معرفی انواع نذری محرم در شهرهای مختلف | از نذر غذا تا نذر فرهنگی

رسم نذری دادن و نذری گرفتن چند صد سال است که در ایران رواج دارد. این رسم دیرینه و مذهبی در ایام عاشورا و تاسوعا به اوج خودش می‌رسد.  نذرهای روزهای مذهبی در ایران بیشتر به صورت طبخ غذا، شیرینی، دسر و شربت در انواع و اقسام مختلف و اغلب به صورت غذای سنتی هر شهر و روستا نمود پیدا می‌کند و البته این سوال هم همیشه وجود دارد که نذری چی بدم؟ از سوی دیگر چند سالی است که «نذر فرهنگی» هم در میان ایرانیان رواج پیدا کرده است. در مجله کوروش انواع غذاهای نذرهای شهرهای مختلف ایران را بررسی می‌کنیم و به سوال نذری چی بدم پاسخ می‌دهیم و البته رسم نذری در سایر کشورهای مسلمان و رسم پسندیده «نذری فرهنگی» را با هم مرور می‌کنیم.

نذری چی بدم ؛ انواع غذاهای نذری‌ ایرانی مرسوم در روزهای تاسوعا و عاشورا

سنت «نذر» معمولا به نیت رهایی از سختی و گرفتاری با توسل به ائمه اطهار و خاندان اهل بیت و در روزهای جشن یا سوگواری مذهبی انجام می‌شود. همانطور که گفتیم سنت نذری دادن چند صد سال است که در ایران نه تنها در میان مسلمان که در بین پیروان سایر ادیان هم رواج دارد و کسانی که نذر دارند تمام تلاش‌شان را می‌کنند که در این ایام از بهترین و باکیفیت‌ترین مواد غذایی برای ادا کردن نذر خود استفاده کنند. اگر چه این تفکر در میان اغلب مردم رایج است که غذای نذری باید به دست فقرا و افراد نیازمند برسد اما مسئله اینجاست که تمام افراد از فقیر و غنی به غذای نذری به چشم غذایی دلچسب و خواستنی نگاه می‌کنند.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید «خورش قیمه » به عنوان محبوب‌ترین غذای نذری در ایام تاسوعا و به خصوص روز عاشورا قدمت چندانی ندارد. در حقیقت خورش قیمه از زمان حکومت قاجار به دسته غذاهای نذری روزهای تاسوعا و عاشورا اضافه شد و تا به امروز لقب پرطرفدارترین غذای نذری را از آن خود کرده است. در دوره صفویان یعنی زمانی که ایرانیان به طور رسمی به مذهب شیعه پیوستند انواع شربت، خرما، نان، شیر و انواع آش‌های محلی بسته به نوع منطقه و شهر نذری‌های ایرانیان را در شهرهای مختلف تشکیل می‌دادند. این در حالی است که رسم پختن خورش قیمه در ایام محرم در میان شیعیان هند و پاکستان هم در کنار غذاهای نذری مرسوم این مناطق مثل کباب با نان رایج است. اگر می‌خواهید نذر کنید و این سوال در ذهن‌تان آمده که نذری چی بدم، به این گزینه‌ها فکر کنید.

وقتی که از خودتان می‌پرسید نذری چی بدم کمی در مورد نذری‌های سایر شهرها تحقیق کنید. در شهرهای مختلف ایران غذاهای نذری ایام محرم عبارتند از: خورش قورمه سبزی در خوزستان، زرشک پلو با مرغ در شهرهای مختلف، آش شله قلمکار در شهرهایی مثل اصفهان، چلو گوشت مجلسی، عدس پلو در خوزستان و لرستان و به خصوص شهرهای شوشتر و دزفول و خرم‌آباد، لوبیا پلو و انواع حلیم مثل حلیم گندم و حلیم بادمجان در اصفهان، زنجان و یزد و همچنین انواع دسرهای ایرانی مانند شله زرد، حلوا زعفرانی و … در تمام مناطق ایران جزو مرسوم‌ترین غذاها و خوراکی‌ها در ماه محرم محسوب می‌شوند.

بیشتر بخوانید » طرز تهیه انواع غذای نذری محرم در شهرهای مختلف ایران «

اما به جز غذاهایی که در بالا نام برده شد و جزو غذاهای نذری مرسوم در اغلب شهرهای ایران محسوب می‌شوند در برخی مناطق نذری‌های سنتی ماه محرم به سبک و سیاق محلی هم رواج دارند. برای مثال یکی از مشهورترین نذری‌های ایام محرم در استان اردبیل «پیچاق قیمه» است که مثل خورش قیمه با گوشت قیمه گوسفندی پخته می‌شود. دزفولی‌ها در روز عاشورا خورش قیمه را با «نخود گرد» درست می‌کنند و معمولا با سبزی پلو به عزاداران حسینی می‌دهند و به آن «قیمه نخود» می‌گویند.

در تبریز «چلو گوشت هویج» به عنوان غذای نذری بسیار محبوب و مرسوم است. کرمانی‌ها معمولا به جای این‌که به این فکر کنند که نذری چی بدم همیشه یک گزینه اصلی دارند. کرمانی‌ها یک نوع آبگوشت به نام «متنجون» یا «متنجه» با سبزی شنبلیله و انواع میوه خشک و خرما درست می‌کنند و در روز عاشورا میان عزاداران حسینی در مساجد و حسینه‌ها پخش می‌کنند. شیرازی‌ها که متخصص پخت انواع پلو هستند برای نذری ایام محرم و به خصوص روز عاشورا «شکر پلو» درست می‌کنند.« بریان یا بریون» به عنوان اصیل‌ترین غذای اصفهانی‌ها در کنار آبگوشت بریانی، پرطرفدارترین نذری در روزهای تاسوعا و عاشورای اصفهان است. از عزاداران حسینی در قزوین با غذای رسمی و محبوب این استان یعنی «قیمه نثار» پذیرایی می‌شود و مشهدی‌ها به عنوان مالکان معنوی «شله» معمولا همین غذا را برای نذری روزهای تاسوعا و عاشورا تدارک می‌بینند.

گیلانی‌ها که در هر شرایطی «خورش فسنجان» را به هر غذایی ترجیح می‌دهند در ایام تاسوعا و عاشورا در هر نقطه‌ای از دنیا که باشند برای نذری روزهای تاسوعا و عاشورا در کنار سایر غذاهای گیلانی حتما خورش فسنجان را هم با بهترین مواد طبخ می‌کنند و نذرشان را ادا می‌کنند. غذای نذری اراکی‌ها در روزهای تاسوعا و عاشورا «آش بی‌بی سه‌شنبه» است و سمنانی‌ها «خورش آلو ترش» نذر می‌کنند. همدانی‌ها هم معمولا در کنار غذاهای نذری مرسوم مثل خورش قیمه، «عدس پلو» هم نذر می‌کنند. ترکمن‌ها هم غذای سنتی‌شان «چکدرمه» را به عنوان غذای نذری روزهای تاسوعا و عاشورا معمولا نذر و آن را ادا می‌کنند. اگر مشکل شما هم این است که نذری چی بدم به نذری‌های مرسوم سایر شهرها هم فکر کنید.

اما تهرانی‌ها در کنار «خورش قیمه» غذاهایی مثل آبگوشت (بیشتر در محله‌های جنوب تهران)، زرشک پلو با مرغ، آش رشته، آش شله قلمکار، کباب کوبیده، لوبیا پلو، جوجه کباب و در محله‌هایی مثل طرشت خورش فسنجان هم در ایام تاسوعا و عاشورا به عنوان غذای نذری پخته می‌شود. در روز تاسوعا هم سنت «حلواپزان» در محله گلوبندک با حضور پرشور مردم هنوز هم پابرجاست. در حسینیه کربلایی‌های مقیم تهران در محله پانزده خرداد می‌توانید نذری سنتی عراقی‌ها یعنی «قیمه نجفی» را میل کنید. کاشانی‌ها هم معمولا «آبگوشت پلو» را به عنوان غذای نذری روزهای تاسوعا و به خصوص عاشورا انتخاب می‌کنند. در استان‌های گیلان و مازندران و به خصوص در مازندران «شیربرنج» از جمله غذاهای نذری ایام سوگواری است و در برخی روستاهای استان مازندران هم طبق رسمی دیرینه در روز عاشورا درب خانه‌ها به روی عزاداران باز است و هر خانواده به قدر وسع خود غذای نذری تدارک دیده و سوگواران حسینی را به سر سفره خود دعوت می‌کند. در هنگام سوال نذری چی بدم به گزینه شیربرنج هم فکر کنید.

غذاهای نذری ایام محرم در کشورهای مختلف مسلمان

مسلمانان در سایر کشورهای جهان، چه پیرو آیین شیعه باشند و چه سنی، برای روزهای تاسوعا و عاشورا غذاهای مخصوص به خودشان را به عنوان ادای نذر پخته و در میان عزاداران توزیع می‌کنند. «قیمه نجفی» یا همان «قیمه عربی» مرسوم‌ترین غذای نذری در کشور عراق است. در ترکیه رسم است که یک نوع آش به نام «عشوره» یا آش «هفت رنگ» را به عنوان نذری روزهای تاسوعا و عاشورا طبخ می‌کنند. این آش در کشورهایی مثل آذربایجان، ارمنستان و مصر هم به عنوان غذای نذری در ایام محرم پخته می‌شود و به آش حضرت نوح هم معروف است. در کنار عشوره، دسرهایی مثل حلوا سوجی در کنار چای و قهوه هم به عنوان نذری در ترکیه مرسوم است. اگر هنوز هم به این فکر می‌کنید که نذری چی بدم به گزینه‌هایی مثل عشوره و حلوا سوجی هم فکر کنید.

یکی از مشهورترین غذاهای افغانستان «دیگچه» است که شیعیان افغانستان معمولا آن را به عنوان نذر هم ادا می‌کنند. کسانی هم که وسع مالی کمتری دارند معمولاشیر گرم یا شیربرنج را به عنوان نذری انتخاب می‌کنند. شیربرنج با انواع مغز و آجیل هم در میان شیعیان مالزی هم به عنوان نذر مرسوم است.

حلوای شیر و هویج در پاکستان، سوهان حلوا در کویت، خورش مرغ و زیتون در لبنان و نوعی نان شیرینی مغزدار در مصر هم از جمله مرسوم‌ترین خوراک‌های نذری در این کشورها محسوب می‌شوند.

نذری چی بدم؟ نذر فرهنگی بکنید

فارغ از بحث پخت غذا در روز عاشورا که سنت پسندیده‌ای هم هست و صدها سال است که به طور مرتب و منظم و با شور و حال فراوان ادا می‌شود، اشکال و انواع دیگری از نذر کردن برای گرفتن حاجت و توسل به ائمه در سال‌های اخیر مرسوم شده که باعث و بانی رفع گرفتاری بسیاری از افراد نیازمند و گرفتار شده است. پس اگر دارید به این فکر می‌کنید که نذری چی بدم حتما به این گزینه‌ها فکر کنید.

از جمله این نذرها «نذر فرهنگی» است. از نذر کردن برای خرید لوازم و مایحتاج مدرسه برای دانش‌آموزان نیازمند گرفته تا ساخت مدرسه، کتابخانه و کلاس درس در مناطق محروم، تامین جهیزیه برای دختران نیازمند، کمک مالی یا کمک به صورت مواد غذایی خشک، بسته های ارزاق، و خوراکی های بسته بندی شده به خانواده‌های نیازمند، کمک مالی به خانواده‌هایی که بیمار خاص دارند یا نذر برخی پزشکان و دندانپزشکان برای مداوای افراد نیازمند در این روزهای عزیز، اهدای خون، نذر برای ترک دادن افراد گرفتار در دام اعتیاد و تامین هزینه‌های این امر پسندیده، کمک به شیرخوارگاه‌ها و موسسات خیریه برای تهیه اقلام مورد نیازشان یا اهدای غذای نذری به افراد تحت حمایت این موسسات به هر شکلی که در عرف و قانون این موسسات خیریه مرسوم است، کمک به خانواده‌های بی‌سرپرست یا بدسرپرست برای تامین نیازهای روزمره زندگی به مدت معلوم یا در حد توان، کمک به خانواده هایی که سرپرست خانواده به خاطر بیماری کرونا بیکار شده است، کمک به کودکان کار به طرق قانونی از جمله نذرهای فرهنگی پسندیده و مرسوم افراد خیر و کسانی است که در راه رضای خدا و برای دستیابی به آرامش قلبی یا حتی گرفتن حاجت و رفع سختی آن را انجام می‌دهند. در این روزها که همه ی مردم کشورمان درگیر ویروس منحوس کرونا هستند یکی از بهترین نذرهای فرهنگی کمک در خرید تجهیزات بیمارستانی مثل اهدا کپسول اکسیژن به بیماران کرونایی، کمک هزینه درمان بیماران کرونایی، نذر اقلامی مثل ماسک، ژل و مواد ضد عفونی کننده و … می‌تواند یک گزینه نذری خداپسندانه برای افرادی باشد که قصد دارند سنت مذهبی و تاریخی نذر را ادا کنند.