شرایط نامناسب محیط زیست و همچنین بی توجهی‌ها و بدرفتاری‌های ما انسان‌ها موجب می‌شود تا گونه‌های مختلف گیاهان و جانوران رفته رفته نابود شوند و در خطر انقراض قرار بگیرند. اما چگونه می‌توان با حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض به حیات وحش کمک نمود. آیا با لیست گونه‌های گیاهی و جانوری در حال انقراض ایران آشنا هستید؟ در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش می‌توانید با گونه‌های جانوری و گیاهی در حال انقراض و همچنین با فنون حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض آشنا شوید.
منظور از گونه‌های در خطر انقراض چیست؟
شرایط نامساعد موجب می‌شود تا گیاهان و جانوران زیادی در معرض خطر نابودی و از بین رفتن به طور کامل قرار بگیرند. طبق قوانین گونه‌های در حال انقراض، زمانی که یک گونه جانوری یا گیاهی در معرض نابودی قرار می‌گیرد، باید شرایطی فراهم شود که به بقای آن گونه کمک کند.
در این شرایط آن گونه گیاهی و جانوری باید تحت مراقبت ویژه قرار بگیرد و از شکار و از بین بردن آن جلوگیری شود. امروزه گونه‌های در معرض انقراض ایران نیز توسط دانشمندان و کارشناسان مشخص می‌شوند و هر ساله تعدادی از جانوران و گیاهان به لیست موجودات در حال انقراض افزوده می‌شود.
اهمیت حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض
حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض می‌تواند به بقای یک موجود زنده کمک کند. زیرا زمانی که یک گونه گیاهی و جانوری به طور کامل نابود شود، دیگر هیچ راهی برای برگشت وجود ندارد. از دست دادن حتی یک گونه از گیاهان و جانوران می‌تواند تأثیرات فاجعه باری بر اکوسیستم بگذارد. نابودی یک موجود زنده در سراسر زنجیره غذایی موجودات مؤثر است.
از طرف دیگر این موضوع حتی بر درمان بیماری‌های کشنده، حفظ اکوسیستم و بهبود کلی زندگی ما و تمام موجودات زنده نقش مهمی دارد.
چطور یک گونه در لیست موجودات و گیاهان در حال انقراض قرار می‌گیرد؟
به طور کلی کارشناسان محیط زیست و حیات وحش، سلامت گونه‌های مختلف موجودات را به طور مرتب وارسی می‌کنند و داده‌های به دست آمده توسط دانشمندان را بررسی می‌کنند. انتخاب یک گونه و قرار دادن آن در لیست موجودات در حال انقراض معمولاً به عوامل متعددی بستگی دارد.
زمانی که شرایط زندگی یک گونه گیاهی یا جانوری نامساعد باشد، زیستگاه آن در حال نابودی باشد، شکار و صید یک گونه جانوری افزایش پیدا کند، بیماری خاصی در میان گونه‌های جانوری یا گیاهی خاص ایجاد شود و سلامت آن گونه جانوری و گیاهی به هر شکلی در خطر باشد، آن گونه گیاهی و جانوری در لیست گونه‌های گیاهی و جانوری در حال انقراض قرار می‌گیرد.
انقراض در کمین ۳۰ درصد از گونه‌های جانوری کره زمین
طبق گزارشات به دست آمده از انجمن بین‌المللی حفاظت از طبیعت حدود ۳۰ درصد از گونه‌های مختلف جانوری در کره زمین در حال انقراض هستند. صید و شکار بی‌رویه حیوانات، آلودگی هوا، از بین رفتن محیط زندگی جانوران و همچنین بی توجهی به زیستگاه آن‌ها موجب شده تا بسیاری از جانوران دیگر شرایط مناسبی برای زندگی نداشته باشند.
از طرفی مطالعات انجام شده روی کوسه‌ها و سفره ماهی‌ها نشان می‌دهد که ۳۷ درصد از گونه این موجودات نیز در معرض انقراض قرار دارند.
وضعیت گونه‌های جانوری در حال انقراض ایران
تنوع آب و هوایی و اقلیم ایران موجود شده تا تنوع جانوری بی‌نظیری داشته باشد. طبق آخرین آمارها در ایران ۱۱۴۰ گونه جانوری شامل پستانداران، پرندگان، خزندگان و ماهی‌ها زندگی می‌کنند. در این میان ۶۵۰ گونه ماهی و ۱۹۷ گونه پستاندار در کشور وجود دارد. از طرف دیگر در کشور ما ۵۳۵ گونه پرنده زندگی می‌کنند که ۲/۳ پرندگان خاورمیانه را تشکیل می‌دهند.
به علاوه ۲۲۷ گونه خزنده و ۲۱ گونه دوزیست نیز در ایران زندگی می‌کنند که شامل تنوع بی‌نظیری از جانوران می‌شوند.
عوامل مؤثر بر گونه‌های در معرض انقراض ایران
- شکار بی‌رویه حیوانات
- پرورش دام بیشتر از حد ظرفیت زیستگاه
- تجارت غیرقانونی جانوران و گیاهان
- تصادفات جاده‌ای
- شیوع بیماری
- خشکسالی و تغییرات آب و هوایی
- بی توجهی به حفاظت از جانوران و زیستگاه آن‌ها
- ضعف قوانین محافظت از جانوران و گیاهان
- اجرای پروژه‌های غیرقانونی و از بین بردن محیط زیست
لیست گونه‌های گیاهی و جانوری در حال انقراض ایران
در کشور ما گیاهان و جانوران زیادی در معرض انقراض قرار دارند. در ادامه می‌توانید با لیست گونه‌های در معرض انقراض ایران بیشتر آشنا شوید.
گونه‌های گیاهی در حال انقراض
در ایران بیشتر از ۸ هزار گونه گیاهی وجود دارد که ۱۸۰۰ گونه آن منحصراً در ایران رشد می‌کنند و در هیچ کشور دیگری یافت نمی‌شود. باید بدانید که نزدیک به ۲ هزار گونه گیاهی در کشور در معرض نابودی و انقراض قرار دارند. از گونه‌های گیاهی در معرض انقراض ایران می‌توان به گیاهانی مثل: والک، ارکیده‌ها، قاز یاغی، گندکمت، لاله واژگون، آلاله برفی، شنگ، اوه لیک، مرزه کوهی، خاکشیر تلخ بیابانی، مورخوش، بادرنجبویه و سوسن چلچراغ اشاره کرد.
گونه‌های جانوری در حال انقراض
در میان تنوع بی‌نظیری از گونه‌های جانوری، ۷۴ گونه از انواع جانوران در ایران در معرض انقراض قرار دارند. شیر ایرانی و ببر مازندران از گونه‌های ارزشمندی بودند که در قرن گذشته منقرض شدند. هم اکنون نیز بسیاری از جانوران مثل گور ایرانی، خرس سیاه و گوزن زرد، یوزپلنگ ایرانی، سیاه گوش، گربه پالاس، فک خزری و لاک پشت پوزه عقابی در لیست گونه‌های جانوری در حال انقراض ایران قرار دارند.
روش‌های حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض
برای حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض روش‌های متعددی وجود دارد. در ادامه می‌توانید با برخی از راهکارهای حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض حیات وحش آشنا شوید.
۱- اطلاع از گونه‌های در معرض انقراض منطقه
در هر منطقه‌ای گیاهان و جانوران مخصوصی زندگی می‌کنند. یکی از فنون حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض این است که در مورد گونه‌های در حال انقراض منطقه خودتان تحقیق کنید. به دوستان و خانواده خود در مورد پرندگان، ماهی‌ها و گیاهان در حال انقراض منطقه و روش‌های کمک به بقای این موجودات آموزش دهید.
۲- محافظت از زیستگاه موجودات در حال انقراض
دانشمندان بر این باور هستند که بهترین راه برای محافظت از گونه‌های در معرض انقراض، محافظت از مکان‌های زندگی این موجودات است. برای حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض از محل زندگی این موجودات دیدن کنید و سعی کنید شما هم قدمی در فراهم کردن محیط زیست مناسب برای این موجودات بردارید.
۳- تمیز نگه داشتن محیط زیست برای حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض
یکی دیگر از روش‌هایی که همه ما باید برای حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض انجام دهیم، حفاظت از محیط زیست است. برای این کار باید زباله‌های را از محل زندگی موجودات زنده دور کنید. در مصرف آب صرفه‌جویی کنید و از مواد پلاستیکی غیر قابل تجزیه استفاده نکنید.
۴- رها کردن طبیعت به حال خود برای حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض
اجازه دهید گیاهان و موجودات زنده هم در کنار شما زندگی کنند. هر گیاه می‌تواند غذای یک موجود زنده باشد و هر حشره می‌تواند به فرآیند گرده افشانی گل‌ها کمک کند. به یاد داشته باشید که گونه‌های غیر بومی موجودات می‌توانند تهدید برای گیاهان و حیوانات یک منطقه باشند. بهتر است هر گونه گیاهی و حیوانی در زیستگاه خودش زندگی کند تا موجب انقراض نابودی سایر موجودات نشود.
۵- عدم استفاده از سموم و آفت کش ها به مقدار زیاد
شاید علف کش‌ها و سموم گیاهی در ظاهر به سلامت گیاه کمک کنند، اما این آلاینده‌ها برای حیات وحش خطرناک هستند و در خاک و زنجیره غذایی موجودات جمع می‌شوند. بسیاری از حیوانات و پرندگان مثل جغدها، شاهین و سایر حیوانات با مصرف این سموم آسیب می‌بینند. برخی از دوزیستان با قرار گرفتن در معرض این سموم بیمار می‌شوند و همه این‌ها در چرخه انقراض گونه‌های جانوری و گیاهی نقش مهمی دارد.
۶- استفاده از محصولات قابل بازیافت برای محافظت از حیوانات و گیاهان
برای محافظت از جنگل و گیاهان از محصولات قابل بازیافت استفاده کنید. توجه داشته باشید که استفاده از کاغذها و پلاستیک‌های بازیافتی و چوب بامبو گزینه‌های مناسبی هستند. سعی کنید از خرید و سفارش لوازم چوبی که با چوب درختان جنگلی تهیه می‌شوند، اجتناب کنید. بهتر است استفاده از روغن نخل را محدود کنید. زیرا برای تهیه این روغن جنگل‌هایی که ببرها در آن زندگی می‌کنند، نابود می‌شوند.
۷- عدم استفاده از محصولات حیوانی
شاید امروزه استفاده از پوست، عاج و خشک شده حیوانات بسیار رایج باشد. اما این کار حیوانات را در معرض انقراض قرار می‌دهد. برای محافظت از حیوانات و گیاهان سعی کنید از خرید و سفارش لاک‌پشت‌های تزئینی، عاج فیل، شاخ گوزن، مرجان، پوست ببر و خرس و محصولات حیوانی اجتناب کنید.
۸- جلوگیری از شکار برای جلوگیری از انقراض گونه‌های نادر جانوری
آزار و اذیت حیوانات، شکار کردن و اسارت غیرقانونی حیوانات می‌تواند خطر انقراض آن‌ها را افزایش دهد. سعی کنید از این کار دوری کنید و جلوی افرادی که شکار غیرقانونی انجام می‌دهند را بگیرید.
بیشتر بخوانید: لایه اوزون چیست و خطرات سوراخ شدن آن کدامند؟
سخن پایانی
ما انسان‌ها نقش مهمی در انقراض جانوران و گیاهان این کره خاکی داریم. بی توجهی به موجودات زنده، آلوده کردن محیط زیست و نابود کردن جنگل‌ها و شکار حیوانات موجب می‌شود تا زیباترین و منحصربه فردترین موجودات کره زمین یکی پس از دیگری از بین بروند.
اهمیت این موضوع موجب شده تا در تقویم جهانی روز جهانی گونه‌های در معرض انقراض وجود داشته باشد و در این روز راهکارهایی برای حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض ارائه شود. برای حفظ موجودات زنده و کمک به بقای آن‌ها همه ما باید در کنار هم تلاش کنیم و با به کار بردن نکات ارائه شده جلوی انقراض موجودات و گیاهان مختلف را بگیریم.
منابع: endangered، nwf
