کنید. همچنین استراتژی های مقابله ای مثبت را به شما آموزش می دهد.
آموزش روانی
در این روش شما و افراد خانواده تان با این اختلال بیشتر آشنا شده و آن را درک می کنید. دانستن بیشتر در مورد اختلال دو قطبی به شما و دیگران برای مدیریت بهتر آن کمک می کند.
ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی (IPSRT)
این روش بر تنظیم عادات روزمره، مانند خواب، غذا خوردن و ورزش تمرکز دارد. متعادل سازی این اصول روزمره به شما کمک می کند تا اختلال خود را مدیریت کنید. سایر گزینه های درمانی اختلال دو قطبی ممکن است شامل مواردی همچون الکتروشوک درمانی (ECT)، داروهای خواب، مکمل ها و طب سوزنی باشند.
تغییر سبک زندگی
اعمال برخی تغییرات در سبک زندگی می توانند به کنترل و بهبود شرایط فرد بیمار کمک کنند:
- برنامه روزانه ثابتی برای خواب و غذا خوردن داشته باشید؛
- نوسانات خلقی را تشخیص دهید؛
- با پزشک یا روان درمانگر در ارتباط باشید؛
- از یکی از اعضای خانواده یا دوستان برای پشتیبانی کمک بگیرید.
درمان های طبیعی
برخی روش های طبیعی و غیر دارویی می توانند در درمان اختلال دو قطبی مفید باشند اما قبل از به کار بستن هر یک از این روش ها با پزشک خود مشورت کنید.
روغن ماهی
نتایج یک مطالعه در سال ۲۰۱۳ نشان داد افرادی که ماهی و روغن ماهی زیادی مصرف می کنند، کمتر به بیماری دو قطبی مبتلا می شوند. برای دریافت روغن به صورت طبیعی می توانید ماهی بیشتری بخورید یا از مکمل های بدون نسخه استفاده کنید.
عصاره گیاه ریشه طلایی (Rhodiola rosea)
این گیاه می تواند یک درمان موثر برای افسردگی های متوسط باشد و به درمان علائم افسردگی اختلال دو قطبی کمک کند.
اسید آمینه (SAMe)
این ماده یک مکمل اسید آمینه است که پژوهشی نشان داده می تواند علائم افسردگی اساسی و سایر اختلالات خلقی را کاهش دهد.
حمایت و پشتیبانی از فرد مبتلا به اختلال شخصیت دو قطبی
حدود ۶۰ میلیون در سراسر جهان به اختلال دو قطبی مبتلا هستند. پس اگر شما یا یکی از عزیزانتان این مشکل را دارید تنها نیستید. شاید بتوان گفت مطالعه درباره این بیماری و شناخت و درک علائم آن بزرگترین کمک به افراد مبتلا محسوب می شود. حمایت و تشویق فرد مبتلا به ملاقات با پزشک و پیگیری مراقبت های درمانی اهمیت زیادی در بهبود او دارد. افراد درگیر با این مشکل ممکن است با افکار خودکشی دست و پنجه نرم کنند، بنابراین هر صحبت و اشاره به این موضوع را جدی بگیرید.
یکی از رایج ترین سوالات درمور این بیماری این است که آیا بیماران دوقطبی می توانند ازدواج کنند یا خیر. از لحاظ پزشکی مشکلی برای ازدواج این افراد وجود ندارد. هنگامی که سخن از یک رابطه عاطفی به میان می آید مهم ترین اصل شفافیت و صداقت است. اگر به اختلال دو قطبی مبتلا هستید باید با شخص مقابل خود صادق باشید و او را از علائم، نیازها و توقعات خود در دوره های اوج و فرود بیماری مطلع کنید تا آگاهانه تصمیم بگیرد. نکته مهم دیگر در رابطه با ازدواج ای افراد، پایبندی به درمان است. این کار به کاهش دفعات عود بیماری و کنترل افت و خیزهای آن کمک می کند. به این ترتیب می توانید بیشتر روی رابطه خود تمرکز کنید.
کدام صفات اخلاقی در انسان ارثی هستند
کلام آخر
اختلال شخصیت دو قطبی یک ناهنجاری روانی است که فرد مبتلا را با تغییرات شدید حالات روانی مواجه می کند. این بیماری دوره های شیدایی و افسردگی متناوب را در پی دارد. بیماری دوقطبی درمان قطعی ندارد اما با شناخت و درک علائم، دارو درمانی و روان درمانی می توان وضعیت بهتری را برای فرد بیمار فراهم کرد.
منبع: healthline
