طیف وسیعی از انواع برنج ایرانی وجود دارند که هر یک خصوصیات و ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود را دارند. در حال حاضر که محدوده قیمتی برنجهای ایرانی و خارجی در سطح تقریبا نزدیکی با هم قرار گرفته‌اند، بسیاری از خانواده‌های ایرانی ترجیح می‌دهند برنجهای باکیفیت ایرانی را خریداری کنند. اما پیش از خرید برنج ایرانی، بهتر است در مورد ویژگی‌ها و تفاوت‌های انواع برنج ایرانی بیشتر بدانید. ما در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش به بررسی تفاوت انواع برنج ایرانی، اسامی برنجهای ایرانی و خصوصیات آنها و مقایسه انواع برنج ایرانی با یکدیگر می‌پردازیم و به شما می‌گوییم مرغوب‌ترین برنج ایرانی کدام است.
تقسیم بندی انواع برنج ایرانی
برنجهای ایرانی بسته به ملاک‌های مختلف، دسته‌بندی‌های متفاوتی دارند. تفاوت انواع برنج ایرانی در متفاوت بودن همین ویژگی‌ها است.
تفاوت انواع برنج ایرانی از نظر ظاهری
شکل ظاهری برنج‌ها، اندازه دانه، بلند یا کوتاه بودن برنج‌ها یکی از فاکتورها‌ی مهم است و برخی افراد بر این اساس برنج خود را انتخاب می‌کنند. انواع برنج ایرانی از لحاظ ظاهری و اندازه دانه‌ها، به ۳ دسته «برنج دانه بلند»، «برنج دانه متوسط» و «برنج دانه کوتاه» تقسیم می‌شوند. در برنجهای دانه بلند معمولا طول دانه برنج، ۳ تا ۴ برابر عرض دانه است.
برنج دانه متوسط کوتاه‌تر از برنج دانه بلند است و برنج دانه کوتاه هم همان‌طور که از اسمش پیداست، کوتاه‌ترین قد را دارد و بعد از پخت هم معمولا دانه‌ها به هم می‌چسبند. به همین خاطر هم برنجهای دانه کوتاه مشتریان کمتری دارند ولی این به معنای پایین بودن کیفیت با عطر و طعم آنها نیست.
تفاوت انواع برنج ایرانی از نظر بافت و پخت
بعد از پخت برنج، ظاهر برنج و حتی طعم و عطر آن ممکن است متفاوت باشد. بافتی که برنج بعد از پخت پیدا می‌کند یکی از مهم‌ترین وجوه تمایز انواع برنج ایرانی است. این بافت بر اساس میزان نشاسته موجود در برنج‌ها، متفاوت خواهد بود. «برنجهای چسبنده یا شیرین» از انواع برنج تهیه و فرآوری شده در قاره آسیا هستند که عموما از آنها در تهیه آرد برنج استفاده می‌شود یا با آنها می‌توان غذاهای سنتی و دسر هم درست کرد.
از نظر بافت نوع دیگری از برنج با نام «برنج نیم‌پخته» هم وجود دارد که در این نوع برنج‌ها، قبل از آسیاب کردن برنج، دانه‌ها تحت فشار بخار، نیم‌پز می‌شوند و نشاسته آنها شکل ژلاتینی به خود می‌گیرند. این برنج‌ها در هنگام پخت، بافت نرم و سبکی دارند.
انواع برنج ایرانی از نظر عطر و طعم
مزه و بوی خوش برنج از ملاک‌های دیگر برای انتخاب برنج ایرانی است. هنوز هم خیلی‌ها اولویت اول خودشان را به جای ظاهر برنج، روی طعم و عطر آن قرار می‌دهند. در این موارد نیازی نیست حتما برنج شکل مجلسی داشته باشد، همین که برنج خوش‌طعم و خوش‌عطر باشد، برای خریداران کافی است.
تفاوت انواع برنج ایرانی از نظر قیمت
مورد مهم دیگر، در تفاوت انواع برنج ایرانی بحث قیمت برنج است. طبیعتا بودجه‌ای که صرف خرید برنج می‌شود، باید متعادل و به‌صرفه باشد. حتی این تصور که برنج ایرانی، قیمت بالایی دارد گاهی اوقات مشتری را از خریداری کردن برنج ایرانی منصرف می‌کند. اما بهتر است بدانید که در میان برنجهای ایرانی هم می‌توانید نمونه‌‌هایی باکیفیت‌تر از برنجهای خارجی ولی با قیمت مناسب‌تر پیدا کنید. پس به صِرف قیمت بالای برنج ایرانی، اقدام به خریداری برنجهای خارجی نکنید.
مقایسه تفاوت‌های انواع برنج ایرانی
انواع مختلفی از برنج‌ها با تفاوت در خصوصیاتی که در بالا به آنها اشاره شده در ایران کشت و فرآوری می‌شوند که معمولا در دسته‌بندی‌های دیگری قرار می‌گیرند. گونه‌های مختلف برنج ایرانی در ۴ گروه اصلی جای می‌گیرند. این گروه‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
- برنج صدری
- برنج طارم
- برنج گرد
- برنج پرمحصول
در صورت تمایل انواع برنج ایرانی باکیفیت را با قیمت مناسب، می‌توانید از فروشگاه‌های افق کوروش به روش خرید تلفنی، حضوری یا اینترنتی خریداری کنید.
اسامی و نام انواع برنج ایرانی
برنج هاشمی
برنج «هاشمی» از معروف‌ترین برنجهای ایرانی است که اولین بار از سال ۱۳۷۸ در گیلان و مازندران کشت شد. کاشف این برنج شخصی به نام «یوسف هاشمی» است و به همین خاطر هم این برنج یا نام «هاشمی» شناخته می‌شود. برنج هاشمی جزو برنجهای دانه بلند ایرانی است و رنگ آن سفید متمایل به کرمی است. کیفیت این برنج در حد عالی و عطر و طعم آن هم بسیار خوشبو و خوشمزه است. دانه‌های این برنج بعد از پخت به هم نمی‌چسبد.
برنج علی کاظمی
برنج «علی کاظمی» جزو رقبای «برنج هاشمی» است و در صومعه سرا و فومن کشت می‌شود. این برنج نخستین بار توسط فردی به نام علی کاظمی کشف شد. این برنج هم جزو برنجهای دانه بلند ایرانی است و ارتفاع آن بعد از پخت به ۶/۱۱ میلی‌متر هم می‌رسد. قیمت مناسب برنج علی کاظمی نسبت به سایر برنج‌ها آن را به یکی از پرفروش‌ترین برنجهای ایرانی تبدیل کرده است.
برنج شیرودی
«برنج شیرودی» از انواع برنج ایرانی باکیفیت است. برنج شیرودی علاوه بر کیفیت بالایی که در پخت دارد، قیمت مناسب و مقرون‌به‌صرفه‌ای هم دارد. به همین دلیل معمولا در بسیاری از مراسم و نذری‌ها، مصرف رستوران‌ها و ادارات از برنج شیرودی برای پخت برنج آبکش مجلسی استفاده می‌شود. برنج شیرودی شمال در مقایسه با انواع دیگر برنج ایرانی از کیفیت پخت بسیار بالاتری برخوردار است و با طارم هاشمی مقایسه می‌شود.
برنج کوهسار
این برنج ایرانی در مناطق سردسیر مازندران کشت می‌شود و به سرما مقاومت بیشتری نشان می‌دهد. برنج «کوهسار» جزو «برنجهای زودرس» به حساب می‌آید و با دوره رشد، ۶۵ روز از نشاکاری تا برداشت آن طول می‌کشد.
انواع برنج صدری
برنج «صدری» از محبوب‌ترین و باکیفیت‌ترین برنجهای ایرانی است که در گیلان کشت می‌شود. طول دانه‌های برنج صدری بعد از پخت به ۱۳ میلی‌متر هم می‌رسد و قد دانه برنج صدری قبل از پخت حدود ۷ میلی‌متر است. برنج صدری دم سیاه، برنج صدری دم سفید و برنج صدری دم زرد، صدری دم سرخ، صدری سالاری، صدری شاه پسند، صدری حسن سرایی، صدری هاشمی و صدری علی کاظمی از گونه‌های مختلف برنج صدری به حساب می‌آیند.
برنج «صدری سالاری» و «صدری شاهپسند»، از معروف‌ترین برنجهای صدری هستند. صدری سالاری بیشتر در لاهیجان و آستانه اشرفیه کشت می‌شود. صدری شاهپسند هم جزو برنجهای صادراتی است. این برنج بوی متوسطی دارد ولی کیفیت پخت آن بسیار عالی است.
برنج طارم
برنج «طارم» در مازندران کشت می‌شود و کمی کوتاه‌تر از برنج صدری است. این برنج هم انواع مختلفی دارد که شامل برنج سنگ طارم، طارم دیلمانی، موسی طارم، طارم رشتی، طارم سنگ جو، طارم امیری، اهلمی طارم، طارم محلی، طارم عطری و طارم هاشمی می‌شود.
برنج «طارم هاشمی» نسبت به «طارم عطری»، عطر و بوی کمتری دارد ولی طعم آنها تفاوت چندانی ندارد. برنج طارم هاشمی نسبت به طارم عطری بیشتر به اصطلاح «ری» می‌کند و قد می‌کشد. طارم هاشمی از ترکیب دو برنج طارم و هاشمی به دست می‌آید و بهترین برنج طارم برای مخلوط کردن با برنج هاشمی، برنج «سنگ طارم» است. این مخلوط کردن در زمان کشت انجام می‌شود، نه بعد از برداشت محصول.
طارم رشتی
این نوع طارم عطر بسیار قوی دارد و جزو مرغوب‌ترین و باکیفیت‌ترین برنجهای ایرانی است.
طارم دیلمانی
این نوع از برنج ایرانی طارم، معمولا در غرب استان مازندران کشت می‌شود و کیفیت خوبی دارد.
برنج سنگ طارم
این برنج جزو برنجهای دارای عطر و طعم قوی است و جزو برنجهای طارم محلی و اصیل است.
اهلمی طارم
برنج اهلمی طارم، از انواع ژنی طارم محسوب می‌شود و در استان‌های فارس، اصفهان، خوزستان و لرستان کشت و تولید می‌شود.
طارم امیری
این برنج عطر متوسطی دارد و بازدهی آن در هر هکتار، زیاد است.
برنج فجر
«طارم» و «فجر» برنج‌هایی با خصوصیات مشابه هستند. برنج «فجر» از سال ۱۳۷۷ در مزارع برنج مازندران کاشته شد. دانه این برنج متوسط بوده و رنگ سفید و اندکی کدر دارد. برنج فجر جزو برنجهای اصلاح نژاد شده عطردار است.
برنج آمل ۱:
این برنج از برنجهای دانه بلند بوده و از ترکیب برنج طارم «فیروزکنده ساری» و برنج «تایجونک نی‌تیوان ژاپنی» در سال ۱۳۵۱ تولید شده است.
برنج آمل ۲:
این برنج جزو برنجهای دانه بلند ژنتیکی بوده و در سال ۱۳۵۹ توسط کشاورزان ایرانی بهره‌برداری شده است.
برنج آمل ۳:
این برنج از اصلاح ژنتیکی برنج «سونان هندوستان» تولید شده و از ارقام پرمحصول و دانه بلند است.
برنج بینام
این برنج اصالتا نخستین بار در رشت، کوچصفهان و آستانه اشرفیه گیلان کشت شد. برنج «بینام» عطر و بوی متوسطی دارد و رنگ آن هم کمی شفاف‌تر از صدری و طارم است. همچنین جزو برنجهای دانه کوتاه و گرد ایرانی است که قیمت نسبتا کمتری نسبت به دیگر انواع برنج ایرانی دارد.
برنج عنبربو
این برنج ایرانی در خوزستان، ایلام، لرستان و فارس کشت می‌شود. عطر برنج «عنبربو» قوی است و طول دانه آن بعد از پخت به ۴/۱۱ میلی‌متر می‌رسد. عنبربو جزو برنجهای باکیفیت بازار است که در جنوب کشور شناخته‌شده‌تر است.
برنج کامفیروزی یا قصرالدشتی
برنج «کامفیروزی» اصالتا بومی استان فارس است و عطر متوسطی دارد. این برنج جزو برنجهای با طول دوره رشد تقریبا طولانی است و از کشت تا رشد و برداشت آن حدود ۱۵۰ روز طول می‌کشد. برنج کامفیروزی جزو برنجهای دانه متوسط است.
برنج گرده
اصالت برنج «گرده» به آمل برمی‌گردد و جزو برنجهای مقاوم به سرما است. این برنج در شرایط نامساعد جوی تاب‌آوری بالایی دارد و در مناطق کوهستانی کشت می‌شود.
برنج خزر
برنج «خزر» جزو برنجهای دانه بلند شمالی است که هم در گیلان و هم در مازندران کشت می‌شود. رنگ این برنج کدر و گچی است. برنج خزر عطر و طعم خاصی ندارد.
برنج حسنی
برنج «حسنی» در تالش کشت می‌شود و جزو برنجهای دانه متوسط ایرانی است. برنج حسنی بعد از پخت، بافت چسبنده‌ای به خود می‌گیرد و برای تهیه انواع شیرینی و دسر مثل نان برنجی، رشته خوشکار و … استفاده می‌شود.
برنج شمشیری یا برنج ندا
برنج «شمشیری» یا برنج «ندا» دانه سفید و شفافی دارد و جزو برنجهای دانه بلند و قلمی است. البته برنج ندا عطر چندانی ندارد و از نظر ظاهری شبیه برنج طارم است.
برنج نعمت
این برنج، جزو برنجهای ایرانی پرمحصول با دانه بلند است و از ترکیب برنج آمل ۳ و سنگ طارم تولید شده است. برنج نعمت و ندا شباهت زیادی با هم دارند، فقط طول برنج نعمت، بلندتر از برنج ندا است.
برنج شفق
این برنج به روش مهندسی ژنتیکی روی برنج باسماتی هندی و پاکستانی به دست آمده است.
بیشتر بخوانید: تفاوت برنج کشت اول و دوم ایرانی چیست؟
انواع دیگر برنج ایرانی
برنجهای ایرانی دیگری هم وجود دارند که از طریق اصلاح نژادی و با نام‌های مختلف در حال کشت هستند. از میان این برنجهای ایرانی می‌توان به برنج سپیدرود، برنج شفق، برنج کادوس، برنج درفک، برنج تیسا، برنج نعمت، برنج تابش، برنج بهار و برنج ساحل اشاره کرد.
همچنین برخی برنج‌ها بسته به مکان و منطقه جغرافیایی که در آن کشت و تولید می‌شوند، نامگذاری شده‌اند، مثل برنج زاینده‌رود، برنج کوهرنگ، برنج یاسوج، برنج چمپا، برنج چرام، برنج لنجان و برنج سرخه.
اسامی برنج های سالم ایرانی
انواع مختلفی از برنجهای ایرانی وجود دارند که در شمال، مرکز یا جنوب کشور، کشت و فرآوری می‌شوند. سالم بودن برنج به عوامل مختلفی از جمله بهداشت در مراحل کشت و فرآوری و همچنین نگهداری آنها بستگی دارد. از میان برنجهای سالم ایرانی می‌توانید برنج هاشمی، برنج طارم، برنج فجر، برنج عنبربو، کامفیروز، صدری، برنج کاظمی، برنج شیرودی، برنج ندا و … اشاره کرد.
در میان انواع برنج ایرانی شمالی کدام بهتر است؟
بهترین برنج ایرانی برنج کشت دوم است. بعد از برنج کشت دوم، برنج طارم و برنج هاشمی در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند که از عطر و طعم بسیار بالایی برخوردارند و دانه‌های آنها بلند است. اگر به دنبال بهترین برنج ایرانی هستید که علاوه دارا بودن ویژگی بهترین برنج ایرانی، دانه‌های بسیار بلندی هم داشته باشد می‌توانید برنج کشت دوم را انتخاب کنید.
نکاتی که در هنگام خرید برنج ایرانی باید به آنها توجه کنید
در هنگام خرید برنج ایرانی به این نکته توجه کنید که برنجهای مرغوب ایرانی در ۴ یا نهایتاً ۷ محصول بهره‌برداری می‌شوند. برای خرید برنج ایرانی انواع برنج طارم، صدری دم سیاه، هاشمی، عنبربو و … توصیه می‌شود. همچنین نو یا کهنه بودن برنج، فاکتور مهمی در انتخاب و خرید برنج ایرانی به حساب می‌آید.
فرق برنج کهنه و نو
«برنج کهنه» به برنجی گفته می‌شود که ۳ ماه تا ۱ سال از برداشت آن گذشته باشد. سالم نگه داشتن برنج برای طولانی‌مدت کمی دشوار بوده و ممکن است برنج را دچار افت و شپشک کند. برنجی که مدتی مانده باشد و به اصطلاح کهنه شده باشد، رطوبت درونی خود را از دست داده و به همین دلیل کیفیت آن کمی بیشتر خواهد بود.
سوالات متداول
مرغوب‌ترین برنج ایرانی کدام است؟
عوامل مختلفی بر تعیین عنوان بهترین و مرغوب‌ترین برنج ایرانی موثر هستند که شامل عطر، طعم، خواص، کیفیت برنج قبل و بعد از پخت، ظاهر یکدست و … می‌شود. علاوه بر سلیقه، نوع نیاز و اولویت فرد بر انتخاب برنج هم تاثیرگذار است و نمی‌توان برنج خاصی را با عنوان بهترین برنج ایرانی معرفی کرد. در حال حاضر برنج های دودی و برنج صدری دم سیاه جزو گران‌ترین برنج ایرانی محسوب می‌شود. در کل همه برنجهای ایرانی کیفیت بالایی داشته و ارزش غذایی بالاتری نسبت به انواع برنج خارجی دارند.
برنج ایرانی در کجا کشت می‌شود؟
بیشترین میزان تولید برنج ایرانی در شهرهای شمالی و استان گلستان و مازندران است ولی در شهرهای دیگر مثل لرستان، خوزستان، فارس، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد هم برنج کشت می‌شود.
آیا برنج ایرانی آرسنیک دارد؟
در مورد آرسنیک موجود در برنج ایرانی، بحث‌های زیادی وجود دارد. اما موضوع این است که برنج ایرانی، بدون آرسنیک نیست، هر چند میزان آرسنیک برنج خارجی بیشتر از برنج ایرانی است. البته با شستن کامل برنج ایرانی با آب تمیز و بدون آرسنیک و پختن آن مخصوصا به صورت آبکش، می‌توانید آرسنیک برنج را از بین ببرید یا میزان آن را به طور قابل توجهی، کاهش دهید.
