ویژگی های والدین کنترل گر و آثار آن بر سلامت روان فرزندان

عموم افرادی که ایده آل گرا هستند، در صورتی که متوجه این وجه شخصیت خود نباشند، تبدیل به افرادی کنترل گر می شوند. البته عوامل دیگری هم در کنترل گری نقش دارند. شاید خیلی افراد حتی تعریف دقیق و درستی از کنترل گری نداشته باشند و نادانسته این کار را انجام دهند. ولی اگر پدر یا مادری کنترلگر هستید، باید نسبت به آثار مخرب والدین کنترل گر بر رشد و سلامت روانی فرزندان آگاهی لازم را کسب کنید. در سرویس سلامت مجله کوروش را به این موضوع مهم اختصاص داده ایم.

آثار مخرب والدین کنترل گر

به رفتارهای خودتان یک نگاه اجمالی بیندازید. اگر نمی توانید کودکانتان را در حال انجام کار خطا یا گرفتن تصمیم اشتباه ببینید و به سرعت به آن واکنش نشان می دهید، باید این هشدار را بدهیم که در دسته والدین کنترل گر قرار می گیرید.

البته نشانه های افراد کنترل کننده به همین یک یا دو مورد ختم نمی شود. قرار هم نیست همه رفتارهای کنترل گری را به صورت یک جا داشته باشید. ولی با مشاهده یک یا چند نمونه از این رفتارها، باید بیشتر حواستان را جمع کنید. چون حتما در صورت ادامه روند فعلی، کودکانتان در آینده، در همه ابعاد زندگی، از جمله روابط دوستانه، روابط عاشقانه، حضور در جامعه، محیط کار و … با مشکلات عدیده ای رو به رو خواهند شد.

نشانه های والدین کنترل گر چیست؟

ایجاد و القای احساس گناه یا شرم به فرزندان

والدین کنترل گر با بیان جملاتی مثل: «تو به خاطر انجام فلان کار حتما خودت را نخواهی بخشید» یا «تو مرا دوست نداری چون بهمان کار را انجام نمی دهی» و …، در کودکان خود احساس شرم و گناه را نهادینه می کنند.

در نظر گرفتن پاداش

هر گاه کودکان والدین کنترل گر رفتارهایی یا کارهایی را انجام دهند که مطابق میل و سلیقه والدینش باشد، جایزه ای را برای او در نظر می گیرند. مثلا والد کنترل گر به کودک خود این وعده را می دهد که «اگر در المپیاد فیزیک رتبه بیاوری، برایت پلی استیشن می خرم.»

هر چند تشویق فرزندان کار خوبی است، ولی مشروط کردن آن ها به انجام کاری که فشار زیادی بر کودک بیاورد و او را مجبور به کاری علی رغنم میل باطنی اش کند، از آثار مخرب والدین کنترل گر است.

تشویق نکردن هویت کودک

کودکان به مرور هویت مستقل خود را می سازند و اگر در این راستا، با بی توجهی والدین خود مواجه شوند، تبدیل به نسخه دیگری از والدین خود می شوند تا از این طریق مورد پذیرش قرار بگیرند.

نشان ندادن همدلی و در نظر گرفتن تنبیه

والدین کنترل گر معمولا در مقابل اشتباهات فرزندان خود، تنبیه هایی را در نظر می گیرند که با اندازه اشتباه و خطا اصلا همخوانی ندارد. بلکه بسیار شدیدتر است. از طرفی به آن ها آزادی عمل نمی دهند تا فضای شخصی و شیوه زندگی خودشان را انتخاب کنند و به شکل مستقلی بیندیشند.

بیشتر بخوانید » عوامل و روشهای درمان بیش فعالی در کودکان « 

تعیین قوانین سخت و غیر قابل دسترس

پدر و مادر کنترل گر معمولا برای کودکان خود قوانینی را در نظر می گیرند که سر باز زدن از آن ها، تبعات سختی به همراه دارد. در ضمن هیچ انعطافی در این قوانین دیده نمی شود. بعضا هم روحیات و توانایی های کودک در این قوانین در نظر گرفته نمی شود.

دخالت در همه امور زندگی

دخالت  و تصمیم گیری در همه ابعاد زندگی فرزندان، از مشخص ترین و بارزترین نشانه های والدین کنترل گر است. آن ها حق خود می دانند که در مورد همه چیز نظر بدهند و  تصمیم بگیرند.

انتقاد و سرکوفت زدن به کودک

اگر کودک خودش تصمیم بگیرد کاری را انجام دهد، والدین کنترل گر، نوک پیکان عدم رضایت و انتقاد خود را به سمت کودک نشانه می روند تا زمانی که کودک تصمیم بگیرد مطابق میل والد خود رفتار کند.

بیشتر بخوانید » روش های درمان اضطراب جدایی در کودکان کلاس اولی «

آثار مخرب والدین کنترل گر بر روح و روان و شخصیت کودک

خسته کردن فرزندان

والدینی که اصرار دارند کنترل بالایی بر فرزندان خود داشته باشند‌، معمولا آن ها را درگیر بسیاری از فعالیت های مختلف آموزشی، ورزشی یا هنری می کنند. از کلاس آموزش ویولن گرفته تا تمرین فوتبال، آنها معتقدند که بچه هایشان از این راه برتری رقابتی پیدا می کنند. در آینده نیز فرصت های بیشتری برای کسب موفقیت خواهند داشت.

اما یک مطالعه در سال ۲۰۱۱ که در مجله مطالعات کودک و خانواده منتشر شد، نشان داد که ثبت نام بچه ها در فعالیت های فوق برنامه باعث خوشبختی، سلامت یا موفقیت بیشتر آنها نمی شود. بنابراین اجبار به دنبال کردن فعالیت های گوناگون ممکن است کودک شما را خسته کند و البته برای شما هم بار مالی خواهد داشت. شاید باور نکنید ولی در بیشتر مواقع هم این هزینه کردن ها فایده چندانی ندارد.

ناآگاهی کودک از عواقب طبیعی کارها

فرض کنید که هر بار که هوا سرد باشد، به کودکتان هشدار دهید که بیرون هوا سرد است و او را وادار به پوشیدن لباس گرم کنید. کودکتان هم این کار را (بعضا بدون خواسته قلبی) انجام دهد. حالا تصور کنید یک بار کودکتان لباس گرم نپوشد. در این صورت آیا می داند اگر این لباس را نپوشند، چه اتفاقی می افتد. او هیچ تعریفی از تبعات نپوشیدن لباس گرم و منجر شدن به سرماخوردگی احتمالی ندارد.

حالا این موضوع را به همه مسایل زندگی کودکتان بسط دهید. مثلا اگر همیشه برای جلوگیری از مشاجره بین کودکان، این شما هستید که وارد عمل می شوید، باید بدانید که آن ها در بزرگسالی یاد نمی گیرند که چگونه خودشان مسائل را حل کنند.

با این کار شما بزرگ ترین ضربه را به قدرت سازش و حل مشکل فرزندانتان وارد می کنید. پس به فرزندان خود اجازه دهید در صورت انجام کارها، با عواقب طبیعی آن رو به رو شوند. یعنی شما باید تحمل کنید و ببینید که کودک شما اشتباه می کند.

از بین بردن ابتکار و خلاقیت کودک

کنترل گرها به کودکان (و حتی اطرافیان خود) چنین القا می کنند که برای انجام هر کاری، بهترین راه همانی است که آن ها انتخاب می کنند و بهترین روش هم روشی است که آن ها کار را انجام می دهند. طبیعی است با این کار، فرصت و اجازه اندیشیدن و تجربه انجام کارها را از راه های دیگر می گیرند.

با این کار کودک مجبور می شود ایده هایی را که به ذهنش می رسد، نادیده بگیرد و بعد از مدتی برای انجام هر کاری و گرفتن هر تصمیمی، به دیگران وابسته شود چون دیگر سرچشمه ایده ها، ابتکار و خلاقیت خود را از دست داده است.

اگر کنترلگر هستید، یکی از بزرگ ترین آثار مخرب والدین کنترل گر نادیده گرفتن توانایی های کودکتان در انجام امور مختلف است و در نهایت نیز آسیب متوجه فرزندتان خواهد شد.

بیشتر بدانید » علائم اوتیسم در کودکان « 

پرورش فرزندان مضطرب

همان طور که والدین کنترلگر معمولا خودشان دچار اضطراب های ناشی از کنترل گری هستند، کودکان هم با الگوگیری از والدین خود، همین واکنش ها را می آموزند. اولین و مهم ترین الگو در زندگی هر کودک، والدین هستند. پس اگر کنترلگر هستید، باید منتظر فرزندان مضطربی باشید که در مقابل انجام کارها یا تصمیم گیری ها به شدن دچار اضطراب و در نتیجه خشم می شوند.

شما باید مهارت کنترل اضطراب را به کودکانتان آموزش دهید ولی از آن جایی که شما الگوی کودکتان به حساب می آیید، پیش از هر چیز باید خودتان این مهارت را در خودتان پرورش دهید.

ترس از اشتباه کردن

خانواده ها این مسئولیت را دارند که کودکان را از عواقب احتمالی اشتباه هایی که انجام می دهند، آگاه کنند. ولی یکی از آثار مخرب والدین کنترل گر این است که به جای گوشزد کردن این احتمالات، کودک را از انجام اشتباه باز می دارند.

آن ها سعی می کنند به کودکشان کمک کنند تا تبعات انجام کارهای اشتباه، دامن فرزندشان را نگیرد ولی با این کار شجاعت و جسارت انجام کارها را از فرزندشان می گیرند. به هر حال اشتباه کردن یکی از ابزار یادگیری است و ترس از اشتباه کردن موجب می شود کودکان از کسب تجربه های جدید باز بمانند.

از طرف دیگر، ترس از تنبیه شدن، موجب می شود کودکان بعد از انجام هر اشتباه، دست به پنهان کاری بزنند و این کار را از سنین پایین یاد بگیرند. والدین باید به کودکانشان یاد بدهند که در صورت انجام کار اشتباه، چه اتفاقاتی متوجه آن ها خواهد شد.

همچنین از وی بخواهند که مسئولیت کارهای خود را قبول کند، در حالی که شما در کنار آن ها هستید و کمکشان می کنید. فراموش نکنید که کودک در این مواقع نباید احساس تنهایی و بی پناهی کند.

روش های مدیریت و کنترل خشم در کودکان 

 افزایش آسیب های روانی در بزرگسالی

در کودکانی که در دوران کودکی مدام تحت کنترل قرار گرفته اند، افسردگی و اضطراب به عنوان دو آسیب بسیار شایع در دوران بزرگسالی بروز پیدا می کنند. از طرفی عدم توانایی در کنترل و مدیریت استرس و تصمیم گیری از دیگر آثار مخرب والدین کنترل گر بر سلامت روان کودکان است.

در کنار این ها کودکانی بدون عزت نفس پرورش می یابند که مدام به شما و اطرافیانتان وابسته اند و از بیان نظرات خود واهمه دارند.

 سخن پایانی درباره آثار مخرب والدین کنترل گر بر شخصیت کودک

والدین کنترلگر ناخواسته به کودکان خود آسیب می زنند و اتفاقا برای جلوگیری کردن از آسیب دیدن کودک دست به کنترلگری می زنند. ولی آثار مخرب والدین کنترل گر، در تمام عمر بر کودکان باقی خواهد ماند. از طرفی فرقی نمی کند که به عنوان یک والد، عمدا به کودکتان آسیب زده اید یا این کار را ناخواسته انجام داده اید.

اگر شما هم جزو دسته افراد کنترل گر هستید، بدون شک به عنوان یک پدر یا مادر دلسوز، نمی خواهید که در بزرگسالی برای فرزند یا فرزندتان اتفاقات ناخوشایندی رخ بدهد. و ناخواسته حال و آینده آن ها را با چالش های جدی مواجه کنید.

پس تا دیر نشده است، دست از کنترل گری و نظارت بی حدو اندازه بر زندگی فرزندانتان بپرهیزید. همچنین اجازه دهید آن ها برای خودشان آزادانه تصمیم بگیرند و شما تنها نقش والد حمایتگر (از نوع سالم) را بر عهده بگیرید.

بیشتر بخوانید: رایج ترین اشتباهات والدین در تربیت فرزندان

  منابع: verywellfamily / parentingforbrain