درباره زندگی و آثار لوئیز گلیک برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۰

لوئیز گلیک، شاعر پرآوازه آمریکایی در سال ۲۰۲۰ به شانزدهمین نویسنده و شاعر زنی تبدیل شد که برنده مهمترین جایزه ادبی جهان یعنی نوبل ادبیات می شود. این شاعر خوش قریحه که منتقدان ادبی او را صاحب صدای شاعرانه متمایزی می دانند، طی پنج دهه فعالیت مستمر ادبی خود، چهارده کتاب شعر و چندین مجموعه مقاله پیرامون شعر و ادبیات به چاپ رسانده است. امروز در سرویس کتاب و ادبیات مجله کوروش به بررسی زندگی و آثار لوئیز گلیک می پردازیم.

با وجودی که تا پیش از اهدای نوبل ادبیات به لوییز گلیک، شهرت او بیشتر به داخل مرزهای آمریکا و برخی کشورهای انگلیسی زبان محدود می شد، ولی این دلیل بر کم اهمیت بودن او نیست. بلکه انتخاب لوئیز گلیک، شاعر، منتقد ادبی و استاد دانشگاه که از او به عنوان «نماد شاعرانگی آمریکا» نام برده می شود، برای اهالی ادبیات با بیش از نیم قرن فعالیت ادبی چندان اتفاق غیرمنتظره ای نبود.

در حالی که در بین نامزدهای نوبل ادبیات ۲۰۲۰ بخت لوییز گلیک نسبت به همتایان شهیر خود همچون هاروکی موراکامی و مارگارت اتوود کمتر ارزیابی می شد، ولی آکادمی نوبل با انتخاب های اخیر خود نشان داده که تمایل دارد نوبل ادبیات را در کنار نویسندگان تثبت شده به نویسندگان کمتر شناخته شده ای که شایسته شناسانده شدن بیشتر به جهانیان هستند نیز اهدا کند. آکادمی نوبل علاوه بر این، توجه بسیار ویژه ای به ادبیات و اساسا ادبیات انگلیسی زبان دارد. ماجرای رسوایی اخلاقی اعضای آکادمی نوبل در سال ۲۰۲۰ نیز موجب شده بود تا توجه بیشتری به نویسندگان زن شود.

بیشتر بخوانید:

 ۷ رمان برنده نوبل ادبیات که حتما باید بخوانید 

رمان ها و کتاب های برنده جایزه پولیتزر که به فارسی ترجمه شده اند

مختصری از زندگی و احوال لوئیز گلیک

«لوئیز الیزابت گلیک (Louise Glück)» در نیویورک متولد و در لانگ آیلند بزرگ شد. پدرش دانیل گلیک، مهاجری مجارستانی بود که توانست در آمریکا کسب و کار موفقی دست و پا کند. او تاجر موفقی بود که به ساخت و عرضه کاترهای خانگی مشهور به «ایکس اَکتو» در دنیا کمک کند. در حالی که در برخی رسانه ها از تلفظ «گلوک» برای نام خانودگی لوییز گلیک استفاده می کنند، ولی اعضای خانواده، نام خانودگی خود را «گلیک» تلفظ می کنند. لوئیز از همان دوران کودکی عمیقا شیفته زبان و روایت بود، شور و شوقی که والدین او هم آن را به شدت تشویق می کردند. او از همان نوجوانی اشعار خود را به جراید و مجلات ادبی می فرستاد.

لوئیز گلیک در سال ۱۹۶۱ از دبیرستان هیولت در لانگ آیلند نیویورک فارغ التحصیل شد. گلیک در نوجوانی با مشکلاتی هم دست و پنجه نرم کرد. او در این دوران به اختلال «بی ‌اشتهایی عصبی» مبتلا شد. اختلال روانی در غذا خوردن که باعث شد، لوییز گلیک برای مدت مدیدی علیرغم گرسنگی کشیدن همچنان از خوردن غذا خودداری کند. نهایتا گلیک با روانکاوی بر این بیماری عصبی غلبه کرد. خود گلیک روند درمانی خود را این چنین به یاد می آورد: «یکی از تجربیات مهم زندگیم بود. این [بیماری] کمک کرد تا زندگی کنم و به من فکر کردن را نیز آموخت.»

او سپس راهی کالج سارا لارنس و دانشگاه کلمبیا شد. ولی بدون اینکه تحصیلات خود را به پایان برساند، دست از تحصیل کشید. لوییز گلیک در این دوران کلاس های شبانه ای را در دانشکده مطالعات عمومی کلمبیا با برخی از شاعران به نام آمریکایی همچون لئونی آدامز و استنلی کونیتز گذراند. کسانی که گلیک هم اکنون از آنان به عنوان شاعرانی نام می برد که به او کمک کردند «‌صدای خود را در شعر» پیدا کند.

انتشار اولین دفترهای شعر لوییز گلیک

لوئیز گلیک در سال ۱۹۶۸ اولین مجموعه شعر خود به نام «بچه اول» را به چاپ رساند. گلیک در این مجموعه از روایت های اول شخصی از زبان چندین شخصیت بهره برده بود که همگی عصبی یا از خودبیگانه بودند. همین لحن تند اشعار برخی منتقدان و خوانندگان را آزرد. با این حال، اکثر منتقدان تحت تأثیر اصالت و قدرت شاعر در به کار بردن شیوه های سرایش و آرایه پردازی های آن قرار گرفته بودند. اگرچه گلیک چه در گذشته و چه حالا عمدتا از زبانی کاملا صریح و محاوره ای بهره برده، ولی همواره از اسلوب سنتی همچون قافیه و وزن شعر استفاده کرده است.

با موفقیت اولین مجموعه اشعار لوئیز گلیک که برنده جایزه آکادمی شاعران آمریکا نیز شد، پیشنهادات زیادی برای تدریس در کلاس های نویسندگی در دانشکده های هنر و ادبیات به او داده شد، ولی گلیک که می ترسید تدریس باعث انحراف او از نویسندگی شود، ترجیح داد این پیشنهادات را رد کند. گلیک در این دوران با منشی گری معاش خود را تأمین می کرد. ولی پس از چاپ اولین کتاب بود که یک دوره بن بست خلاقه حاد دامن او را گرفت و موجب شد برای مدتی دست از نوشتن بکشد. گلیک در این دوران در شهر پروینستاون در ایالت ماساچوست زندگی می کرد، ولی وقتی برای شرکت در گردهمایی نویسندگان در کالج گودارد در ورمونت دعوت شد، تصمیم گرفت برای ملاقات با یکی از شاعران مورد علاقه اش، جان بریمن این دعوت را بپذیرد.

تدریس و چاپ دومین کتاب شعر لوئیز گلیک

گلیک بلافاصله عاشق فضای روستایی ورمونت شد و با تشویق برخی از نویسندگانی که در گردهمایی ملاقات کرد، تصمیم گرفت به کار تدریس بپردازد. خیلی زود مشخص شد، کار تدریس نه تنها جلوی خلاقیت او را نمی گیرد، بلکه تجربه ای مهیج است که حتی می تواند الهام بخش او در سرودن شعر نیز باشد. به این ترتیب، لوئیز گلیک در دهه آتی در تعدادی از کالج ها و دانشکده های آمریکا از جمله کالج گودارد و دانشگاه آیووا تدریس کرد.

دومین کتاب او، « خانه ‌ای در لجن‌ زار» در سال ۱۹۷۵ به چاپ رسید. لوئیز گلیک همچون اولین دفتر شعر خود در دومین اثر خود نیز از وجود برخی شخصیت ها از جمله ژان دارک، قدیس و قهرمانی ملی فرانسه استفاده کرد که از شخصیت های مورد علاقه شاعر در دوران کودکی نیز بود. استفاده از برخی شخصیت های تاریخی همچون ژان دراک و برخی شخصیت های اساطیری به همراه روایت هایی از کتاب مقدس و اساطیر باستانی به یکی از ویژگی های عمده آثار لوییز گلیک در تمام دوران فعالیت ادبی اش تبدیل شد.

لوئیز گلیک در دوران فعالیت ادبی خود فراز و نشیب های زیادی را سپری کرد. او گاهی اوقات دوره های به شدت پرثمر ادبی را تجربه می کرد، ولی به دنبال آن ممکن بود برای ماه ها و حتی سال ها دست به خلق اثر تازه ای نزند. سومین مجموعه شعر شاعر پرآوازه آمریکایی یک سال پس از مجموعه شعر دوم او با عنوان «باغ» به چاپ رسید. ولی خوانندگان پر وپا قرص اشعار او باید برای کتاب شعر بعدی او «هیبت پایین رونده» تا سال ۱۹۸۰ انتظار می کشیدند.

بیشتر بخوانید » درباره زندگی و آثار الیف شافاک نویسنده کتاب ملت عشق «

جایزه های ادبی و تحسین منتقدان از اشعار لوییز گلیک

سال ۱۹۸۳ بود که لوییز گلیک در دانشکده ویلیامز در شهر ویلیامزتاون ایالت ماساچوست به عنوان استاد مدرس و سخنران مشغول به کار شد. سمتی که برنده آتی جایزه نوبل به مدت دو دهه آینده حفظ کرد. گلیک در این دوران در سال یک ترم تدریس می کرد و هفته ای یک بار از منزل خود در کمبریج، ماساچوست مسیر ۳ ساعته ای را طی می کرد و به ویلیامزتاون می رفت. لوئیز گلیک در طول هفته به همراه خانواده اش در ویلیامزتاون می ماند و آخر هفته ها دوباره به کمبریج باز می گشت.

کتاب شعر بعدی گلیک «پیروزی آشیل» نام داشت که در سال ۱۹۸۵ به چاپ رسید. او در این مجموعه شعر خود نیز به استفاده از مضامین و شخصیت های اساطیری ادامه داد و وحدت موضوعی مشخصی را از ابتدا تا انتهای کتاب خود دنبال کرد. این کتاب با استقبال بسیار خوبی مواجه شد و برنده جایزه ملی حلقه منتقدان کتاب آمریکا نیز شد.

«آرارات» اثر بعدی لوئیز گلیک بود که در سال ۱۹۹۰ به چاپ رسید. شاعر در این اثر تحول قابل توجهی در اشعار خود داشت. او به جای آنکه اشعاری با موضوعات و مناسبت های مختلف را در یک دفتر شعر جمع آوری کند، این بار سراغ مضمونی واحد با شخصیت های مشخص رفته بود. او در این اثر تجارب و احساسات سه زن که با مرگ شوهر و پدر دست و پنجه نرم می کردند را دستمایه قرار داده بود. این کتاب شعر لوئیز گلیک نه تنها نقدهای فوق العاده خوبی از منتقدان ادبی گرفت، بلکه برنده جایزه بابیت از کتابخانه کنگره آمریکا نیز شد تا به یکی از تحسین شده ترین آثار او تبدیل شود.

انتشار «زنبق وحشی» و آغاز پربارترین دوره زندگی ادبی لوییز گلیک

به اعتقاد منتقدان دهه ۱۹۹۰ یکی از تحسین برانگیزترین و پربارترین دوره های فعالیت ادبی لوئیز گلیک بود. او در سال ۱۹۹۲ یکی از محبوب ترین کتاب های شعر خود با نام «زنبق وحشی» را به چاپ رساند. او ۵۴ شعر این مجموعه را در عرض تنها ده هفته سرود و چند ماه بعدی از بهار تا اواخر تابستان را نیز صرف پیراستن اشعارش کرد. زنبق وحشی به سرعت تحسین منتقدان را در پی داشت و برنده جوایز ارزنده ای همچون جایزه پولیتزر در بخش شعر و همچنین جایزه انجمن شعر آمریکا شد. جایزه انجمن شعر آمریکا، جایزه ای است که به احترام ویلیام کارلوس ویلیامز، شاعر محبوب گلیک هر ساله به شاعران آمریکایی اهدا می شود.

کتاب شعر بعدی لوئیز گلیک «نرگس درختی» نام داشت. او در سال ۱۹۹۴ مجموعه مقاله ای تحت عنوان «اثبات و نظریه ها: مقالاتی درباره شعر» را نیز به چاپ رساند. موفقیت مجموعه شعر زنبق وحشی به شدت تقاضا برای آثار قبلی گلیک را افزایش داده بود، به این ترتیب در سال ۱۹۹۵ بود که مجموعه ای از چهار کتاب شعر اول او به چاپ رسید.

کتاب بعدی لوئیز گلیک «مرغزارها» نام داشت که در سال ۱۹۹۶ به چاپ رسید. او در این دفتر شعر خود داستان هومری ادیسه، پنه لوپه و پسرش تلماخوس را با داستان های امروزی ازدواج و طلاق عجین کرده بود. عنوان کتاب مرغزار (به انگلیسی میدولندز)، در کنار تداعی کردن محیط سنتی اشعار شبانی، ارجاعی به استادیوم تیم بسیبال شهر نیوجرسی نیز بود. لوئیز گلاک از جمله چهره های ادبی و هنری است که کمتر از زندگی شخصی خود در رسانه ها صحبت کرده است. ولی بسیاری از خوانندگان این کتاب او را پاسخی به خاتمه ازدواج دوم شاعر و تاثیر آن بر زندگی او و پسرش دانسته اند.

کسب عنوان ملک ‌الشعرای مشاور کتابخانه کنگره

کتاب شعر بعدی لوئیز گلیک «ویتا نووا (به لاتین به معنای زندگی نو)» نام داشت که در سال ۱۹۹۹ به چاپ رسید. شاعر در این کتاب که عنوان آن را از دانته، شاعر افسانه ای ایتالیا گرفته به افسانه مشهور جدایی دو دلداده اساطیری «اورفئوس» و همسرش «ائورودیکه» پرداخته بود. اورفئوس یکی از آن ۹ پَری مشهور به «موزها» و الهام بخش شاعران و هنرمندان در اساطیر یونان باستان بوده است. اورفئوس که چنگ نوازی چیره دست بود برای نجات همسرش ائورودیکه به دنیای مردگان سفر کرد و توانست با شیفته کردن پرسفون (ملکه جهان مردگان)، اجازه خروج همسرش را از هادس (فرمانروای جهان مردگان) بگیرد، ولی در لحظات پایانی خروج از جهان مردگان قول خود را برای نگاه نکردن به ائورودیکه زیرپای گذاشت تا برای همیشه همسر خود را از دست بدهد.

لوئیز گلیک در سال ۲۰۰۰ برنده جایزه ارزشمند بولینگن شد که هر دو سال یکبار از سوی دانشگاه ییل اهدا می شود. گلیک در همین سال دوره سه ساله ای را به عنوان مشاور شعر در کتابخانه کنگره آمریکا آغاز کرد. او در این دوران پرثمر ادبی خود همچنان به نوشتن ادامه داد و در سال ۲۰۰۱ کتاب شعر «هفت عصر» را به چاپ رساند. سال ۲۰۰۳ برای گلیک سال مهمی بود. او پس از ۲۰ سال تدریس در کالج ویلیامز، سمت نویسنده و استاد مدعو در دانشگاه ییل را پذیرفت. او در همین سال عنوان ملک ‌الشعرای مشاور کتابخانه کنگره در امر شعر را نیز به دست آورد. در اواخر سال ۲۰۰۳ بود که لوئیز گلیک مجموعه شعر «اکتبر» را به چاپ رساند.

بیشتر بخوانید » معرفی و خلاصه بهترین رمان های دنیا «

تحسین جهانی و اعطای جایزه نوبل ادبیات به لوییز گلیک

لوییز گلیک در سال ۲۰۰۶ دهمین کتاب شعر خود با عنوان «آوِرنو» را به چاپ رساند. آورنو نام دریاچه ای در جنوب ایتالیاست که در اساطیر رومی دروازه جهان مردگان در آن قرار داشته است. گلیک در مجموعه شعر بعدی خود هم علاقه اش به فرهنگ و ادبیات مدیترانه را نشان داد. او در کتاب «زندگی روستایی» چاپ ۲۰۰۹ به شیوه سنتی زندگی و همگامی با طبیعت ادای احترام کرد. گلیک با این کتاب برخی از بهترین نقدهای دوران ادبی خود را از منتقدان دریافت کرد و توانست جایگاه مستحکم خود به عنوان شاعری اصیل را بیش از پیش تثبیت کند.

در این دوران حاصل پنج دهه فعالیت او در مجموعه شعری که دربرگیرنده تمام اشعار او از سال ۱۹۶۲ تا ۲۰۱۲ بود به چاپ رسید. مجموعه شعر بعدی او «شب پاکدامن و وفادار» در سال ۲۰۱۴ برنده جایزه کتاب ملی آمریکا شد. باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا در سال ۲۰۱۶ هم نشان ملی علوم انسانی آمریکا را به شاعر خوش قریحه آمریکایی اهدا کرد.

سرانجام در سال ۲۰۲۰ بود که لوییز گلیک جایزه یک عمر دستاورد ادبی خود را از سوی آکادمی جایزه نوبل دریافت کرد. آکادمی نوبل سوئد درباره علت اهدای جایزه نوبل ادبیات به این شاعر آمریکایی او را صاحب «صدای شاعرانه متمایزی» دانست که با «زیبایی بی پیرایه ای به هستی فرد هویتی جهانشمول بخشیده است.»

لوئیز گلیک همچنان در کمبریج، ماساچوست اقامت دارد و هنوز هم در دانشگاه ییل تدریس می کند. او در طول سال بارها برای سخنرانی در گردهمایی ها و کنفرانس های ادبی به دانشگاه ها و مراکز هنری سرتاسر آمریکا و جهان دعوت می شود. لوییز گلیک همچنین در شعرخوانی ها و محافل ادبی خصوصی زیادی که اکثر به همت خوانندگان و طرفدارانش برگزار می شود نیز حضور مستمری دارد.

ویژگی اشعار لوییز گلیک

لوییز گلیک شاعری است که در اشعارش توجه خاصی به روابط انسانی به خصوص زنان دارد. برای مثال، او در «ویتا نووا» زندگی زن پس از جدایی از معشوقه را با شاعرانگی بی نظیری شرح داده است. لوییز گلیک شاعری است که از اسطوره ها و الگوهای کهن بی شماری در آثار بهره برده است. در اشعار لوئیز گلیک در کنار شخصیت های اسطوره ای همچون اورفئوس، ائورودیکه و دیدو از شخصیت های تاریخی همچون ژان دارک نیز نام برده شده است.

با وجودی که درک اساطیر و الگوهای کهن در بسیاری اوقات کلید درک اشعار گلیک هستند،‌ ولی او برخلاف بسیاری از شاعران معاصر شعر خود را از رمزآمیزی و رازآلودگی به دور نگه داشته و با زبانی صریح و ساده فهم مضامینی عمیق و جهانشمول را دستمایه قرار داده است. ارتباط بی نظیر شاعر با طبیعت خصوصا دنیای گل ها-به عنوان نمادهای شعری دلخواهش- نیز به غنای فوق العاده اشعار او کمک کرده است.

بیشتر بخوانید « ۱۲ کتاب رمان پرفروش در طول تاریخ «

چند قطعه شعر از لوئیز گلیک، برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۰

تا قبل از اینکه لوییز گلیک برنده جایزه نوبل ادبیات شود، خوانندگان فارسی زبان آشنایی چندانی با او نداشتند. اشعار این شاعر اصیل تا قبل از آن تنها در چند نشریه و جُنگ ادبی یا در قالب مجموعه اشعار شاعران معاصر به چاپ رسیده بود. ولی موفقیت او و افزایش تقاضا باعث شد تا مترجمان ایرانی سراغ اشعار او بروند. هم اکنون از او سه مجموعه شعر به فارسی برگردانده شده که به ترتیب عبارتند از:

• «لالائی درد» ترجمه: ابراهیم برزگر، انتشارات سرزمین اهورایی، چاپ ۱۳۹۹
• «خنیاگر فاجعه» ترجمه: شیرین کریمی، انتشارات ناهید، چاپ ۱۴۰۰
• «زندگی در لجن زار» ترجمه: محمدصادق رئیسی، نشر سولار، چاپ ۱۴۰۰

آنچه در ادامه می خوانید پاره ای از چند قطعه شعر به قلم لوئیز گلیک است که توسط روبرت صافاریان، منتقد سینما و مترجم به فارسی برگردانده شده است.

«گذشته»

هوا را بو کن! بوی کاج‌ سفید است.

این که می‌ شنوی صدای مادر است،

یا شاید تنها صدایی است که درخت‌ ها در می ‌آورند

وقتی باد از میان ‌شان می‌ گذرد

چون نمی ‌دانیم گذشتن از میان هیچ

چه صدایی می ‌دهد؟

«مهاجرت‌ های شبانه»

این لحظه ‌ای است که باز

توت ‌فرنگی ‌های سرخ را بر درخت کوهی می ‌بینی

و مهاجرت‌ های پرندگان شب را

در آسمان تاریک.

وقتی فکر می‌ کنم مرده‌ ها آن ‌ها را نخواهند دید

دلم می‌ گیرد

این چیزهایی که ما بهشان وابسته ‌ایم،

این ‌ها ناپدید می شوند.

آن وقت روح آدمی برای تسلای خاطر چه خواهد کرد؟

به خودم می ‌گویم شاید دیگر

به این خوشی ‌ها احتیاجی نخواهد داشت؛

شاید همان «نبودن» کافی‌ باشد،

هر اندازه هم که تصورش دشوار است.

«غروب خورشید»

درست همان آن که خورشید غروب می‌ کند

کارگر مزرعه برگ‌ های مرده را آتش می ‌زند.

…

وقتی برگ‌ ها تمام می ‌شوند، آن ‌ها هم تمام می ‌شوند.

بعد کارگر مزرعه باز مرئی می ‌شود،

در حالی که دارد خاکسترها را به هم می ‌زند.

اما مرگ واقعی است.

گویی خورشید کاری را که آمده بود بکند کرده،

کاری کرده که مزرعه ببالد، و بعد

الهام ‌بخش سوزاندن خاک شده.

پس دیگر می ‌تواند غروب کند.

منبع:  wikipedia، poets، achievement