اگر نتیجه آزمایش خون (CBC) نشان دهد که گلبول‌های قرمز خون -که اکسیژن را در بدن حمل می‌کنند- کم است، ممکن است در دوران بارداری دچار کم‌خونی شوید. کم خونی بارداری می‌تواند باعث احساس خستگی، سرگیجه، سردی و تنگی نفس شود. در بیشتر موارد کم خونی در دوران بارداری با اصلاح رژیم غذایی رفع و درمان می‌شود. در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش به بررسی کم خونی در بارداری، علل، عوامل، راه‌های درمان و هر آنچه باید در مورد آن بدانید، می‌پردازیم.
کم خونی در بارداری چیست؟
عارضه کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما گلبول‌های قرمز کافی برای حمل اکسیژن در سراسر بدن ندارد. وقتی بدن اکسیژن کافی از خون دریافت نمی‌کند، نمی‌تواند به درستی عمل کند. فردی که در دوران بارداری مبتلا به کم خونی باشد، کم خون محسوب می‌شود.
گلبول‌های قرمز خون (RBC) حاوی پروتئین مهمی به نام «هموگلوبین» هستند. این پروتئین اکسیژن را نگه می‌دارد و به گلبول‌های قرمز کمک می‌کند تا اکسیژن را از ریه‌ها به بدن منتقل کنند. همچنین به انتقال دی اکسید کربن از بدن به ریه‌ها کمک می‌کند تا بتوانید آن را خارج کنید.
برای تولید گلبول‌های قرمز و هموگلوبین، بدن به منبع ثابتی از آهن و ویتامین‌ها نیاز دارد. بدون این منبع، بدن هموگلوبین کافی برای حمل صحیح اکسیژن به اندام‌های دیگر بدن تولید نمی‌کند. کم خونی زنان در دوران بارداری رایج است چون بدن بسیاری از خانم‌ها، آهن و سایر ویتامین‌ها کافی ندارد.
انواع کم خونی زنان باردار چیست؟
بیش از ۴۰۰ نوع کم خونی وجود دارد. برخی از آنها در دوران بارداری شایع‌تر هستند، از جمله:
• کم خونی ناشی از کمبود آهن
• کم خونی ناشی از کمبود فولات
• کم خونی ناشی از کمبود اسید فولیک
• کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12
چه کسانی بیشتر در معرض کم خونی در دوران بارداری هستند؟
در طول بارداری، میزان خون در بدن بین ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش می‌یابد. این بدان معناست که بدن برای گلبول‌های قرمز بیشتر به آهن بیشتری نیاز دارد. در صورتی که:
• حاملگی چند قلو؛
• مصرف نکردن آهن کافی؛
• داشتن بارداری پشت سر هم یا حاملگی‌هایی با بازه زمانی کم؛
• تجربه قاعدگی شدید قبل از بارداری؛
• استفراغ اغلب به دلیل تهوع صبحگاهی
داشته باشید، احتمال اینکه در دوران بارداری، به کم خونی دچار شوید، بیشتر است.
آیا کم خونی در بارداری طبیعی است؟
بله. از آن‌جایی که حجم خون در دوران بارداری افزایش می‌یابد، کم خونی خفیف، طبیعی است. کمبود آهن در بارداری شایع است، به طوری که تا ۵۲ درصد از زنان باردار در کشورهای در حال توسعه آهن کافی دریافت نمی‌کنند. ولی کم خونی شدید معمولی نیست. با این حال، کم خونی خفیف و شدید، برای محافظت از سلامت و کودکتان نیاز به درمان دارد.
کم خونی چه تاثیری بر جنین در دوران بارداری دارد؟
نوزاد متولد نشده برای دریافت آهن کافی، به دریافت ویتامین B12 و اسید فولیک متکی است. کم خونی می‌تواند رشد جنین را به خصوص در سه ماهه اول تحت تاثیر قرار دهد.
اگر کم خونی درمان نشود، کودک در معرض خطر ابتلا به کم خونی بعد از تولد قرار می‌گیرد که می‌تواند منجر به مشکلات رشدی شود. همچنین کم خونی، خطر زایمان زودرس و داشتن نوزاد کم وزن را افزایش می‌دهد.
آیا کم خونی در دوران بارداری می‌تواند باعث سقط جنین شود؟
خیر. کم خونی در دوران بارداری مستقیما باعث سقط جنین نمی‌شود، اما کم خونی شدید می‌تواند باعث ایجاد و بروز عوارض بارداری شود.
علائم و علل کم خونی در بارداری چیست؟
به خودی خود، دلیل اصلی کم خونی، افزایش حجم خون است. از دیگر علل کم خونی در دوران بارداری می‌توان به عدم مصرف کافی آهن، ویتامین B12 یا اسید فولیک اشاره کرد. سایر علل کم خونی که در افراد غیر باردار رخ می‌دهد نیز می‌تواند باعث کم خونی در دوران بارداری شود. برخی بیماری‌ها از جمله:
• کم خونی داسی شکل و تالاسمی
• اهدای خون
• قاعدگی شدید (قبل از بارداری)
• زخم و پولیپ
در ایجاد کم‌خونی موثر هستند.
علائم کم خونی در بارداری چیست؟
ممکن است در ابتدای بارداری متوجه علائم کم خونی خفیف نشوید. ولی با گذشت زمان، ممکن است این عوارض را احساس کنید:
• خستگی؛
• سرد؛
• تنگی نفس؛
• سرگیجه یا ضعف؛
• ضربان سریع قلب؛
• سردرد؛
• پوست رنگ پریده، خشک یا پوستی که به راحتی کبود می‌شود؛
• درد زبان؛
• حرکت ناخواسته در ساق پا (سندرم پاهای بیقرار).
کم خونی در دوران بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
یک آزمایش خون به نام «شمارش کامل خون (CBC)» می‌تواند کم خونی را تشخیص دهد. این آزمایش خون اغلب در یکی از اولین مراجعه‌های قبل از زایمان انجام می‌شود. پزشک متخصص از CBC برای تجزیه و تحلیل موارد زیر استفاده می‌کند:
• تعداد گلبول‌های قرمز خون شما، اندازه و شکل آنها (که می‌تواند نشان‌دهنده شرایط خاصی مانند کم خونی داسی شکل باشد)؛
• بدن چقدر آهن ذخیره کرده است؛
• بررسی میزان ویتامین B12 و B9.
کم خونی شدید در بارداری چیست؟
زمانی کم خونی شدید است که نتایج CBC، هموگلوبین را ۶.۵ تا ۷.۹ گرم در دسی لیتر (g/dL) نشان دهد. اگر نتایج نشان دهد که کم خونی شدید دارید، پزشک ممکن است انتقال خون را تجویز کند، (به احتمال زیاد در یک محیط سرپایی). تزریق خون تا حدی می‌تواند میزان گلبول‌های قرمز خون را افزایش دهد.
کم خونی در بارداری چگونه درمان می‌شود؟
درمان کم خونی در دوران بارداری به شدت آن بستگی دارد.
*کم خونی خفیف تا متوسط: پزشک معمولا آن را با یک ویتامین روزانه یا مکمل آهن قبل از تولد درمان می‌کند. در این روش، بدن مقادیر سالم آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک را دریافت می‌کند.
*کم خونی شدید: ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشید.
چگونه می‌توان در دوران بارداری کم خونی را در خانه درمان کرد؟
بهترین راه برای درمان رایج‌ترین انواع کم خونی در بارداری، اطمینان از دریافت کافی آهن، B12 و اسید فولیک است. هر روز یک مکمل ویتامین برای دوران بارداری مصرف کنید. با پزشک خود در مورد ویتامین‌های دوران بارداری مشورت کنید.
تغییر رژیم غذایی نیز می‌تواند کمک کننده باشد. اگر سوال شما هم این است که برای کم خونی در بارداری چی بخوریم؟ باید بگوییم که بهتر است در این دوران از غذاهای سرشار از آهن مثل سبزی اسفناج، گوشت گاو بدون چربی و گوشت بوقلمون بیشتر استفاده کنید.
مصرف غذاهایی که سرشار از ویتامین هستند و به جذب آهن در بدن کمک می‌کنند (مانند ویتامین C)، از جمله مرکبات، گوجه فرنگی و فلفل نیز مهم است.
چه مدت بعد از درمان کم خونی در دوران بارداری متوجه تغییر خواهید شد؟
اگر دچار کم خونی ناشی از فقر آهن، کمبود B12 یا کمبود فولات هستید، باید ظرف چند روز پس از مصرف مکمل، احساس بهتری داشته باشید. اگر متوجه تغییری نشدید، با پرشک خود در میان بگذارید.
کم خونی درمان نشده با بدن چه می‌کند؟
کم خونی درمان نشده می‌تواند با گذشت زمان بدتر شود. وجود اکسیژن بسیار کم در خون می‌تواند به اندام‌های بدن آسیب برساند. همچنین قلب را مجبور می‌کند تا سخت‌تر کار کند و خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می‌دهد:
• آریتمی (ضربان قلب نامنظم)
• بزرگ شدن قلب
• نارسایی قلبی
چگونه می‌توان از کم خونی در بارداری جلوگیری کرد؟
بهترین کاری که می‌توانید برای پیشگیری از کم خونی در بارداری انجام دهید، خوردن حداقل ۳۰ میلی گرم (سه وعده) آهن در روز است. اگر نمی‌توانید آنقدر آهن در رژیم غذایی خود دریافت کنید، با پزشک خود در مورد مصرف مکمل آهن صحبت کنید.
در صورت امکان، قبل از بارداری باید مصرف ویتامین‌های دوران بارداری را شروع کنید. برخی از مکمل‌های ویتامین مخصوص دوران بارداری، آهن کافی ندارند. بنابراین، با پزشک خود مشورت کنید تا تعیین کند کدام نوع ویتامین دوران بارداری برای شما بهترین است.
به خاطر داشته باشید که می‌توانید ریتم عادی زندگی را دنبال کنید و همچنان در دوران بارداری کم خونی خفیف داشته باشید. این به دلیل افزایش طبیعی حجم خون است. اگر احساس خستگی، سرگیجه یا علائم دیگری دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
چشم انداز فرد مبتلا به کم خونی در دوران بارداری چیست؟
در صورت درمان، چشم‌انداز فردی که در دوران بارداری دچار کم خونی است، بسیار خوب است. به راحتی می‌توانید این بیماری را با مکمل‌ها و تنظیمات جزئی رژیم غذایی درمان کنید. پس از زایمان، حجم خون و سطح پلاسمای باید به حالت عادی برگردد.
چه زمانی باید نگران کم خونی در بارداری باشید؟
اگر علائم کم خونی بارداری را تجربه کردید با پزشک خود در میان بگذارید:
• سرگیجه
• سردرد
• ضربان قلب سریع
• پوست رنگ پریده
• درد زبان
• حرکت ناخواسته در ساق پا
اگر نگران هستید، از پزشک خود در مورد آزمایش کم خونی و اینکه چه کاری می‌توانید برای حفظ سطح گلبول‌های قرمز خون در طول بارداری خود انجام دهید، بپرسید.
مراقبت‌های مفید برای کم خونی در دوران بارداری
بهترین راه برای مراقبت از خود در هنگام کم خونی بارداری این است که سعی کنید یک رژیم غذایی سالم و غنی از آهن داشته باشید. استراحت کافی داشته باشید و مایعات زیادی بنوشید. یک مکمل ویتامین و/یا آهن در دوران بارداری مصرف کنید.
ممکن است در دوران بارداری کمی کم خون باشید چون حجم خون بین ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش می‌یابد. رژیم غذایی غنی از آهن، ویتامین C و ویتامین B به اصلاح و پیشگیری از کم خونی کمک می‌کند. مصرف روزانه یک ویتامین دوران بارداری نیز می‌تواند کمک کننده باشد. در مورد خطر کم خونی در دوران بارداری و هر گونه نگرانی که ممکن است داشته باشید، با پزشک خود صحبت کنید.
سوالات متداول
چه میوه‌هایی برای کم خونی در بارداری مفید است؟
میوه‌هایی که جذب ویتامین را بالا می‌برند، مخصوصا میوه‌های سرشار از ویتامین ث مثل مرکبات برای درمان خانگی کم خونی در بارداری مفید هستند. همچنین بهتر است میوه‌های مثل سیب، موز، توت، خرما، آلو، زردآلو، انار، هلو و میوه شور یا میوه گل ساعتی تاثیر مثبتی دارند.
درمان کم خونی در بارداری در طب سنتی چیست؟
بنا بر طب سنتی می‌توانید کم خونی بارداری را با مصرف عسل، آب پرتقال، جو دوسر، کشمش خیسانده شده از شب قبل، اسفناج و … درمان کنید.
آیا کم خونی بارداری و جنسیت جنین رابطه مستقیمی دارند؟
خیر. کم خونی می‌تواند بر سلامت جنین تاثیر منفی بگذارد ولی بر جنسیت آن موثر نخواهد بود.
منبع: clevelandclinic
