اختلال اعتیاد به اینترنت یا Internet addiction disorder بیماری عجیبی است که انسان معاصر در قرن ۲۱ با آن دست به گریبان است. در ادامه این مقاله از مجله کوروش به نشانههای جسمی و روانی و عوارض جسمی اختلال اعتیاد به اینترنت میپردازیم.
اختلال اعتیاد به اینترنت چیست؟
آیا شما هم به یکی از عجیب ترین اختلالات جسمی و روانی قرن ۲۱ مبتلا هستید؟ آیا بیش از حد در اینترنت بازیهای ویدیویی انجام میدهید؟ آیا به اجبار در حال خرید آنلاین هستید؟ آیا از نظر جسمی نمیتوانید چرخیدن و جستجو در اینستاگرام و فیسبوک را متوقف کنید؟ آیا استفاده زیاد از رایانه شما در زندگی روزمره شما- روابط، کار، مدرسه تداخل ایجاد میکند؟ اگر به هر یک از این سوالها پاسخ مثبت داده باشید، ممکن است از اختلال اعتیاد به اینترنت رنج ببرید. پیشرفت در مطالعه اختلال اعتیاد به اینترنت به دلیل عدم استاندارد در این زمینه تأثیر منفی گذاشته است. به طور کلی در بین پژوهشگران پذیرفته شده است که اعتیاد به اینترنت به طور کلی فقط زیرمجموعه اعتیاد به فناوری است. همانطور که دیگر زمینههای اعتیاد به رسانه را میتوان در اعتیاد تلویزیونی، اعتیاد به رادیو و سایر انواع اعتیاد به رسانه مشاهده کرد. به دلیل انفجار عصر دیجیتال، اختلال اعتیاد به اینترنت را به عنوان عامل اصلی اعتیاد به فناوری در این دوران تلقی میکنند.
نکته نگرانکننده در مورد این اختلال این است که اگر از آن رنج میبرید، بیوقفه توسط فناوری احاطه شدهاید. در عصر دیجیتال، اینترنت ما را تسخیر کرده است. بیشتر کارهایی که ما انجام میدهیم، میتواند در اینترنت انجام شود. آیا پیراهن مورد نظر خود را در فروشگاه پیدا نمیکنید؟ جای نگرانی نیست- اینترنت آن را دارد! آیا میخواهید برای پیتزا سفارش دهید؟ چرا تماس بگیرید؟ یک سفارش آنلاین داشته باشید! آیا وقتی از بیخوابی رنج میبرید و نمیتوانید دوباره بخوابید، نمیتوانید با دوست خود تماس بگیرید تا ساعت ۳ صبح یک بازی ویدیویی انجام دهد؟ حتما کسی در یک گوشه از کره زمین وجود دارد که بیدار و آماده بازی باشد! در واقع، همین امر باعث شده است که این اختلال بسیار نگرانکننده باشد – حتی از نظر درمانی. زندگی این روزهای ما آدمها با اینترنت گره خورده و رهایی از آن سخت است.
دسته بندی های اختلال اعتیاد به اینترنت
فقط به این دلیل که زیاد از اینترنت استفاده میکنید، بسیاری از فیلمهای یوتیوب را تماشا کنید، مرتباً به صورت آنلاین خرید کنید یا دوست دارید رسانههای اجتماعی را بررسی کنید، به این معنی نیست که از اختلال اعتیاد به اینترنت رنج میبرید. دردسر زمانی ایجاد میشود که این فعالیتها در زندگی روزمره شما تداخل ایجاد کنند. به طور کلی، اختلال اعتیاد به اینترنت به انواع مختلفی تقسیم میشود. بیشترین دسته بندیهای اعتیاد به اینترنت، شامل بازی، شبکههای اجتماعی، ایمیل، وبلاگ نویسی، خرید آنلاین و … است.
پژوهشگران دیگر معتقدند که صرف زمان صرف شده در اینترنت خصوصاً دردسرساز نیست، بلکه نحوه استفاده از اینترنت است که میتواند شما را به دردسر بیاندازد. یعنی خطرآفرینی استفاده از اینترنت میتواند به اندازه زمان صرف شده مهم باشد. آیا نوجوانی دارید که از سایتهای دوست یابی استفاده کند که ممکن است کودک آزاری در کمین این سایت باشد؟ این خطرناک است – و یکی از جنبههای چند بعدی اختلال اعتیاد به اینترنت است. سایر عوامل خطرساز شناسایی شده اختلال اعتیاد به اینترنت شامل اختلالات جسمی، اختلالات اجتماعی و عملکردی، اختلالات عاطفی، استفاده از اینترنت تکانشی و وابستگی به اینترنت است.
چه عواملی باعث اعتیاد به اینترنت میشود؟
مانند بیشتر اختلالات، به احتمال زیاد دلیل دقیق اختلال اعتیاد به اینترنت مشخص نیست. این اختلال داشتن مشخصه چندین عامل موثر است. برخی شواهد نشان میدهد که اگر از اختلال اعتیاد به اینترنت رنج میبرید، آرایش مغز شما مانند افرادی است که از وابستگی شیمیایی مانند مواد مخدر یا الکل رنج میبرند. جالب توجه است، برخی از مطالعات، اختلال اعتیاد به اینترنت را به تغییر فیزیکی ساختار مغز مرتبط میدانند.
به طور خاص بر میزان ماده خاکستری و سفید در مناطق مغز پیشانی تأثیر میگذارد. این ناحیه از مغز با به خاطر سپردن جزییات، توجه، برنامهریزی و اولویت بندی کارها همراه است. گفته میشود یکی از دلایل اختلال اعتیاد به اینترنت این است که تغییرات ساختاری در ناحیه پیشانی مغز برای توانایی شما در اولویت بندی کارها در زندگی شما مضر است. بنابراین شما نمیتوانید زندگی خود را در اولویت قرار دهید، یعنی اینترنت بر زندگی ضروری مقدم است.
اعتیاد به اینترنت بر مرکز لذت مغز تأثیر میگذارد
به نظر میرسد اعتیاد به اینترنت علاوه بر سایر اختلالات وابستگی، بر مرکز لذت مغز نیز تأثیر میگذارد. این رفتار اعتیادی باعث ترشح دوپامین میشود تا تجربه لذت بخشی در فعالسازی ترشح این ماده شیمیایی را ارتقا دهد. با گذشت زمان، فعالیت بیشتر و بیشتری برای ایجاد همان پاسخ لذت بخش و ایجاد وابستگی لازم است. به این معنا که اگر بازی آنلاین یا خرید آنلاین را یک فعالیت لذت بخشی میدانید و از اعتیاد به اینترنت رنج میبرید، باید بیش از پیش رفتار کنید تا همان احساس لذت بخشی را قبل از وابستگی ایجاد کنید.
اثرات تقویت متغیر اعتیاد به اینترنت دلیل دیگر این رفتار است. طبق نظریه برنامه تقویت کننده نسبت متغیر (VRRS)، دلیل اینکه شما ممکن است اینقدر به فعالیت اینترنتی اعتیاد داشته باشید (به عنوان مثال، بازی، قمار، خرید، پورنوگرافی و…)، به این دلیل است که چندین لایه پاداش را فراهم میکند. یعنی گشت وگذار مداوم شما در اینترنت منجر به پاداشهای متعددی میشود که قابل پیشبینی نیستند.
فرآیند اختلال اعتیاد به اینترنت در فیسبوک و اینستاگرام و سایر شبکه های اجتماعی
شاید اعتیاد شما به فیسبوک یک لایه پاداش چندگانه و غیر قابل پیشبینی فراهم کند به این معنا که هر بار که برای خواندن به روزرسانیهای خود وارد سیستم میشوید، خبرهای مکرر و غیرمنتظرهای دریافت میکنید. مثلا یک بار متوجه میشوید که یکی از دوستان بزرگ شما تازه نامزد شده است. دفعه بعدی که وارد سیستم میشوید، خبردار میشوید دوست دیگری تازه صاحب فرزند شده است! یا شاید مردی که شما واقعاً به او علاقه دارید فقط یک به روزرسانی ارسال کرده است که او و نامزد دیرینهاش از هم جدا شدند. هر علامت روشن به شما نتایج غیرقابل پیشبینی میدهد که شما را سرگرم میکند و برای سرگرمی یا شاید هم کنجکاوی بیشتر دوباره برمیگردید.
ریشه اختلال اعتیاد به اینترنت در استعدادهای بیولوژیکی
استعدادهای بیولوژیکی به اختلال اعتیاد به اینترنت نیز ممکن است از عوامل ایجادکننده این اختلال باشد. اگر از این اختلال رنج میبرید، ممکن است سطح دوپامین و سروتونین شما کم باشد. این کمبود شیمیایی ممکن است شما را ملزم به انجام رفتارهای بیشتری کند تا در مقایسه با افرادی که از رفتارهای اعتیاد آور اینترنت رنج نمیبرند، همان پاسخ لذت بخش را دریافت کنید. برای دستیابی به این لذت، افراد ممکن است رفتار بیشتری با عموم مردم داشته باشند و شانس خود را برای اعتیاد افزایش دهند.
استعدادهای اعتیاد به اینترنت نیز به اضطراب و افسردگی مربوط میشود. اغلب اوقات، اگر قبلاً از اضطراب یا افسردگی رنج میبرید، ممکن است به اینترنت مراجعه کنید تا رنج خود را از این شرایط تسکین دهید. به همین ترتیب، افراد خجالتی و افرادی که دارای بیدقتی اجتماعی هستند نیز ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اعتیاد به اینترنت باشند. اگر از اضطراب و افسردگی رنج میبرید، ممکن است برای پر کردن یک خلا به اینترنت مراجعه کنید. اگر خجالتی هستید یا از نظر اجتماعی گوشه گیر هستید، ممکن است به اینترنت متوسل شوید زیرا به تعامل بین فردی احتیاج ندارد و از نظر عاطفی برای شما ارزشمند است.
علائم و نشانههای روانی اختلال اعتیاد به اینترنت
علائم و نشانههای اختلال اعتیاد به اینترنت ممکن است خود را در ویژگیهای جسمی و عاطفی نشان دهند. برخی از علائم عاطفی و عوارض اختلال اعتیاد به اینترنت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
*افسردگی
*عدم صداقت
*احساس گناه
*اضطراب
*احساس سرخوشی هنگام استفاده از رایانه
*عدم توانایی در اولویت بندی یا حفظ برنامه ها
*انزوا
*بی دقتی
*حالت تدافعی
*در رفتن از زیر کار
*عصبی بودن
*نوسانات خلقی
*ترس
*تنهایی
*بی حوصلگی در انجام کارهای روزمره
*به تأخیر انداختن کارها
علائم و عوارض جسمی اختلال اعتیاد به اینترنت
*کمر درد
*سندرم تونل کارپ
*سردرد
*بی خوابی
*تغذیه ضعیف (عدم غذا خوردن یا خوردن بیش از حد غذا برای جلوگیری از دوری از کامپیوتر)
*بهداشت شخصی ضعیف (به عنوان مثال، برای بیشتر ماندن در اینترنت حمام رفتن را به تاخیر بیندازید)
*گردن درد
*خشکی چشم و سایر مشکلات بینایی
*افزایش یا کاهش وزن
منبع: psycom