بیماری ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس یک بیماری مزمن مربوط به سیستم عصبی مرکزی است که در آن سیستم ایمنی بدن به میلین های اطراف رشته های عصبی بدن حمله می کنند. این بیماری موجب التهاب و جراحت سیستم عصبی مرکزی می شود. یک بیماری خود ایمنی که در آن بدن به سلول های خودی حمله می کند و با آسیب رساندن به اعصاب موجب بروز علائم در بیمار می گردد. ۳۰ ماه مه (۹ خرداد) هر سال روز جهانی بیماری ام اس است و از آن روز به مدت یک هفته آگاهی رسانی در مورد این بیماری انجام می شود. در این مقاله از مجله کوروش می‌توانید با دلایل و علائم بیماری ام اس و همچنین روش های درمان بیماری ام اس آشنا شوید.
بیماری ام اس چیست؟
ام اس یک بیماری مزمن و غیرقابل پیش بینی سیستم عصبی مرکزی است که به دلیل اختلالات مرتبط با سیستم ایمنی بدن اتفاق می افتد. در این بیماری سیستم ایمنی بدن فرد به اشتباه به بافت های سالم سیستم عصبی مرکزی حمله می کند و به سلامت آن ها آسیب می رساند. این آسیب موجب می شود تا سیگنال های عصبی بین مغز و نخاع و سایر بخش های بدن با اختلال روبرو شود. برخی از افراد به اشتباه بیماری ام اس ای را با ام اس یکی می دانند. اما باید بدانید که بیماری ام اس ای از گروه بیماری های پارکینسون است و یک بیماری تخریبی مغز است و هیچ ارتباطی با بیماری ام اس ندارد.
بیشتر بخوانید »۱۰ نشانه اولیه بیماری پارکینسون «
علائم بیماری ام اس
ام اس یک نوع بیماری خود ایمنی است که در طولانی مدت می تواند به مغز، نخاع و اعصاب بینانی فرد حمله کند. این بیماری معمولاً با اختلال در بینایی، عدم تعادل، عدم کنترل عضلات و عملکردهای اساسی بدن همراه است. در بسیاری از مواقع علائم در افراد مختلف به صورت های متفاوتی بروز می کند. در برخی افراد علائم بیماری ام اس خفیف تر است و نیاز به درمان خاصی ندارد. برخی نیز با مبتلا شدن به این بیماری در انجام کارهای روزمره زندگی خود با مشکل مواجه خواهند شد. در بسیاری از مواقع علائم ام اس خوش خیم بسیار محدود است و فرد را با مشکل جدی روبرو نمی کند.
بیماری ام اس زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن به میلین ها که در واقع نقش محافظت از سلول های عصبی را بر عهده دارند، حمله می کنند. زمانی که این پوسته خارجی آسیب ببیند، اعصاب بدن دچار آسیب خواهد شد. به طور معمول اولین علائم ام از سن ۲۰ تا ۴۰ سالگی بروز می کند. بیشتر افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند، با افزایش سن وضعیت بدتری را تجربه می کنند. اما در برخی از افراد نیز گذشت زمان موجب بهبود علائم می گردد. مدت زمان بروز علائم ام اس مشخص نیست و می تواند در هر فرد نسبت به فرد دیگر متفاوت باشد.
خستگی از علائم بیماری ام اس
طبق تحقیقات انجام شده در انجمن ام اس حدود ۸۰ درصد از افرادی که به ام اس مبتلا می‌شوند احساس خستگی می کنند. خستگی و بیماری ام اس گاهی تا حدی زیاد می شود که فرد قادر به انجام دادن امور روزمره خود نیست.
مشکل در راه رفتن از دیگر علائم بیماری ام اس
افرادی که به ام اس مبتلا می شوند معمولاً مشکلات زیادی را در هنگام راه رفتن تجربه می کنند. بی حسی در پاها، بروز مشکل در تعادل بدن، احساس ضعف عضلانی، مشکل در بینایی و عدم تعادل در زمان راه رفتن بخشی از مشکلات این افراد محسوب می شود.
مشکلات بینایی از علائم اس ام اس خاموش
اولین مشکلی که معمولاً بیماران ام اس با آن روبه رو می شوند، علائم ام اس در چشم و مشکلات مربوط به بینایی است. این مشکل می تواند روی یک چشم یا هر دو چشم تأثیر بگذارد. این مشکلات ممکن است بعد از ایجاد شدن برای مدتی برطرف شود و با گذشت زمان شدت آن افزایش پیدا کند. مهم ترین مشکلات مربوط به بینایی در مبتلایان به ام اس شامل درد چشم تاری دید دوبینی حرکت غیر ارادی چشم ها و نابینایی است.
مشکلات گفتاری از دیگر علائم ابتلا به ام اس
بیماری ام اس موجب بروز ضایعاتی در مغز می شود که گفتار فرد را تحت تأثیر قرار می دهد این مشکلات می تواند به صورت خفیف یا شدید بروز کند. معمولاً افرادی که مشکلات گفتاری ناشی از ام اس مبتلا می‌شوند، دچار لکنت زبان، تغییر در حجم گفتار و مکث های طولانی در زمان صحبت کردن می شوند.
سایر مشکلات مربوط به علائم بیماری ام اس
- بروز دردهای مزمن یا حاد
- لرزش بدن
- مشکلات شناختی شامل تمرکز، حافظه و کلمه یابی
- مشکل در جویدن و بلع
- مشکل در خوابیدن
- مشکل در کنترل مثانه
- افسردگی و بی حالی
- بدن درد
- بروز مشکلات و اختلالات جنسی
- اختلال در ادرار و مدفوع
- بروز مشکلات گوارشی مثل یبوست و اسهال
- کاهش حافظه و دشواری در حل مسائل مختلف
- بی حس شدن بدن و مور مور شدن اندام ها
شیوع بیماری ام اس
بیشتر از ۲/۳ میلیون نفر در دنیا به ام اس مبتلا هستند. مطالعه ای که در ایالات متحده انجام شده است، نشان داده است که نزدیک به ۱ میلیون نفر بالای ۱۸ سال به ام اس مبتلا هستند. در ایران ۷۰ هزار نفر با این بیماری دست و پنجه نرم می کنند. بیماری معمولاً در زنان تا ۲/۵ برابر بیشتر از مردان است. جالب است بدانید که هر ساله ۵۰۰۰ نفر در کشور به ام اس مبتلا می شوند و از همین رو تعداد مبتلایان به این بیماری سالانه افزایش پیدا می کند.
بیشتر بخوانید » ۱۰ نکته مهم برای بهبود سبک زندگی مبتلایان به ام اس «
روش های تشخیص بیماری ام اس
به طور کلی تشخیص بیماری ام اس معمولاً سخت است. برای تشخیص بیماری ام اس لازم است تا یک متخصص مغز و اعصاب آزمایشات عصبی متفاوتی را روی فرد انجام دهد.
بیشتر بخوانید » سندرم دست بیقرار چیست «
اسکن MRI برای تشخیص بیماری ام اس
در این آزمایش که در جهت تشخیص ضایعات فعال و غیر فعال در سراسر مغز و نخاع انجام می شود، بافت های طبیعی و غیرطبیعی بدن مشخص می شوند.
آزمایش OCT روش بررسی ابتلا به بیماری ام اس
در این آزمایش از لایه های عصبی پشت چشم عکس گرفته می‌شود تا نازک شدن اطراف عصب بینایی مورد بررسی قرار بگیرد.
آزمایش پونکسیون کمری، روش تشخیص بیماری ام اس
در این روش مقداری مایع مغزی نخاعی از ستون فقرات کمری برای نمونه برداری از بدن فرد خارج می شود و مورد آزمایش قرار می‌گیرد. برای این آزمایش یک سوزن به پشت بدن فرد و داخل کانال نخاعی وارد می شود و مقداری مایع مغزی نخاعی برای آزمایش از بدن خارج می شود.
آزمایش خون، روشی برای عدم اطمینان به سایر بیماری ها
آزمایش خون معمولاً در اولین مرحله تشخیص بیماری ام اس انجام می شود. علائم ام اس در آزمایش خون به طور دقیق مشخص نیست و پزشکان آزمایش خون را برای مطمئن شدن از عدم احتمال ابتلا به سایر بیماری هایی که علائم مشابهی دارند مورد استفاده قرار می دهند. اختلالات ارثی، سیفلیس، بیماری لایم و ایدز که همگی علائم مشابه با ام اس دارند و در آزمایش خون کاملاً مشخص می شوند.
آزمایش VEP، روش تشخیص بیماری ام اس
در این آزمایش پزشکان با بررسی مسیرهای عصبی بینایی به دنبال انتقال های ضعیف هستند.
علت به وجود آمدن بیماری ام اس چیست؟
پزشکان هنوز به طور قطع نمی دانند که علت به وجود آمدن بیماری ام اس چیست. اما موارد زیادی وجود دارد که امکان ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد. افرادی که به صورت ژنتیکی و ارثی به این بیماری مبتلا هستند و در خانواده خود چنین بیماری را دارند، شانس بیشتری برای اطلاع دارند. سیگار کشیدن خطر اطلاع به ام اس را افزایش می دهد. برخی از عفونت های ویروسی ممکن است موجب ابتلای فرد به ام اس شود.
برخی مطالعات نشان می دهد که ویتامین دی حاصل از نور خورشید می تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند و از انسان در برابر ابتلا به ام اس محافظت نمایند. از همین رو پزشکان توصیه می‌کنند افرادی که شانس بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند برای زندگی به مناطق آفتابی بروند. از طرف دیگر استرس نیز نقش مهمی بر ابتلا به ام اس دارد. افرادی که استرس های روحی زیادی دارند، معمولاً بیشتر به این بیماری گرفتار می شوند. به علاوه چاقی و افزایش شاخص توده بدنی نیز می تواند ریسک ابتلا به ام اس را در افراد افزایش دهد.
تحقیقات نشان می دهد که آلودگی هوا نیز می تواند عامل مهمی برای افزایش ابتلا به این بیماری باشد.
انواع بیماری ام اس
بیماری ام اس ۴ مرحله مختلف دارد که معمولاً به عنوان انواع ام اس از آن یاد می شود.
ام اس با سندرم یک علامت مجزای بالینی (CIS)
بسیاری از پزشکان در اولین مرحله از انواع بیماری ام اس تجویز دارو و درمان را آغاز می کنند. حدود ۷۵ تا ۸۵ درصد از بیماران در این مرحله از بیماری شناسایی می شوند. در این نوع بیماری ممکن است فرد چند روز تا چند هفته با علائم شدید روبرو شود و سپس به طور کامل علائم ناپدید شوند. اما به هر حال ام اس در بدن فرد فعال است و هر لحظه امکان پیشرفت آن وجود دارد.
عود کننده و فروکش کننده
در این نوع ام اس معمولاً علائم بیماری ناگهان افزایش پیدا می کند و بعد فروکش می کند. این دوره های معمولاً غیرقابل پیش بینی هستند و در زنان بیشتر از مردان اتفاق می افتند.
ام اس پیشرونده اولیه
این دوره ها معمولاً زمانی که عود می کنند، بهبود نمی یابند و به آرامی علائم بیماری زیاد می شود. مشکلات بیمار به آرامی و با گذشت زمان بیشتر می شود. شیوع این نوع ام اس در زنان و مردان برابر است.
ام اس پیشرونده ثانویه
این نوع ام اس به طور مداوم پیشرفت می کند و معمولاً برای افرادی اتفاق می افتد که به ام اس نوع عود کننده و فروکش کننده مبتلا می شود. شروع این نوع ام اس حدود ۲۰ سال بعد از ام اس عود کننده و فروکش کننده اتفاق می افتد.
بیشتر بخوانید » بیماری قارچ سیاه و علائم آن در بیماران کرونایی «
درمان بیماری ام اس
زمانی که فردی به یک بیماری مبتلا می شود، اولین سوالاتی که در ذهن او و اطرافیان ایجاد می شود، این است که عاقبت بیماری ام اس چیست؟ آیا بیماری ام اس کشنده است؟ قبل از هر چیزی بهتر است بدانید که هیچ درمان قطعی برای بیماری ام اس وجود ندارد. درمان تنها در جهت بهبود کیفیت زندگی و مدیریت علائم انجام می شود. معمولاً پیشرفت بیماری در هر فرد نسبت به فرد دیگر متفاوت است. آمارها نشان می دهد که ۱۰ تا ۱۵ درصد از مبتلایان به ام اس پس از ۱۰ سال از شروع بیماری به حملات شدید و معلولیت مبتلا می شود. اما این افراد معمولاً تحت کنترل و درمان نیستند و از همین رو به این وضع مبتلا می شوند.
درمان دارویی بیماری ام اس
معمولاً برای درمان بیماری ام اس، از درمان های اصلاح کننده بیماری (DMT) استفاده می شود. این روش درمان به منظور کند شدن پیشرفت بیماری ام اس و کاهش میزان علائم انجام می شود. در این روش داروهای اصلاح کننده به فرد تزریق می شود.
درمان بیماری ام اس با ورزش و فیزیوتراپی
ورزش مرتب برای سلامت جسم و روان افراد مبتلا به ام اس اهمیت زیادی دارد. حتی اگر فرد به سختی بدن خود را حرکت دهد، لازم است در استخر ورزش کند. برخی از حرکات ورزش یوگا برای مبتلایان به ام اس بی نهایت مفید است. افرادی که به ام اس مبتلا هستند باید در جلسات کاردرمانی و فیزیوتراپی شرکت کنند. این کار موجب افزایش توان حرکتی می شود و از ناتوانی و اسپاسم های عضلانی جلوگیری می کند.
رعایت رژیم غذایی روش درمان بیماری ام اس
از طرف دیگر پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و مفید می تواند موجب بهبود سلامت عمومی فرد شود. بهتر است فرد مبتلا به ام اس از خوردن چربی های ترانس، اشباع شده، گوشت قرمز، غذاها و نوشیدنی های شیرین، نمک و غذاهای فراوری شده اجتناب کند. افراد مبتلا به ام اس بهتر است در رژیم غذایی خود از موارد زیر استفاده کنند:
- انواع سبزیجات و میوه های تازه
- منابع کم پروتئین همانند ماهی و مرغ بدون پوست
- غلات کامل و فیبر
- آجیل ها
- حبوبات
- لبنیات کم چرب
- مقدار زیاد آب و مایعات
بیشتر بخوانید » بهترین مواد غذایی برای درمان بیماری دیابت «
جمع بندی نهایی
ام اس یک بیماری خود ایمنی است که هنوز علت ابتلا به آن کاملاً مشخص نیست. همانطور که در این مقاله مطالعه کردید، عوامل زیادی نظیر ارث، سیگار کشیدن و کمبود ویتامین دی می تواند شانس ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. مصرف برخی از غذاها در کنار ورزش کردن و دارو درمانی می تواند به افراد مبتلا به ام اس کمک کند تا علائم بیماری را کنترل کنند و بهتر با این بیماری زندگی کنند. از آنجایی که تشخیص بیماری ام اس سخت است، بهتر است در صورت بروز کوچک ترین علائمی و داشتن زمینه ارثی، فرد حتماً آزمایش ای لازم را انجام دهد و اقدام به تشخیص و درمان بیماری نماید.
منابع: healthline، nationalmssociety
