رسم شب یلدا در لرستان همانند خیلی از استان‌های کشور هنوز با پایبندی به سنن آبا و اجدادی برگزار می‌شود. اما آیا چیزی در مورد مراسم شب یلدا در استان لرستان می‌دانید؟ شوچله و چارشودرکنی، چهل سرود و کاسم سا و … در لرستان چه رسومی هستند و چگونه اجرا می‌شوند؟ درباره بازی یلدایی زورو صافونه چه می‌دانید؟ در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش می‌توانید با آیین‌های شب یلدا در لرستان آشنا شوید. در انتهای مقاله به سوالات متداول در مورد رسوم کهن لرستان در شب یلدا پاسخ خواهیم داد.
آداب و سنن مردم لرستان در شب یلدا
شب یلدا در لرستان نیز درست مثل تمام شهرهای ایران با سنت‌ها و آیین‌های مردم این سرزمین گره خورده است. در این شب بیشتر خانواده‌ها در منزل بزرگ خانواده جمع می‌شود و یک شب به یاد ماندنی را در کنار هم رقم می‌زنند. شب یلدا یا به گویش مردم لرستان «شوچله» یا «شب اول قاره» با رسوم و سنت‌های جذابی در این استان برگزار می‌شود. در ادامه می‌توانید با جذاب‌ترین آداب و رسوم مردم لرستان در شب یلدا آشنا شوید.
چارشودرکنی اول قاره، زیباترین رسم شب یلدا در لرستان
مردم لرستان در طولانی‌ترین شب سال آیین‌های ویژه‌ای دارند. مهم‌ترین آداب و رسوم شب یلدا در استان لرستان به عنوان «چارشودرکنی شب اول قاره» شناخته می‌شود. بسیاری از جوانان در شب یلدا در پشت بام منازل خود می‌روند و با شور و هیجان زیاد یک صدا می‌گویند: امشو اول قاره؛ یعنی امشب شب یلداست. سپس جوانان از پشت بام خود به پشت بام همسایه می‌روند و یک شال یا کیسه پارچه‌ای را با طناب به حیاط خانه همسایه می‌اندازند و شروع به خواندن این شعر یلدایی می‌کنند:
امشو اول قاره
خیر د هونت بواره
نون پنیره و شیره
کیخا حونت نمیره
آن‌ها با خواندن این شعر لری از صاحبخانه درخواست می‌کنند تا در کیسه آن‌ها مقداری تنقلات شب یلدا قرار دهد. جالب است که در قدیم برخی خانواده‌ها دختر کوچک خود را داخل کیسه قرار می‌دادند و گاهی اوقات این آشنایی‌ها منجر به ازدواج در بزرگسالی این بچه‌ها می‌شد.
قاشق زنی از آداب و رسوم لرستان در شب یلدا
یکی از جالب‌ترین رسوم شب یلدا در استان لرستان مراسم قاشق زنی است. در این مراسم افراد با سنین مختلف یک روسری را پارچه روی سر خود می‌اندازند و سر و صورتشان را می‌پوشانند. سپس با ضربه زدن یک قاشق روی قابلمه از کنار خانه‌های مختلف عبور می‌کنند. صاحبخانه‌ها با شنیدن این صدا برای شگون و میمنت آن مقداری از تنقلات شب یلدا را داخل ظرف آن‌ها می‌ریزند.
مراسم کاسم سا از آیین‌های شب یلدا در لرستان
«کاسم سا» یک رسم شب یلدا در لرستان است که در آن همه افراد دور یک سفره می‌نشینند. فقیر؛ غنی، آشنا و غریبه همه دور یک میز می‌نشینند و هر کس به اندازه نیاز خود چیزی که دوست دارد برمی‌دارد و می‌خورد. مردم لرستان از سال‌های دور این رسم را به جای می‌آورند و در این مراسم سعی می‌کنند تا همه در کنار هم شاد باشند و از دور هم بودنشان لذت ببرند.
چهل سرود، رسم شب یلدا در لرستان
چهل سرو یا چهل سرود در لرستان در واقع نوعی فال گرفتن در شب یلدا است. در این شب همه فامیل دور هم جمع می‌شوند و در آخرین ساعات شب یلدا به نیت دختران و پسران جوان فامیل فال می‌گیرند. در این نوع فال بیت آخر هر شعر معنی فال محسوب می‌شود.
جالب است که برای مشخص کردن بیت چهلم فردی در جمع مسئول می‌شود تا دانه‌های تسبیح را ۴۰ بار جدا کند. با رسیدن به دانه چهلم فرد مسئول اعلام می‌کند که این بیت، بیت چهلم است و فال خوانده می‌شود. سپس همه حضار و بزرگان فامیل شروع به تفسیر بیت و توضیح فال می‌کنند. اگر معنی بیت آخر خوب و مثبت باشد، همه شروع به خواندن آن می‌کنند و هلهله می‌کنند.
شوهنومه خونی و متل گویی از مراسم شب یلدا در استان لرستان
یکی از رسوم کهن لرستان و آداب و رسوم خرم آباد در شب یلدا خواندن شاهنامه و داستان‌های قدیمی توسط بزرگان فامیل است. در این شب یکی از بزرگان فامیل با لحنی جذاب و رسا شروع به خواندن شاهنامه و تعریف کردن داستان‌هایی کهن می‌کند و همه اعضای خانواده و کودکان از شنیدن این شعرها و داستان‌های زیبا لذت می‌برند.
مراسم آگر نوروژی از آیین‌های شب یلدا در لرستان
«آگر نوروژی» یا «آتش نوروزی» یک رسم شب یلدا در لرستان است. این آیین که در فهرست ملی میراث ناملموس کشور نیز به ثبت رسیده است، آغاز اولین ماه سال مطابق با «گاهشمار لکی» است. درست با غروب آفتاب در ۳۰ آذر و آغاز اولین روز زمستان سردترین، تاریک‌ترین و طولانی‌ترین شب سال آغاز می‌شود. در این شب مردم لک در استان لرستان آتش بزرگی بر پا می‌کنند و دور آتش شروع به شادی و پایکوبی می‌کنند.
زورو صافونه از بازی‌های شب یلدا در لرستان
«زورو صافونه» یکی از سرگرمی‌های شب یلدا در لرستان محسوب می‌شود. این سرگرمی ریشه در تاریخ ۶ هزار ساله ما ایرانی‌ها دارد. در این بازی پسران کوچک یا نوجوان شروع به کشتی گرفتن با هم می‌کنند و هر کس که بتواند فرد دیگر را به زمین بزند، برنده مسابقه اعلام می‌شود.
بیشتر بخوانید: عجیب ترین آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای مختلف دنیا
خوراکی ها و غذاهای شب یلدا در لرستان
در مورد غذای شب یلدا در لرستان باید بدانید که مردم این استان در شب یلدا غذای مخصوص به خودشان را میل می‌کنند. از مهم‌ترین غذاهای شام شب یلدا در لرستان می‌توان به خوراک بوقلمون، گوسفند، سبزی پلو با ماهی و قرمه سبزی اشاره کرد. معمولاً غذاهای مخصوص شب یلدا در لرستان با دوغ محلی سرو می‌شود. پخت انواع آش محلی مثل آش ماسوا و آش دوغ نیز در این شب بسیار رایج است.
تنقلات و خوراکی‌های شب یلدا در لرستان
از مهم‌ترین تنقلاتی که مردم لرستان در شب روی میز قرار می‌دهند، می‌تواند به گندم شادونه اشاره کرد. گندوم شادونه درواقع یک نوع آجیل شب یلدا لرستان است که از ترکیب گندم، کنجد و شاهدانه تشکیل شده است. گندم در قدیم به عنوان نماد کشت، زندگی و حیات تلقی می‌شد و به اعتقاد مردم این سرزمین قرار دادن آن بر سر سفره یلدا موجب رونق سفره و برکت بیشتر می‌شد.
قرار دادن نخود، کشمش، پسته، بادام، گردو و انواع دسر شب یلدا که بیشتر شامل شیرینی محلی است در سفره یلدایی مردم لرستان نیز بسیار رایج است. مردم لرستان همانند سراسر ایران در شب یلدا با انار قرمز و سرو هندوانه شب یلدا از مهمان‌های خود پذیرایی می‌کنند. پختن کدو حلوایی در تنور نیز یکی دیگر از تنقلاتی است که در شب یلدا در استان لرستان آماده می‌شود.
گندم شیره از خاص‌ترین خوراکی‌های شب یلدا در لرستان
گندم شیره یکی از خاص‌ترین و البته مهم‌ترین خوراکی‌های شب یلدا در لرستان است. در شب یلدا مردم لرستان مقداری گندم را شیره خیس می‌دهند. سپس کمی زردچوبه و نمک به آن اضافه می‌کنند و در نهایت گندم را روی ساج برشته می‌کنند. بعد از برشته شدن گندم خلال بادام، گردو، کشمش، سیاه دانه و کنجد به آن اضافه می‌کنند و این ترکیب شگفت انگیز را در شب یلدا میل می‌کنند.
سخن پایانی
در سال‌های دور در لرستان و بسیاری از استان‌های کشور آیین‌های شب یلدا به طرز شگفت انگیزی زیبا و متفاوت برگزار می‌شد. امروزه بسیاری از این رسوم در خانواده‌های مدرن اجرا نمی‌شوند و بسیاری از آیین‌های کهن در حال فراموش هستند. به هر حال خیلی از خانواده‌ها سعی می‌کنند تا در شب یلدا با جمع شدن دور هم و به جا آوردن رسم شب یلدا در لرستان، این سنت‌های زیبا را زنده نگاه دارند.
سوالات متداول
غذای شب یلدا در لرستان چیست؟
از مهم‌ترین غذاهای یلدا در لرستان می‌توان به خوراک بوقلمون، گوسفند، سبزی پلو با ماهی و قرمه سبزی اشاره کرد.
مراسم قاشق زنی شب یلدا در لرستان چگونه برگزار می‌شود؟
قاشق زنی یک رسم شب یلدا در لرستان است. در این مراسم افراد یک روسری روی سر خود می‌اندازند و با ضربه زدن یک قاشق روی قابلمه از کنار خانه‌ها عبور می‌کنند. صاحبخانه‌ها با شنیدن این صدا برای آن‌ها مقداری تنقلات شب یلدا می‌آورد.
منظور از چادرشودرکنی در شب یلدا چیست؟
چادرشودرکنی یک مراسم خاص در شب یلدای لرستان است. در این مراسم جوانان به پشت بام منازل می‌روند و یک صدا می‌گویند: امشو اول قاره؛ یعنی امشب شب یلداست. سپس یک کیسه پارچه‌ای را با طناب به حیاط خانه همسایه می‌اندازند تا برایشان در آن تنقلات شب یلدا بریزند.
