آیا می دانید بهترین سن برای از پوشک گرفتن کودک و آموزش دستشویی رفتن چند سالگی یا چند ماهگی است؟ پوشک تا دو سالگی همراه همیشگی کودکان است. اما چطور در سه روز کودک را از پوشک بگیریم؟ روش گرفتن کودک از پوشک در شب چگونه است و باید در چه سنی گرفتن کودک از پوشک انجام شود؟ اصلا بچه تا چند سالگی باید پوشک شود؟ در این مقاله مجله کوروش می توانید با آموزش از پوشک گرفتن بچه با تمام نکات و جزییات آن آشنا شوید. همچنین در انتهای مقاله به سوالات متداول در مورد از پوشک گرفتن کودک پاسخ خواهیم داد. در سرویس سبک زندگی همراه ما باشید.
چه زمانی برای از پوشک گرفتن کودک مناسب است؟
بیشتر والدین در مورد زمان آموزش از پوشک گرفتن بچه نگران هستند. بهتر است بدانید که همه بچه ها در یک زمان مشخص برای از پوشک گرفتن آماده نیستند. بنابراین نمی توان ادعا کرد که بهترین سن برای از پوشک گرفتن کودک در یک سن خاص اتفاق می افتد. برای از پوشک گرفتن کودک شما باید به آماده بودن کودک خودتان توجه کنید.
چند ماهگی کودک را از پوشک بگیریم؟
معمولاً در پاسخ به این سوال که از چند ماهگی کودک را از پوشک بگیریم، گفته می شود که بیشتر کودکان بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی کاملاً برای این کار آماده هستند. اما هیچ قانونی برای این که بچه تا چند سالگی باید پوشک بشه وجود ندارد. گاهی اوقات برخی پسرها بعد از ۲۴ ماه برای از پوشک گرفتن آماده می شوند.
بهترین سن برای از پوشک گرفتن کودک
بهترین سن برای گرفتن کودک از پوشک پیش از سه سالگی است. با این همه باز هم با پزشک کودک در این زمینه مشورت کنید. کودکتان را در این زمینه با هیچ کودک دیگری حتی خواهر یا برادرش مقایسه نکنید، چرا که تواناییهای هر کودک با دیگری متفاوت است.
نشانه های آمادگی کودک دختر و پسر برای از پوشک گرفتن
زمان از پوشک گرفتن کودک تنها به آماده بودن او بستگی دارد. بهتر است به هیچ عنوان برای این کار عجله نکنید و بعد از مشاهده نشانههای آمادگی کودک برای از پوشک گرفتن، اقدام به این کار کنید.
- فرزند شما باید تفاوت بین ادرار و مدفوع را درک کنند.
- کودک در مورد دستشویی رفتن کنجکاو است و دوست دارد مثل بچههای بزرگتر بپوشد و رفتار کند.
- کودک شما باید بتواند قبل از ادرار کردن یا مدفوع این موضوع را حس کند.
- کودک باید بتواند حداقل دو ساعت جلوی ادرار خود را بگیرد. این موضوع نشان می دهد که عضلات مثانه دیگر به اندازه کافی قوی شده اند.
- کودک باید بتواند قبل از ادرار به شما بگوید که الان به دستشویی نیاز دارد.
- کودک باید توانایی کامل در بالا و پایین کشیدن شلوار خود را داشته باشد.
- ادرار و مدفوع کودک دیگر زمان منظم و قابل پیش بینی دارد.
- کودک خود به تقلید از بزرگ ترها علاقه دارد تا خودش به دستشویی برود.
- کودک می تواند به طور کامل راه برود و خودش نشست و برخاست کند.
برای تهیه بهترین انواع پوشک بچه از برندهای معتبر بازار میتوانید از فروشگاههای زنجیرهای افق کوروش به صورت اینترنتی، تلفنی یا حضوری اقدام کنید.
گرفتن کودک از پوشک چقدر طول میکشد؟
معمولا این سوال بسیاری از والدین است که از پوشک گرفتن کودک چقدر طول میکشد. بهتر است بدانید که این موضوع برای هر کودک متفاوت است. برخی از کودکان دختر در طول چند روز به خوبی یاد میگیرند که چطور به دستشویی بروند، اما برخی کودکان نیاز به زمان بیشتری برای یادگیری دارند. گاهی اوقات یک کودک از چند ماه تا یک سال به زمان نیاز دارد تا کاملاً دستشویی رفتن را یاد بگیرد.
به طور معمول دخترها سریعتر از پسرها این موضوع را یاد میگیرند، به همین دلیل میتوانید دخترها را از ۲ تا ۳ ماه زودتر از پسرها از پوشک بگیرید. به علاوه ممکن است کودکی برای ادرار کردن نیاز به پوشک نداشته باشد، اما برای مدفوع هنوز نیازمند پوشک باشد. به همین دلیل باید به او فرصت کافی بدهید.
عوارض زود از پوشک گرفتن کودک
عجله کردن برای از پوشک گرفتن کودک میتواند موجب ایجاد دردسرهای زیادی شود و به کودک استرس وارد کند. بنابراین از فشار آوردن به کودک در این زمینه پرهیز کنید و به او کمک کنید تا این مرحله از زندگی را راحتتر و بدون اضطراب و نگرانی پشت سر بگذارد.
فواید آموزش از پوشک گرفتن بچه
هر چند که از پوشک گرفتن کودک کمی زمان بر و سخت است، اما به هر حال انجام این کار می تواند شما و کودک را وارد مرحله جدیدی از زندگی کند. با حذف کردن پوشک کودک دیگر نیازی نیست هزینه و زمان زیادی را برای تعویض پوشک صرف کنید.
از طرف دیگر این موضوع می تواند به معنای برطرف شدن حساسیت ها و عفونت های پوستی در کودکان باشد و از همین رو برای سلامت کودک نیز اهمیت زیادی دارد. با حذف پوشک کودک رفته رفته یاد می گیرد که به سیگنال های بدن خود بیشتر توجه کند.
توجه داشته باشید که هر چقدر زودتر آموزش های لازم برای از پوشک گرفتن بچه را آغاز کنید، کودک شما زودتر با این مساله کنار می آید و سریع تر مستقل می شود.
راهنمای قدم به قدم گرفتن کودک از پوشک
۱- کودک را با لگن دستشویی آشنا کنید
از زمانی که کودک به صورت معمول از سن ۱۸ تا ۳۰ ماهگی تحت آموزش دستشویی رفتن قرار می گیرد، بهتر است با مقوله لگن دستشویی مخصوص بچه ها هم آشنا شود. برای این که کودک ترغیب شود روی لگن دستشویی بنشیند، چند کتاب جذاب که بهتر است موضوعشان دستشویی رفتن بچه ها باشد را در دستشویی و در سایر نقاط خانه قرار دهید.
با کودک این کتاب ها را مطالعه کنید. حین خواندن این کتابها با کودک در مورد موضوع دستشویی رفتن صحبت کنید. مثلا به او بگویید: «برام عجیبه که مثلا «پوکویو»، یا هر شخصیت یا حیوان کارتونی که مورد علاقه کودک است، هم به لگن دستشویی نیاز داره.» همچنین برای او شعر آموزشی بخوانید یا داستان آموزشی برای او تعریف کنید.
یک روش دیگر این است که بازیهای عروسکی انجام دهید و بازی را به گونه ای طراحی کنید که عروسک ها یکی یکی نیاز به دستشویی رفتن پیدا کنند و به کودک بگویند که من الان باید به دستشویی بروم و روی لگن دستشویی بنشینم و شماره یک یا شماره دو را انجام بدهم.
می توانید کمی از خودتان مایه بگذارید و بگویید: «من باید برم دستشویی و باید روی لگن دستشویی بشینم و کارم رو انجام بدم». به این ترتیب کم کم کودک را با مقوله لگن دستشویی آشنا و فضایی را آماده می کنید که او با لگن دستشویی مخصوص خودش احساس راحتی کند. به این ترتیب گرفتن کودک از پوشک آسان تر می شود.
بیشتر بخوانید: چطور کودکان را به دستشویی رفتن عادت دهیم
۲- به نشانههای آمادگی کودک برای از پوشک گرفتن توجه کنید
اگر کودک شما به مرحله ای رسیده که در طول روز حداقل ۲ ساعت پوشکش را خیس نمی کند، یا در زمان های معین مدفوع می کند، به این معنی است که او کم کم آمادگی گرفته شدن از پوشک و نشستن روی لگن دستشویی را پیدا کرده و آماده این تغییر بزرگ است.
قبل از این که کودتان را برای دستشویی رفتن و از مای بیبی گرفتن آماده کنید، مطمئن شوید که او به درستی می تواند در دستشویی راه برود و لباسهایش را درآورد. همچنین مطمئن شوید که او به پوشیدن شورت و لباس زیر علاقمند شده است، یا با پوشک کردن مخالفت می کند.
دقت کنید که آیا وقتی کودک پوشک خود را خیس می کند یا مدفوع می کند متوجه می شود؟ مثلا احساس ناراحتی کند و این ناراحتی را با گریه یا کلام ابراز کند و به زبان بیاورد. این نشانه ها به شما می گویند که زمان گرفتن کودک از پوشک و مای بیبی و آموزش توالت رفتن فرا رسیده است.
۳- لگن دستشویی را در جایی غیر از دستشویی قرار دهید
در جریان پروسه گرفتن کودک از پوشک، بسیاری از بچه ها از این که در دستشویی زمین بخورند یا داخل توالت بیفتند یا حتی ترس از صدای سیفون دستشویی، از رفتن به توالت امتناع می کنند. برای مقابله با این مانع، لگن دستشویی را در حمام یا اتاق کودک بگذارید.
اگر کودک با حمام خانه راحت است، یک لگن دستشویی سیار کوچک که روی توالت فرنگی سوار می شود بخرید و از کودک بخواهید روی آن بنشیند در غیر این صورت همان استراتژی گذاشتن لگن در اتاق یا حمام را به کار ببرید.
این شیوه را برای مدت کوتاهی اجرا کنید و بعد از آن لگن را به توالت منتقل کنید. اگر پای کودک از لگن به زمین نمی رسد برای زیر پای او چیزی تهیه کنید تا پاهایش روی زمین قرار بگیرند. چون حتی آدم بزرگ ها هم زمانی که پایشان روی زمین نباشد نمی توانند به راحتی در دستشویی کارشان را انجام دهند.
۴- در انتخاب زمان مناسب گرفتن کودک از پوشک دقت کنید
حتی اگر کودک شما ظاهرا برای ترک پوشک حاضر است باز هم به هیچ وجه این پروسه را نباید در یک فضای پر از استرس و با شک و تردید انجام دهید. بهتر است برای شروع این کار یک آخر هفته را انتخاب کنید و یک فرد کمکی مثل پدر کودک، پرستار کودک یا یکی از نزدیکان را در کنار خود داشته باشید.
اگر نوزاد جدیدی به خانواده اضافه شده، یا اتفاقی مثل جدایی پدر و مادر یا هر پیشامد سخت دیگری برای کودک رخ داده، پروسه از پوشک گرفتن بچه را به زمان مناسب دیگری موکول کنید تا با آرامش این دوران آموزشی را بگذرانید.
اگر شما آرامش داشته باشید و بدون استرس عصبانیت پروسه از پوشک گرفتن کودک را آغاز کنید، خیلی بهتر به نتیجه خواهید رسید. اصلاً نیازی نیست خودتان را مقید کنید که در زمان معینی این اتفاق بیفتد. مثلا در عرض سه یا هفت روز کودک را از پوشک بگیرید و توالت رفتن را به او آموزش بدهید.
روند تعیین کردن تعداد روز برای این کار مهم از سوی کارشناسان و روانشناسان کودک رد شده است. برای این پروسه زمان بگذارید و با آرامش و بدون عصبانی شدن، آهسته و پیوسته با کودک پیش بروید و ناامید نشوید.
۵- روش از پوشک گرفتن کودک در شب
زمانی که تصمیم می گیرید کودک را به طور کامل از پوشک بگیرید، یعنی حتی شب ها موقع خواب هم از پوشک استفاده نکنید، باید مطمئن باشید که او می توانید به تنهایی در طول شب یا روز خیلی راحت و ایمن به دستشویی برود.
اگر فکر می کنید کودک هنوز برای پوشک نشدن در طول شب آمادگی ندارد، او را مجبور به این کار نکنید. چرا که عواقب این کار در دراز مدت مشکلاتی مثل شب ادراری را به دنبال دارد. بهتر است برای انتخاب بهترین روش از پوشک گرفتن کودک در شب حتما با یک مشاور مشورت کنید.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید بهترین پوشک بچه
۶- روشهای آموزشی واضح و مشخصی برای از پوشک گرفتن کودک در پیش بگیرید
زمانی که کودک را به دستشویی ببرید، لباسهای او را کامل از تنش بیرون نیاورید تا احساس خوبی داشته باشد. سپس یک برنامه زمانبندی طراحی کنید. ما باید برای این که چگونه بچه را از مای بیبی بگیریم برنامه ریزی کنیم.
نکته کلیدی این است که در طول روز و حتی المقدور در ساعات معینی یا زمانی که احساس کردید کودک نیاز به دستشویی رفتن دارد، کودک را به دستشویی ببرید و روی لگن دستشویی بنشانید. برای مثال شاید تشخیص بدهید هر دو ساعت یک بار باید به توالت برود.
فارغ از این که کودک مایل به انجام این کار باشد یا خیر، مواقعی مثل صبح بعد از بیدار شدن از خواب، قبل از بیرون رفتن از منزل و قبل از چرت زدن روز و خواب شب حتما باید این کار را انجام بدهید.
به کودک بگویید شلوار یا شورت آموزشی را پایین بکشد و چند دقیقه روی لگن دستشویی بنشیند (اگر احساس کردید مدفوع دارد زمان بیشتری باید بنشیند). سپس شما سرش را گرم کنید، برایش شعر یا کتاب بخوانید یا بازی کنید.
بعد از چند دقیقه حتی اگر ادرار یا مدفوع نداشت دست هایش را بشورید و او را از دستشویی خارج کنید. البته یادتان نرود که همیشه به خاطر این که برای این کار با شما همکاری کرده تشویقش کنید.
اگر حتی در روزهای اول برای کنترل ادرار یا مدفوعش موفق نبود و لباسش را کثیف کرد به هیچ عنوان سرزنشش نکنید و هرگز به او نگویید که به خاطر این اتفاق دوباره پوشکش می کنید.
۷- برای از پوشک گرفتن کودک از روش تشویق و جایزه استفاده کنید
هیچ بعید نیست که کودک شما در پروسه از پوشک گرفتن چندین بار کنترل ادرار یا مدفوعش را از دست بدهد. این اتفاق حتی ممکن است در سنین بزرگتر و حتی تا ۵ و شش سالگی و حتی سنین بالاتر به خصوص شب ها هم گاهی اوقات پیش بیاید.
در صورت بروز این مسئله به هیچ وجه کودک را تنبیه نکنید. او در حال یادگیری است و تنبیه سبب اختلال در روند یادگیری می شود. یادتان باشد هر وقت کودک در جریان این پروسه با موفقیت از لگن دستشویی استفاده کرد تشویقش کنید و یک لبخند به او هدیه بدهید.
می توانید هر بار که در این کار موفق بود یک استیکر یا برچسب به او جایزه بدهید و قرار بگذارید که هر وقت تعداد استیکرها به سه رسید یک جایزه کوچک به او می دهید. مثلا او را به پارک محل می برید یا یک لیوان از نوشیدنی مورد علاقه اش را به او می دهید.
از مزایای یک «بچه بزرگ شدن» برای او بگویید و این که اگر لباس زیرش را بدون پوشک بپوشد، مجبور نیست به خاطر عوض کردن پوشک وسط بازی با دوستانش آن ها را ترک کند.
بیشتر بخوانید: بهترین روش های شستن لباس های نوزاد
۸- برای از پوشک گرفتن بچه مسائل بهداشتی را به کودک آموزش بدهید
در پروسه از پوشک گرفتن بچه مسائل بهداشتی مثل شستن دست ها با آب و صابون را به او آموزش دهید. به او بگویید که هر بار دستشویی می رود قبل از خروج باید حتما یک بار دست هایش را حداقل به مدت ۲۰ ثانیه با آب و صابون بشوید. صابون های رنگی و شاد مخصوص بچه ها تهیه کنید تا برای شستن دستهایش با صابون ترغیب شود.
در طول شستن دست ها برای او شعر بخوانید و سرش را گرم کنید. درست است که مرحله گرفتن بچه از پوشک برای والدین به خصوص والدین کم تجربه مرحله ای سخت و گاهی استرس زاست، اما اگر درست فرزندتان را راهنمایی و هدایت کنید، این پروسه برای او سخت نخواهد بود.
۹- در طول آموزش از لباس راحتی به کودک بپوشانید
اگر در مرحله آموزش گرفتن بچه از پوشک هستید، بهتر است در طول روز لباس های راحت به کودک پوشانید. این کار موجب می شود تا کودک راحت تر بتواند لباس خود را در آورده و بپوشد. حتی می توانید برای چند ساعت در روزهای گرم اجازه دهید فرزند شما با لباس زیر در خانه بماند تا سریع تر لباس خود را در آورد و ادرار کند.
بیشتر بخوانید: ضروری ترین وسایل ساک نوزاد و مادر برای بیمارستان
۱۰- با شروع آموزش از پوشک گرفتن بچه سعی کنید چند روز در خانه بمانید
زمانی که شروع به آموزش از پوشک گرفتن بچه کردید، بهتر است چند روز در خانه بمانید و مراحل را تکمیل کنید. این کار به کودک شما کمک میکند تا بدون نگرانی و استرس دوران آموزش خود را پشت سر بگذارد.
اگر بیرون می روید بهتر است در نظر داشته باشید که نزدیک ترین توالت به شما کجاست. حتماً در روزهای ابتدایی آموزش لباس زیر و شلوار یدک برای کودک داشته باشید تا در صورت کثیف شدن لباس سریع آن را تعویض کنید.
۱۱- جشن خداحافظی با پوشک بگیرید
بعد از چند روز یا چند ماه کودک توانست مراحل سخت از پوشک گرفتن را پشت سر بگذارد، یک جشن برای او بگیرید. اجازه دهید خودش پوشک های باقیمانده را به بچه های کوچک تر فامیل بدهد. سپس به هر طریقی که می توانید یک جشن کوچک و به یاد ماندنی برای این دستاورد مهم او برگزار کنید.
نکات مهم از پوشک گرفتن کودک
*بهترین روش از پوشک گرفتن کودک این است که ابتدا با خواندن کتاب و شعرهای کودکانه او را با محیط دستشویی آشنا کنید. سعی کنید مدتی قبل از شروع آموزش تعویض پوشک را در دستشویی انجام دهید.
*درست مثل یک بازی به کودک یاد دهید که چطور روی کاسه توالت بنشیند.
*برای شروع چند ساعتی از روز اجازه دهید که کودک بدون پوشک باشد.
*آموزش دستشویی رفتن به کودک را پشت سر هم و به صورت مداوم انجام دهید.
*به هیچ عنوان برای از پوشک گرفتن به کودک فشار وارد نکنید و اگر کودک بدون پوشک ادرار کرد، عصبانی نشوید، زیرا این کار اعتماد به نفس کودک را از بین میبرد و به او استرس وارد میکند.
*برای از پوشک گرفتن کودک لجباز به هیچ عنوان به او فشار وارد نکنید و اجازه دهید کودک با آرامش و بازی این فرآیند را یاد بگیرد.
*روش از پوشک گرفتن کودک طبق طب سنتی را بلد هستید؟
سوالات متداول
آیا استفاده از شورت آموزشی برای کودک مناسب است؟
یکی از بهترین لوازمی که می توانید برای آموزش از پوشک گرفتن بچه تهیه کنید «شورت آموزشی» است. هر چند که در مورد استفاده از شورت های آموزشی نظرات متفاوتی وجود دارد، اما استفاده از این شورت ها می تواند در روزهای ابتدایی از پوشک گرفتن کودک مناسب باشد. معمولاً بهتر است شورت های آموزشی در شب ها که کنترل ادرار برای کودک سخت تر است استفاده شوند.
آیا از پوشک گرفتن کودک دو ساله با از پوشک گرفتن کودک سه ساله فرق دارد؟
باید این موضوع را بدانید که هر چقدر سن کودک بیشتر می شود، ممکن است در برابر دستشویی کردن در توالت بیشتر مقاومت کند. از همین رو از پوشک گرفتن کودک دو ساله معمولا راحت تر از از پوشک گرفتن کودک ۳ ساله است. اگر کودک شما بیشتر از ۳ سال دارد، بهتر است برای از جیش گرفتن کودک از یک مشاور کمک بگیرید.
چقدر طول می کشد تا کودک برای حذف پوشک آموزش ببیند؟
مدت زمان حذف پوشک کودک می تواند متفاوت باشد. معمولاً این موضوع از یک هفته تا سه ماه طول می کشد. برخی کودکان در برابر از پوشک گرفتن بیشتر مقاومت می کنند. برخی کودکان نیز نیاز به زمان بیشتری برای آماده شدن از لحاظ جسمی دارند.
چرا از لحاظ روانشناسی کودک باید برای از پوشک گرفتن آماده شود؟
طبق اصول روانشناسی از پوشک گرفتن کودک باید با آمادگی کامل انجام شود. کودک باید قبل از اجرای مراحل از پوشک گرفتن علاوه بر آمادگی جسمی، از لحاظ روانی نیز آمده باشد. او باید این مرحله را کاملاً در آرامش، بدون استرس و وسواس پشت سر بگذارد. در این صورت حتی می توانید شاهد از پوشک گرفتن بچه در سه روز نیز باشید.
علت مقاومت کردن کودک برای از پوشک گرفتن چیست؟
معمولاً بسیاری از کودکان به دلایلی مثل آماده نبودن، استرس و اضطراب، مشکلاتی مثل اسهال و یبوست، ترس از والدین، افتادن داخل چاه دستشویی و حساسیت نسبت به کثیف شدن در مقابل از پوشک گرفتن مقاومت می کنند.
در این شرایط پیدا کردن علت مقاومت کودک و برطرف کردن آن اهمیت زیادی دارد. از طرف دیگر این که چند ماهگی بچه رو از پوشک بگیریم و شروع به آموزش کنیم، اهمیت زیادی در مقاومت کردن کودک دارد.
بهترین سن برای از پوشک گرفتن کودک در طب سنتی کی است؟
معمولاً در مورد این که در چه سنی کودک خود را از پوشک بگیریم در طب سنتی زیاد تاکید نمی شود. در طب سنتی بهترین سن برای از پوشک گرفتن کودک در بهار و تابستان است. سرد بودن هوا در فصول سرد می تواند موجب کاهش کنترل کودک نسبت به ادرار کردن شود.
روش از پوشک گرفتن کودک در شب چگونه است؟
روش از پوشک گرفتن کودک در شب کمی سخت تر از روز است. زیرا ممکن است کودک نتواند در طول شب خود را کنترل کند. از همین رو بهتر است در صورتی که کودک آمادگی ندارد، حتما از لباس یا شورت آموزشی استفاده کنید.
از چند ماهگی کودک را از پوشک بگیریم؟
بهتر است بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی کودک را از پوشک بگیریم.
از پوشک گرفتن بچه در سه روز چطور انجام می شود؟
برای از پوشک گرفتن کودک در سه روز باید ابتدا کودک را آماده کنید و از حداقل یک ماه قبل آموزش های لازم برای این کار را آغاز کنید. سپس به کودک انگیزه و اطلاعات لازم برای این کار را بدهید تا او بتواند در کمترین زمان ممکن دستشویی رفتن را تمرین کند.
زمان از پوشک گرفتن کودک پسر چه موقعی است؟
هیچ زمان مشخصی برای از پوشک گرفتن کودک پسر وجود ندارد. اما به طور کلی کنترل کامل روی مثانه و عضلات کف لگن و اسفنکتر از ۲ سالگی ایجاد میشود. معمولا پسرها کمی دیرتر از دخترها دستشویی کردن را یاد میگیرند و گاهی ممکن است این پروسه تا چند ماه طول یا یک سال طول بکشد.
چگونه کودکم را برای آموزش توالت آماده کنم؟
به منظور آماده کردن کودک برای از پوشک گرفتن ابتدا باید کودک را با محیط دستشویی آشنا کنید. سپس طریق نشستن و شستشو را به کودک آموزش دهید و به او فرصت دهید تا این کار را یاد بگیرد.
منابع: Parents، startingblocks، parentingscience، raisingchildren
فاطمه غیب اللهی . 9 اسفند 1400
سلام دخترم ۲۳ماه داره درمقابل دستشویی رفتن مقاومت میکنه نمیدونم چطور ازپوشک بگیرمش حتی گاهی گریه میکنه