گرفتگی عضلات در گرما یا «کرامپ عضلانی بر اثر گرما» (heat cramps) به انقباض‌های ناخواسته ماهیچه‌ای گفته می‌شود که در برخی افراد در فصول گرم سال به طور رایجی اتفاق می‌افتد. این گرفتگی عضلات دلایل مختلفی دارد که مخصوصا بعد از انجام فعالیت‌های سنگین و ورزش شدید، ماهیچه‌های مختلف بدن را درگیر می‌کند. افرادی که دچار این گرفتگی میشوند، درد زیادی را در ماهیچه‌های بزرگ بدن تجربه می‌کنند که گاهی زمان زیادی، بدن را درگیر می‌کند. در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش به بررسی گرفتگی عضلات در گرما، دلایل آن، راه‌های پیشگیری، درمان و هر آنچه را که باید درباره آن بدانید، می‌پردازیم.
گرفتگی عضلانی چیست؟
گرفتگی عضلات در گرما یا کرامپ گرمایی، عارضه گرمازدگی و سکته گرمایی، همگی به عنوان بیماری‌ها و اختلالات سلامتی مرتبط با گرما شناخته میشوند. هر چند ممکن است در برخی مواقع دلایل گرفتگی یا کرامپ عضلات مشابه باشد ولی این نوع گرفتگی عضلات در گرما، به خاطر از دست دادن الکترولیت و مایعات بدن رخ می‌دهند.
معمولا در این نوع گرفتگی، ماهیچه‌های بزرگ بدن مثل ماهیچه‌های ساق پا، بازوها، کمر و شکم درگیر میشوند. درد ناشی از این نوع گرفتگی و اسپاسم عضلات هم معمولا شدیدتر و طولانی‌تر از گرفتگی‌های عادی است.
چه کسانی دچار گرفتگی عضلات در گرما میشوند؟
کرامپ‌ها یا گرفتگی عضلات در گرما در عرض چند ساعت بعد از اتمام یک فعالیت سنگین بدنی ایجاد میشوند و با کرامپ‌های عضلانی که معمولا ورزشکاران و فوتبالیست‌ها به آن دچار میشوند، فرق دارد. از طرفی افراد با مکانیزم‌های ضعیف در کنترل دمای بدن مثل نوزادان، کودکان خردسال و افراد مسن هم در معرض خطر گرفتگی عضلات در گرما قرار دارند.
افراد با مشاغل سخت که در گرما مجبور به فعالیت شغلی هستند، مثل کارگران ساختمانی، افراد شاغل در باربری‌ها و … هم جزو کسانی هستند که احتمال بروز این مشکل در آن‌‌ها بالا است. پس باید بیش از دیگران مراقب این بیماری باشند چون در صورت رعایت نکردن موارد پیشگیری و درمان، ممکن است به صورت مکرر به این اختلال گرمایی دچار شوند.
دلایل گرفتگی عضلات در گرما چیست؟
مهم‌ترین دلیلی که برای گرفتن عضلات در گرما عنوان می‌شود، خشکی و عدم تعادل الکترولیت بدن است. در این مواقع، ماهیچه‌ها و عضلات بعد از فعالیت‌های سنگین خسته میشوند و توانایی خود را برای منبسط و منقبض کردن از دست می‌دهند. در نتیجه ماهیچه‌ها منقبض شده و احساس کشیدگی دردناکی حس می‌شود.
علائم گرفتگی عضلات در گرما
همان طور که در برخی افراد، گرمازدگی با علائمی مثل تنگی نفس یا بی‌حالی همراه است، در گرفتگی عضلات در گرما، تعریق شدید و تشنج غیر ارادی در ماهیچه‌های بزرگ مثل پشت پا، اولین نشانه‌های این اختلال گرمایی است. این گرفتگی ممکن است بعد از سپری شدن یک فعالیت شدید بدنی و ساعت‌ها بعد از تکمیل فعالیت‌های بدنی رخ دهد. در بسیاری مواقع، ماهیچه‌هایی که از قبل دچار حادثه شده‌اند بیش از دیگر ماهیچه‌ها درگیر این اختلال گرمایی میشوند.
چطور گرفتگی عضلانی بر اثر گرما را تشخیص دهیم؟
در مورد گرفتگی عضلات در گرما، تشخیص آن مثل دیگر اختلالات سلامتی باید بر اساس بررسی سابقه بیماری‌های فرد انجام شود. در این مواقع، محیطی که فرد در آن قرار گرفته است باید مورد سوال قرار گیرد. اینکه محیط گرم بوده یا نه، تعریق بدن صورت گرفته یا خیر، فعالیت بدنی در چه حد و تا چه مدت زمانی انجام می‌شده است، یا آیا بدن فرد، به میزان کافی هیدراته بوده و آب مصرف شده است یا خیر.
بعد از دریافت پاسخ از فرد دچار کرامپ گرمایی، نوبت به معاینه فیزیکی بدن می‌رسد. این افراد ممکن است دچار خشکی بدن در ناحیه دهان و زبان شوند. همچنین با کمبود عرق زیر بغل و کشاله ران و کاهش تولید ادرار مواجه شده باشند. علاوه بر این‌ها بررسی دیگر علایم حیاتی مثل فشار خون پایین و ضربان قلب تند می‌تواند به تشخیص این بیماری کمک کند.
توجه به رنگ ادرار هم می‌تواند یکی دیگر از راه‌های تشخیص گرفتگی عضلات در گرما باشد. وقتی بدن خشک می‌شود، کلیه‌ها آب را حفظ می‌کنند. در نتیجه بوی ادرار، تند و رنگ آن زرد خواهد شد. اما اگر آب کافی در بدن وجود داشته باشد، رنگ ادرار باید روشن باشد.
روش‌های پیشگیری از گرفتگی عضلات بر اثر گرما
همیشه بهتر است قبل از ابتلا به یک بیماری، در مورد آن اطلاعات لازم را کسب تا از بروز آن پیشگیری کنید. در این موارد به دستورالعمل‌های زیر دقت کنید:
*تا جای ممکن سعی کنید از کار کردن یا ورزش و فعالیت سنگین در ساعات گرم روز خودداری کنید.
* اگر به هر دلیلی مجبور هستید که برای مدت طولانی در آب و هوای گرم فعالیت کنید و بدنتان باید به این هوا عادت کنید، مقدار زیادی مایعات بنوشید.
* در صورتی که قرار است فعالیت بدنی‌تان به مدت طولانی ادامه داشته باشد، لباس‌های خنک بپوشید تا تا جای ممکن از کلاه و عینک آفتابی استاندارد استفاده کنید.
*لباس‌هایی بپوشید که عمل تعریق بدنتان به راحتی در آن انجام شود.
* در هر زمان که ممکن است در مناطق خنک و سایه‌دار استراحت و نفسی تازه کنید.
درمان گرفتگی عضلات در گرما
اگر به هر دلیلی به گرفتگی عضلات در گرما مبتلا شدید، پیش از این که عوارض آن جدی شود، کارهای زیر را انجام دهید:
*در اولین گام، فعالیت یا انجام ورزش را متوقف کنید.
*خود را به سایه یا یک جای خنک برسانید.
* آب یا نوشیدنی بخورید تا بدنتان هیدراته شود.
* ناحیه‌ای از بدنتان را که دچار گرفتگی شده است، به آرامی بکشید تا انقباض آن باز شود.
*در صورت ابتلا به گرمازدگی از روش‌های خانگی درمان گرمازدگی استفاده کنید.
فراموش نکنید که سریعا نسبت به درمان این اختلال گرمایی اقدام کنید تا منجر به گرمازدگی و سکته گرمایی نشود. در مورد بیماران قلبی، از آنجایی که توانایی این افراد کمتر از افراد عادی و نرمال است، توصیه می‌شود که سریعا بیمار در محیط خنک قرار داده شود. لباس‌های او را کم کرده و بدنش را خنک کنید. نوشاندن آب به بیمار هم از اصول اولیه است.
گرفتگی عضلات در گرما چه عوارضی دارد؟
گرفتگی عضلات در گرما در صورت ادامه‌دار بودن ممکن است به شکل مزمن دربیاید. حتی در موارد شدید، در برخی افراد تعریق نرمال بدن متوقف شده و دمای بدن فرد بالا می‌رود. این موضوع منجر به ایجاد تب در بدن می‌شود. این شرایط به ویژه برای بیماران قلبی و عروقی خطرناک خواهد بود. در این افراد بروز سکته قلبی از شایع‌ترین خطرات سلامتی است.
گرفتگی عضلات با درمان‌های نسبتا ساده از جمله استراحت، هیدراته کردن بدن و حرکات کششی است. مهم است به یاد داشته باشید که گرفتگی عضلات در گرما، نشانه‌‌ی اولیه بیماری مرتبط با گرما است و ممکن است به شرایط جدی‌تر ناشی از گرمازدگی یا سکته گرمایی تبدیل شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
همان طور که گفته شد، خطرات و علائم گرمازدگی، سکته گرمایی و کرامپ یا گرفتگی عضلات در گرما مشابه و با هم مرتبط هستند. به این معنی که در صورت غفلت می‌توانند عوارض شدیدتری را به دنبال داشته باشند. در این مواقع، اگر روش‌های مقدماتی درمان مثل بردن فرد بیمار به جای خنک، کم کردن لباس‌ها، دادن آب و باد زدن فرد جواب نداد و گرفتگی عضلات قابل کنترل نبود، باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
سوالات متداول
در اثر گرفتگی عضلات در گرما، معمولا کدام ماهیچه‌ها اسپاسم میشوند؟
در این نوع گرفتگی، معمولا ماهیچه‌های بزرگ بدن مثل ماهیچه‌های پشت پا، ساق، کمر، شکم و بازو، دچار گرفتگی یا کرامپ گرمایی میشوند.
چرا عضلات بدن در اثر گرما دچار گرفتگی یا اسپاسم میشوند؟
به هم خوردن تعادل الکترولیت بدن، عدم توانایی بدن در کنترل عصبی و پایین آوردن میزان دمای بدن در اثر تعریق نامناسب، تهویه نامطلوب و گرمای بیش از حد بدن، باعث ایجاد گرفتگی عضلات در گرما می‌شود.
