۱۲ عوامل اصلی آلودگی هوا و روش های جلوگیری از آن ها

آلودگی هوا یکی از بزرگ‌ترین مشکلات جوامع بزرگ شهری است که هر ساله موجب مرگ بیش از ۷ میلیون نفر می‌شود. شناخت دلایل و عوامل اصلی آلودگی هوا و جلوگیری از آن می‌تواند جان میلیون‌ها نفر را نجات دهد. اما آیا می‌دانید دلایل اصلی افزایش آلودگی هوا چیست؟ در مورد مهم‌ترین آلاینده‌های هوا چه می‌دانید؟ چطور می‌توان عوامل ایجاد آلودگی هوا را کنترل کرد؟ در این مقاله از مجله کوروش می‌توانید با عواملی که آلودگی هوا را تشدید می‌کند آشنا شوید. در انتهای مقاله به سوالات متداول در مورد علت اصلی آلودگی هوا و راه‌های پیشگیری از آن پاسخ خواهیم داد.

آلودگی هوا چیست؟

آلودگی هوا به تغییرات فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی در هوای جو گفته می‌شود. این شرایط زمانی ایجاد می‌شود که ذرات گرد و غبار، گازهای مضر و دود وارد جو شده و موجب کثیف شدن هوا شوند. آلاینده‌هایی که در هوا وجود دارند، برای سلامت انسان و کل کره زمین مضر هستند. گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که در حال حاضر از هر ۱۰ نفر ۹ نفر از افراد کره زمین هوا آلوده و حاوی آلاینده‌هایی بیشتر از حد مجاز را تنفس می‌کند.

انواع آلودگی هوا

آلودگی هوا به طور کلی به دو دسته آلودگی‌های مرئی و نامرئی تقسیم بندی می‌شوند. آلودگی مرئی هوا همان طور که از نامش پیداست، قابل مشاهده و رؤیت است و می‌توانید آن را بر فراز آسمان مشاهده کنید. آلاینده‌های نامرئی نیز به نوع خطرناکی از آلودگی گفته می‌شود که خطرناک‌تر از آلودگی‌های مرئی است. این نوع آلودگی هوا معمولاً کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و از نمونه‌های آن می‌توان به وجود دی اکسید گوگرد، مونوکسید کربن و اکسیدهای نیتروژن اشاره کرد.

مهم‌ترین آلاینده‌های هوا کدامند؟

آیا تا به حال به این فکر کرده این که علت اصلی آلودگی هوا چیست؟ در ادامه می‌توانید با مهم‌ترین آلاینده‌هایی که موجب آلودگی هوا می‌شوند آشنا شوید.

• دی اکسید کربن
• مونوکسید کربن
• اکسیدهای نیتروژن
• ترکیبات آلی فرار
• گرد و غبار
• ازون و …

عوامل اصلی آلودگی هوا

زمانی که صحبت از آلودگی هوا می‌شود، احتمالاً این سوال در ذهن خیلی از افراد ایجاد می‌شود که چه چیزهایی هوا را آلوده می‌کند؟ حقیقت این است که عوامل متعددی بر آلودگی هوا نقش دارند. در ادامه به دلایل اصلی افزایش آلودگی هوا اشاره شده است. در همین ابتدا پیشنهاد می‌کنیم مقاله بهترین خوراکی ها برای آلودگی هوا را هم مطالعه کنید.

۱- سوخت‌های فسیلی از عوامل اصلی آلودگی هوا

بیشترین بخش آلودگی هوا مربوط به سوزاندن سوخت‌های فسیلی است. سوخت‌های فسیلی مثل زغال سنگ، نفت و بنزین که برای تولید برق و انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرند، موجب انتشار مونوکسید کربن در هوا می‌شوند. استنشاق هوای ناشی از آلاینده‌های سوخت‌های فسیلی می‌تواند موجب کاهش اکسیژن رسانی به قلب و بروز بیماری‌های تنفسی شود.

۲- آلودگی‌های صنعتی، از منابع اصلی آلودگی هوا

فعالیت‌های صنعتی بیشتر از حد تصور موجب آلودگی هوا می‌شوند. دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد و مونوکسید کربن از آلاینده‌های اصلی آلودگی هوا ناشی از صنایع هستند. این آلاینده‌های موجب ایجاد سوزش چشم، گلو و مشکلات تنفسی می‌شوند و می‌توانند زمینه بروز بیماری‌های مزمن را فراهم کنند.

۳- آلاینده‌های خانگی، از عوامل اصلی آلودگی هوا

استفاده از محصولات سمی که به آن‌ها ترکیبات آلی فرار نیز گفته می‌شود، یکی دیگر از عوامل اصلی آلودگی هوا هستند. تهویه نامناسب، درجه حرارت و رطوبت زیاد در کنار استفاده از اسپری‌های تمیز کننده و مواد شوینده می‌تواند موجب آلودگی فضای داخل ساختمان شود. از طرف دیگر کپک، سیگار و بخار ناشی از شومینه نیز در آلودگی فضای خانه و محل کار مؤثر است.

۴- آتش سوزی، از دلایل اصلی افزایش آلودگی هوا

آتش سوزی نه تنها موجب تغییرات آب و هوایی بلکه موجب آلودگی هوا نیز می‌شود. سوزاندن بقایای مزرعه نقش مهمی بر آلوده شدن هوا و ورود مواد سمی به جو دارد. دود ناشی از آتش هوا را مه آلود و نفس کشیدن را دشوار می‌کند.

۵- کپک ها و پوسیدگی های میکروبی از عوامل اصلی آلودگی هوا

صنایع تولیدی، شیمیایی و نساجی موجب ورود مواد شیمیایی و ترکیبات آلی به جو می‌شوند. باکتری‌ها و قارچ‌ها نقش مهمی در چرخه بیوژئوشیمیایی طبیعت دارند. پوسیدگی میکروارگانیسم موجب آزاد شدن گاز سمی متان می‌شوند. گاز متان به شدت برای سلامت مضر است و موجب مرگ می‌شود.

۶- حمل و نقل از عوامل مؤثر بر آلودگی هوا

آلودگی ناشی از وسایل نقلیه در شهرهای بزرگ، یکی دیگر از مهم‌ترین عوامل اصلی آلودگی هوا محسوب می‌شود. آلاینده‌های ناشی از خودروی بنزینی به اندازه کشیدن ۱۰ نخ سیگار در روز برای بدن مضر است. اتومبیل‌ها ذراتی همانند مونوکسید کربن؛ هیدروکربن و اکسید نیتروژن در هوا منتشر می‌کنند. زمانی که میزان آلودگی در جو زیاد شود، لایه ازون نیز آسیب می‌بینند.

۷- سوزاندن زباله از عواملی که آلودگی هوا را تشدید می‌کند

سوزاندن زباله‌ها یکی دیگر از مضرترین عوامل مؤثر بر آلودگی هوا است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که در شهر دهلی کشور هند روزانه ۹۵۰۰ تن زباله سوزانده می‌شود. از همین رو این شهر به عنوان دومین شهر دنیا در تولید زباله شناخته می‌شود. سوزاندن زباله موجب بروز آلاینده‌هایی می‌شود که زمینه بیماری‌هایی مثل سرطان، مشکلات کبدی، اختلالات سیستم ایمنی، اختلال در تولید مثل و اختلالات عصبی را فراهم می‌کند.

۸- تخریب محیط زیست و ساخت و ساز از دلایل اصلی افزایش آلودگی هوا

ساخت و سازهای غیر قانونی در کنار تخریب جنگل‌ها و محیط زیست برای ساخت برج‌های تجاری و مسکونی از دیگر عواملی است که بر آلودگی هوا مؤثر است. از طرف دیگر افزایش جمعیت شهرها و تخریب طبیعت موجب افزایش هوای ناپاک به ویژه برای سالمندان و کودکان می‌شود.

۹- فعالیت‌های کشاورزی از عوامل اصلی آلودگی هوا

فعالیت‌های کشاورزی تأثیر جدی بر کاهش کیفیت هوای زمین دارد. استفاده از آفت کش‌ها و کودها از مهم‌ترین منابع آلودگی هوا هستند. امروزه برای رشد سریع گیاهان و محصولات زراعی از انواع سموم و کود استفاده می‌شود. این کودها جدا از این که در چرخه اکوسیستم توسط جانوران مصرف می‌شود، موجب آلودگی هوا نیز می‌گردد.

۱۰- استفاده از محصولات شیمیایی از دلایل آلودگی هوا

یکی دیگر از عوامل آلودگی هوا مواد شیمیایی و مصنوعی هستند. این مواد شیمیایی هم محیط داخل و هم خارج منزل را آلوده می‌کنند. هر ماده شیمیایی می‌تواند در دسته این مواد آلاینده قرار بگیرد. اما جالب است بدانید که ترکیبات آلی فرار مثل دئودورانت ها و عطرها حتی بیشتر از آلاینده‌های خارج از منزل برای ریه مضر هستند و منجر به بیماری‌هایی مثل بیماری آسم و سایر بیماری‌های تنفسی می‌شوند.

۱۱- گرمای هوا از عوامل اصلی آلودگی هوا

گرما موجب افزایش انتشار آلاینده‌های هوا می‌شود. گرمایی که از تولید برق ساختمان‌ها و همچنین سوخت گازهای فسیلی اتومبیل‌ها منتشر می‌شود، موجب گرم شدن هوا می‌گردد. از سوی دیگر تغییرات آب و هوایی موجب شده تا کره زمین گرم‌تر شود و این موضوع زمینه افزایش گرده گل‌ها در هوا و زیاد شدن آتش سوزی در جنگل‌ها و مراتع را فراهم می‌کند.

۱۲- آسیب دیدن لایه اوزون

عامل دیگری که بر آلودگی هوا نقش مهمی دارد، آسیب لایه اوزون است. سوراخ شدن لایه ازون موجب تغییرات آب و هوایی و انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود. از طرف دیگر این موضوع موجب گرم‌تر شدن زمین و افزایش آلودگی هوا می‌شود.

روش های جلوگیری از آلودگی هوا

برای مقابله با آلودگی هوا روش‌های متعددی وجود دارد. در ادامه به مهم‌ترین روش های پیشگیری از آلودگی هوا اشاره شده است.

• استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی؛
• بررسی سلامت خودرو و اطمینان از عملکرد صحیح آن؛
• عدم استفاده از خودروهای قدیمی و دودزا؛
• محافظت از گیاهان و کاشت گیاهان جدید که آلودگی هوا را تصفیه می‌کنند
• استفاده از رنگ‌های بر پایه آب به جای رنگ روغن؛
• استفاده از خورشید برای تامین انرژی؛
• صرفه جویی در مصرف انرژی؛
• استفاده از گاز طبیعی به جای زغال؛
• عدم استفاده از محصولات غیرقابل بازیافت؛
• کاهش مصرف کاغذ؛
• استفاده از کیسه‌های کاغذی به جای پلاستیکی؛
• کاهش استفاده از مواد شمیمیایی خطرناک؛
• استفاده از پنکه به جای کولرهای گازی؛
• استفاده از محصولات دارای برچسب انرژی؛
• عدم استفاده از سموم و کودهای شیمیایی برای پرورش گیاهان.

سخن پایانی

انجام برخی اقدامات ساده و همچنین اطلاع از عوامل اصلی آلودگی هوا به ما کمک می‌کند تا بتوانیم جلوی انتشار آلاینده‌ها در هوا را بگیریم. اولین قدم برای جلوگیری از تشدید آلودگی هوا کاهش مصرف انرژی و استفاده کمتر از وسایل نقلیه است. از طرف دیگر استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در کنار کاهش آسیب به محیط زیست نیز می‌تواند بر کاهش آلاینده‌های مضر مؤثر باشد.

سوالات متداول

مهم ترین عوامل ایجاد آلودگی هوا چیست؟

سوخت‌های فسیلی، آلودگی‌های صنعتی، آلاینده‌های خانگی، آتش سوزی، پوسیدگی میکروبی، حمل و نقل با ماشین های شخصی، سوزاندن زباله ها، تخریب محیط زیست و ساخت و ساز، فعالیت‌های کشاورزی، استفاده از مواد شیمیایی، گرمای هوا و آسیب دیدن لایه ازون از مهم‌ترین عوامل ایجاد آلودگی هوا هستند.

بهترین روش برای پیشگیری از آلودگی هوا چیست؟

بهترین روش پیشگیری از آلودگی هوا، حفاظت از محیط زیست، حفظ جنگل‌ها، استفاده از وسایل نقلیه عمومی و کاهش آلاینده‌‌های صنعتی است.

مهم‌ترین مضرات آلودگی هوا چیست؟

آلودگی هوا موجب از بین رفتن اکوسیستم موجودات زنده، بروز بیماری‌های خطرناک برای انسان‌ها و حیوانات و گرم شدن زمین می‌شود.

منابع: aqi، teqoya، nrdc، conserve-energy-future