رمان های روسی یکی از تنومندترین شاخه های درخت ادبیات جهانی را تشکیل داده اند. برخی از ماندگارترین آثار ادبیات جهان در کشور روسیه و به دست نویسندگان پرآوازه این کشور خلق شدند. با ما در سرویس کتاب و ادبیات مجله کوروش همراه باشید تا نقد و بررسی ۱۰ کتاب از بهترین رمان های روسی را بخوانید.
تصور بسیاری از خوانندگان از رمان های روسی خصوصا رمان های کلاسیک روسیه این است که آثار نویسندگان روسی مملو از بدبختی، بیچارگی، تراژدی های اجتماعی و نابسامانی ها و ناعدالتی هاست. البته چنین ذهنیت های نادرستی گاهی منطقی نیز هستند. همدردی با قاتلی که زن ۴۲ ساله ای را به خاطر پول به طرز دلخراشی به قتل رسانده است. یا یک زندانی گولاگ (اردوگاه های کار اجباری شوروی سابق) قطعا به این راحتی ها نیست.
ولی بی شک خوانندگان می توانند با مقایسه سرنوشت خود با قهرمانان رمان های روسی به این درک برسند که دلواپسی و درماندگی، کاملا تجربه ای جهان شمول است. تجربه ای که به ویژه در دوران بیماری کرونا بیش از پیش نمود پیدا کرده است. به این جهت، ادبیات کشور روسیه به خصوص رمان های روسی در این دردناکترین برهه تاریخ بشری، همچون پادزهر معجزه آسا در برابر تمام تیرگی ها و وحشت های ذهنی عمل می کنند. خوش بینانه نیست اگر بگوییم، قبلا ادبیات به روس ها کمک کرده که تا بر تمام سختی های تاریخ عمیقا غم انگیز خود فایق آیند. به این جهت، در اینجا فهرستی از بهترین کتاب های رمان های روسی را گردآوری کرده ایم. فهرستی که در کنار آنکه به غنای درونی شما می افزایند، باعث می شوند کمی از غم و غصه هایتان فاصله بگیرید و حال خوبی پیدا کنید!
۱-«جنایات و مکافات» اثر فیودور داستایفسکی از بهترین رمان های روسی
دشوار است بدانیم فیودور داستایوفسکی با آن استعداد باورنکردنی اش واقعا چه تاثیری بر ادبیات جهان گذاشته است. داستایوفسکی با نگاه تیزبین و هوشیارش واقعیت های اجتماعی زمانه خودش و نگرانی حقیقی اش از بی عدالتی ها و عواقبش را به بهترین شکل در مشهورترین رمانش «جنایات و مکافات» به تصویر کشیده است. او این داستان را بر اساس یک قتل واقعی که در آن دوران رخ داده بود نوشته است. در رمان جنایات و مکافات، رودیون راسکولنیکوف دانشجوی فقیری است که آلیونا ایوانوونای رباخوار را به خاطر پول با ضربات مهلک تبر از پای در می آورد.
این پیرنگ جنایی تنها بهانه ای برای فیودور داستایفسکی است تا به بحث گسترده تری پیرامون اوضاع اجتماعی بپردازد. اوضاعی که موجب شده فرد عادی همچون راسکولنیکوف دست به چنین جنایت هولناکی بزند. داستایفسکی به خوبی بُعدی روانشناختی را نیز به این تحلیل اجتماعی خود افزوده است. او ابتدا چگونگی پدیداری اندیشه جنایت را در قهرمان رمانش نشان می دهد. سپس به محقق شدن آن جنایت و نهایتا پشیمانی شخصیت اصلی رمان می پردازد. کتاب مشهور داستایفسکی نه تنها بعدها به یک سنت ادبی ارزنده برای تأملِ عمیق در درونیات انسان منتهی شد، بلکه به اندیشه فلسفی اجتماعی نسل های بعدی نیز جهت داد.
بیشتر بخوانید » درباره زندگی و آثار مشهور داستایوفسکی «
۲- «جنگ و صلح» اثر لئو تولستوی از قله های ادبیات جهان
تصور نمی کنم، لئو تولستوی نیازی به معرفی داشته باشد. تنها کافی است بگوییم که آثار او همین حالا در قفسه های کتاب میلیون ها میلیون نفر از مردم سرتاسر جهان قرار گرفته اند. ماهاتما گاندی، رهبر آزادی خواه هند خود را شاگرد نویسنده شهیر روسیه می دانست. حتی در جایی از تولستوی به عنوان «صادق ترین مرد زمانه خویش» نام برده است. حالا بیایید یکی از رمان های مشهور او و شاید مشهورترین رمانش را بشناسیم.
رمان «جنگ و صلح» چیزی فراتر از یک کتاب و بلکه گلچینی از زندگی مردم روسیه است. رمانی که تمامی مظاهر زندگی روسی را در برمی گیرد. لئو تولستوی با چنان چیره دستی رمان حجیم و پر شخصیتش را به رشته تحریر در آورده که خوانندگان حس می کنند خودشان به عینه شاهد وقایع تاریخی و زندگی روزمره مردم روسیه در قرن نوزدهم هستند. لئو تولستوی در جنگ و صلح از امپراتوری روسیه، جنگ های ناپلئونی، اشراف سن پترزبورگ (پایتخت آن زمان روسیه)، رعایا، ضیافت های پرشکوه، دهقانان و اشراف، عشق ها، دسیسه ها و توطئه ها، دوئل ها، دوستی ها و خیانت ها چنان با شور و جذابیت سخن به میان می آورد که به راحتی زمان را گم می کنیم.
۳- «قصه های کولیما» از وارلام شالاموف از بهترین های ادبیات داستانی روسیه
وارلام شالاموف بی شک یکی از صریح اللهجه ترین نویسندگان کشور روسیه است. این نویسنده و شاعر بازمانده پاکسازی بزرگ دوران خفقان استالینی است. شالاموف حدود ۱۸ سال از زندگی خود را در اردوگاه های کار اجباری و در شرایطی غیرانسانی و اسفبار به سر برد. به همین جهت، این تجارب وحشتناک باعث تلخی کام او شدند که نمود آن به خوبی در آثارش مشهودند.
وارلام شالاموف در مجموعه داستان کوتاه «قصه های کولیما» به طرز درخشانی واقعیت و خیال را در هم می آمیزد. نویسنده آشفتگی های درونی فردی را که به درون دستگاه سرکوب افتاده با دقتی شگفت و بی نظیر وصف می کند. هدف نویسنده به گفته خودش «طرح و حل مهمترین مسائل اخلاقی روزگار خودش، مسئله مشروعیت مبارزه انسان علیه ماشین دولت، توانایی تأثیرگذاری فعال بر سرنوشت خود و راه های حفظ کرامت انسانی در شرایط غیرانسانی» است.
وارلام شالاموف بی تردید با یک زبان روایی خارق العاده به این هدف دست یافته است. روایتی مسحورکننده که تا به حال قلب چندین نسل از خوانندگان آثار این شاعر و نویسنده بزرگ روس را به تپش واداشته است. توصیه می کنیم حتما سری به این کتاب جذاب و تأمل برانگیز بزنید. حین مطالعه این کتاب اجازه دهید با غرق شدن در این شاهکار از درون دگرگون شوید!
۴- «لولیتا» اثر ولادیمیر ناباکوف از بهترین رمان های روسی
ولادیمیر ناباکوف به تعبیری در ادبیات روسیه حکم «آخرین بازمانده موهیکان ها» را دارد. او در امپراتوری روسیه در خانواده ای اشرافی و صاحب مال و اموال بسیار متولد شد. ولادیمیر از همان دوران کودکی به جز زبان مادری روسی، به زبان های انگلیسی و فرانسوی نیز تسلط پیدا کرد. ولی سرنوشت برای او زندگی نابسامان و دشواری را مقدر کرده بود. ناباکوف ها پس از انقلاب اکتبر تمام هستی خود را از دست دادند و ناچار شدند از سرزمین خود بگریزند. آنان ابتدا رهسپار آلمان و سپس بعد از به قدرت رسیدن نازی ها به فرانسه کوچیدند. ریشه یهودی همسر ولادیمیر ناباکوف، بار دیگر با اشغال فرانسه توسط نازی ها، او و خانواده اش را ناچار به فرار کرد. این بار ناباکوف ها به آن سوی اقیانوس ها به آمریکا گریختند. جایی که نویسنده تمام آثار شاخصش از جمله «لولیتا» را در همانجا به چاپ رساند.
همین وقایع باورنکردنی و غم انگیز در زندگی ناباکوف موجب شده تا آثارش به شدت عمیق و تأمل برانگیز باشند. تحصیلات عالی و دانش دائرالمعارفی او (او حشره شناس و مسئله پرداز شطرنج نیز بود) باعث درخشش او در صحنه ادبیات جهان شدند. ناباکوف حتی توسط الکساندر سولژنیتسین، یکی از برندگان نوبل نامزد دریافت جایزه نوبل ادبیات شد. ولی کمیته جایزه نوبل نامزدی او برای این جایزه را به دلیل «غیراخلاقی بودن رمان لولیتا» رد کرد.
لولیتا داستان تکان دهنده ای از عشق و علاقه دخترکی ۱۲ ساله به یک استاد دانشگاه میانسال است. داستان نیز از منظر همین استاد ادبیات، هامبرت هامبرت روایت می شود. در ابتدای رمان منطق و استدلالی که ناباکوف برای همدردی با این رابطه نشان داده موجب آزاردگی خاطر خوانندگان می شود. ولی گره گشایی نبوغ آسای نویسنده به سرعت توجه خوانندگان را به خود جلب می کند.
۵- «قلب سگی» اثر میخائیل بولگاکف از آثار درخشان ادبیات روسیه
میخائیل بولگاکف نویسنده ای فوق العاده صادق و به شدت شجاع است. اوج کار او با یکی از مشقت بارترین دوره های تاریخ روسیه مصادف شد. دوره گذار از امپراطوری رومانف ها به کمونیسم، رژیمی افول کرده و رژیمی دیگر سر بر آورده بود. هنگامی که داسِ تیز اتحاد جماهیر شوروی به کار افتاد و امپراطوری تکه تکه شد، روسیه را آتشِ جنگی اسفبار در بر گرفت. روسیه خیلی زود سرزمین تزارها به سکویی برای برپایی یکی از بی رحمانه ترین آزمایشات تاریخ بشری تبدیل شد.
میخائیل بولگاکف در رمان «قلب سگی»، داستان شگفت انگیز تبدیل یک سگ به انسان و رجعت دوباره اش را بازگو می کند. این رمان علمی تخیلی استعاره ای از سرنوشت آخرین سِرف های (رعایای) روسیه است که پس از انقلاب اکتبر به قدرت رسیدند. آن هاخود بار دیگر باعث و بانی تبعیض و ستمگری آن هم به شدت و حدتی شدند که تا پیش از این در تاریخ بشری سابقه نداشت. سبک رمان قلب سگی و کنایه های تیز و برّنده نویسنده گاهی با عمق باورنکردنی و شجاعت اندیشه های بولگاکف در تضاد است. با این حال، یکی از جذاب ترین نکات کتاب قلب سگی روایت خلاقانه بولگاکف است که از زبان خودِ سگ روایت می شود. سگی که با شگفتی وارد دستگاه عریض و طویلِ آزمایش های هولناک انقلاب بولشویکی شده است.
نیازی به گفتن نیست که پس از اینکه میخائیل بولگاکف این رمان خود را به پایان رساند، به سرعت سر و کله ماموران سازمان چکا (پلیس مخفی شوروی) پیدا شد. بعد از آن این کتاب برای چند دهه مصادره شد. قلب سگی که از بهترین رمان های روسی است، هرگز در طول حیات بولگاکف به چاپ نرسید. خوانندگان باید ۶۱ سال منتظر می ماندند تا بعد از فروپاشی شوروی این رمان شگفت انگیز را بخوانند.
۶- «دوشنبه در روز شنبه شروع می شود» اثر برادران استروگاتسکی از بهترین رمان های روسی
برادران استروگاتسکی، بوریس و آرکادی، علمی تخیلی نویسان برجسته روسیه، نویسندگان رمان زیبای «دوشنبه در روز شنبه شروع می شود» از بهترین رمان های روسی هستند. اوج کار برادران استروگاتسکی در دوره «آب شدن یخ خروشچف» بود. دوره ای که با سیاست استالین زدایی نیکیتا خروشچف، سرکوب و خفقان در شوروی کاهش یافته بود و دوره ای سرشار از خوش بینی آغاز شده بود. با این حال، به سختی می توان داستان های برادران استروگاتسکی را مطابق با مرام فکری شوروی دانست. برادران استروگاتسکی در رمان های خود با بهره بردن از پتانسیل های بالای ژانر علمی تخیلی، آزادانه عقاید و اندیشه های خود و پرسش هایی را مطرح کردند که هنوز هم برای بشر اهمیت دارند.
رمان دوشنبه در روز شنبه شروع می شود کتابی بی نظیر و مملو از شگفتی است. کتابی که مسائل علمی را با عناصر جادویی به سبک داستان های هری پاتر ادغام کرده است. قهرمان داستان در یک موسسه تحقیقاتی شوروی مشغول مطالعه جادوگری است. حوادثی که برای او رخ می دهد او را به جهانی شگرف از افسانه های روسی، جادو و جادوگری و البته دیوان سالاری شوروی پرت می کند.
بیشتر بخوانید » معرفی مشهورترین آثار چارلز دیکنز «
۷- «جزیره ساخالین» اثر آنتوان چخوف از آثار درخشان ادبیات روسیه
آنتون چخوف یکی از مشهورترین نمایشنامه نویسان تاریخ، استاد مسلم داستان کوتاه نویسی و بنیانگذار یک سنت ادبی بسیار ارزنده است. آثار آنتون چخوف به بیش از ۱۰۰ زبان زنده جهان برگردان شده اند. و ده ها فیلم و هزاران نمایش در سالن های تئاتر سراسر جهان از آثار او اقتباس شده اند.
البته در اینجا نه به نمایش نامه ها و نه به داستان های کوتاه و بلندش، بلکه به یک اثر جالب دیگر او اشاره می کنیم. «جزیره ساخالین»، یادداشت های سفر نویسنده در طول سفرش به یکی از دورافتاده ترین گوشه های روسیه. جایی که مستعمره کیفری ساخالین در شمال سیبری است. در گذشته، این جزیره عظیم تبعیدگاه هزاران روس بود. چخوف با زبان بصری خارق العاده اش به واقعیت های هولناک پیرامون خودش در طول سفر به ساخالین پرداخته است. وقتی شروع به خواندن این کتاب کردید دل کندن از آن بسیار دشوار و حتی شاید غیرممکن باشد. به تعبیر بهتر، گشودن این کتاب همچون یک «ماشین زمان» عمل می کند. کتاب شما را همراه خود به اواخر قرن نوزدهم روسیه و یکی از منحصر به فردترین نواحی جهان می برد.
بیشتر بخوانید » درباره هاینریش بل و محبوب ترین آثارش «
۸-«مومو» اثر ایوان تورگنیف از درخشان ترین آثار قرن نوزدهم
ایوان تورگنیف نویسنده ای است که در کشور روسیه جایگاه ویژه ای دارد. سفر حیرت انگیز او از دنیای علم به ادبیات نیز شگفت انگیز است. تورگنیف پیش از اینکه به عضویت آکادمی پادشاهی روسیه درآید و دکترای افتخاری از دانشگاه آکسفورد به دست آورد، در آلمان و روسیه تحصیل کرده بود. تورگنیف از آن جمله نویسندگانی است که در چندین زمینه سرآمد بود. او شاعر، نمایشنامه نویس، نویسنده، مترجم و پژوهشگر بود. گستردگی علایق و خلاقیت شگرف ایوان تورگنیف باعث شد که در طول حیاتش چه در روسیه و چه فراتر از مرزهای کشورش در اروپا شهرت زیادی به دست آورد. تورگنیف در زمانه خود چهره مردمی نیز بود و حتی برخی تصمیم تزار برای «لغو رعیت داری» را متأثر از او می دانند.
در میان بسیاری از کارهای شگفت انگیز او، در اینجا به یکی از جذاب ترین آثارش یعنی «مومو» می پردازیم. این کتاب با خوش شانسی محض با وجود سانسور شدیدی که در آن دوران روسیه تزاری حکمفرما بود چاپ شد. البته ناگفته نماند که سانسورچی نگون بختی که این کتاب از دستش در رفته بود، بعدا توبیخ شد. مومو داستان عاشقانه دهقانی کر و لال است که در اوضاع و احوال نابسامان رعیت داری روسیه به سر می برد. ایوان تورگنیف در ضمن آنکه به نابرابری های اجتماعی روزگار خود پرداخته است. نویسنده با وضعیت دشواری که شخصیتی اصلی در آن گرفتار آمده همدردی کرده است. ماجراهای این داستان حدود ۱۵۰ سال قبل رخ می دهند. ولی این موضوع ذره ای از عمق و تاثیرگذاری احساسات قوی که در این داستان درخشان روسی به تصویر کشیده شده اند، کم نکرده است.
بیشتر بخوانید » معرفی ۷ رمان برنده نوبل ادبیات «
۹- «نفوس مرده» شاهکار نیکلای گوگول از بهترین رمان های روسی
نیکولای گوگول، چهره ادبی رازآلود، جادویی و یکی از شیرین سخن ترین نویسندگان روسی است. زیبایی روایت های داستانی گوگول واقعا هر خواننده ای را هیپنوتیزم می کند. داستان های او را حیرت انگیزترین نغمه های ادبیات روسی دانسته اند. آثار او به تعبیری یک قوم نگاری باشکوه از مردم روسیه هستند که با طنزی برّنده و خیال پردازی های شگفت انگیز همراه اند.
یکی از رمان های بزرگ نیکلای گوگول «نفوس مرده» است. رمانی که از هر نظر و به هر لحاظی یکی از بهترین رمان های روسی و از شاهکارهای ادبیات جهان است. عنوان رازآلودِ کتاب شاید پیشگویی دردناکی از اتفاقات اسرارآمیزی باشد که بعدها برای نویسنده در هنگام نگارش جلد دوم کتاب افتادند. نیکلای گوگول تحت تاثیر یک کشیش ارتدوکس افراطی به مرز جنون رسید. به این ترتیب او دریافت که در تمام زندگی کاری نکرده جز آنکه راه ارتداد و مرام شیطان را دنبال کند. به زودی نویسنده بزرگ روسیه که کاملا دیوانه شده بود بسیاری از آثار چاپ نشده اش از جمله جلد دوم رمان «نفوس مرده» را آتش زد.
خوشبختانه جلد اول رمان نفوس مرده به خودی خود اثری کامل است. طرح رمان هم هیجان انگیز و جذاب است. قهرمان داستان چیچیکوف، یک کلاهبردار مکار است که برای خرید رعیت از مالکان محلی به یک شهر دور افتاده رفته است. او نه هر رعیتی بلکه رعیت های مُرده ای را می خواهد که مدت ها قبل از دنیا رفته اند. آدم هایی که مرگشان در اسناد و دارایی های صاحبانشان ثبت نشده است. به این ترتیب قهرمان حیله گر داستان می خواهد با اضافه کردن نام صدها دهقان مرده به سیاهه دارایی های خود از آنان به عنوان وثیقه برای گرفتن وام از بانک استفاده کند. گوگول در این رمان با چیره دستی از روابط اجتماعی، فساد، قدرت، عشق و بسیاری مسائل دیگر سخن به میان آورده است.
۱۰- «چمدان» اثر سرگئی دولاتوف از بهترین رمان های روسی
قرار گرفتن سرگئی دولاتوف در انتهای فهرست بهترین رمان های روسی اصلا تصادفی نیست. بلکه دولاتوف به حق یکی از محبوب ترین نویسندگان روسی سده بیستم است. آثار او حکم دسری برای همه رمان های بزرگ روسی که در بخش های قبل معرفی کردیم را دارد. آثار سرگئی دولاتوف معجون مبهوت کننده ای از شوخ طبعی، نثری زیبا و در عین حال ملموس و البته کمی بدبینی هستند. که دلیل این آخری به سبب بی شمار مرارت ها و بدبختی هایی نویسنده در زندگی است.
دولاتوف ابتدا به عنوان روزنامه نگار در کشورهای بالتیک کار می کرد. او سپس به عنوان نگهبان زندان در روسیه شوروی خدمت کرد و سپس در اتفاقی واقعا کنایه آمیز، پس از آنکه یکی از آثارش را در خارج از شوروی به چاپ رساند، به زندان افتاد و جای زندانبان با زندانی عوض شد. این همه ماجرا نبود. دولاتوف پس از آزادی از شوروی اخراج و از سرزمینش رانده شد. به این جهت، اصلا جای تعجب نیست که بسیاری از داستان های این نویسنده محبوب روسی مستقیما سر از نشریه «نیویورکر» آمریکا در آورده اند.
در میان بسیاری از آثار نبوغ آسای او «چمدان» جایگاه ای دارد. سرگئی دولاتوف در این رمان خارق العاده اش خوانندگان را به دنیای یک مهاجر نگون بخت روس و نوستالژی های او از سرزمین مادریش می برد. قهرمان رمان چمدان همچون خود نویسنده با یک چمدان کوچک از شوروی مهاجرت می کند. یک سالی از مهاجرت او می گذرد که روزی توجهش به آن چمدان جلب می شود. همین باعث می شود چمدانش را باز کند و به ورطه خاطرات زندگی گذاشته پرت شود. این رمان نه تنها برای مهاجرانی که از زادگاه خود به دور افتاده اند، بلکه برای کسانی که می خواهند روزی از زندگی خود جدا شوند و زندگی جدیدی را شروع کنند توصیه می شود.
منبع: wix
