شب قدر چه شبی است؟ برای همه مسلمانان جهان شب قدر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. البته تاریخ دقیق این شب در روایات اسلامی مشخص نیست ولی احتمال اینکه در روزهای خاصی از ماه رمضان قرار گرفته باشد، زیادتر است. اما چرا این شب برای مسلمانان بسیار مهم است؟ فضیلت‌های شب قدر چیست؟ اعمال و مراسم‌های این شب شامل چه مواردی می‌شود؟ شب قدر چه شبی است و تاریخ شب قدر چه زمانی است؟ همه این پرسش‌ها و هر آنچه را که باید درباره شب قدر بدانید، می‌توانید در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش بخوانید.
علت نامگذاری شب قدر چیست؟
به شب قدر در زبان عربی «لیله القدر» هم گفته می‌شود و به معنی «شب سرنوشت» است. البته این شب، شب فرمان، شب قدرت، شب ارزش، شب تقدیر و حتی شب اندازه‌گیری هم ترجمه شده است. همچنین از شب قدر با نام‌های «لیله العظمه» و «لیله الشرف» یاد شده است.
دلایل مختلفی برای اینکه این شب را شب قدر نامگذاری کرده‌اند، ذکر شده است. از آن‌جایی که به باور مسلمانان در این شب، سرنوشت و مقدرات انسان‌ها برای یک سال مشخص و تعیین می‌شود، به آن شب قدر می‌گویند.
برخی هم اعتقاد دارند که علت نامگذاری شب قدر این است که این شب دارای قدر و منزلت عظیمی است. از دلایل دیگر برای نامگذاری این شب با نام شب قدر، نزول قرآن به پیامبر اسلام (ص) به وسیله فرشته مقرب درگاه الهی است. برخی هم بر این باورند کسانی که در این شب، زنده‌داری و احیا کنند، قدر و منزلت عظیمی را کسب خواهند کرد.
چرا شب قدر مهم است؟
شب قدر در روایت‌های اسلامی و قرآن از چنان جایگاهی برخوردار است که یک سوره از قرآن به آن اختصاص یافته و در سوره «دخان» هم از آن نام برده شده است. به باور مسلمانان، در این شب قرآن به پیامبر اسلام نازل شده است و نعمت و رحمت خداوند در این شب، شامل حال مردم می‌شود.
بر اساس روایاتی که در قرآن آمده است، شب قدر ارزشی به اندازه هزار ماه دارد. در این شب فرشتگان به زمین می‌آیند و درهای رحمت الهی و آمرزش گناهان باز خواهد شد. البته ضربت خوردن و شهادت امام علی (ع) در این شب نیز به قدر و منزلت شب قدر افزوده است و اهمیت آن به دلیل عزاداری و سوگواری برای امام اول شیعیان بیشتر شده است.
فضیلت‌های شب قدر
شب قدر چه برتری و فضیلت‌هایی دارد؟ درباره فضیلت‌های این شب در روایت‌های اسلامی چنین آمده است:
*در شب قدر گناهان یا دعا و طلب بخشش، آمرزیده می‌شود. بر اساس روایت‌های دین اسلام، هر مومنی که شب قدر را زنده‌داری و احیا کند، تمام گناهانش بخشوده می‌شود. البته به شرط این که به روز جزا اعتقاد داشته باشد.
* در شب قدر ملائکه نازل می‌شوند و فرشتگان، مقدرات یک سال را عرضه می‌کنند.
* از فضایل مهم شب قدر، ثواب بسیار زیاد اعمالی است که انجام می‌شود. امام باقر (ع) درباره این که شب قدر چه شبی است، فرموده‌اند: عمل صالح در شب قدر مثل نماز، زکات و کارهای پسندیده دیگر بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.
*مهم‌ترین دلیل معروف و شاخص بودن شب قدر، «نزول قرآن» در این شب است. بر اساس روایت‌ها، مجموع قرآن در شب قدر نازل شده است. البته نزول تدریجی قرآن طی ۲۳ سال دوران نبوت پیامبر اسلامی (ص) به صورت الفاظ و در شب قدر، مجموع این آیات نازل شده است.
*به شب قدر «قلب رمضان» هم گفته می‌شود. امام صادق (ع) فرموده‌اند: «از کتاب خدا استفاده می‌شود که شماره ماه‌های سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماه‌ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان لیله القدر است.»
شب قدر کدام شب است؟
در برخی روایات آمده است که پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص) دهه سوم ماه رمضان را به عنوان شبهای قدر احیا می‌داشته و عبادت می‌کرده است. در برخی کشورهای اسلامی هم تمام این ۱۰ شب احیا گرفته می‌شود. در مورد این که شب قدر چه شبی است و کدام یک از شبهای ماه رمضان به عنوان شب قدر شناخته می‌شود، روایت‌های زیادی وجود دارد و تفسیرهای زیادی شده است.
از جمله این شب‌ها، شب اول، شب هفدهم، شب نوزدهم، شب بیست و یکم، شب بیست و سوم، شب بیست و هفتم و شب بیست و نهم است. در روایت‌ها آمده است که در دهه آخر ماه رمضان، شب بیست و یکم یا بیست و سوم، شب قدر شناخته شده است.
تاریخ شبهای قدر ۱۴۰۱
تاریخ شبهای قدر در تقویم سال ۱۴۰۱ شمسی به شرح زیر است:
*شب اول قدر: روز چهارشنبه ۳۱ فروردین سال ۱۴۰۱ مصادف با شب ۱۹ ماه رمضان ۱۴۴۳ قمری است.
*شب دوم قدر: روز جمعه ۲ اردیبهشت سال ۱۴۰۱ مصادف با شب ۲۱ ماه رمضان ۱۴۴۳ قمری است.
*شب سوم قدر: روز یکشنبه ۴ اردیبهشت سال ۱۴۰۱ مصادف با شب ۲۳ ماه رمضان ۱۴۴۳ قمری است.
اعمال شب های قدر
بنا بر روایت‌های اسلامی، اعمال شبهای قدر به دو دسته تقسیم می‌شوند:
اعمال مشترک که در هر ۳ شب قدر انجام می‌شود و اعمالی که مخصوص هر یک از این سه شب است. این اعمال به صورت خاص و مشترک در شبهای قدر انجام می‌شود و هر یک ثواب‌های بسیار زیادی دارد.
بیشتر بخوانید: پیامک، اس ام اس، عکس نوشته و متن ادبی و شعر شب قدر
دعای شب های قدر چیست؟
ذکر معروف و دعای شب قدر بخشی از اعمال شب قدر است که در ادامه می‌آید. از امام زین العابدین (ع) روایت است که این ذکر معروف را شب‌ها می‌خوانده‌اند:
«اللَّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیْتُ لَکَ عَبْدا دَاخِرا لا أَمْلِکُ لِنَفْسِی نَفْعا وَ لا ضَرّا وَ لا أَصْرِفُ عَنْهَا سُوءا أَشْهَدُ بِذَلِکَ عَلَی نَفْسِی وَ أَعْتَرِفُ لَکَ بِضَعْفِ قُوَّتِی وَ قِلَّهِٔ حِیلَتِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَ جَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِنَ الْمَغْفِرَهِٔ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهِٔ وَ أَتْمِمْ عَلَیَّ مَا آتَیْتَنِی فَإِنِّی عَبْدُکَ الْمِسْکِینُ الْمُسْتَکِینُ الضَّعِیفُ الْفَقِیرُ الْمَهِینُ اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْنِی نَاسِیا لِذِکْرِکَ فِیمَا أَوْلَیْتَنِی وَ لا [غَافِلا] لِإِحْسَانِکَ فِیمَا أَعْطَیْتَنِی وَ لا آیِسا مِنْ إِجَابَتِکَ وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّی فِی سَرَّاءَ [کُنْتُ] أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّهٍٔ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ عَافِیَهٍٔ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْمَاءَ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ»
«خدایا شام کردم درحالی که برای تو تنها بنده کوچک و خواری هستم، که برای خویش سود و زیانی را به دست ندارم و نمی‌توانم از خود پیش‌آمد بدی را بازگردانم، به این امر بر خویش گواهی می‌‌دهم و در پیشگاهت به ناتوانی و کمی چاره‌ام اعتراف می‌‌کنم. خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و آنچه را به من و همه مردان و زنان مؤمن، از آمرزش در این شب وعده دادی وفا کن. و آنچه را به من عنایت فرموده‌ای کامل ساز، که من بنده بیچاره، درمانده، ناتوان، تهیدست خوار توام. خدایا مرا فراموش کننده ذکرت قرار مده. در آنچه سزاوار آنم فرمودی، و نه فراموش‌کننده احسانت، در آنچه عطایم نمودی، و نه ناامید از اجابتت، گرچه مدّت زمانی طولانی گردد، چه در خوشی یا ناخوشی، یا سختی، یا آسانی، یا عافیت، یا بلا، یا تنگدستی، یا در نعمت همانا تو شنونده دعایی.»
روایت دیگر
همچنین «کفعمی» از امام زین العابدین (ع) روایت کرده که در این شب‌ها، در حال قیام و قعود و رکوع و سجود می‌خواندند. «علامه مجلسی» هم فرموده است: «بهترین اعمال در این شب‌ها، درخواست آمرزش و دعا است، برای حوایج دنیا و آخرت خود، و پدر و مادر و خویشان، و برادران و خواهران مؤمن، چه آنان که زنده‌اند، و چه آنان که از دنیا رفته‌‌اند و خواندن اذکار و صلوات بر محمّد و آل محمّد علیهم السلام به هر اندازه که در توان باشد، ثواب بسیاری دارد.»
در بعضی از روایات اسلامی نیز آورده شده است که دعای جوشن کبیر در این سه شب خوانده شود. روایت شده است که خدمت رسول خدا (ص) عرض شد: «اگر شب قدر را یافتم، از خدای خود چه بخواهم؟ فرمود: عافیت.»
علامت شب قدر چیست؟
برای شب قدر علامت‌هایی مثل «مقارنه» و «ملاحقه» عنوان شده است. این علامت‌ها معانی دارند که ممکن است بسیاری افراد در مورد آن چیز زیادی ندانند. در زمان «مقارنه» یا نزدیک شدن به شب قدر، احتمالا این علائم ظهور پیدا می‌کنند: قدرت و درخشش نور در آن زیاد می‌شود، شبهای آرامش‌بخشی هستند، از بادهای شدید و طوفان خبری نیست، انسان در حالت ایستاده و قیام، لذت بیشتری به نسبت دیگر شب‌ها احساس می‌کند.
در مورد «لاحقه» یا رسیدن شب قدر نیز این علایم وجود دارد: «این که خورشید در صبح آن شب بدون هیچ اشعه و پرتویی طلوع می‌کند و روشنایی‌اش مثل بقیه روزها نیست. دلیل این ادعا، حدیث «ابی بن کعب رضی الله عنه» است که فرمود: رسول الله (ص) ما را خبر داد که خورشید در آن روز بدون شعاع طلوع می‌کند.»
سوالات متداول
شب قدر چه شبی است در سال ۱۴۰۱؟
شب اول قدر، روز چهارشنبه ۳۱ فروردین، شب دوم قدر، روز جمعه ۲ اردیبهشت و شب سوم قدر، روز یکشنبه ۴ اردیبهشت سال ۱۴۰۱ مصادف با شب ۲۳ ماه رمضان ۱۴۴۳ قمری است.
نام‌های دیگر شب قدر چیست؟
از شب قدر با نام‌های شب فرمان، شب قدرت، شب ارزش، شب تقدیر، شب اندازه‌گیری، «لیله العظمه» و «لیله الشرف» نیز یاد شده است.
