حدود ۷۵ درصد از جمعیت دنیا از مشکلی به نام عدم تحمل لاکتوز رنج میبرند و با خوردن شیر و لبنیات به مشکلات گوارشی مبتلا میشوند. بدن این افراد قادر به هضم لاکتوز موجود در شیر و لبنیات نیست و از همین رو با خوردن این مواد غذایی به دل درد، دل پیچه و نفخ شکمی دچار میشوند. این مشکل هم در بزرگسالان و هم در نوزادان شایع است و شناخت علائم و روشهای درمانی این مشکل میتواند به این افراد کمک کند تا بهتر با این سندرم مقابله کنند. در این مقاله میتوانید رایجترین علائم حساسیت به لاکتوز در بزرگسالان و نوزادان و همچنین روشهای درمان این اختلال را از وبسایتهای momjunction و healthline در مجله کوروش بخوانید.
عدم تحمل لاکتوز چیست؟
نوعی اختلال گوارشی رایج که ناشی از عدم توانایی معده در هضم لاکتوز و کربوهیدراتهای موجود در لبنیات رخ میدهد. فردی که به این اختلال مبتلا است با خوردن مواد لبنی با علائم حساسیت لاکتوز مثل نفخ شکم، اسهال و گرگرفتگی روبرو میشود. بدن افرادی که به عدم تحمل لاکتوز مبتلا هستند، به اندازه کافی آنزیم لاکتاز تولید نمیکند و این موضوع موجب بروز چنین مشکلی میشود. لاکتوز یک ساکارید است که از دو قند تشکیل شده است. آنزیم لاکتاز برای تجزیه لاکتوز به گلوکز و گالاکتوز نیاز دارد تا بتواند این ماده را تجربه و به انرژی تبدیل کند.
زمانی که لاکتاز کافی در بدن وجود نداشته باشید، لاکتوز هضم نشده برای خروج به سمت روده حرکت میکند و از همین رو فرد علائم گوارشی و علائم حساسیت به لاکتوز را تجربه میکند. لاکتور در شیر مادر نیز یافت میشود و علائم عدم تحمل لاکتوز در درصد بسیار پایینی از نوزادان و کودکان زیر ۵ سال نیز رخ میدهد.
دلایل ایجاد اختلال عدم تحمل لاکتوز
اختلال عدم تحمل لاکتوز معمولاً به دو علت مختلف ایجاد میشود که در ادامه به آنها اشاره میشود.
عدم تحمل لاکتوز اولیه
این نوع عدم تحمل لاکتوز معمولاً توسط ژنها ایجاد میشود و از ابتدای تولد با فرد همراه است. مطالعات نشان میدهد که حدود ۵ تا ۱۷ درصد از مردم اروپا، ۴۴ درصد از آمریکاییها و ۶۰ تا ۸۰ درصد از آفریقاییها و آسیاییها این اختلال را در ژنهای خودشان دارند و با مشکل عدم تحمل لاکتوز روبرو هستند.
عدم تحمل لاکتوز ثانویه
عدم تحمل لاکتوز ثانویه بسیار به ندرت اتفاق میافتد و معمولاً علت آن بروز مشکلاتی در معده و یا بیماریهای جدی مثل سلیاک است. به طور معمول التهاب دیواره روده منجر به کاهش موقتی تولید لاکتاز میشود و در چنین شرایطی فرد با علائم حساسیت به لاکتوز روبرو میشود.
علائم حساسیت به لاکتوز
به طور معمول اختلال عدم تحمل لاکتوز علائم مشخصی دارد که در صورت عدم مدیریت میتواند شدیدتر شود. در ادامه میتوانید با شایعترین علائم حساسیت به لاکتوز آشنا شوید.
*نفخ شکم
*گرفتگی و پیچش شکم
*ایجاد گاز در معده
*اسهال
در برخی افراد نیز علائم حساسیت لاکتوز با حالت تهوع، استفراغ، درد در ناحیه پایین شکم و گاهی اوقات یبوست نیز بروز میکند. به طور معمول اسهال بعد از خوردن لبنیات در افراد مبتلا به اختلال عدم تحمل لاکتوز به دلیل انتقال لاکتوز هضم نشده به سمت روده کوچک ایجاد میشود و موجب میشود تا آب به دستگاه گوارش منتقل شود. با رسیدن به روده بزرگ، لاکتوز توسط باکتریهای روده تخمیر میشود و نفخ و درد شکم ایجاد میکند. معمولاً شدت علائم با توجه به میزان اختلال و همچنین مقدار لبنیات مصرف شده متفاوت است.
کدام غذاها در افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز مشکل ایجاد میکنند؟
خوردن مواد لبنی و هر ماده تشکیل شده از شیر و مشتقات آن میتواند موجب بروز علائم حساسیت لاکتوز در این افراد شود. لبنیات به مواد غذایی گفته میشود که منبع مهمی از پروتئین، کلسیم و ویتامینهایی مثل B12، A و D هستند و فردی که به اختلال عدم تحمل لاکتوز مبتلا است، باید خوردن این مواد غذایی را به حداقل برساند و یا به طور کامل حذف کند. افرادی که به اختلال عدم تحمل لاکتوز مبتلا هستند، بهتر است قبل از مصرف انواع غذاها، ابتدا مواد تشکیل دهنده آن را مرور کنند و بعد از اینکه مطمئن شدند لاکتوز در آن وجود ندارد، با خیال راحت آن ماده غذایی را مصرف کنند. مهمترین غذاها و خوراکیهای لبنی عبارتاند از:
*شیر گاو
*شیر بز
*پنیر
*بستنی
*ماست
*کره
*خامه
وجود شیر در برخی از غذاها نیز میتواند موجب تشدید علائم شود:
شیرینیهای تهیه شده از شیر مثل انواع بیسکویت، کیک، نان
گوشتهای فرآوری شده مثل ژامبون و سوسیس
چیپس سیب زمینی و ترتیلا
دسر و انواع کاستارد
عدم تحمل لاکتوز در نوزادان
حساسیت به لاکتوز در نوزادان که به آن هیپولاکتازی نیز گفته میشود، اختلالی است که کودک قادر به هضم لاکتوز موجود در شیر مادر نیست و از همین رو بعد از خوردن شیر با درد شکم و مشکلات گوارشی روبرو میشود. معمولاً برای تشخیص و درمان حساسیت به لاکتوز لازم است مدفوع نوزاد آزمایش شود. بالا بودن میزان اسیدیته موجود در مدفوع نشان دهنده وجود لاکتوز هضم نشده است.
درمان حساسیت لاکتوز
همانطور که میدانید، لبنیات فواید زیادی برای بدن ما دارند و حذف کردن کامل آنها از رژیم غذایی میتواند آسیبهای جدی را به بدن وارد کند. درمان عدم تحمل لاکتوز در طب سنتی و مدرن هر دو تأکید میکنند که هر فرد با توجه به شدت اختلال از روش مناسبی استفاده کند و تا جای ممکن مصرف لبنیات را به طور کامل از رژیم غذایی خود حذف نکند. اگر دوست ندارید لبنیات را به طور کامل از رژیم غذایی خودتان حذف کنید، میتوانید از چند روش درمانی طبیعی و ساده کمک بگیرید.
از مکملهای آنزیمی استفاده کنید
استفاده از مکمل آنزیم هم به صورت قرص و هم قطره مورد استفاده قرار میگیرد و معمولاً میزان اثر بخشی آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است. مطالعهای که روی انواع مکملهای آنزیمی لاکتاز در افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز انجام شد نشان داد علائم در افرادی که از مکمل ۲۰ تا ۳۰ گرم لاکتوز استفاده کردند، به طور مشخصی کاهش پیدا کرد. اما این قرصها در دوزهای بالاتر و حدود ۵۰ گرم لاکتوز چندان مؤثر نبود.
مصرف پروبیوتیکها را جدا بگیرید
پروبیوتیکها میکروارگانیسمهایی هستند که فواید بیشماری برای سلامت دارند. این باکتریهای مفید در روده ما رشد میکنند و به هضم غذا بسیار کمک میکنند. مطالعات نشان داده است که مصرف لبنیات حاوی پروبیوتیک میتواند موجب کاهش علائم عدم تحمل لاکتوز در این افراد شود.
مصرف لبنیات را کاهش دهید
مبتلا بودن به اختلال عدم تحمل لاکتوز به این معنا نیست که باید به طور کامل مصرف لبنیات را قطع کنید. شما میتوانید با مصرف مقادیر کمی لبنیات، هم از فواید این ماده مغذی برخوردار شوید و هم علائم کمتری را مشاهده کنید. بسیاری از افراد با خوردن مقدار کم مواد لبنی هیچ علائمی را تجربه نمیکنند. در صورتی که قصد دارید مصرف لبنیات را حذف کنید، بهتر است از جایگزینهای کلسیم استفاده کنید تا بدن شما دچار کمبود کلسیم نشود.
تفاوت عدم تحمل لاکتوز و حساسیت به شیر
عدم تحمل لاکتوز یک مشکل در هضم لاکتوز موجود در شیر و لبنیات است، اما آلرژی و حساسیت به شیر یک واکنش آلرژیک در برابر یکی از پروتئینهای شیر است. آلرژی معمولاً به دلیل فعالیت بیش از اندازه سیستم ایمنی بدن نسبت به پروتئینهای شیر اتفاق میافتد و با استفراغ، بثورات پوستی، تورم پوست و علائم دیگر همراه است.