خرما چیست و چه خواصی دارد؟ آیا چیزی در مورد خواص خرما برای سلامت بدن می‌دانید؟ چقدر با خواص خرما برای زنان و مردان آشنا هستید؟ فواید و خواص خرما آن‌قدر زیاد است که اگر نگاهی به لیست مواد مغذی موجود در آن بیندازید، قطعاً از همین امروز این میوه شگفت انگیز را به برنامه غذایی روزانه‌تان اضافه می‌کنید. در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش می‌توانید با خواص بی‌نظیر خرما آشنا شوید. در انتهای مقاله به سوالات متداول در مورد خاصیت خرما برای سلامت بدن پاسخ خواهیم داد.
خرما چیست؟
خرما یک نوع میوه است که دارای هسته‌ای سخت و پوست نازک است و به شکل خوشه‌ای بزرگ بر روی درختان نخل قرار دارد. گاهی ارتفاع این نخل‌ها تا ۲۰ متر هم می‌رسد. میوه نرسیده خرما «خارک» یا «خرک» نام دارد و به خرمایی که در مرحله یکی مانده به رسیدگی کامل قرار دارد« رطب» می‌گویند.
ارزش غذایی خرما
خرما میوه‌ای شیرین و پرانرژی و سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید برای سلامت بدن است. هر عدد خرمای خشک حاوی ۲۰ کیلوکالری انرژی است. این میوه سرشار از سلنیوم، منیزیم، کلسیم، پتاسیم، نیاسین، روی و مس است.
در ترکیب شیمیایی خرما، ویتامین‌های A،B ،C و E وجود دارد و برای همین توصیه می‌شود که در روز حدود ۲ تا ۳ عدد خرما مصرف کنید تا بتوانید ویتامین‌های موردنیاز بدن خود را از این میوه جذب کنید. در ادامه می‌توانید با ارزش غذایی یک عدد خرما آشنا شوید.
- چربی: ۰۳/۰ گرم
- کربوهیدرات: ۵/۳۳ گرم
- قند: ۴/۵ گرم
- پروتئین: ۱۷/۰
- ویتامین B6: 012/0 میلی‌گرم
- آهن: ۰۷/۰ میلی‌گرم
- منیزیم: ۳ میلی‌گرم
- پتاسیم: ۴۷ میلی‌گرم
محصولاتی جانبی هسته خرما و شاخه درخت خرما
به‌غیراز میوه درخت نخل، از دیگر اجزای آن می‌توان برای مصارف دیگر استفاده کرد. از برگ و شاخه‌های درخت نخل برای تولید سبد، کیف، زیرانداز و وسایل تزیینی کوچک استفاده می‌شود. هسته خرما که اکثر خانواده‌ها آن را دور می‌اندازند، بیشترین کاربرد را در صحرا دارد.
صحرانشینان، هسته خرما را خشک، آن را تبدیل به آرد کرده و با آرد هسته خرما، نان تولید می‌کنند یا هسته خرما را خیس کرده و برای غذای شتر استفاده می‌کنند. همچنین برخی دیگر، هسته خرما را بو داده و با آن قهوه درست می‌کنند؛ یک قهوه خوشمزه و عالی.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه رنگینک خرما
خاستگاه اصلی خرما کجاست؟
خاستگاه اصلی خرما، کشور هندوستان است. در ایران، مکان رویش این میوه استان‌های جنوبی است. جالب است بدانید که تاریخچه اصلی این میوه در ایران به دوران پیش از هخامنشی برمی‌گردد و در لوح و کتاب‌های آن زمان از کلمه «نخل» به‌عنوان «میوه دهنده خرما» استفاده شده است.
به غیر از ایران، کشورهای مصر، عربستان، عمان، عراق، امارات، پاکستان، سودان و لیبی ازجمله مناطقی هستند که در آن میوه خرما پرورش یافته و سراسر دنیا توزیع می‌شود.
خواص خرما چیست؟
خواصی مفیدی که در خرما وجود دارد و امروزه توسط بیشتر محققان کشف شده است، باعث شده تا این میوه کوچک، جایگزین بسیاری از مواد شیرین مضر مانند قندهای مصنوعی شود. خرما یکی از مفیدترین مواد غذایی طبیعی است که به دلیل خواص فراوان و مزه شیرین و خوشمزه‌ای که دارد در سراسر دنیا طرفداران زیادی دارد.
این میوه سرشار از ویتامین‌های مختلف و مواد مغذی و مفید است که به سلامت بدن و افزایش میزان انرژی کمک زیادی می‌کند. جالب است بدانید حدود ۵۰ درصد تولید میوه خرمای ایران فقط در داخل کشور مصرف می‌شود.
در ترکیب شیمیایی خرما، ویتامین‌های A، B ،C و E و مواد دیگری مانند پروتئین، چربی، فسفر، گوگرد، پتاسیم، منیزیم، کلسیم، آهن و نیاسین به کار رفته است. برای همین توصیه می‌شود که در روز حدود ۲ تا ۳ خرما مصرف کنید تا بتوانید ویتامین‌های موردنیاز بدن خود را از این میوه جذب کنید. همچنین در طرز تهیه انواع دسر با خرما و تهیه اسموتی با خرما می‌توانید از این میوه شیرین استفاده کنید. در ادامه می‌توانید با مهم‌ترین فواید و خواص خرما آشنا شوید.
بیشتر بخوانید: ۴ طرز تهیه حلوای خرما مجلسی مرحله به مرحله
۱- بهترین جایگزین برای قند مصنوعی
خرما بهترین جایگزین برای قند است زیرا انرژی کمتری نسبت به آن دارد. درواقع، در ۱۰۰ گرم خرما ۱۲۵ کیلوکالری انرژی وجود دارد اما در همین مقدار قند، ۴۰۰ کیلوکالری انرژی وجود دارد. از این رو، مصرف به اندازه خرما کمتر باعث اضافه وزن در افراد می‌شود و مخصوصاً برای افرادی که قصد لاغری دارند، استفاده از این میوه بسیار توصیه می‌شود.
۲- بهبود سیستم گوارشی
برای افرادی که مشکل گوارشی دارند، خوردن خرما توصیه می‌شود. خرما، به علت ویتامین‌هایی که دارد یک مغذی عالی برای بهبود دستگاه گوارش و بیماری‌های آن مانند یبوست و مشکلات گوارشی است. همچنین خوردن خرما سبب جلوگیری از سرطان روده و بواسیر می‌شود. خرما مناسب برای پیشگیری از سرطان معده، کنترل کننده اسهال و … است.
۳- کنترل و درمان بیماری‌های مزمن
خرما سرشار از ترکیبات گیاهی مفید و آنتی اکسیدان‌های قوی است. پلی فنول‌ها، کاروتینوئیدها و لیگان‌های موجود در خرما می‌توانند از بروز بیماری‌های مزمن جلوگیری کنند و در درمان بسیاری از بیماری‌ها مفید باشند.
۴- سلامت روده‌ها
تحقیقات نشان می‌دهد که فیبر موجود در خرما می‌تواند به سلامت روده‌ها کمک کند و خطر ابتلا به بیماری‌های روده‌ای را تا میزان قابل توجهی کاهش دهد. فیبر و آنتی اکسیدان‌های موجود در خرما به بهبود عملکرد روده‌ها و هم چنین ضد عفونی روده کمک زیادی می‌کند و در سلامت روده‌ها نقش مهمی دارد.
۵- تسهیل در زایمان طبیعی
شاید برایتان جالب باشد اما مصرف خرما در چند هفته آخر بارداری می‌تواند به زایمان طبیعی در مادران باردار کمک زیادی کند. اکسی توسین موجود در خرما در انقباضات زایمان نقش مهمی دارد. از طرف خوردن خرما موجب کاهش زمان زایمان در خانم‌های باردار نیز می‌شود.
۶- بهبود حافظه
مطالعات نشان می‌دهد که مصرف خرما از ایجاد التهاب در مغز جلوگیری می‌کند و خطر ابتلا به بیماری‌هایی نظیر بیماری آلزایمر را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. از طرف دیگر مصرف خرما به بهبود حافظه و افزایش توانایی یادگیری نیز کمک زیادی می‌کند. خرما به خاطر داشتن ویتامین B6 یک جایگزین بسیار مناسب برای مکمل‌های دارویی تقویت حافظه است.
بیشتر بخوانید: ۲ طرز تهیه خاگینه خرما ساده و رولتی
۷- سلامت استخوان‌ها
از مهم‌ترین خواص خرما برای زنان و مردان می‌توان به بهبود وضعیت استخوان‌ها اشاره کرد. خرما سرشار از مواد معدنی مفید همچون فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم است که از پوکی استخوان و مشکلات مربوط به استخوان‌ها جلوگیری می‌کند.
۸- تنظیم فشار خون
خرما به خاطر وجود پتاسیم، برای افرادی که مشکل فشار خون دارند نیز مفید است. مصرف خرما به تنظیم و کنترل فشار خون کمک زیادی می‌کند.
۹- تقویت اعصاب
مصرف خرما به علت منیزیم موجود برای افرادی که بیماری اعصاب و روان دارند، توصیه می‌شود. همچنین فسفر موجود در خرما، باعث تقویت و سرزنده نگه داشتن سلول‌های عصبی می‌شود.
۱۰- جلوگیری از پوسیدگی دندان
خرما به علت اثرات بازدارنده‌ای که دارد (و البته مواد قندی کمتر) یکی از عوامل جلوگیری کننده از پوسیدگی دندان است.
۱۱- تسکین درد
از خرما به‌عنوان تسکین‌دهنده درد هم استفاده می‌شود و خوردن آن بیشتر برای زنان باردار که زایمان آن‌ها نزدیک است، توصیه می‌شود.
۱۲- درمان کم خونی
خرما دارای فولات یا اسیدفولیک است. اسید فولیک خون‌ساز است و ازاین‌رو، خرما را به عنوان یک میوه خون‌ساز به حساب می‌آورند.
۱۳- تقویت قلب
مصرف خرمای خیس خورده در صبح (که البته از شب قبل باید در آب خیس بخورد) برای افرادی که قلب ضعیف دارند نیز توصیه می‌شود.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه ترافل خرما مرحله به مرحله
۱۴- افزایش انرژی برای ورزشکاران
خرما یک عصرانه قوی برای ورزشکاران است که اغلب توصیه می‌شود با شیر مصرف شود. خواص خرما در بدنسازی بسیار زیاد است و به افزایش انرژی و تامین مواد مغذی بدن کمک می‌کند. همچنین مصرف خرما سبب کاهش وزن نیز می‌شود.
۱۵- تقویت سیستم ایمنی بدن
در مورد خواص خرما برای سرماخوردگی و آنفولانزا نیز باید بدانید که مصرف این میوه مغذی موجب تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود سریع بیماری‌ها می‌شود و به دلیل داشتن مواد معدنی و ویتامین‌های فراوان نقش مهمی بر درمان این بیماری‌ها دارد.
۱۶- کمک به سلامت مغز
مطالعات نشان می‌دهد که مصرف خرما می‌تواند از بروز اختلالات مغزی و عصبی جلوگیری کند و همچنین جلوی پیشرفت بیماری آلزایمر را بگیرد. مصرف خرما نقش مهمی بر پیشگیری از التهابات مغز دارد و از همین رو خوردن آن به ویژه برای افراد مسن بسیار مفید است.
۱۷- جلوگیری از التهاب
خرما یکی از مؤثرترین خوراکی‌ها در جلوگیری از التهاب بدن است. منیزیم موجود در خرما به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند و از همین رو نقش مؤثری در جلوگیری از التهابات دارد. در واقع مصرف منیزیم موجود در خرما موجب می‌شود تا سیستم ایمنی بدن ما با التهاب مبارزه کند و بدن سالم‌تری داشته باشیم.
۱۸- خواص خرما برای چشم
خرما منبع ویتامین A و یک نوع کاروتنوئید طبیعی است که در تقویت بینایی و سلامت چشم‌ها نقش بسیار مؤثری دارد.
۱۹- خواص خرما برای اسپرم
مطالعات نشان می‌دهد که خرما می‌تواند اختلالات جنسی را درمان کند و در افزایش تعداد اسپرم‌ها و درمان ناباروری در مردان نیز مؤثر باشد. از طرف دیگر خوردن خرما موجب تحریک غدد جنسی و بهبود تعداد و کیفیت اسپرم‌ها در مردان می‌شود.
عوارض مصرف زیاد خرما
خواص و فواید خرما تا حدی زیاد است که می توانیم به اندازه روزهای سال فقط خواص کلی آن را بشماریم؛ اما به‌هیچ‌وجه نباید در مصرف خرما زیاده‌روی کرد. برخی از عوارض زیاده‌روی در مصرف خرما عبارتند از:
- آسیب به کبد و طحال
- افزایش فشارخون
- پوسیدگی دندان
- به علت طبع گرم ممکن است باعث زخم دهان و خارش بدن شود.
- برای افرادی که بیماری دیابت دارند، مصرف فقط حداکثر دو خرما در روز توصیه می‌شود.
- شدیدتر شدن تبخال
- شدیدتر شدن تاول‌ها
ذکر این نکته ضروری است که اگر فرد مبتلا به دیابت رژیم غذایی زیر نظر متخصص تغذیه داشته باشد و مقادیر کربوهیدرات این رژیم غذایی بر حسب بیماری و داروهای مصرفی محاسبه شده باشد، مصرف خرما به مقدار توصیه شده در رژیم غذایی نه تنها مضر نیست بلکه مفید هم هست.
معرفی انواع خرما در بازار
خرما انواع متفاوتی دارد و در شکل‌ها و مزه‌های متفاوتی در بازار ارائه می‌شود. در ادامه می‌توانید با انواع خرما آشنا شوید.
۱- خرمای پیارم
خرما «پیارم» گران‌ترین خرمای ایران است. این خرما در مناطق جنوبی و مخصوصاً استان هرمزگان پرورش داده می‌شود. خرمای پیارم را به عنوان «خرمای شکلاتی» می‌شناسند زیرا رنگ پوست آن قهوه‌ای روشن است. محل کشت آن، دامنه‌ها کوه‌ها بوده و هیچ ماده شیمیایی در پرورش آن استفاده نمی‌شود و می‌توان گفت به صورت کاملاً طبیعی رشد می‌کند.
۲- خرمای مضافتی
خرمای «مضافتی» معروف‌ترین نوع خرمایی است که توسط اغلب مردم مصرف می‌شود. خاستگاه اصلی این نوع خرما را «بم» در استان کرمان می‌دانند.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه براونی خرما و گردو مجلسی
۳- خرمای استعمران
خرمای «استعمران» از نمونه خرماهای تولید شده در ایران است. جالب است بدانید هفتاد درصد نخلستان‌های ایران را این خرما تشکیل می‌دهد. پوست ضخیم و ویژگی نیمه‌خشک باعث افزایش طول عمر خرمای استعمران شده است.
۴- خرمای زاهدی
خرمای «زاهدی» از جمله انواع خرما است که به علت راحتی در حمل، بیشترین حجم صادرات را به خود اختصاص داده است. خرمای زاهدی یا «قصب» ظاهری بیضی شکل و رنگی روشن دارد و نگهداری آن معمولاً نسبت به سایر انواع خرماها راحت‌تر است. مرغوب‌ترین خرما زاهدی در ایران و در شهرستان‌های قیروکارزین و بوشهر برداشت می‌شود.
۵- خرمای شاهانی
خرمای «شاهانی» نرم، خشک و شیرین است. این ویژگی‌ها باعث شده این خرمای شاهانی طرفداران زیادی داشته باشد. رنگ خرمای شاهانی کرم یا قهوه‌ای روشن است و جزو «خرماهای تَر» محسوب می‌شود.
۶- خرمای ربی
خاستگاه خرمای «ربی» استان سیستان و بلوچستان است. خرمای ربی یا «خرما پاکستانی» از جمله انواع خرمای گوشتی و نسبتا بزرگ است.
۷- خرما برهی
خرمای «برهی» یا «برحی» جزو خرماهای محبوب در استان خوزستان است. خرمای برهی اصالتا متعلق به کشور عراق است و اندازه کوچک و ریزی دارد. طعم کاراملی خرما برحی که شبیه طعم شکر قهوه‌ای است و بافت ترد و شکننده آن این خرما را در دسته محبوب‌ترین انواع خرما برای سرو کنار چای و قهوه و تهیه رنگینک قرار داده است.
۸- خرمای کبکاب
خرمای «کبکاب» یکی از خوشمزه‌ترین انواع خرمای ایرانی است که از آن به صورت رطب و کاملاً رسیده استفاده می‌شود. این میوه در حالت نارس طعم تلخی دارد و معمولاً خورده نمی‌شود. ضخامت پوست کبکاب نسبتاً زیاد است و طعم فوق‌العاده شیرین و خوشمزه‌ای دارد. کبکاب شیره زیادی دارد و بعد از برداشت به وسیله دستگاه‌های خاصی پرس و در ظروف مخصوص فشرده می‌شود.
۹- خرمای هلیله
یکی دیگر از انواع خرمای تَر که زرد رنگ است و هم به صورت خارک و هم رطب استفاده می‌شود، خرمای «هلیله» است. این خرما طعم بسیار شیرینی دارد و معمولاً در فصل پاییز و اواخر مهر ماه برداشت می‌شود.
۱۰- خرما کلوته
یکی از معروف‌ترین انواع خرما در جیرفت و اطراف آن که رنگ آن متمایل به قرمز است و شباهت زیادی به خرمای مضافتی دارد خرما «کلوته» است. این خرما در ابتدای شهریور برداشت می‌شود، اندازه‌ای درشت دارد و از مهم‌ترین خرماهای صادراتی ایران محسوب می‌شود.
۱۱- خرما عسلی
خرما «عسلی» یا ر«طب زرد» یکی از معروف‌ترین خرماهای شهرستان کازرون است که شهد و مزه فراوانی دارد و در مرحله رطب و کامل رسیده مصرف می‌شود. رنگ این خرما قهوه‌ای روشن است و در مرحله خارک مزه‌ای گس دارد. از آنجایی که شیره این خرما زیاد است و رنگ روشنی دارد به آن خرمای عسلی گفته می‌شود.
خرمای گنطار، آل مهتری، خضراوی، خاصویی و شکر از دیگر نمونه خرماهایی است که در ایران کشت و مصرف می‌شود.
سوالات متداول
هر عدد خرمای متوسط چقدر کالری دارد؟
کالری هر عدد خرمای متوسط ۲۰ کالری است.
مصرف خرما چگونه به سلامت روده‌ها کمک می‌کند؟
فیبر و آنتی اکسیدان‌های موجود در خرما به بهبود عملکرد روده‌ها و هم چنین ضد عفونی روده کمک زیادی می‌کند و در سلامت روده‌ها نقش مهمی دارد.
معروف‌ترین انواع خرما در ایران کدامند؟
خرمای برهی، خرما شاهانی، خرمای ربی، خرما کبکاب، خرما عسلی، خرما هلیله و … از معروف‌ترین انواع خرما در ایران هستند.
محصولات مرتبط
