در تقویم غیررسمی بین‌المللی، ۱۵ خرداد (۵ ژوئن) به عنوان روز جهانی نان زنجبیلی (Gingerbread Day) شناخته می‌شود. نان زنجبیلی یا نان زنجفیلی ریشه در اروپای قرون وسطی دارد و در فرهنگ‌های مختلف، به ویژه در آلمان، اسکاندیناوی، بریتانیا و همچنین، مناطق آذری‌زبان ایران مانند تبریز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در تبریز، «نان زنجبیلی» بیشتر با نام‌های «نان شیرمال زنجبیلی» یا «زنجفیل کوکه سی» شناخته می‌شود. شما می‌توانید نان زنجبیلی را که یک خوراکی مفید با زنجبیل است به صورت ساده یا مغزدار در فر یا بدون فر با استفاده از شکر، شیره انگور یا عسل درست کنید. با این مقاله از سرویس آشپزی در مجله کوروش همراه ما باشید تا طرز تهیه نان زنجبیلی در فر و بدون فر را به عنوان یکی از انواع نان لذیذ و خوشمزه به شما آموزش دهیم.
طرز تهیه نان زنجبیلی ساده در یک نگاه
برای تهیه نان زنجبیلی ساده خانگی، ابتدا مواد یخچالی مانند تخم مرغ، شیر، کره و ماست را بیرون بگذارید تا به دمای محیط برسند. سپس، خمیرمایه را با شیر ولرم و شکر عمل‌آوری کنید تا پف کند. در ظرفی جداگانه تخم مرغ‌ها را با نمک، پودر زنجبیل و بهبوددهنده ترکیب کنید.
سپس، روغن و کره ذوب شده را به این ترکیب بیفزایید و هم بزنید. پس از آن، ماست، شیر ولرم و خمیرمایه فعال شده را به مخلوط بیفزایید. آرد الک شده را هم کم‌کم اضافه کنید و ورز دهید تا خمیر نرم و لطیفی ایجاد شود که نه چسبناک باشد، نه خشک. در صورت نیاز، کمی شیر یا آرد برای تنظیم بافت اضافه کنید.
خمیر را در ظرفی چرب شده بگذارید و روی آن را بپوشانید تا برای ۶۰ الی ۹۰ دقیقه استراحت کند و حجمش دو برابر شود. سپس، خمیر را تقسیم کنید، فرم دهید و بگذارید ۱۵ الی ۲۰ دقیقه دیگر استراحت کند. در ادامه، مایه رومال تخم مرغی را آماده کنید و روی خمیرها بمالید. خمیرها را در سینی فر بچینید و در طبقه میانی فر گرم برای ۲۰ الی ۲۵ دقیقه بپزید. در آخر، نان‌های داغ را روی توری فلزی خنک کنید و با پارچه بپوشانید تا نرم بمانند.
شما می‌توانید مقدار مواد اولیه، مراحل و جزییات طرز تهیه نان زنجبیلی را در این مطلب بخوانید.
مواد لازم برای تهیه نان زنجبیلی ساده
| مواد اولیه | مقدار مورد نیاز |
| آرد قوی نان (آرد بربری) | حدود ۴ و نیم لیوان فرانسوی دسته‌دار |
| تخم مرغ | ۲ عدد |
| روغن مایع | ۱/۴ لیوان فرانسوی دسته‌دار |
| کره | ۱/۴ لیوان فرانسوی دسته‌دار |
| شکر | ۲ قاشق غذاخوری سرصاف |
| نمک | ۱ قاشق چای‌خوری |
| ماست | نصف لیوان فرانسوی دسته‌دار |
| شیر (ولرم) | نصف لیوان فرانسوی دسته‌دار |
| آب (ولرم) | نصف لیوان فرانسوی دسته‌دار |
| بهبود دهنده (اختیاری) | نصف قاشق چای‌خوری |
| خمیر مایه خشک فوری | ۲ قاشق غذاخوری |
| پودر زنجبیل | ۳ قاشق غذاخوری سرصاف |
| پنیر، کره، خامه، سرشیر، عسل، مربا | برای سرو با نان زنجبیلی |
مواد لازم برای رومال نان زنجبیلی
| مواد اولیه | مقدار مورد نیاز |
| تخم مرغ | ۱ عدد |
| نمک | ۱/۴ قاشق چای‌خوری |
| کنجد، سیاه دانه یا تخم خرفه | به مقدار لازم |
| زعفران دم کرده (دم کرده غلیظ) | به مقدار لازم |
مدت زمان لازم برای آماده‌سازی مواد اولیه: حدود ۶۰ دقیقه
مدت زمان لازم برای استراحت خمیر نان زنجبیلی: ۱ الی ۱ و نیم ساعت به علاوه ۱۵ الی ۲۰ دقیقه
مدت زمان لازم برای پخت نان زنجبیلی تبریز: ۲۰ الی ۲۵ دقیقه
مراحل طرز تهیه نان زنجبیلی ساده در فر
طرز تهیه نان زنجبیلی به صورت ساده یا مغزدار در فر یا بدون فر با استفاده از شکر، عسل یا شیره انگور قابل انجام است.
مرحله اول: مواد یخچالی را به دمای محیط برسانید
قبل از شروع مراحل طرز تهیه نان زنجبیلی ساده، مواد یخچالی مانند تخم مرغ، شیر، کره و ماست را از یخچال بیرون بیاورید. این مواد را به مدت ۳۰ الی ۶۰ دقیقه در فضای آشپزخانه بگذارید تا به دمای محیط برسند. با انجام این کار، به بهتر فعال شدن خمیرمایه و همچنین، حجیم‌تر و سبک‌تر شدن بافت نان زنجبیلی کمک می‌کنید. توجه داشته باشید، سرد بودن مواد اولیه می‌تواند بافت خمیر را خراب کند و موجب کندی یا توقف فرآیند تخمیر شود.
در صورت تمایل، برای خرید تخم مرغ، شیر، کره و ماست می‌توانید به روش‌های حضوری و اینترنتی به فروشگاه‌های افق کوروش مراجعه کنید.
مرحله دوم: خمیرمایه را عمل آورید
در این مرحله از طرز تهیه نان زنجبیلی تبریز، پودر خمیرمایه فوری را همراه با یک قاشق غذاخوری شکر در ظرف مناسبی بریزید. نصف لیوان شیر ولرم نیز به این مواد اضافه کنید. این مواد را با هم مخلوط کنید و بگذارید حدود ۱۰ دقیقه در محیط گرم (مثل داخل فر خاموش یا کنار سماور) بماند تا خمیرمایه پف کند و مایع داخل این ظرف، حباب‌دار شود.
توجه داشته باشید، دمای شیر باید ولرم (نه داغ) و در حدود ۳۸ الی ۴۰ درجه سانتی‌گراد باشد. اگر شیر داغ باشد، خمیرمایه از بین می‌رود و پف نمی‌کند.
برای خرید شکر می‌توانید به روش‌های حضوری و اینترنتی به فروشگاه‌های افق کوروش مراجعه کنید.
مرحله سوم: مایه تخم مرغی را آماده کنید
پس از گذشت این مدت، تخم مرغ‌های هم‌دما با محیط را در ظرف جداگانه‌ای بشکنید و با همزن دستی به خوبی هم بزنید تا تخم مرغ‌ها از حالت لختگی خارج شده و کاملا یکدست شوند. سپس، بهبود دهنده، نمک و پودر زنجبیل (طرز تهیه پودر زنجبیل) را نیز به تخم مرغ‌های زده شده اضافه کنید. این مواد را نیز به خوبی هم بزنید تا مایه یکنواختی ایجاد شود.
برای خرید نمک و پودر زنجبیل می‌توانید به روش‌های حضوری و اینترنتی به فروشگاه‌های افق کوروش مراجعه کنید.
مرحله چهارم: روغن و کره را اضافه کنید
در این مرحله از طرز تهیه نان شیرمال زنجبیلی تبریز، ابتدا باید کره را در ظرف مناسبی بریزید و روی بخار کتری یا سماور بگیرید تا ذوب شود. سپس، روغن مایع و کره ذوب شده (خنک) را نیز به مایه تخم مرغی اضافه کنید. مایه تخم مرغی را دوباره هم بزنید تا همه مواد کاملا با یکدیگر ترکیب شوند.
برای خرید روغن مایع می‌توانید به روش‌های حضوری و اینترنتی به فروشگاه‌های افق کوروش مراجعه کنید.
مرحله پنجم: مایه اولیه نان زنجبیلی را تکمیل کنید
حالا وقت آن است که ماست هم‌دما با محیط را همراه با شیر ولرم و خمیرمایه فعال شده به مایه تخم مرغی اضافه کنید. این مواد را با همزن دستی یا چنگال به خوبی هم بزنید تا مایه یکنواختی به دست آید.
مرحله ششم: آرد را اضافه کنید
در ادامه، آرد را ۲ بار الک کنید تا کاملا پوک و سبک شود. سپس، آرد الک شده را به صورت تدریجی و در چند مرحله به مایه تخم مرغی بیفزایید. به این ترتیب، مواد اولیه به خوبی جذب آرد می‌شوند و خمیر نان زنجبیلی کم‌کم شکل می‌گیرد. هر بار پس از اضافه کردن مقداری آرد، مواد را با قاشق یا با دست مخلوط کنید.
برای خرید آرد گندم می‌توانید به روش‌های حضوری و اینترنتی به فروشگاه‌های افق کوروش مراجعه کنید.
مرحله هفتم: خمیر نان زنجبیلی را ورز دهید
در این مرحله از طرز تهیه نان زنجبیلی خانگی، خمیر به دست آمده را حداقل برای ۸ الی ۱۰ دقیقه به خوبی ورز دهید. ورز دادن طولانی مدت به آزاد شدن گلوتن موجود در آرد کمک می‌کند و موجب نرم و لطیف شدن خمیر و کش‌دار شدن آن می‌شود.
توجه داشته باشید، خمیر نان زنجبیلی نباید خیلی خشک و سفت شود که ترک بخورد؛ در ضمن، خیلی چسبناک هم نباید باشد. اگر خمیرتان زیادی چسبناک بود، کمی آرد اضافه کنید. اگر هم خیلی خشک و سفت بود، به اندازه یک قاشق غذاخوری شیر یا آب ولرم اضافه کنید و خمیر را دوباره ورز دهید.
مرحله هشتم: خمیر نان زنجبیلی را استراحت دهید
اکنون، فضای داخلی ظرف مناسبی را با کمی روغن یا کره چرب کنید تا خمیر به ظرف نچسبد. سپس، خمیر نان زنجبیلی را در این ظرف قرار دهید و روی آن را با سلفون یا پارچه نخی مرطوب بپوشانید. به این ترتیب، خمیر در معرض هوا قرار نمی‌گیرد و خشک نمی‌شود. در ادامه، ظرف حاوی خمیر را برای ۶۰ الی ۹۰ دقیقه در مکانی گرم و بدون جریان هوا (مانند داخل فر خاموش با چراغ روشن) بگذارید تا خمیر استراحت کند و حجم آن دو برابر شود.
مرحله نهم: خمیر نان زنجبیلی را فرم دهید
پس از گذشت این مدت، سطح کارتان را آردپاشی کنید و خمیر ور آمده را روی آن بگذارید. به کمک کاردک یا با دست، خمیر را به ۶ الی ۸ قسمت مساوی تقسیم کنید. هر قسمت را با دست به صورت گرد یا بیضی فرم داده و کمی فشار دهید تا سطح آن صاف شود. در صورت تمایل، می‌توانید با چاقو یا قالب، روی خمیر طرح بزنید یا شیار ایجاد کنید.
مرحله دهم: خمیرهای فرم گرفته را دوباره استراحت دهید
در این مرحله از طرز تهیه نان زنجبیلی تنوری، ابتدا فر را روشن کرده و روی دمای ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد تنظیم کنید تا گرم شود. سپس، روی خمیرهای فرم گرفته را با پارچه نخی بپوشانید. اجازه بدهید این گلوله‌های خمیری برای ۱۵ الی ۲۰ دقیقه دیگر در فضای نسبتا گرم آشپزخانه دوباره استراحت کنند.
دلیلش هم این است که خمیر بعد از فرم‌دهی دچار تنش می‌شود. این استراحت کوتاه به خمیر کمک می‌کند که گلوتن بیشتری را آزاد کند. به این ترتیب، نان زنجبیلی در فر بهتر پف کرده و نان پخته شده از لطافت و انسجام بیشتری برخوردار خواهد بود.
مرحله یازدهم: مایه رومال نان زنجبیلی را آماده کنید
پس از گذشت این مدت، یک عدد تخم مرغ کامل را در کاسه مناسبی بشکنید و یک چهارم قاشق چای‌خوری نمک به آن اضافه کنید. این مواد را با چنگال به خوبی هم بزنید تا یکدست شوند. در صورت تمایل، می‌توانید یک قاشق غذاخوری شیر یا کمی زعفران دم کرده غلیظ نیز به مایه رومال اضافه کنید.
برای خرید زعفران می‌توانید به روش‌های حضوری و اینترنتی به فروشگاه‌های افق کوروش مراجعه کنید.
مرحله دوازدهم: خمیرهای نان زنجبیلی را رومال کنید
در این مرحله از طرز تهیه نان زنجبیلی محلی، مایه رومال را با کمک فرچه آشپزی روی خمیرهای فرم گرفته بمالید. مقداری دانه کنجد، سیاه‌دانه یا تخم خرفه هم روی گلوله‌های رومال شده بپاشید. بعد از رومال، بهتر است ۵ دقیقه منتظر بمانید تا این مواد تا حدودی به خورد خمیرها بروند. به این ترتیب، سطح نان زنجبیلی در هنگام پخت، خشک نمی‌شود.
برای خرید کنجد می‌توانید به روش‌های حضوری و اینترنتی به فروشگاه‌های افق کوروش مراجعه کنید.
مرحله سیزدهم: نان زنجبیلی را بپزید
تا الان مطمئنا فر کاملا گرم شده و برای پخت نان آماده است. بنابراین، وقت آن است که کف سینی فر را با کاغذ روغنی بپوشانید و گلوله‌های خمیری را با فاصله در این سینی بچینید. سپس، این سینی را در طبقه میانی فر گرم بگذارید و حدود ۲۰ الی ۲۵ دقیقه منتظر بمانید تا نان زنجبیلی خوشمزه شما آماده شود. پیشنهاد می‌کنیم در ۲ دقیقه پایانی پخت، فر را روی حالت گریل تنظیم کنید تا سطح نان‌ها کاملا طلایی و اشتها براگیز شود.
مرحله چهاردهم: نان زنجبیلی ساده را خنک کنید
پس از گذشت این مدت، فر را خاموش کنید و سینی حاوی نان‌های زنجبیلی طلایی و خوشمزه را از فر بیرون بیاورید. بلافاصله پس از خارج کردن از فر، نان‌ها را روی یک توری فلزی یا سیمی قرار دهید. با انجام این کار، هوا در زیر نان‌ها هم جریان پیدا می‌کند و بخار در نان حبس نمی‌شود.
سپس، روی نان‌های داغ را با پارچه نخی بپوشایند تا هم نان‌ها گرم بمانند و هم به سرعت، خشک نشوند. حالا، نان‌ها را به همین صورت حداقل به مدت ۳۰ الی ۴۵ دقیقه رها کنید تا نان‌ها به دمای محیط برسند و وسط نان‌ها هم خنک شود.
مرحله آخر: نان زنجبیلی را سرو کنید
پس از گذشت این مدت، نان‌های زنجبیلی تازه را در سبد مناسبی بگذارید و همراه با انواع پنیر، کره، خامه، سرشیر، عسل یا با انواع مربا (طرز تهیه انواع مربا) سرو کنید.
در صورت تمایل، برای خرید خامه، سرشیر، عسل و انواع مربا می‌توانید به روش‌های حضوری و اینترنتی به فروشگاه‌های افق کوروش مراجعه کنید.
طرز تهیه نان زنجبیلی به روش‌های دیگر
نان زنجبیلی را به روش‌های دیگر هم می‌توانید درست کنید.
روش تهیه نان زنجبیلی مغزدار
برای تهیه نان زنجبیلی مغزدار، ابتدا خمیر نان زنجبیلی را مطابق دستور بالا آماده کنید، ورز داده و استراحت دهید. پس از ور آمدن، خمیر را به قسمت‌های مساوی تقسیم کنید؛ سپس، هر قسمت را باز کرده و مقداری مغز گردوی خرد شده، بادام، خرمای ریز شده یا مخلوطی از این‌ها را داخل خمیر قرار دهید و به شکل دلخواه بپیچید؛ پس از آن، روی نان‌ها را رومال کنید. باقی مراحل را عینا مانند رسپی بالا دنبال کنید.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه نان لواش در خانه
روش تهیه نان زنجبیلی با شیره انگور
برای تهیه نان زنجبیلی با شیره انگور (طرز تهیه شیره انگور خانگی)، ابتدا خمیری نرم و لطیف از آرد، شکر، کره، تخم مرغ، پودر زنجبیل، خمیرمایه و شیر ولرم آماده کنید؛ سپس، شیره انگور طبیعی را به خمیر اضافه کنید و به خوبی ورز دهید تا عطر و طعم شیرین و خاصی به خمیر بدهد. باقی مراحل را درست مانند رسپی بالا دنبال کنید.
دستور تهیه نان زنجبیلی بدون فر
برای تهیه نان زنجبیلی بدون فر، ابتدا باید خمیر را مطابق همان چیزی که در دستور بالا برایتان گفتیم، آماده کنید. سپس، تابه نچسب و مناسبی را روی حرارت متوسط بگذارید تا داغ شود. بدون چرب کردن تابه، خمیرهای فرم گرفته را داخل تابه قرار دهید. هر طرف خمیرها را به مدت ۵ الی ۷ دقیقه بپزید تا طلایی و پخته شوند.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه نام شیرمال
نکات مهم در طرز تهیه نان زنجبیلی
- در طرز تهیه نان زنجبیلی گرگان، معمولا از روغن حیوانی یا کره بیشتری استفاده می‌شود. نان زنجبیلی گرگان کاملا شیرین و نرم است و گاهی به صورت مغزدار (با گردو) و همچنین، با دارچین درست می‌شود.
- در طرز تهیه نان زنجبیلی بیرجندی معمولا از مقدار قابل توجهی پودر زنجبیل به همراه دیگر ادویه‌های قوی مانند دارچین، میخک، جوز هندی یا حتی از فلفل سیاه استفاده می‌شود. بافت نان زنجبیلی بیرجندی معمولا کمی خشک و سفت است.
- در طرز تهیه نان زنجبیلی قزوین معمولا از ترکیب پودر زنجبیل، پودر هل و دارچین استفاده می‌شود. نان زنجبیلی قزوین را گاهی با عسل یا شیره انگور درست می‌کنند.
- عطر و طعم نان زنجبیلی به کیفیت پودر زنجبیل مصرفی بستگی دارد. بنابراین، حتما از پودر زنجبیل تازه و مرغوب استفاده کنید.
- مقدار ادویه‌هایی مانند زنجبیل، دارچین، میخک و جوز هندی را مطابق ذائقه و با دقت تنظیم کنید تا نان زنجبیلی، تلخ یا بیش از اندازه تند نشود.
- خمیر نان زنجبیلی را به خوبی ورز دهید تا نرم و یکدست شود؛ از خشک یا چسبناک شدن بیش از حد خمیر جلوگیری کنید.
- نان‌ها را حتما روی توری فلزی خنک کنید تا نان زنجبیلی خوشمزه شما حالت خیس و خمیری پیدا نکند.
فوت و فن‌های خوشمزه شدن نان زنجبیلی
آیا به جای پودر زنجبیل می‌توانیم از زنجبیل تازه استفاده کنیم؟
بله. اما زنجبیل تازه دارای عطر و طعمی تندتر و رطوبت بیشتری است. بنابراین، باید مقدار آن را کمتر از پودر زنجبیل در نظر بگیرید.
اگر خمیر به دست بچسبد، چه باید کرد؟
کمی آرد به تدریج اضافه کنید تا خمیر فقط اندکی چسبناک بماند و فرم بگیرد؛ اما مراقب باشید زیاد خشک نشود.
چرا نان زنجبیلی گاهی سفت می‌شود یا ترک می‌خورد؟
علت آن ممکن است آرد بیش از حد، خمیر خشک، یا دمای بالای پخت باشد. استراحت کافی و مرطوب نگه داشتن خمیر از نکات مهم دیگری است که از بروز این مشکل جلوگیری می‌کند.
آیا می‌توانیم نان زنجبیلی را فریز کنیم؟
بله. پس از خنک شدن کامل، می‌توانید نان زنجبیلی را در کیسه فریزر یا ظرف دربسته قرار دهید و تا چند هفته در فریزر نگهداری کنید.
می‌توانیم شکر را با شیره انگور یا عسل جایگزین کنیم؟
بله. به ویژه در برخی مناطق مانند قزوین یا گرگان از شیره انگور یا عسل استفاده می‌شود؛ فقط توجه داشته باشید، با افزودن این مواد بافت خمیر ممکن است کمی تغییر کند.
محصولات مرتبط
افق کوروش . 6 خرداد 1404
شما نان زنجبیلی دوست دارید؟ تجربه درست کردن نان زنجبیلی به روش تبریزی‌ها یا به روش شهرهای دیگر را بلد هستید؟ نان زنجبیلی نرم و پف نکته و ترفند دیگه‌ای داره که با مخاطبان مجله کوروش در میان بگذارید؟