فیلم کابوس در خیابان الم (A Nightmare on Elm Street) با قاتل افسانه‌ای خود «فِردی کروگِر» یکی از کلاسیک‌های ژانر وحشت به نویسندگی و کارگردانی «وس کریون» و بازی بازیگرانی چون «جانی دپ» است. کابوس در خیابان الم خیلی زود با موفقیت خود در گیشه باعث راه‌اندازی فرانچایزی به همین نام با شش دنباله سینمایی، یک سریال تلویزیونی، یک فیلم تلفیقی به همراه «جمعه سیزدهم» و محصولات هنری دیگر شد. وس کریون کابوس در خیابان الم را با انواع ترفندها و حقه‌های سینمایی فیلم‌های ترسناک کم‌هزینه دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ که آغازگر آن «جان کارپنتر» با فیلم «هالووین» بود ساخت. به همین دلیل، فیلم کابوس در خیابان الم با بودجه ناچیز ۱،۱ میلیون دلاری ساخته شد. این فیلم توانست با فروشی بیش از ۵۷ میلیون دلار باعث رونق استودیوی نوساز «نیولاین سینما» نیز شود. به همین دلیل بعدها به این استودیو لقب «خانه‌ای که فردی ساخت» دادند. امروز در سرویس هنر و سینما نقد و خلاصه داستان فیلم کابوس در خیابان الم را بخوانید. با مجله کوروش همراه باشید.
مشخصات فیلم کابوس در خیابان الم (A Nightmare on Elm Street)
ژانر: ترسناک، رازآلود
کارگردان: وس کریون
فیلمنامه: وس کریون
بازیگران: رابرت انگلود، هدر لنگن‌کمپ، جانی دپ، جان ساکسون، رونی بلکلی، آماندا ویس، لین شی، جوزف ویپ
موسیقی: چارلز برنستاین
فیلم‌برداری: جاکوز هایتکین
تدوین: پاتریک مک‌ماهن، ریک شن
تولید: نیولاین سینما
توزیع: نیولاین سینما
اکران: ۹ نوامبر ۱۹۸۴ (۱۸ آبان ۱۳۶۳)
مدت زمان: ۹۱ دقیقه
محصول کشور: ایالات متحده
زبان: انگلیسی
بودجه: ۱،۱ میلیون دلار
فروش گیشه: ۵۷ میلیون دلار
آی‌ام‌دی‌بی (IMDb): ۷،۵
راتن تومیتوز: ۹۵٪
متاکریتیک: ۷۵٪
خلاصه داستان:
«نانسی» (هدر لنگن‌کمپ) و دوستانش از جمله گِلن (جانی دپ) در حال دیدن کابوس‌های خشونت‌آمیزی هستند که در تمام آنها قاتل مخوفی به نام فردی کروگر (روبرت اِنگلود) حضور دارد. وقتی نفرات حلقه‌ی دوستان او پشت سر هم به طرز دلخراشی به قتل رسانده می‌شوند، نانسی متوجه می‌شود تنها راه مبارزه با این قاتل هراس‌آور به دام انداختن او در خواب است.
نقد و بررسی فیلم کابوس در خیابان الم
فیلم ترسناک پیشگامانه‌ی «وِس کریون» زمانی در دهه ۱۹۸۰ روی پرده سینماها نقش بست که سالن‌های سینما و ویدئوکلوب‌‌ها مملو از فیلم‌هایی بود که در آن نوجوانان بی‌گناهی در مکان‌های دورافتاده‌ای قربانی قاتلان بی‌رحمی می‌شدند. فیلم کابوس در خیابان الم نیز خط داستانی مشابهی را دنبال می‌کند، با این تفاوت که نوجوانان این فیلم را دختران و پسران نوجوانی تشکیل می‌دهند که در خواب و رؤیا به دست یک قاتل مرموزِ کودک‌آزار تحت تعقیب قرار گرفته و به قتل می‌رسند.
کابوس در خیابان الم با تعلیق‌های پرتب و تاب، سکانس‌های سورئال، قاتل شیطان صفت و رخدادهای فراواقعی خود را از تمام فیلم‌های «اسلشر (سلاخی)» دیگر متمایز می‌کند. «وس کریون» در شاهکار خود دائما مرز میان خواب و واقعیت را کمرنگ کرده و از این واقعیت که دیر یا زود هر کسی مجبور است تسلیم خواب شود برای ایجاد تعلیق بیشتر استفاده می‌کند.
کریون کارگردانی است که همیشه به داشتن دغدغه‌های انسانی خود شهرت داشته است، فیلم کابوس در خیابان الم نیز از این قاعده مستثنی نیست و در آن می‌توان مضامین زیادی از نزاع‌های خانوادگی، درگیری‌های بین نسل‌های مختلف و اضطراب‌های نوجوانان را دید.
کریون همچنین از اِلمان‌های موجود در ادبیات کودک به خصوص قصه‌های «برادران گِریم» و البته برخی مفاهیم کتاب مقدس همچون «فرزندان نیز از بارِ گناهان والدین بر دوش می‌کشند» به خوبی بهره برده است. او در کابوس در خیابان الم به‌جز پرداختن به برخی ترس‌های کهن‌الگویی همچون هراس از مرگ در خواب، مسائل جهان‌شمولی مانند ترس کودکان از اینکه روزی والدین آنها را رها کنند را نیز دستمایه قرار داده است.
کابوس در خیابان الم: اسلشری که در سینما غوغا به پا کرد
کابوس در خیابان الم به لحاظ ساختاری یک فیلم اسلشر معمولی است، هر چند در سطوح زیرین پر از مفاهیم عمیق و ترسناک است. فیلم دائما با لحظه‌هایی که از منطق موجود در خواب و رؤیا پیروی می‌کند، پرتعلیق و هراس‌آورتر می‌شود، همین نیز کمک می‌کند مخاطب در تمام ۹۱ دقیقه‌ی فیلم روی لبه‌ی صندلی خود میخکوب باشد.
در حالی که تنش‌های فیلم هر لحظه بیشتر می‌شود، کریون کنترل ماهرانه‌ای روی سکانس‌های خواب و خیال اعمال می‌کند که حاصل آن برخی از به یادماندنی‌ترین صحنه‌های موجود در فیلم‌های ترسناکِ خیال‌پردازنه است. یکی از دیدنی‌ترین صحنه‌های فیلم صحنه‌ای است که نانسی در وان حمام به خواب می‌رود. ناگهان پنجه‌ای برّنده از زیر آب بیرون می‌آید و او را به همراه خود به اعماق بی‌انتهای آب می‌کشد.
لحظه‌های دلخراش فیلم نیز به لطف شیطنت‌های «فردی کروگر» ترسناک از آب درآمده‌اند از نحوه‌‌ی به قتل رسیدن «تینا» (آماندا ویس) در خواب با ضربات پی‌درپی پنجه‌های فردی تا صحنه‌ای که گِلن به درون تختخواب کشیده می‌شود و سپس فوران خون او را از میان تشک می‌بینیم.
یأس و درماندگی نوجوانان فیلم نیز برای بیدار ماندن طنز بی‌رحمانه‌ای دارد. در واقع رفتارهای بیش از حد محافظه‌کارانه والدین نوجوانان را مجبور می‌کند شب‌ها بیشتر بیدار بمانند تا به دور از چشم آنها فرصت انجام کارهایی که می‌ترسیدند جلوی والدین انجام دهند را داشته باشند.
فردی کروگر، شخصیتی که جاودانه شد
هر چند حضور شخصیت «فردی کروگر» در فیلم کابوس در خیابان الم سایه‌‌وار و کمرنگ است، اما کارگردان از اندک لحظاتی که او در صحنه حضور دارد نهایت استفاده را برده است. در همین لحظات اندک چهره‌ی سوخته فردی کروگر را با آن ژاکت دو رنگ چرک و کثیف، کلاه لبه‌پهن و دستکش چرمی تیغ‌دارش می‌بینیم که می‌تواند از هر کابوسی ترسناک‌تر باشد.
هراس‌آور بودن شخصیت کروگر در حالی است که پس از نسخه اصلی فیلم کابوس در خیابان الم، کروگر به مرور تبدیل به شخصیتی مضحک با جملات پرنیش و کنایه و شوخی‌های بعضا بی‌مزه شد.
با این حال، کروگر قبل از اینکه اینطور تنزل پیدا کند در کابوس در خیابان الم حضوری واقعا ترسناکی داشت. فیلم کابوس در خیابان الم که در آن هیولای مخوفی دست به تعقیب و قتل قربانیانش در خواب می‌زند، حال‌وهوای دلهره‌آور و پراضطرابی دارد. مضمون جهان‌شمول فیلم که همه‌ی ما نهایتا به خواب پناه می‌بریم نیز باعث شد تجربه‌ی ترسناک شخصیت‌های نوجوان آن باورپذیرتر از هر فیلم اسلشر دیگری باشد.
بله هیچ‌کدام از بینندگان حتی به خواب هم نمی‌بینند که روزی قاتلی با نقاب هاکی (جیسون ورهیز در فیلم‌های جمعه سیزدهم) یا اره برقی (کشتار با اره برقی در تگزاس) دنبالشان کند، اما همه‌ی ما در عالم خواب و رؤیا اسیر کابوس‌های هولناکی می‌شویم که روز روشن هم دست از سرمان بر نمی‌دارند.
نظر منتقدان درباره فیلم کابوس در خیابان الم
فیلم کابوس در خیابان الم عمدتا نقدهای مثبتی دریافت کرد. «راتن تومیتوز» از روی ۵۵ نقد و بررسی امتیاز ۹۵ از ۱۰۰ را به این کلاسیک ژانر وحشت داده است. در چکیده نقدهای این وب‌سایت گرداوری دیدگاه می‌خوانیم: «داستان هوشمندانه وس کریون به همراه ظاهر ترسناک فردی کروگر هنوز تا همین امروز نیز کابوس‌آور است.»
«متاکریتیک»، دیگر وب‌سایت گرداوری دیدگاه نیز روی ۱۲ نقد و بررسی امتیاز ۷۶ از ۱۰۰ را به کابوس در خیابان الم داد که به معنای «بررسی‌های عموما خوب» است. «کیم نیومن»، منتقد و روزنامه‌نگاری از ماهنامه سینمایی «فیلم بولتن» کابوس در خیابان الم را همچون اقتباسی از آثار استیون کینگ با محیط شهری کوچک‌تری وصف کرد که به خلق هیولایی کمک کرد.
«پل آتاناسیو» از «واشنگتن پست» نیز ضمن تمجید از فیلم نوشت: «کابوس در خیابان الم با وجود آنکه فیلم کم‌هزینه‌ای است، اما به طرز خارق‌العاده‌ای جلا یافته است. فیلمنامه پرشوخ و کار با دوربین (فیلم‌برداری‌های جاکوز هایتکین) نیز نرم و گویا است.» این منتقد در ادامه ضمن تمجید از فیلمنامه و کارگردانی درخشان «وس کریون» و جلوه‌های ویژه قوی فیلم، شخصیت فردی کروگر را «ترسناک‌‌ترین چهره در ژانر وحشت از زمان «مایکل مایرز» (در فیلم‌های هالووین)» دانست.
سوالات درباره فیلم کابوس در خیابان الم
۱- آیا فیلم کابوس در خیابان الم بر اساس یک داستان واقعی ساخته شده است؟
بله، هرچند ممکن است فِردی کروگر و نحوه به قتل رسیدن نوجوانان کابوس‌زده‌ی خیابان الم غیرواقعی به نظر برسد، اما وس کریون اولین جرقه‌ها برای نوشتن فیلمنامه مشهورترین فیلمش را از روی گزارش‌های عجیب‌وغریب «نیویورک تایمز» و «لس‌آنجلس تایمز» الهام گرفته است.
این گزارش‌ها از مرگ ده‌ها جوان مهاجر اهل «همونگ (در کشور لائوس)» در آمریکا خبر می‌دادند که پس از شب‌های متوالی که کابوس‌های هولناکی دیده بودند سرانجام در خواب تسلیم مرگ می‌شدند. ماهیت مرگ جوانان همونگی هیچ‌وقت روشن نشد، اما این اختلال خواب بعدها به «سندرم مرگ ناگهانی غیر منتظره» یا « سندرم بروگادا» شهرت پیدا کرد.
۲- خلاصه فیلم کابوس در خیابان الم چیست؟
چند نوجوان اهل «اسپرینگ‌وود» در ایالت اوهایو (غرب میانه‌ی آمریکا) طعمه قاتل مخوفی به نام فردی کروگر می‌شوند که شب‌ها نوجوانان را در خواب شکار می‌کند. نانسی پس از اینکه دو نفر از دوستانش به طرز مرموزی در خواب کشته می‌شوند، به ماجرا مشکوک می‌شود و سعی می‌کند پرده از راز قاتل دوستانش بردارد.
۳- ویژگی‌های ظاهری فردی کروگر چیست؟
وس کریون هر بخش از شخصیت کروگر را از یک‌جا الهام گرفته است. ابتدا کریون نام شخصیت مشهورش را از «فِرِد کروگر»، قلدر مدرسه دوران کودکی‌اش گرفت که بارها او را کتک زده بود. او تفریح و شوخی‌های فردی کروگر با طعمه‌هایش را نیز از مرد مرموزی که در کودکی او را ترسانده بود الهام گرفت.
کریون رنگ‌های ژاکت فردی کروگر را نیز پس از مطالعه مقاله‌ای علمی انتخاب کرد. بر اساس این مطالعه علمی، قرمز و سبز دو رنگی هستند که بیشترین تضاد را برای شبکیه چشم به وجود آورده و به همین دلیل پردازش همزمان این رنگ‌ها برای انسان بسیار سخت است.
سرانجام کریون تیغ‌های برّنده‌ای که در دستکش‌های فردی کار گذاشته شده‌اند را نیز از روی پنجه خرس طراحی کرد. به عقیده او، تصویر پنجه‌های خرس به دلیل رقابت انسان‌های اولیه و خرس‌های باستانی بر تصاحب غارها جایی در گوشه‌ای از ناخوآگاه جمعی ما انسان‌ها به یادگار مانده است.
منبع: eyeforfilm
