درباره وودی آلن و آثارش | نابغه روان پریش سینما

وودی آلن یکی از برجسته ترین فیلمسازان جهان است. او با فیلم های کمدی و درام های خود به مضامین زیادی از روابط عاشقانه میان زن و مرد تا مرگ و معنای زندگی پرداخته و مورد تحسین همگان قرار گرفته است. ولی به رغم آن اتهامات اخیر تعرض جنسی بر زندگی و کارنامه پربار طنزپرداز و کارگردان بزرگ سینما سایه افکنده است. در سرویس هنر و سینما مجله کوروش بیشتر درباره زندگی و آثار وودی آلن بخوانید.

وودی آلن؛ یک استندآپ کمدین مشهور

وودی آلن با نام حقیقی آلن استوارت کونیگسبرگ فعالیت خود را در دهه ۱۹۵۰، دوره ای که نوجوانی بیش نبود به عنوان نویسنده نمایش های کمدی آغاز کرد. تا پیش از پایان دهه او با نام هنری «وودی آلن» همچون بزرگانی مانند مِل بروکس و نیل سایمون خود را به عنوان نویسنده کمدی به هم دوره های خود شناسانده بود. در اوایل دهه ۱۹۶۰ بود که وودی آلن جایگاه و شهرت بسیار خوبی به عنوان نویسنده و استندآپ کمدین به دست آورد.

وودی آلن خودش تخمین می زند که تنها در سال ۱۹۶۲ بیش از ۲۰ هزار جوک نوشته است. ولی این تنها آغازی بر کارنامه هنری شگفت انگیز او بود. وودی آلن از نمایش های تلویزیونی مانند «شوی اِد سالیوان» و باشگاه های کمدی گرینیچ ویلج (در منهتن نیویورک) شروع کرد و بدل به آن هنرمندی شد که حالا از او سراغ داریم: همان وودی آلنی که حالا از او به عنوان یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین فیلمسازان سده بیستم یاد می شود.

کیت بلانشت، دایان کیتن، ماکس فون سیدو، جنا رولندز، اِما استون، کیت وینسلت، واکین فینیکس، شان پن، خاویر باردم و اسکارلت جوهانسون و بسیاری از شناخته شده ترین ستارگان دیروز و امروز هالیوود در فیلم های کارگردان و نویسنده مشهور بازی کرده اند.

بیشتر بخوانید » ترسناک ترین فیلم های دنیا براساس داستان های واقعی «

مختصری از زندگی و بیوگرافی وودی آلن

وودی آلن روز ۱ دسامبر ۱۹۳۵ در برانکس، در شمال محله منهتن نیویورک متولد شد. وودی آلن علاوه بر نمایشنامه ها، داستان های طنز و جوک های که خود دنیایی را خندانده اند، با فیلم های خود انبوهی از جوایز سینمایی از جمله ۴ اسکار، ۱۰ جایزه بفتا، ۲ گلدن گلوب و همچنین ۱ جایزه گلدن گلوب سیسیل بی دمیل (که حکم جایزه یک عمر دستاورد هنری را دارد) را نیز در کلکسیون افتخارات خود دارد. وودی آلن همچنین کلارینت نوازی چیره دست است که همچنان با گروه «نیو اورلینز» همکاری دارد و به همراه این گروه موسیقی جاز همواره در کنسرت های مختلف در سرتاسر جهان نوازندگی می کند.

به گفته اشتفان رایمرتز، زندگینامه نویس وودی آلن، این هنرمند بزرگ آمریکایی در مجموع آثار خود، بیش از ۵۰ فیلم سینمایی به مضمون جمعی قرن بیستم پرداخته است. آثار او بازتابی از زندگی طبقه متوسط با دغدغه هایی همچون پول، روابط جنسی، فرهنگ و روانکاوی و موارد دیگر است.

داستان اغلب فیلم های آلن در کلان شهر نیویورک رخ می دهد، فیلم هایی همچون «منهتن (۱۹۷۹)»، «برادوی دنی رز (۱۹۸۴)»، «همه می گویند دوستت دارم (۱۹۹۹)»، «یاسمن پژمرده (۲۰۱۳)» و «یک روز بارانی در نیویورک (۲۰۱۹)»، شهری که آلن استوارت کونیگسبرگ از دوران کودکی در آن زندگی کرده و بزرگ شده و به خوبی با زیر و بم های آن آشنا است. وودی آلن که چند سالی در یک تور اروپایی فیلم های خود به سر می برد، در سال ۲۰۱۷ دوباره با یک روز بارانی در نیویورک به شهر خود بازگشت. این فیلم مانند آخرین فیلم او «جشنواره ریفکین (۲۰۲۰)» با محوریت سینما ساخته شده است.

سایه سنگین اتهامات اخیر بر زندگی کارگردان بزرگ

غیرمعمول نیست که فیلم های وودی آلن سینما را به تصویر بکشند. مشهورترین نمونه آن نیز یکی از فیلم های تحسین شده او «رز ارغوانی قاهره (۱۹۸۵)» است که در آن به بهترین شکل ممکن دنیای واقعی و سینما در هم آمیخته می شود و ناگهان پرده سینما بدل به گذرگاهی جادویی می شود که قلمروی واقعیت و تخیل را به هم پیوند می دهد.

اما متأسفانه چهره آقای نابغه سینما در سال های اخیر به دلیل ادعایی که از سوی شریک سابق زندگی او و همچنین بازیگر نیم دو جین از فیلم هایش، میا فارو مطرح شده خدشه دار شده است. میا فارو کارگردان مشهور را متهم به تعرض جنسی به دختر خوانده خود دیلان فارو در دهه ۱۹۹۰ کرده است. هر چند وودی آلن این اتهامات را بارها و بارها قویا تکذیب کرده، ولی به دلیل همین اتهامات حضانت دیلان را از دست داده است. جرم تعرض جنسی وودی آلن هیچ وقت محرز نشد. تحقیقات متعددی هم که در این خصوص انجام گرفتند نیز تماما نتیجه گیری کردند که هیچ مدرک معتبری مبنی بر تعرض وجود ندارد.

ولی دیلان فارو هیچ وقت از پا ننشست، بلکه در سال ۲۰۱۴ نامه ای سرگشاده به وبسایت نشریه نیویورک تایمز نوشت و بار دیگر این ادعا را تکرار کرد. ادعایی که پس از همه گیری جنبش «من هم»، کارزاری که بر علیه تعرض جنسی شکل گرفت، از سوی اهالی سینما نیز جدی گرفته شد. بسیاری از بازیگران از جمله کالین فرث و ناتالی پورتمن متعاقب این ادعاها از وودی آلن روی گردان شدند و اظهار داشتند که از کار کردن با او پشیمان هستند.

جنجال اتهامات وودی آلن

تیموتی شالامی، بازیگری که در یک روز بارانی در نیویورک ایفای نقش کرده بود تمام دستمزد خود را به جنبش «تیمز آپ» اهدا کرد. این کمدی رمانتیک با حضور شالامی بخشی از قرارداد آمازون استودیوز با وودی آلن بود. ولی این شرکت فیلمسازی در سال ۲۰۱۸ در پی اتهامات به صورت یکطرفه قرارداد سینماگر مشهور را فسخ کرد. به این ترتیب، این فیلم در سالن های سینمای آمریکا اکران نشد و تنها در اکتبر ۲۰۲۰ بود که امکان تماشای آن از طریق سرویس محتوای درخواستی آمازون فراهم شد. با این حال، فیلم در سال ۲۰۱۹ در اروپا اکران شد. هم اکنون آلن همچنان درگیر شکایت خود از آمازون استودیوز است.

ادعاهای اخیر علاوه بر این باعث واکنش های عموم مردم نسبت به موسیقی و دیگر آثار  آلن نیز شدند. در سال ۲۰۱۷ گروهی از فعالان حقوق زنان کنسرتی که وودی آلن به همراه گروهش در تالار کنسرت البفیل‌ هارمونی هامبورگ برگزار می کرد را به هم زدند. اوضاع انتشار کتاب او در آمریکا از این هم بدتر بود. انتشارات هاچت در آوریل ۲۰۲۰ چاپ خاطرات وودی آلن با عنوان «بی‌ خود و بی ‌جهت» را لغو کرد. با این حال، ترجمه های این کتاب به زبان های دیگر و در کشورهای دیگر از جمله آلمان طبق برنامه انجام گرفت.

همه از وودی آلن روی برنگردانده اند

ولی همه از وودی آلن روی گردان نشدند. اسکارلت جوهانسون،‌ بازیگر خوش چهره و جذاب هالیوود به صورت علنی از او حمایت کرد. جوهانسون تا حد زیادی کارنامه درخشان خود در هالیوود را مدیون کارگردان بزرگ است. اسکارلت جوهانسون در ۳ فیلم وودی آلن «امتیاز نهایی (۲۰۰۵)»، «خبر داغ (۲۰۰۶)» و «ویکی کریستینا بارسلونا (۲۰۰۸)» بازی کرده که خصوصا فیلم آخر به یکی از پرفروش ترین فیلم های آلن نیز تبدیل شد.

کریستف والتس، بازیگر اتریشی برنده دو جایزه اسکار (برای فیلم های «حرامزاده‌ های لعنتی (۲۰۰۹)» و «جنگوی آزاد شده (۲۰۱۲)» هر دو به کارگردانی کوئنتین تارانتینو) اصلا از همکاری با وودی آلن خودداری نکرد. او در کمدی عاشقانه جدید کارگردان «جشنواره ریفکین» نقش مرگ را ایفا کرده است. این واقعیت که اِل فانینگ، بازیگر فیلم یک روز بارانی در نیویورک برخلاف شالامی درآمد خود را به امور خیریه اهدا نکرد، نیز تلویحا از حمایت او از کارگردان بزرگ خبر می دهد. جود لاو نیز که در فیلم یک روز بارانی در نیویورک ایفای نقش کرده علنا از پذیرفتن پیشنهاد آلن دفاع کرده است.

اشتفان رایمرتز، طنزپرداز و کارگردان افسانه ای سینما را با صفاتی همچون «نحیف، مضطرب و بهم ریخته، سرکش، روشنفکر، هیستریک، زنباره، فیلسوف و پرستیدنی» وصف کرده است. به هر روی، این روزها اوضاع آلن چندان جالب نیست. شاید آیندگان او را تبرئه کنند و دوباره سینماگر دوست داشتنی اعتبار و احترامی که در خورش است را بازیابد. ولی‌ بی شک فیلمساز مشهور ۸۵ ساله‌ همچون بسیاری از شخصیت های فیلم هایش، میراثی متضاد از خود به یادگار گذاشته است.

مجموعه ای از بهترین فیلم های وودی آلن

وودی آلن نویسنده و کارگردانی است که به عریان ترین شکل احساسات و روان رنجوری های خود را بر روی پرده سینما به تصویر کشیده است. به همین دلیل نیز بسیاری از فیلم های او به شدت شخصی بوده اند. از این رو، درک ماهیت پیچیده برخی از آثار وودی آلن که بسیار نیز هستند دشوار است و جنجال های اخیر که سایه سنگینی بر زندگی و کارنامه هنری کارگردان بزرگ افکنده اصلا کار را برای قضاوت در مورد آثار او راحت نکرده است. ولی واقعیت هرچه هست در این شکی نیست که آلن نه تنها یکی از پرکارترین فیلمسازان جهان، بلکه بی شک یکی از خلاق ترین و بهترین کارگردانان تاریخ سینما است.

«یک روز بارانی در نیویورک (۲۰۱۹)» از بهترین فیلم های وودی آلن

سینماروها برای تماشای این فیلم وودی آلن باید مدت ها منتظر می ماندند. اگر چه این کمدی رمانتیک با بازی ال فانینگ و تیموتی شالامی در اصل در سال ۲۰۱۷ فیلمبرداری شده بود، ولی تا اواسط سال ۲۰۱۹ در سینماها به نمایش در نیامد و سپس فقط در اروپا اکران شد. آمازون پرایم ابتدا قصد داشت این فیلم را روی پلتفرم خود اکران کند اما پس از ماجرای اتهامات، قرارداد خود با کارگردان را فسخ کرد. با تمام این اوصاف بسیاری از منتقدان سینما چندان روی خوشی به این فیلم نشان ندادند. بسیاری از بازی های عالی بازیگران اصلی فیلم خصوصا شالامی تمجید کردند، ولی فیلمنامه متوسط آن را حتی بدون جاروجنجال های پیرامون زندگی کارگردان دلیلی موجه برای نادیده گرفتن فیلم دانستند.

«تقدیم به رم با عشق (۲۰۱۲)»؛ کمدی عاشقانه وودی آلن این بار در رم

ماجرای اتهامات مکرر دختر خوانده وودی آلن، تیموتی شالامی بازیگر «یک روز بارانی در نیویورک» را بر آن داشت تا دستمزد خود را صرف امور خیریه کند. پای جنجال های پیرامون این ادعاها حتی به فیلم «تقدیم به رم با عشق» که در سال ۲۰۱۲ اکران شده بود نیز کشیده شد. گرتا گرویگ، بازیگر نقش اول زن این فیلم نیز بعدا گفت که از کار با آلن پشیمان است. ولی سوای بحث های حاشیه ای، بازخوردها به این فیلم وودی آلن نسبتا مثبت بود و بسیاری بازگشت او به لوکیشن فیلم های فدریکو فلینی، کارگردان پرآوازه ایتالیایی (فیلمسازی که آلن بارها شیفتگی خود را نسبت به آثارش نشان داده) را جذاب و سرشار از همان طنزِ جاندار و لحظات فراواقعی و کمیک خاصِ آلن دانستند.

بیشتر بخوانید » بررسی کارنامه و آثار تحسین شده مارتین اسکورسیزی «

«نیمه شب در پاریس (۲۰۱۱)» رجعت وودی آلن به دوران طلایی پاریس

«نیمه شب در پاریس» پیش از ماجرای اتهامات سال ۲۰۱۴ اکران شده بود و بنابراین از جنجال ها به کنار ماند. این فیلم برای وودی آلن اسکار دیگری به ارمغان آورد. وودی آلن با فیلمنامه تحسین شده خود که به همراهی اوون ویلسون، بازیگر اصلی فیلم نوشته بود سفر جادویی در زمان را به تصویر کشیده بود. سفر جادویی که جیل را به دهه ۱۹۲۰ و دوران طلایی پاریس می برد و او را همنشین انبوهی از بزرگان ادبیات و هنر از پیکاسو و سالوادور دالی تا ارنست همینگوی و اسکات فیتزجرالد می کرد.

«ویکی کریستینا بارسلونا (۲۰۰۸)» درام رمانتیکی سحرآمیز

کارگردان بزرگ در آغاز هزاره جدید توجه خود را به کلان شهرهای اروپا از رم، پاریس و لندن تا بارسلون معطوف کرد. «ویکی کریستینا بارسلونا» حاصل سفر وودی آلن به سرزمین گائودی (معمار مشهور) با حضور انبوهی از ستارگان سینما از اسکارلت جوهانسون و پنه لوپه کروز تا خاویر باردم یکی از پرفروش ترین آثارش نیز بود. آلن با گروه بازیگران خوش چهره و لوکیشن های سحرآمیز، فیلم کارت پستالی مملو از شور و حرارت و عشق ساخت.

«امتیاز نهایی (۲۰۰۵)» از شاهکارهای متأخر وودی آلن

پس از ساخت فیلم های ضعیف تر، بسیاری از مخاطبان به این نتیجه رسیده بودند که آلن همچنان در حال تکرار همان داستان های قدیمی خود است. ولی کارگردان بزرگ بار دیگر با یکی از آثار خود دنیای سینما را شگفت زده کرد. فیلم «امتیاز نهایی» نه کمدی بود و نه حاصل آن نگاه های روشنفکرمآبانه روزنامه نگاران نیویورکی (روی سخن با مجله نیویورکر است!)، بلکه درامی دلهره آور با ریتمی پرشتاب با مایه های تعلیقی جنایی بود. اسکارلت جوهانسون جوان هم با این فیلم شهرت زیادی در دنیای سینما به هم زد.

بیشتر بخوانید » نقد و بررسی سریال رازآلود دارک «

«جنایت و جنحه (۱۹۸۹)» از بهترین فیلم های وودی آلن

«جنایات و جنحه» که در سال ۱۹۸۹ اکران شد، یکی دیگر از آثار وودی آلن است که او در آن به خوبی استعداد مبهوت کننده اش در آمیختن درام و کمدی را نشان می دهد. در این فیلم پرشوخ و شنگ و جذاب ماجراهای بامزه و شخصیت های رنگارنگ به طرز حیرت انگیزی با هم عجین شده اند تا شاهد کمدی درامی مملو از شوخی های خاص و بّرنده آلنی باشیم.

«روزگار رادیو (۱۹۸۷)» نگاهی نوستالژیک به دوران طلایی رادیو

نوستالژی عموما همراه با غم است، ولی در آثار وودی آلن چنین نیست. فیلم «روزگار رادیو» که در سال ۱۹۸۷ اکران شد، به زندگی خانواده ای یهودی در محله کوئینز نیویورک می پردازد که در آن دوران در دهه ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ عموما برای سرگرمی دور رادیو جمع می شدند. گوش دادن به برنامه های ورزشی، اخبار، نمایش های کمدی و موسیقی بخشی از زندگی روزمره هر خانواده ای در آن دوران بود. وودی آلن با ادای احترام به آن روزگار از دست رفته نگاهی مهربانانه، گاهی نیز عاشقانه و البته شوخ طبعانه به دوران شکوهمند این جعبه خیال انگیز دارد.

«هانا و خواهرانش (۱۹۸۶)» یک فیلم وودی-برگمانی!

در فهرست علایق سینمایی وودی آلن نام دو فیلمساز بیش از دیگران به چشم می خورد، یکی فدریکو فلینی، کارگردان افسانه ای ایتالیا که آلن طراوات و شادابی برخی از بهترین فیلم های خود را مرهون اوست و اینگمار برگمان، فیلمساز بزرگ سوئدی، کسی که با بدبینی، تلخ اندیشی و البته نگاه ژرف انسانی خود سایه سنگینی بر مجموع آثار وودی آلن حتی شوخ طبعانه ترین آنها انداخته است.

فیلم «هانا و خواهرانش» یکی از آن فیلم های آلن است که او توانسته در آن به دنیای برگمان نزدیک شود. هانا و خواهرانش همچنین یکی از نمونه های عالی از آثار وودی آلن است که در آن درونیات و دغدغه های زنان به تصویر کشیده شده اند. در کنار میا فارو و مایکل کین که نقش همسرش را بازی می کند، شاهد بازی های درخشان مکس فون سیدو، باربارا هرشی، کری فیشر، دیان وایست، مورین اوسالیوان و البته خود آلن در این درام مرعوب کننده هستیم.

«رز ارغوانی قاهره (۱۹۸۵)» شاهکاری دیگر از وودی آلن

شاید در هیچ فیلم دیگری به اندازه «رز ارغوانی قاهره» دنیای نقش بسته بر پرده سینما این چنین جادویی و خیال انگیز به تصویر درنیامده باشد. آلن در این روایت رؤیایی خود زندگی پیشخدمت عاشق پیشه و خیال پردازی به نام سیسیلیا با بازی فوق العاده درخشان میا فارو را به تصویر کشیده که از زندگی کسل کننده خود با مردی خشن و معتاد به ستوه آمده و تنها راه گریزش نیز پناه بردن به سالن تاریک سینما و غرق شدن در دنیای جادویی آن است. سیسیلیا خیلی زود دلباخته یکی از شخصیت های اثیری که بر پرده سینما می بیند می شود،‌ شخصیتی که از پرده سینما بیرون می آید تا دست او را بگیرد و همراهش در شهر به جستجوی زندگی واقعی برود!

«زلیگ (۱۹۸۳)» یکی از بهترین فیلم های وودی آلن

وودی آلن با فیلم «زلیگ» که در سال ۱۹۸۳ اکران شد بسیاری از سینماروها را غافلگیر کرد. زلیگ شاهکاری بود از غافلگیری های سینمایی و روایی که هر کسی را مات و مبهوت می کرد. وودی آلن در این فیلم که اتفاقات آن در دهه ۱۹۲۰ نیویورک رخ می داد، نقش لئونارد زلیگ را ایفا می کرد، شخصیتی مفلوک و درمانده که به طرز شگفت انگیزی با تمام شرایط خوی می گرفت و می توانست به شکل و ظاهر کسانی که در نزدیکش هستند در بیاید! آلن به خوبی در زلیگ به ماهیت فرصت طلبی و همرهنگی با جماعت پرداخته است. در این فیلم، میا فارو که به تازگی به شریک زندگی آلن تبدیل شده بود نیز نقش مکمل را ایفا می کرد.

«خاطرات هتل استارداست (۱۹۸۰)» معجون جادویی وودی آلن

«خاطرات هتل استارداست» احتمالا یکی از شخصی ترین فیلم های وودی آلن باشد. وودی آلن در این فیلم خود که به لحاظ فُرم و محتوا وام دار فیلم «هشت و نیم (۱۹۶۳)» فلینی است، زندگی کارگردان روان رنجوری به نام سندی بیتس را دستمایه قرار داده است. بیتس را که برای شرکت در جشنواره فیلم هایش به هتل استارداست دعوت شده، در حلقه تودرتویی از روابط عاشقانه، واقعیت و خیال و در مواجه با منتقدان سینما، هواداران پرشور و حرارتش از هر نقطه ای از کره خاکی از ایتالیا و فرانسه تا ایران و حتی موجودات فضایی می بینیم!

آلن به خوبی از این فیلم ظاهرا شلوغ و پرابهام برای مستند کردن اولین بحران هنری خود بهره برده است. در خاطرات هتل استارداست همچون گوییدو آنسلمی (شخصیت اصلی فیلم هشت و نیم) شمه هایی از وودی آلن را می بینیم (کسی که در زندگی واقعی نیز عمیقا تلخ اندیش و ناراحت است) و حالا دارد دوره ای بحرانی را از سر می گذراند.

«منهتن (۱۹۷۹)» کارت پستالی ترین فیلم تاریخ از نیویورک

«منهتن» از نظر بسیاری بهترین فیلم وودی آلن است. وودی آلن در کمدی رمانتیک سیاه و سفید خود برخی از خارق العاده ترین تصاویر از نیویورک را بر سلولوئید ثبت کرده است. در منتهن نیز خود آلن نقش اصلی را ایفا می کند، در این فیلم شاهد هنرنمایی شریک زندگی آن زمان او دایان کیتن، ماریل همینگوی (بله نوه ارنست!) و همینطور مریل استریپ جوان هستیم.

بیشتر بخوانید » بهترین فیلم های ترسناک سینما در سال ۲۰۲۰ «

«آنی هال (۱۹۷۷)» شاهکار به یادماندنی وودی آلن

وودی آلن را تا پیش از اینکه ششمین فیلم خود را در سال ۱۹۷۷ کارگردانی کند، نابغه کمدی و کمدینی طغیانگر می دانستند، ولی آن هال جلوه ای دیگر از وودی آلن هنرمند را به همگان نشان داد. آلن به گواه بسیاری با این فیلم خودش را دوباره کشف کرد. او در این درام رمانتیک و کمدی به شخصیت های فیلم خود ژرفای روانشناختی بخشید و همچنان نیز تمام کوشش خود را کرد تا جای ممکن فیلمش مملو از لحظات جالب و خنده دار و گاهی نیز عجیب و فراواقعی باشد.

کتاب های وودی آلن

هر چند وودی آلن عمده شهرت خود را مدیون فیلم هایش است، ولی کارگردان مشهور سینما پیش از اینکه وارد دنیای سینما شود، یک نویسنده و طنزپرداز خوش قریحه بود. پس از آن نیز هیچ وقت دست از نوشتن نکشید و علاوه بر انبوهی از فیلمنامه و نمایشنامه همچنان به نوشتن داستان های طنز خود ادامه داد. داستان هایی که بسیاری از آنها ابتدا در جراید چاپ شده و بسیاری نیز سر از مجموعه داستان های او در آوردند. از وودی آلن در مجموع ۶ کتاب که شامل مجموعه آثار او «دفاع از دیوانگی» و همینطور خاطراتش «بی خود و بی جهت» می شود منتشر شده است. علاوه بر این انبوهی از کتاب ها درباره زندگی، فیلم ها و همچنین دو کتاب مصاحبه نیز از وودی آلن منتشر شده است.

«دفاع از دیوانگی» از کتاب های وودی آلن

وودی آلن هیچ گاه کاملا خود را وقف داستان نویسی نکرد،‌ بلکه او بیشتر فیلمنامه نویس و همینطور نمایش نامه نویسی جدی بود. با این وجود، داستان های طنزآمیز وودی آلن با وجود بسیاری از شوخی های کلامی و طنزهای موقعیت همچنان خواندنی و سرگرم کننده هستند. همچنین در بسیاری از داستان های وودی آلن می توان ایده های اولیه برخی از فیلم هایش را نیز جستجو کرد. برای مثال در برخی از داستان های جنایی می توان ردپای فیلم هایی مانند «جنایت و جنحه» و «نفرین عقرب یشمی» را دید.

«دفاع از دیوانگی» مجموعه ای از تمام متن های طنز وودی آلن است که قبلا در قالب ۳ کتاب دیگر به نام های «تسویه‌ حساب (۱۹۶۶)»، «بی ‌بال ‌و پر (۱۹۷۲)» و «اثرات جانبی (۱۹۸۰)» به چاپ رسیده بودند. کتاب دفاع از دیوانگی را نشر شورآفرین در ۳۰۰ صفحه منتشر کرده است. خوشبختانه در ترجمه فارسی این کتاب نیز بسیاری از داستان های خواندنی وودی آلن در مجموعه حفظ شدند که از آن جمله می توان به داستان فراموش نشدنی «اپیزود کوگلماس» اشاره کرد. داستانی که سفر شگفت انگیز کوگلماس، استاد سرخورده علوم انسانی به دنیای مادام بواری و دل دادن به اِما بواری پرشور و متلاطم و پای گذاشتن به قلمروی جادویی داستان ها را شرح می دهد، داستانی که در ابتدا در سال ۱۹۷۷ در مجله نیویورکر چاپ شد و بعدها به نوعی دیگر در «رز ارغوانی قاهره» بازآفرینی شد.

فیلم ‌نامه «رز ارغوانی قاهره» از بهترین کتاب های وودی آلن

از وودی آلن فیلمنامه های زیادی به فارسی ترجمه و به چاپ رسیده از «آنی هال» تا «نیمه شب در پاریس» ولی هیچکدام به پای «رز ارغوانی قاهره» نمی رسد. فیلمی که خود آلن در یکی از گفتگوهای خود آن را بهترین و عالی ترین اثرش دانسته است. وودی آلن در رز ارغوانی قاهره رؤیای دست نیافتنی بسیاری از شیفتگان دنیای جادویی سینما را وصف کرده است، رؤیای گذر از قلمروی واقعیت ها و پای گذاشتن به آن سوی پرده نقره ای و دلباختن به شخصیت های اثیری نقش بسته بر پرده سینما!

فیلمنامه «رز ارغوانی قاهره» را نشر نی با ترجمه شهرزاد بارفروشی در قالب مجموعه «۱۰۰ سال سینما، ۱۰۰ فیلمنامه» در سال ۱۳۸۰ چاپ کرد. رز ارغوانی قاهره احتمالا یکی از خاطره انگیزترین کتاب های سینمایی چاپ شده در ایران نیز باشد. بسیاری از علاقه مندان قدیمی تر سینما آشنایی خود با وودی آلن را مرهون همین کتاب و غرق شدن در دنیای خیال انگیز رز ارغوانی قاهره هستند.

«بی خود و بی جهت» کتاب خاطرات وودی آلن

«بی خود و بی جهت» خود زندگینامه وودی آلن به قلم شوخ طبعانه اوست. کتاب خاطرات آلن با توجه به جنجال های مربوط به ادعای تعرض جنسی به دیلان فارو پس از کش و قوس های فراوان در سال ۲۰۲۰ منتشر شد. برخی منتقدان ادبی به دلیل خودشیفتگی و همچنین نگرش آلن به زنان به او تاخته اند. ولی دیگرانی نیز روایت دلچسب و طنزآمیز کتاب را ستودند. یکی از منتقدان از کتاب خاطرات آلن به عنوان «اثری خنده دار، دوست داشتنی و درخشان» ‌یاد کرد که باعث می شود حس کنید «همراه او در اتاق نشسته اید و به روایت بامزه و جذابش گوش می دهید.»

«دوباره اون آهنگو بزن سَم» و «از این آب ننوشید» از بهترین نمایشنامه های وودی آلن

«دوباره اون آهنگو بزن سَم» و «از این آب ننوشید» عنوان دو نمایشنامه خواندنی آلن هستند که نشر چشمه به چاپ رسانده است. هر دوی این نمایشنامه ها بعدا به کارگردانی آلن در قالب فیلم نیز ساخته شدند. این نمایشنامه های آلن که در تئاتر برادوی به روی صحنه رفته اند، از جمله سرزنده ترین و پرشتاب و شوخ و شنگ ترین آثار او نیز به حساب می آیند.

منابع: dw، wikipedia