اگر از فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرید کنیم به نفعمان است یا ضرر می‌کنیم؟ فروشگاه های زنجیره ای طی یکی، دو دهه اخیر، مشتریان پر و پاقرصی پیدا کرده‌اند. این فروشگاه‌ها در اصل از مجموعه‌ای از خرده‌فروشی‌ها تشکیل شده‌اند که تحت یک مدیریت مرکزی اداره می‌شوند و شعبه‌های متعددی در سطح یک شهر یا کشور دارند. خرید از فروشگاه های زنجیره ای، مزایایی دارد که جزو نقاط قوت این فروشگاه‌ها به حساب می‌آید، هر چند نمی‌توان از معایب آنها هم چشم‌پوشی کرد. در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش به بررسی مزایا و معایب خرید از فروشگاه های زنجیره ای خواهیم پرداخت.
فروشگاه زنجیره‌ای چیست و چطور کار می‌کند؟
فروشگاه زنجیره ای تحت یک نام یا برند تجاری، اقدام به فروش کالاهایی مثل خواروبار، مواد غذایی، بهداشتی و حتی پوشاک می‌کنند. تمان محصولاتی که در شعب فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه می‌شوند، قیمت یکسانی دارند. بنابراین فرقی نمی‌کند از کدام شعبه خرید کنید چون این فروشگاه‌ها تحت نظارت یک دفتر مرکزی قرار دارند و کالاها مستقیما از تولیدکننده به دست مصرف‌کننده می‌رسد. به همین دلیل، محصولات معمولا قیمت پایین‌تری دارند و با تخفیف ارائه می‌شوند. در نتیجه خرید از این فروشگاه‌ها در اغلب مواقع، برای مشتریان به‌صرفه‌تر است.
افق کوروش یکی از محبوب‌ترین فروشگاه‌های زنجیره ای است با رویکرد فروش کالاهای خرده فروشی (FMCG) است که با شعار «فروشگاه همواره تخفیف»، نسبت به دیگر فروشگاه‌های زنجیره‌ای، کالاهای خود را با قیمت پایین‌تری به مشتریان ارائه می‌دهد.
مزایای خرید از فروشگاه های زنجیره ای چیست؟
فروشگاه‌های زنجیره‌ای به عنوان یک پل ارتباطی بین خریدار و تولید کننده عمل می‌کنند و کالاها را از خرده‌فروش‌ها به صورت عمده و با قیمت پایین‌تر (به دلیل حذف واسطه)، تهیه کرده و به دست مشتریان می‌رسانند. این شیوه ارائه محصول مزایای زیادی هم برای خریدار، هم تامین‌کننده و هم فروشنده دارد. در ادامه مزایای خرید از فروشگاه های زنجیره ای مثل افق کوروش را بررسی خواهیم کرد.
۱- خرید به صرفه کالاها
صرفه جویی در خرید، به عنوان اولویت مشتریان در زمان تهیه کالاهای مورد نیاز است. هزینه‌های اقتصادی فروشگاه‌ها شامل تامین کالا، جابه‌جایی و فروش محصولات است که در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، به خاطر تامین کالا به صورت یکجا، هزینه‌ها تا حد چشم‌گیری کاهش پیدا می‌کند.
از سوی دیگر، هزینه‌های این شیوه از تامین کالا، سرعت فرآیند تهیه و توزیع کالا را بالاتر می‌برد. علاوه بر این، در این فروشگاه‌ها، به خاطر شعب زیادی که دارند، محصولات با سرعت بیشتری به فروش می‌رسند و برای تولیدکننده هم برگشت سود سریع دارد.
۲- صرفه جویی در زمان
فروشگاه‌های زنجیره‌ای، طیف وسیعی از کالاهای مورد نیاز خانوار را با برندها و انواع مختلف، ارائه می‌کنند. بنابراین به عنوان خریدار، لازم نیست برای خرید چند کالا، وقتتان را هدر بدهید چون مجبور نیستید به چند فروشگاه مراجعه کنید. برای خریدهای یکجا، به صورت ماهانه یا هفتگی، به راحتی می‌توانید بین به فروشگاه بروید، همه کالاهای موردنیازتان را در سبد خرید بگذارید و یکجا حساب کنید.
۳- تخفیف‌های زیاد و متعدد
از آنجایی که در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، کالاها به طور مستقیم و بدون واسطه از تامین‌کنندگان تامین می‌شود، هم حجم محصولات ارائه شده بیشتر است و هم محصولات به روزی روانه این فروشگاه‌ها می‌شوند. بنابراین فروشگاه‌های زنجیره‌ای دست بازتری دارند تا روی کالاها، تخفیف‌های دوره‌ای، فصلی یا روزانه اعمال کنند.
یکی از سیاست‌های فروش «برگزاری جشنواره یا کمپین‌هایی» است که در آن، یک یا چند تامین‌کننده کالا، اقدام به عرضه کالاهای خود با قیمت‌های بسیار پایین‌تر از کف بازار می‌کنند. همچنین در این جشنواره‌ها، هدایایی هم برای خریداران در نظر گرفته می‌شود تا مشتریان به خرید بیشتر، تشویق شوند. در خرید جشنواره‌ای، شما با یک تیر، چند نشان می‌زنید و می‌توانید با کمترین قیمت، کالای مورد نظر خود را خریداری کرده و شانس برنده شده‌تان را هم بالا ببرید.
۴- فروش سریع در حجم بالا
برای صاحبان کسب و کار یا توزیع‌کنندگان کالا و محصولات، هیچ چیز به اندازه سرعت برگشت سرمایه، مهم نیست. هر چه سرعت برگشت سرمایه بالاتر باشد، تامین‌کننده با سرعت بیشتری می‌‌تواند سریع‌تر اقدام به تولید کالاها و تامین مواد اولیه مورد نیاز خود کند.
در فروشگاه‌های زنجیره ای به خاطر حجم بالای فروش، تخفیف‌های ویژه، تنوع بالای محصولات و دسترسی به کالاهای متنوع، فروش با سرعت و حجم بیشتری انجام می‌شود و در نتیجه سوددهی بیشتری به همراه خواهد داشت.
۵- آزادی مشتری در خرید و انتخاب کالاها
احتمالا برای بسیاری افراد، تجربه ناخوشایندی است که فروشنده، پشت سرشان راه برود و برای فروش کالاها تبلیغ کند یا وقتی قرار است از بین چند کالا، یک مورد را انتخاب کند، از فروشنده بخواهد که چندین برند را روی میز بیاورد و آنها را با هم مقایسه کند.
یکی از مزایای خرید از فروشگاه های زنجیره ای، آزادی و احترام به حق انتخاب مشتری است. در این فروشگاه‌ها، به راحتی می‌توانید بین قفسه‌ها حرکت کنید و چند برند را برانداز کرده و در آخر، اقدام به انتخاب یکی از آنها کنید، بدون اینکه به فروشندگان متوسل شوید یا کسی مزاحم خرید شما شود.
۶- خرید از افراد حرفه ای و متخصص
در فروشگاه های زنجیره‌ای، کادر فروش از صندوق‌دار گرفته تا انباردار و کسانی که قفسه‌های فروشگاه‌ها را می‌چینند، همگی برای مهارتی که دارند، آموزش دیده‌اند.
این افراد، بر اساس برنامه‌ریزی‌ها و ماموریت‌هایی که دارند، تحت نظارت مداوم قرار می‌گیرند تا وظایف خود را به بهترین نحو، انجام دهند. به همین خاطر به خوبی می‌توانند شما را در انتخاب محصول یا خرید کردن، راهنمایی کنند و برخورد صمیمانه‌ای هم با شما داشته باشند.
۷- امکان خرید اینترنتی یا تحویل درب منزل
با پیشرفت تکنولوژی و استقبال مردم از خرید آنلاین یا تلفنی، بسیاری افراد ترجیح می‌دهند وقتی در خانه یا محل کار هستند، اقدام به سفارش کالاهای مورد نیاز خود کنند.
در خریدهای اینترنتی، نیازی نیست که حتما به صورت حضوری به شعب فروشگاه‌های زنجیره‌ای مراجعه کنید و می‌توانید حجم زیادی از کالاهای مورد نیازتان را به صورت یکجا سفارش داده و درب منزل تحویل بگیرید، بدون اینکه انرژی یا زمان زیادی برای رفتن به فروشگاه و گشتن بین قفسه‌ها یا معطل شدن برای خرید یا حساب کردن، صرف کنید.
۸- ارائه اطلاعات دقیق کالاها
در زمان خرید از شعب فروشگاه‌های زنجیره‌ای، شما به راحتی می‌توانید همه اطلاعات کالا، شامل قیمت، وزن، تاریخ تولید، تاریخ انقضا و مواد تشکیل‌دهنده هر کالا (مخصوصا مواد بهداشتی یا آشپزی) را مشاهده کنید و با دیگر کالاها، مقایسه کنید. حتی برخی فروشگاه‌های زنجیره ای مثل افق کوروش که امکان خرید اینترنتی را برای مشتریان فراهم کرده‌اند، با مراجعه به وبسایت فروشگاه، می‌توانید از جزییات مربوط به هر کالا مطلع شده و با دید بازتری اقدام به خرید کنید.
۹- کنترل کیفی محصولات
در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، بخش‌های تخصصی مختلفی مخصوصا در بخش مدیریتی و دفتر مرکزی وجود دارند که وظیفه کنترل کیفی، اطلاع‌رسانی‌های قبل و بعد از فروش، تامین بهینه کالا و ارتباط با مشتریان را بر عهده دارند. این یکی از مزیت های خرید از فروشگاه های زنجیره ای است که فروشگاه‌های کوچک یا سوپرمارکت‌ها، از آن بی‌بهره‌اند. علاوه بر این، رقابتی بودن قیمت‌ها و محیط کاری، این فروشگاه‌ها را به عرضه کالاهای باکیفیت با قیمت کمتر، ترغیب می‌کند.
۱۰- کاهش هزینه فروش و کسب و کار
این مزیت فروشگاه زنجیره‌ای به طور مستقیم به فروشنده و تامین‌کننده کالا مربوط است. در این فروشگاه‌ها، کارهای زیادی جهت ارائه محصول انجام می‌شود که مستلزم صرف هزینه‌های بالا و نیروی کار زیاد است. اما به خاطر مدیریت یکپارچه و سیاست‌گذاری‌های مرکزی، حجم این کارها و هزینه‌ها، کاهش پیدا کرده و نیاز به نیروی کار و واسطه‌های زیاد را کاهش می‌دهد.
معایب خرید از فروشگاه های زنجیره ای برای خریداران
هر چند مزایای خرید از فروشگاه های زنجیره ای بیش از معایب آن است اما نباید از معضلات موجود در این فروشگاه‌ها هم چشم‌پوشی کرد. هر چند بخش مدیریتی این فروشگاه‌ها، سیاست‌های مختلفی را برای رفع این معایب ارائه می‌کنند، اما در بسیاری از فروشگاه‌های زنجیره‌ای، برخی از این معایب وجود دارند:
۱- تعامل کمتر خریدار و فروشنده
احتمالا صاحب بقالی یا سوپر مارکتی نزدیک خانه که برای خرید کالاهای مورد نیازتان به آنجا می‌روید، به مرور از علایق شما بیشتر خبر دارد، سلام و احوالپرسی گرم‌تری می‌کند و بین‌تان خوش و بش کردن هم معمول است. اما در فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ، به خاطر تردد زیاد مشتریان، کارمندان بیشتر و مراجعه کمتر، این مدل رابطه تعاملی، چندان شکل نمی‌گیرد. در این فروشگاه‌ها، سرعت بالا در فروش، حرف اول را می‌زند و اولویت آنها، چیزی به جز رابطه صمیمانه با مشتریان است.
۲- در دسترس نبودن برخی برندهای محلی
معمولا فروشگاه‌های زنجیره‌ای با برندهایی کار می‌کنند و کالاهایی را عرضه می‌کنند که فروش بیشتری دارند و شناخته‌شده‌تر هستند. به همین خاطر ممکن است در انتخاب برخی برندها، مخصوصا برندهای محلی و کمتر شناخته‌شده که از قضا برای شما محبوب است، با مشکل مواجه شوید.
۳- ازدحام و شلوغی در برخی ساعات
در برخی روزها (مخصوصا روزهای ابتدایی هر ماه با واریز حقوق یا روزهایی که یارانه و کالابرگ واریز می‌شود)، فروشگاه‌های زنجیره‌ای شلوغ هستند. مخصوصا در ساعاتی از روز مثل صبح یا حوالی غروب خرید از فروشگاه‌های زنجیره ای، ممکن است وقت بیشتری از شما بگیرد چون احتمالا باید در صف بلند بالای حساب کردن خریدتان بایستید و بیشتر معطل شوید.
۴- دسترسی محدودتر و کمتر به شعب برخی فروشگاه ها نسبت به سوپرمارکت‌ها
هر چند برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای مثل فروشگاه‌های افق کوروش شعب زیادی در کشور دارند و با عنوان «نزدیک مثل همسایه» شناخته می‌شوند چون معمولا در هر محل یا منطقه‌ای می‌توانید به یک یا چند شعبه از فروشگاه‌های افق کوروش دسترسی داشته باشید، اما همه فروشگاه‌های زنجیره‌ای این امکان را برای خریداران مهیا نکرده‌اند و ممکن است برای پیدا کردن یک شعبه از یک برند فروشگاهی، مجبور به طی مسافت زیاد و صرف زمان طولانی شوید.
۵- مناسب سازی نشدن برای افراد کم توان یا دارای معلولیت
عدم مناسب‌سازی فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای افراد کم‌توان یا دارای معلولیت یکی از چالش‌های مهم در حوزه دسترسی و عدالت اجتماعی است. البته نه تنها فروشگاه‌ها، بلکه این معضل در بسیاری از زیرساخت‌های شهری و سازمانی هم وجود دارد. در بسیاری از فروشگاه‌های زنجیره‌ای مسیر مناسب برای ویلچر و رمپ‌های استاندارد وجود ندارد. قفسه‌ها طوری چیده شده‌اند که افراد کم‌توان نمی‌توانند به قفسه‌های بلند دسترسی داشته باشند.
برای افراد نابینا، راهنمای صوتی وجود ندارد یا آسانسور در آنها تعبیه نشده است. حتی کارمندان هم آموزش کافی برای تعامل با افراد دارای معلولیت ندیده‌‌اند یا دستگاه‌های پرداخت برای افراد دارای محدودیت‌های حرکتی و کم بینایی یا نابینایی، مناسب نیستند. البته این افراد می‌توانند از امکان خرید اینترنتی و دریافت درب منزل، استفاده کنند که در بسیاری از فروشگاه‌های زنجیره‌ای از جمله افق کوروش فراهم است.
بیشتر بخوانید: چطور یک خرید هوشمندانه برای کاهش هزینه ها داشته باشیم؟
معایب فروشگاه‌های زنجیره ای برای صاحبان و کارمندان فروشگاه ها
تاسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای و ادامه دادن به این کسب و کار، چالش‌هایی هم برای کارمندان و هم صاحبان کسب و کار به همراه دارد و فقط مختص خریداران نیست. در این فروشگاه‌ها، برخی مشکلات، غیر قابل اجتناب هستتد و برای مرتفع کردن این چالش‌ها، نیاز به امکانات بیشتر یا هزینه زیاد است. برخی هم به طور کلی قابل حل نیستند. در ادامه به چالش‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ در مقایسه با فروشگاه‌های کوچک می‌پردازیم.
۱- امکان دزدی‌های کوچک در فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای
حتی در مغازه‌های کوچک هم امکان سرقت کالا توسط مشتریان وجود دارد اما در فروشگاه‌های بزرگ، به خاطر نظارت کمتر و دسترسی مشتریان به محصولات بیشتر، این امکان برای افرادی که اقدام به دزدی می‌کنند، مهیاتر است. هر چند به کمک دوربین‌های داخل فروشگاه می‌توان تا حدی از دزدی کردن جلوگیری کرد اما در بسیاری مواقع، شناسایی افرادی که محصولات داخل قفسه‌ها را در کیف خود می‌گذارند و بدون حساب و کتاب، از فروشگاه‌ها خارج می‌کنند، سخت‌تر است.
۲- کار سنگین‌تر کارمندان در فروشگاه‌ها
هر چه فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ‌تر و دارای کالاهای بیشتر باشند، فشار کاری بر کارمندان هم بیشتر خواهد بود. از کارمندان فروشگاه‌ها انتظار می‌رود کار بیشتری را در زمان کمتری انجام دهند و حتی در برخی مواقع امکان ایجاد تعامل زیاد و صمیمانه با بقیه کارمندان یا مشتریان هم وجود ندارد. در نتیجه باعث ایجاد خستگی برای کارمندان فروشگاه یا ترک کار آنها می‌شود.
۳- فروش نرفتن برخی محصولات
احتمالا شما هم وقتی به سمت قفسه کالاهای مورد نیازتان می‌روید، اولویت خریدتان کالاهایی هستند که آنها را از قبل می‌شناخته‌اید. برخی محصولات ناشناخته که برند مطرحی ندارند، شانس زیادی هم برای رقابت با کالاهای شناخته شده فروشگاه‌ها به دست نمی‌آورند، بنابراین اگر تامین کننده کالایی هستید که برای عموم مردم چندان شناخته شده نیست، ممکن است موفقیت چندانی در زمینه فروش کالای خود نداشته باشید.
۴- نیاز به سرمایه زیاد
اگر شما هم قصد راه‌اندازی یک فروشگاه زنجیره‌ای را داشته باشید، احتمالا با چالش‌های این اقدام، آشنایی پیدا می‌کنید. برای تاسیس یک فروشگاه زنجیره‌ای باید فضایی بزرگ و پر رفت و آمد را انتخاب کنید که یافتن این محل، کار چندان آسانی نیست و ممکن است هزینه اجاره چنین فضایی، بسیار سنگین باشد.
بیشتر بخوانید: چطور با افق کوروش کسب و کارمان را تبدیل به فرانچایز کنیم؟
۵- معضل پیدا کردن نیروی کاری مناسب برای فروشگاه
پیدا کردن نیروی کار برای فعالیت در بخش‌های مختلف فروشگاه زنجیره ای، کار چندان ساده‌ای نیست. در این فروشگاه‌ها، به تعداد بیشتری نیروی کار نسبت به فروشگاه‌ها یا سوپرمارکت‌های کوچک‌تر دارید و استخدام افرادی که بتوانند به صورت متعهدانه کار کرده و با مشتریان ارتباط برقرار کنند، در بسیاری واقع، یک معضل بزرگ به شمار می‌رود.
۶- خدشه‌دار شدن نام برند در اثر قصور یک فروشگاه
فرض کنید یک فروشگاه از یک برند مطرح، اقدام به فروش کالاهای تاریخ گذشته کند، یا برخورد مناسبی با خریداران نداشته باشد، ممکن است با ضعف در بهداشت و تمیزی یک فروشگاه، مواجه شوید، همه این‌ها باعث می‌شود نظر شما نسبت به آن برند، تغییر کند و این اشتباهات یا قصورها را به کل برند یا دیگر شعبه‌ها هم تعمیم دهید.
این به معنی این است که یک یا چند شعبه می‌توانند به اعتبار یک برند مطرح، آسیب بزنند. هر چند قوانین زیادی از سمت دفتر مرکزی و مدیریت هر برند، به شعب فروشگاه‌ها در کشور یا شهر، ابلاغ می‌شوند که فروشگاه‌ها موظف به رعایت این قوانین هستند، اما در برخی موارد، بروز برخی بی‌نظمی‌ها متداول است.
سوالات متداول درباره خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای
مزایای خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای چیست؟
برخی از مزایای خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش عبارتند از: خرید به صرفه کالاها، تنوع بالای محصولات در یک مکان، صرفه‌جویی در زمان و سهولت خرید، قیمت‌های مناسب و تخفیف‌های دوره‌ای و … .
معایب خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای چیست؟
معروف ترین فروشگاه های زنجیره ای در ایران کدام هستند؟
در کشور ما، فروشگاه‌های زنجیره‌ای متعددی اقدام به فروش و تامین کالاهای ضروری خانوار می‌کنند که معروف‌ترین این فروشگاه‌ها شامل افق کوروش، شهروند، اتکا، جامبو و … هستند. در این فروشگاه‌ها محصولات به صورت عمده خریداری شده و سپس با قیمتی مناسب‌تر به صورت مستقیم به بازار عرضه می‌شوند.
سیاست فروشگاه‌های زنجیره ای چیست؟
فروشگاه‌های زنجیره‌ای مجموعه‌ای شامل مجموعه فروشگاه‌های متعددی هستند که با یک نام به ثبت رسیده و دارای یک مدیریت واحد هستند. این فروشگاه‌ها اغلب با طراحی مشابه محصولات خاصی را به فروش می‌رسانند. افزایش میزان فروش محصول با عرضه بیشتر و قیمت پایین‌تر از سیاست‌های اصلی فروشگاه‌های زنجیره‌ای است.