ورم پا در بارداری از جمله مشکلاتی است که اکثر زنان باردار آن را تجربه می کنند. علت ورم پا در بارداری تغییرات گردش خون در بدن مادر است. در این مطلب از مجله کوروش به بررسی علت ورم بارداری، جلوگیری از ورم پا و راه های درمان ورم پا در دوران حاملگی می پردازیم.
به عقیده بسیاری از زنان، بارداری یکی از شیرین ترین مراحلی است که یک مادر تجربه می کند. حس رشد کردن موجودی کوچک در وجودتان شگفت انگیز است. البته که این دوره شگفت انگیز و جادویی با عوارض و تغییراتی نیز همراه خواهد بود. بدن مادر در دوران حاملگی دچار تغییرات گسترده ای می شود که از جمله آنها می توان به ورم ران، ساق، کف و انگشتان پا اشاره کرد.
علت ورم پا در بارداری چیست
علت اصلی ایجاد ورم پا در بارداری را می توان ایجاد اختلال در گردش خون دانست. خود این موضوع می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. به طور معمول ورم پا در مادران باردار، از پیشامدهایی است که با پیش رفتن زمان رخ می دهد. ما علت این مشکل را در سه دوره سه ماهه به طور مجزا بررسی می کنیم.
ورم پا در سه ماهه اول بارداری
در دوران بارداری سطح هورمون پروژسترون در خون افزایش پیدا می کند. بالا رفتن سطح این هورمون می تواند موجب کند شدن فرآیند هضم غذا و ایجاد نفخ در شکم می شود. مدت ها قبل از این که بتوانید برجستگی کودک را حس کنید، ورم کمی در دست و پا و صورت خود مشاهده خواهید کرد. البته ورم پا در این زمان از حاملگی زیاد نخواهد بود.
اگر در اوایل حاملگی ورم شدید را به همراه علائمی همچون سردرد، سرگیجه یا خون ریزی تجربه کردید حتما با پزشک خود صحبت کنید.
سه ماهه دوم بارداری
با شروع هفته سیزدهم وارد سه ماهه دوم بارداری می شوید. معمولا اگر در دوران بارداری فعال باشید یا هوا گرم باشد تا ماه پنجم ورم قابل توجهی را حس نخواهید کرد. اصلی ترین علت ورم در بارداری افزایش حجم خون و مایعات در بدن است. حجم خون در طول بارداری حدود ۵۰ درصد افزایش می یابد و این موضوع برابر است با احتباس مقدار زیادی مایعات و هورمون های مختلف در بدن.
شاید کفش ها و انگشترهای شما کمی برایتان تنگ شوند، اما افزایش حجم خون و مایعات در راستای آماده کردن بدن برای زایمان اتفاق می افتند. نگران نباشید زیرا این حجم اضافه در روزها و هفته های پس از وضع حمل از بین خواهد رفت.
سه ماهه سوم بارداری و بیشترین میزان ورم پا
با ورود به هفته بیست و هشتم و شروع سه ماهه سوم باید خود را برای ورم بیشتر آماده کنید. هرچه بیشتر به هفته چهلم نزدیک می شوید انگشتان شما به سوسیس هایی کوچک شبیه تر خواهند بود. مادر شدن تمام این ماجراها را در پی دارد. بدن به افزایش مایعات ادامه می دهد و از طرفی سنگین شدن کودک و فشار رحم باعث کند شدن جریان خون از پاها به قلب می شود. البته این موضوع خطری برای شما نخواهد داشت.
برخی از عوامل دیگری که می‌توانند موجب افزایش ورم پا در بارداری شوند از این قرارند:
- هوای گرم
- رژیم غذایی نامتعادل
- مصرف کافئین
- عدم نوشیدن آب کافی
- مدت طولانی سر پا بودن
چه زمانی به خاطر ورم پا در بارداری به پزشک مراجعه کنیم
همان طور که در ابتدا گفتیم ورم پا در بارداری مشکل نگران کننده ای نیست و بیشتر زنان آن را تجربه خواهند کرد. این موضوع فقط یکی از چندین کاری است که بدن برای رشد آن موجود کوچک درون خود انجام می دهد. یا این حال ورم پا می تواند نشانگر مشکلات جدی تری نیز باشد.
پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری) یکی از مشکلاتی است که می تواند با ورم شدید همراه باشد. در این فشار خون مادر باردار به طرز خطرناکی بالا خواهد رفت. در صورت مشاهده این موارد با پزشک خود تماس بگیرید:
- تورم ناگهانی دست، پا، صورت و اطراف چشم
- ورمی که به سرعت بیشتر می شود
- سرگیجه یا تار شدن دید
- سردرد شدید
- تنفس دشوار
- گیجی
ورم یک پا در بارداری اگر با علائمی مانند درد، قرمزی و گرم شدن همراه شود می تواند نشانه ترومبوز وریدی عمقی (DVT) باشد. این مشکل بر اثر ایجاد لخته خون در سیاهرگ های پا به وجود می آید. احتمال تشکیل این لخته ها در دوران بارداری بیشتر است، بنابراین در صورت مشاهده علائمی که گفته شد حتما با پزشک خود تماس بگیرید.
راه های جلوگیری از ورم پا در بارداری
ممکن است ورم پا در حاملگی با احساس درد همراه باشد، اما حتی در صورت نداشتن درد نیز موضوعی ناخوشایند است. شما با رعایت برخی نکات ساده می توانید از ورم شدید در بارداری پیشگیری کنید. در ادامه چند مورد موثر را به شما خواهیم گفت.
کاهش مصرف سدیم برای ورم کمتر بدن
یکی از بهترین راه های کاهش و درمان تورم در دوران بارداری این است که نمک مصرفی خود را کاهش دهید. نمک آب را در بدن حبس می کند و باعث ورم بیشتر می شود. برای مصرف نمک کمتر بهتر است از خوردن غذاهای فراوری شده و کنسروها اجتناب کنید.
همچنین بهتر است نمک کمتری روی غذا بپاشید و برای مزه دار کردن غذای خود از ادویه های مانند رزماری، آویشن و اورگانو کمک بگیرید.
افزایش مصرف پتاسیم و کاهش ورم بارداری
پتاسیم در به تعادل رساندن سطح سدیم خون نقش مهمی دارد و کمبود پتاسیم می تواند عاملی برای ورم بیشتر پا در حاملگی باشد. اگر پیش از بارداری تحت نظر بوده باشید، احتمالا مکمل های حاوی پتاسیم را نیز مصرف کرده اید. با این حال داشتن رژیم غذایی حاوی پتاسیم تاثیر زیادی بر تنظیم سطح این ماده در بدن دارد.
برخی غذاهای حاوی پتاسیم که مصرف آنها برای شما مفید هستند:
- سیب زمینی (با پوست)
- موز
- اسفناج
- لوبیا
- ماست
- چغندر
- ماهی سالمون
- عدس
مصرف کافئین کمتر
گرچه مصرف گاه به گاه نوشیدنی های حاوی کافئین ضرری برای شما ندارد اما مصرف زیاد کافئین برای جنین خوب نیست. همچنین کافئین ورم بارداری را بیشتر می کند. کافئین ماده ای ادرار آور است، تکرر دفعات ادرار باعث می شود بدن برای جلوگیری از کم آبی مایعات را در خود حبس کند.
برای سرحال شدن می توانید از انواع قهوه بدون کافئین و دمنوش نعنا فلفلی کمک بگیرید تا به این ترتیب از ورم حاملگی بیشتر جلوگیری کرده باشید.
۸ میوه مضر برای سلامت مادر و جنین در بارداری
نوشیدن آب بیشتر
شاید نوشیدن آب برای جلوگیری از ورم بارداری کمی عجیب به نظر برسد اما از لحاظ علمی حقیقت دارد. بدن ما به طرزی هوشمندانه میزان مایعات را تنظیم می کند و اگر دچار کمبود آب شود احتباس آب را افزایش می دهد. بنابراین با نوشیدن آب می توانید این حالت را از بین ببرید.
برای راحت کردن این کار از یک فنجان یا بطری زیبا استفاده کنید. همچنین می توانید چند برگ نعنا یا چند برش لیمو در آب بیاندازید تا طعم بهتری داشته باشد.
کاهش ورم پا در حاملگی با تکیه دادن آنها به دیوار
کارهایی زیادی هستند که باید قبل از به دنیا آمدن فرزند دلبندتان به آنها رسیدگی کنید؛ خرید لوازم، چیدن اتاق و موارد مشابه. اما هرچقدر هم سرتان شلوغ است هر از گاهی بنشینید و پاهای خود را بالا ببرید.
این کار به ویژه در پایان روز خستگی را از پای شما دور می کند. بنشینید یا دراز بکشید، می توانید پاها را روی سطحی بالاتر از بدنتان (مانند میز ناهار خوری) گذاشته یا به دیوار تکیه دهید. به این ترتیب خون و مایعات جمع شده در پاها به بالا باز خواهند گشت.
پوشیدن البسه آزاد و راحت یکی از راه های پیشگیری از ورم پا در بارداری
پوشیدن لباس های جذب یا دارای کمر یا مچ تنگ نیز از عواملی است که می تواند گردش خون و مایعات بدن را با مشکل مواجه کند. یکی از راه های جلوگیری از ورم پا در بارداری پوشیدن لباس های راحت و آزاد است. بهتر است لباس شما دور مچ دست ها و پاها جذب نباشد. سارافن ها و پیراهن های نخی و لطیف در فصل گرم و هودی و شلوار ورزشی گشاد در فصل سرد گزینه های مناسبی هستند.
نکات مهمی که برای انتخاب لباس بارداری باید بدانید
خنک ماندن راهی برای کاهش ورم پا در بارداری
اگر سه ماهه دوم و سوم بارداری شما مصادف با فصول گرم سال است این نکته را حتما در نظر بگیرید. فعالیت زیاد ورم بارداری را تشدید می کند، پس در روزهای گرم در خانه بمانید. همچنین می توانید با قرار دادن کمپرس سرد روی پاها و استفاده از پنکه و وسائل خنک کننده دمای بدنتان را کاهش دهید.
پوشیدن جوراب طبی شلواری برای گردش خون بهتر
این راه حل همان قدر که به نظر می رسد شیک و بامزه است. پوشیدن جوارب شلواری می تواند با وارد کردن فشار یک دست به تمام نقاط پا، به گردش خون در آنها کمک کند. البته باید توجه کنید که پوشیدن جوراب تا روی ساق یا بالای زانو نه تنها کمکی به کاهش تورم پا در بارداری نمی کند، بلکه ممکن است موجب تشدید آن شود.
پیاده روی و قدم زدن برای کاهش ورم پا در بارداری
چند بار پیاده روی به مدت ۵ یا ۱۰ دقیقه در طول روز می تواند برای گردش خون در پاها را به جریان انداخته و کاهش ورم پا در بارداری بسیار مفید باشد. پیاده روی یمی از ورزش های بی خطر دوران بارداری است که می توانید در زمان های استراحت و بیکاری خود آن را انجام دهید.
استفاده از کفش مناسب و راحت
دوران بارداری به ویژه سه ماه دوم و سوم زمان مناسبی برای استراحت کفش های پاشنه دار شما محسوب می شود. پوشیدن کفش های راحت و طبی، علاوه بر کاهش تورم پا می تواند از مشکلات مفاصل، ران و کمر در نتیجه جابجایی مرکز ثقل بدن جلوگیری کنند.
صرف نظر از ورم پا در بارداری، رباط ها بدن (از جمله پاها) در این مدت دچار کشش می شوند. این تغییر سایز در برخی زنان پس از وضع حمل به حالت قبل بر می گردد. در برخی مادران دیگر تغییر سایز پا بین نیم تا یک سانت دائمی خواهد بود.
کاهش ورم پا در بارداری با شنا کردن
تا کنون هیچ مطالعه ای اثر فشار آب بر کاهش ورم بارداری را ثابت نکرده است. اما اکثر زنان با رفتن به استخر و قرار گرفتن در آب احساس می کنند از تورم رهایی پیدا کرده اند. می توانید در بخش کم عمق استخر بایستید، راه بروید یا به آرامی شما کنید. به این ترتیب علاوه بر ورزش احساس فشار و تورم در پای شما کمتر خواهد شد.
ماساژ راهی خوب برای کاهش ورم بارداری
اگر همسرتان نمی داند چطور در پروسه بارداری به شما کمک کند، این یک راه مناسب برای شماست. ماساژ پا به گردش خون و مایعات در پاها کمک می کند و به این ترتیب ورم پاها را کاهش می دهد. بنابراین دراز بکشید و اجازه دهید پاهای خسته تان برای دقایقی استراحت کنند. برای ماساژ می توانید از روغن هایی مانند اسطوخودوس و نعنا فلفلی کمک بگیرید تا علاوه بر استشمام رایحه آرامبخش آنها از گرفتگی عضلات نیز رها شوید.
اگر همسر یا کسی را برای انجام این کار ندارید، می توانید از خدمات سالن های ماساژ استفاده کنید. اگر مدت زیادی تا زمان وضع حمل شما باقی مانده بهتر است از ماساژ برخی نقاط پا که منجر به تحریک انقباضات رحمی می شوند اجتناب کنید. برای شناخت این نقاط از پزشک خود مشورت بگیرید.
انواع مختلف ماساژ برای کاهش درد و استرس
خوابیدن به پهلوی چپ
اگر می توانید هنگام استراحت به پهلوی چپ خود بخوابید. در این حالت فشار از روی ورید اجوف تحتانی که خون را به قلب شما باز می گرداند کمتر می شود. با بازگشت خون و جریان بهتر آن ورم پاها نیز کاهش خواهد یافت.
کلام آخر
گفتیم که ورم پا در بارداری مشکلی است که بسیاری از مادران باردار را درگیر خود می کند و اگر شما هم آن را تجربه کردید، جای نگرانی نیست. عمده ترین علت ورم پاها حبس شدن مایعات در بدن و کندی جریان خون هستند. برای جلوگیری از ورم پا در بارداری کافی است رژیم غذایی خود را با توجه به نکاتی که در متن آمده تنظیم کرده و زمانی را برای نرمش و استراحت دادن به پاهای خود اختصاص دهید.
منبع: healthline
