برونشیت به اختلال سلامتی گفته میشود که راههای تنفسی را هدف قرار میدهد. در این بیماری، راههای هوایی منتهی به ریهها (نای و برونش) ملتهب شده و پر از مخاط میشود. وقتی بدن سعی میکند از شر مخاط خلاص شود، سرفههای آزاردهندهای اتفاق میافتد. این سرفهها میتواند دو هفته یا بیشتر طول بکشد. برونشیت حاد معمولا از راه وارد شدن یک ویروس ایجاد میشود و خود به خود از بین میرود. برونشیت مزمن درمانی ندارد، اما میتوان آن را مدیریت کرد. در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش به بررسی بیماری برونشیت ریه، انواع برونشیت ریه، علل، علائم و راههای پیشگیری و درمان یا مدیریت برونشیت میپردازیم.
بیماری برونشیت ریه چیست؟
برونشیت ریه التهاب راههای هوایی است که به ریهها منتهی میشود. هنگامی که راههای هوایی بدن یعنی نای و برونشها تحریک میشوند، متورم خواهند شد. در نتیجه این راههای تنفسی، با مخاط پر شده و باعث ایجاد سرفه میشوند.
در این شرایط، سرفه میتواند چند روز تا چند هفته ادامه داشته باشد. علامت اصلی بیماری برونشیت ریه، سرفه است و ویروسها، شایعترین علت بروز برونشیت حاد هستند. دود و سایر عوامل تحریک کننده هم میتوانند باعث برونشیت حاد و مزمن شوند.
تفاوت بین برونشیت و پنومونی چیست؟
برونشیت التهاب راههای هوایی منتهی به ریهها است. در حالی که «پنومونی» التهاب خود ریهها است. برونشیت باعث التهاب و مخاط در نای و برونش میشود که سرفههای زیادی را به همراه دارد.
ذات الریه یا پنومونی باعث التهاب و جمع شدن مایع در کیسههای کوچک موجود در ریهها (آلوئولها) میشود که تنفس را سخت میکند. همچنین معمولا با سرفه و تب همراه است. پنومونی جدیتر از برونشیت است. در حالی که ممکن است عفونتی داشته باشید که باعث ایجاد هر دو بیماری میشود ولی برونشیت معمولا به ذات الریه تبدیل نمیشود.
انواع برونشیت ریه
معمولا وقتی در مورد برونشیت صحبت میشود، منظور برونشیت حاد است، یعنی یک وضعیت موقتی که باعث سرفه میشود. برخی افراد آنقدر به برونشیت مبتلا میشوند که به عنوان فرد مبتلا به «برونشیت مزمن» محسوب میشوند.
برونشیت حاد
برونشیت حاد معمولا در اثر عفونت ویروسی ایجاد میشود و طی چند هفته خود به خود از بین میرود. اکثر مردم برای برونشیت حاد نیازی به درمان ندارند.
برونشیت مزمن
اگر در اکثر روزهای سال، به مدت حدود سه ماه، سرفه همراه با مخاط داشته باشید، برونشیت مزمن دارید. برونشیت حاد حداقل دو سال ادامه دارد. در این صورت، ممکن است به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) مبتلا باشید. در این مواقع از پزشک خود بپرسید که آیا باید آزمایش COPD را انجام دهید یا خیر!
چه افرادی مستعد ابتلا به بیماری برونشیت ریه هستند؟
هر کسی ممکن است به برونشیت مبتلا شود، اما اگر:
*سیگار بکشید یا در اطرافتان کسی هست که سیگار میکشد.
*آسم، COPD یا سایر شرایط تنفسی داشته باشید.
*مبتلا به GERD (ریفلاکس اسید مزمن) باشید.
*یک اختلال خودایمنی یا بیماری دیگری دارید که باعث التهاب میشود.
*اطراف آلایندههای هوا (مانند دود یا مواد شیمیایی) هستند.
بیش از دیگران ممکن است به بیماری برونشیت ریه مبتلا شوید.
علائم بیماری برونشیت ریه چیست؟
سرفه مداوم که یک تا سه هفته طول میکشد، علامت اصلی برونشیت است. معمولا هنگام سرفههای همراه با برونشیت، خلط ایجاد میشود. هر چند ممکن است سرفه خشک داشته باشید.
همچنین شنیده شدن صدای سوت یا جغجغ و خس خس، هنگام نفس کشیدن در این بیماری شایع است. البته ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشید، از جمله:
• تنگی نفس
• تب
• آبریزش بینی
• خستگی
عوامل موثر بر بیماری برونشیت ریه
تقریبا همیشه برونشیت از یک ویروس ایجاد میشود. با این حال، تقریبا هر چیزی که راههای هوایی شما را تحریک کند، میتواند باعث برونشیت شود. علل عفونی و غیرعفونی برونشیت عبارتند از:
*ویروسها: ویروسهایی که باعث برونشیت میشوند، عبارتند از: آنفولانزا (آنفولانزا)، ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV)، آدنوویروس، راینو ویروس (سرماخوردگی معمولی) و کرونا.
*باکتریها: باکتریهایی که باعث برونشیت میشوند، عبارتند از: Bordetella pertussis، مایکوپلاسما پنومونی و کلامیدیا پنومونی.
*آلودگی
*کشیدن سیگار یا ماری جوانا (حشیش).
راههای ابتلا به بیماری برونشیت
زمانی که راههای هوایی متورم شده و با مخاط پر میشود، به برونشیت مبتلا میشوید. ممکن است ویروسها و باکتریهایی را که باعث برونشیت میشوند، از تماس نزدیک (دست دادن، در آغوش گرفتن، لمس سطوح مشابه) با فردی که به آنها مبتلا است، دریافت کنید.
لازم نیست خودتان بیماری برونشیت داشته باشید تا ویروس را به شخص دیگری منتقل کنید. محرکهای دیگر شامل تنباکو یا آلایندههایی هستند که در هوایی که تنفس میکنید، وجود دارند.
آیا برونشیت مسری است؟
خود برونشیت – التهاب راههای هوایی – مسری نیست، اما ویروسها و باکتریهایی که میتوانند آن را ایجاد کنند، مسری هستند. مثلا اگر مبتلا به آنفولانزا هستید، ممکن است به برونشیت هم مبتلا شوید. اما وقتی دوست شما از شما آنفولانزا میگیرد، راههای هوایی او مثل شما ملتهب نمیشود.
آیا برونشیت عارضه جانبی COVID-19 است؟
تقریبا با هر ویروسی، از جمله SARS-CoV2 -ویروسی که باعث COVID-19 میشود- میتوانید برونشیت بگیرید. علائم بیماری برونشیت میتواند شبیه به کووید-۱۹ باشد. هیچ مطالعهای وجود ندارد که نشان دهد COVID-19 بیشتر از سایر بیماریهای ویروسی باعث ایجاد و ابتلا به بیماری برونشیت میشود.
راههای تشخیص بیماری برونشیت ریه
پزشک متخصص میتواند بر اساس سابقه سلامتی و علائم (تشخیص بالینی) تشخیص دهد که برونشیت ریه دارید یا خیر. در این مواقع، پزشک برای تشخیص علائم احتقان، به صدای ریههای شما گوش میدهد تا مطمئن شود به خوبی نفس میکشید با خیر.
همچنین ممکن است پزشک شما را برای تشخیص عفونتهای ویروسی، مثل آنفولانزا یا COVID-19 آزمایش کند.
چه آزمایشهایی برای تشخیص برونشیت انجام میشود؟
هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص برونشیت وجود ندارد، اما ممکن است شرایط دیگر آزمایش شوید و در صورت مثبت بودن یا نبودن این آزمایشها، برونشیت تشخیص داده شود. آزمایشات احتمالی عبارتند از:
*سواب بینی: پزشک شما ممکن است از سواب (یک چوب با نوک نرم) در بینی شما برای آزمایش ویروسهایی مثل COVID-19 یا آنفولانزا استفاده کند.
*آزمایش اشعه ایکس قفسه سینه: اگر سرفه برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، ممکن است برای عبور از شرایط حاد، رادیوگرافی قفسه سینه تجویز شود. پزشک در این روش، از دستگاهی برای گرفتن عکس از قلب و ریهها استفاده میکند. در این مواقع، پزشکها به دنبال علائم بیماریهای دیگری میگردند که میتوانند بیماری برونشیت را ایجاد کنند.
*آزمایش خون: پزشک ممکن است آزمایش خون را تجویز کند تا وضعیت عفونت خون بررسی شود.
*آزمایش خلط: ممکن است پزشک شما را وادار به سرفه کند و سپس آب دهانتان را به عنوان نمونه بخواهد. نمونه شما برای تشخیص علائم ویروس یا باکتری مورد آزمایش قرار میگیرد.
*تستهای عملکرد ریوی: اگر پزشک فکر میکند که برونشیت مزمن دارید، ممکن است از دستگاهی برای آزمایش عملکرد ریههای شما استفاده کند.
راههای درمان بیماری برونشیت ریه
بیماری برونشیت حاد معمولا با دارو درمان نمیشود. اگر آنفولانزا دارید و از شروع علائم بیماریتان، دو روز گذشته است، ممکن است پزشک، داروهای ضد ویروسی تجویز کند. ولی از آنجایی که بیماری برونشیت تقریبا هرگز توسط باکتری ایجاد نمیشود، آنتیبیوتیکها به بهبودی شما کمک نمیکنند و حتی ممکن است حالتان را بدتر کنند.
دارو برای درمان بیماری برونشیت
برای درمان این بیماری، پزشک احتمالا دارویی تجویز نمیکند. در برخی موارد، میتوانید از داروها برای کاهش علائم یا درمان علت زمینهای استفاده کنید این داروها شامل موارد زیر میشوند:
*داروهای ضد ویروسی: اگر برونشیت به دلیل آنفولانزا ایجاد شده باشد، پزشک شما ممکن است یک داروی ضد ویروسی مثل Tamiflu، Relenza و Rapivab را تجویز کند. اگر پس از شروع علائم، به سرعت شروع به مصرف داروهای ضدویروسی کنید، ممکن است زودتر از شر سرفهها خلاص شوید.
*برونکودیلاتورها: اگر مشکل تنفسی دارید، ممکن است پزشک یک برونکودیلاتور (دارویی که به باز شدن راههای هوایی شما کمک میکند) تجویز کند.
*داروهای ضد التهاب: پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدها و سایر داروها را برای کاهش التهاب تجویز کند.
*داروهای سرکوب گر سرفه: داروهای سرکوب کننده سرفه بدون نسخه یا نسخهای (ضد سرفه) ممکن است به رفع سرفههای شدید کمک کنند. این داروها شامل دکسترومتورفان و بنزوناتات میشوند.
*آنتی بیوتیکها: بعید است که برونشیت با آنتی بیوتیک درمان شود، مگر اینکه پزشک شما فکر کند که عفونت باکتریایی دارید.
*درمان COPD/ آسم: اگر COPD یا آسم دارید، پزشک ممکن است از داروهای اضافی یا درمانهای تنفسی برای درمان بیماری برونشیت مزمن استفاده کند.
روشهای مدیریت علائم برونشیت
با داروهای بدون نسخه و استراحت میتوانید علائم بیماری برونشیت را در خانه مدیریت کنید. استفاده از دستگاه مرطوب کننده یا بخور و دوش آب گرم میتواند به نرمتر شدن مخاط و تسهیل تنفس کمک کند. همچنین میتوانید از ایبوپروفن یا استامینوفن، برای تسکین دردهای ناشی از عفونت ویروسی استفاده کنید.
اگر برونشیت حاد دارید چه مدت ناقل هستید؟
برونشیت به خودی خود مسری نیست، اما برخی از علل آن مسری هستند. اگر برونشیت شما توسط ویروس ایجاد شده باشد، برای چند روز تا یک هفته ناقل بیماری برونشیت ریه هستید. اگر در موارد نادر، برونشیت توسط باکتری ایجاد شده باشد، معمولا ۲۴ ساعت پس از شروع آنتی بیوتیک دیگر ناقل نیستید. سایر علل برونشیت مسری نیستند.
چگونه میتوانم خطر برونشیت را کاهش بدهم؟
بهترین راه برای کاهش خطر برونشیت این است که از ابتلا به ویروسها و سایر علل تحریک ریه خودداری کنید. راههای خاص برای کاهش خطر برونشیت عبارتند از:
*اگر خودتان مبتلا هستید، سعی کنید از حضور پیدا کردن در جمع خودداری کنید یا اگر اطرافتان کسی مبتلا به برونشیت است، فاصله را رعایت کنید. این موضوع به ویژه در ماههای زمستان باید بیشتر رعایت شود چون معمولا افراد در داخل خانه جمع میشوند.
*از دود و سایر عوامل تحریک کننده سرفه خودداری کنید.
*اگر آسم یا آلرژی دارید، از قرار گرفتن در معرض هر گونه محرک (از جمله حیوانات خانگی، گرد و غبار و گرده گل) اجتناب کنید.
*یک دستگاه بخور روشن کنید. هوای مرطوب ریههای شما را کمتر تحریک میکند.
*استراحت کافی داشته باشید.
*رژیم غذایی سالمی را دنبال کنید.
*دستهای خود را با آب و صابون بشویید. اگر قادر به استفاده از آب و صابون نیستید، از ضدعفونی کننده دست حاوی الکل استفاده کنید.
* واکسن آنفولانزا و ذات الریه را به صورت مرتب بزنید.
عواقب بیماری برونشیت ریه چیست؟
برونشیت حاد معمولا جدی نیست. ولی ممکن است چند هفته علائمتان طول بکشد. اگر بیماری قلبی یا تنفسی مثل بیماری آسم دارید، احتمال دارد علائم برونشیت شدیدتر یا طولانیتر شود.
برونشیت مزمن اما، میتواند یک بیماری جدی باشد و ممکن است ریه شما آسیب ببیند و آسیب ناشی از آن، قابل جبران نباشد. پزشک در این مواقع، میتواند به شما کمک کند تا علائم بیماری خود را مدیریت کنید و کمتر دچار عود سرفه شوید.
عوارض بیماری برونشیت ریه
اگر یک بیماری مداوم مثل آسم، دیابت نوع ۲ و نوع ۱، بیماری مزمن انسدادی ریه یا نارسایی قلبی دارید، برونشیت ممکن است آن را تشدید کند. در صورت ابتلا به هر گونه بیماری مزمن یا زمینهای دیگر، به پزشک خود بگویید.
آیا برونشیت به خودی خود از بین میرود؟
بله، برونشیت حاد معمولا خود به خود از بین میرود. در اصل برونشیت تقریبا همیشه توسط یک ویروس ایجاد میشود و نمیتوانید با دارو از شر اکثر ویروسها خلاص شوید. برای کاهش التهاب، میتوانید علائم را در خانه درمان کنید.
اگر برونشیت ناشی از علت دیگری بود، ممکن است نیاز به درمان داشته باشید. برونشیت مزمن معمولا به طور کامل از بین نمیرود، اما میتواند با درمان بهبود پیدا کند.
چگونه از خودم در مقابل برونشیت مراقبت کنم؟
اگر برونشیت مزمن دارید، میتوانید با درمان بیماریهای زمینهای مثل COPD، شدت علائم خود را کاهش دهید. شما و پزشکتان میتوانید با هم برنامهای برای رفع نگرانیهایتان بریزید.
چه زمانی باید در مورد برونشیت به پزشک مراجعه کنم؟
سخت است که بدانید برونشیت دارید یا پای چیز جدیتری در میان است. در صورت بروز موارد زیر به پزشک خود مراجعه کنید:
*سرفهای که بیش از سه هفته طول بکشد.
*تب بیشتر از ۱۰۲ درجه فارنهایت
*تبی که بیش از پنج روز طول بکشد.
*سرفهای که با خون باشد.
*تنگی نفس یا خس خس سینه
چه سوالاتی باید از پزشکم بپرسم؟
*بهترین راه برای درمان علائم من در خانه چیست؟
*برونشیت من ممکن است چقدر طول بکشد؟
*به دنبال چه علائم جدید یا بدتری باید باشم؟
*اگر علائم بهبود نیافت، چه زمانی باید دوباره شما را ببینم؟
برای درمان برونشیت چی بخوریم؟
تحقیقات نشان دادهاند که مصرف ترکیبات گیاهی آویشن (Thyme)، پیچک (Ivy) و پامچال (Primrose) در درمان برونشیت حاد، به بهبود سرفه، کاهش تعداد سرفه و رقیق کردن خلط و خروج آن کمک بسیاری میکنند. در نتیجه این نوشیدنیهای مناسب برونشیت، در کاهش دوره بیماری و کم کردن علائم آن بسیار موثر هستند.
سوالات متداول
آیا باید برای برونشیت آنتی بیوتیک مصرف کنم؟
خیر. مصرف آنتی بیوتیکها در بیشتر موارد به درمان بیماری برونشیت ریه کمکی نمیکند. آنتی بیوتیکها برای از بین بردن باکتریهایی که شما را بیمار میکنند، استفاده میشوند. برونشیت در ۹۵ درصد مواقع، توسط ویروس ایجاد میشود. بنابراین آنتی بیوتیکها به شما در خلاص شدن از شر ویروس کمک نمیکنند.
چه مدت طول میکشد تا برونشیت برطرف شود؟
اکثر مبتلایان به برونشیت، تا حدود دو هفته بر بیماری خود غلبه میکنند، اما ممکن است برونشیت، ۳ تا ۶ هفته هم طول بکشد. تا زمانی که حالتان بهبود پیدا کند، میتوانید علائم را در خانه با داروهای بدون نسخه مدیریت کنید. اگر بعد از ۳ هفته حالتان بهتر نشد، به پزشک خود مراجعه کنید.
منبع: clevelandclinic
