آیا در مورد سکته گرمایی چیزی میدانید؟ با شروع فصل گرما، بیماریهای شایع تابستانی و اختلالات سلامتی توأم با آن هم پدیدار میشود. اگر در مورد گرمازدگی اطلاعاتی داشته باشید، بهتر میتوانید سکته گرما را تشخیص دهید. این اختلال در صورتی به وجود میآید که بدن در اثر گرمای بیش از حد، آسیب ببیند. به طور کلی، سکته گرمایی، یک وضعیت اورژانسی برای بدن است که سریعا باید به درمان بپردازید. در غیر این صورت مشکلات جدی اتفاق میافتد. برای اینکه آمادگی بیشتری در مواجهه با این مشکل داشته باشید، ما در این مقاله از سرویس سلامت به بررسی علائم، راه درمان و دلایل بروز سکته گرمایی پرداختهایم. با مجله کوروش همراه باشید.
سکته گرمایی و علائم آن
اگر برای مدت طولانی در گرما قرار بگیرید، بدن بیش از حد گرم میشود. معمولا در این حالت اگر دمای بدن برای طولانی مدت، به ۴۰ درجه سانتیگراد برسد، آسیبهای جبرانناپذیری را به همراه دارد.
سکته گرمایی با ضربان ضعیف، تنفس سریع، کاهش تعریق، پوست داغ و خشک و قرمز، حالت تهوع، سردرد و سرگیجه، تاری دید، تحریکپذیری یا تغییرات خلقی، عدم هماهنگی و از دستدادن هوشیاری همراه است.
خبر بد اینکه اگر این مرحله شدید باشد، میتواند به نارسایی ارگانهای بدن، کما و در نهایت مرگ منجر شود. وضعیت دیگری که احتمال دارد با سکته گرمایی شدید رخ دهد، «رابدومیولیز» است. این بیماری باعث تخریب سلولهای عضلانی و در نتیجه نارسایی کلیه میشود.
بیشتر بخوانید: ۱۴ روش گرمازدگی در طب سنتی
فرق سکته گرمایی و گرمازدگی
برای این که بیشتر در مورد سکته گرمایی آگاهی پیدا کنید، بد نیست بدانید که گرمازدگی در کودکان و بزرگسالان دارای ۴ مرحله است: استرس گرمایی، خستگی گرمایی، گرمازدگی و سکته گرمایی از مراحل گرمازدگی هستند که هرکدام علائم خاصی را دارند.
- در مرحله استرس گرمایی فرد علائمی مثل سرگیجه، ضعف، حالت تهوع، تشنگی و سردرد را احساس میکند.
- در مرحله خستگی گرمایی فرد با علائمی مثل عرق کردن شدید، خستگی، قرمز شدن پوست، گرگرفتگی یا اسپاسم عضلات و گرفتگی عضلات پا به همراه درد، سردرد یا سرگیجه خفیف و حالت تهوع همراه است.
- علائم گرمازدگی در بزرگسالان با نشانههایی مثل رنگپریدگی، عرق شدید، حالت تهوع، عارضه اسهال و استفراغ، جوشهای ریز ناشی از گرمازدگی، سردرد، گرفتگی عضلات، خستگی، ضعف، تشنگی شدید، سرگیجه، از دستدادن تمرکز، تورم خفیف پا، مچ پا یا انگشتان دست و از دستدادن هوشیاری مشخص میشود. همچنین گاهی سلولهای سطحی پوست آسیب دیده، عرق زیر پوست جمع شده و فرد دچار جوش زیرپوستی یا بهاصطلاح عرقسوز میشود.
- در نهایت سکته گرمایی هم علائمی شدیدتر از دیگر اختلالات مرتبط با گرما دارد و باید تا جای ممکن از بروز آن پیشگیری و در صورت رخ دادن، به صورت اورژانسی اقدام کرد.
علل بروز سکته گرمایی
عوامل مختلفی برای بروز سکته گرمایی وجود دارد که میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
*قرار گرفتن در محیطهای گرم برای مدت طولانی: حتما قرار نیست در مجاورت تابش شدید آفتاب قرار بگیرید. همین که در محیط گرم و مخصوصا مرطوب باشید، احتمال بروز سکته گرمایی بالا میرود. سکته گرمایی بدون تابش در سالمندان و کسانی که بیماریهای مزمن دارند، شایعتر است.
*فعالیت زیاد جسمی: مخصوصا انجام ورزش سنگین یا کار زیاد در دمای بالا و هوای بسیار گرم.
*پوشیدن لباس اضافی: با این کار از خنک شدن و تعریق نرمال بدن جلوگیری میکنید.
*کم آب شدن بدن: اگر آب کافی ننوشید و در معرض گرما قرار بگیرید، بدنتان دهیدراته شده و احتمال بروز این مشکل بیشتر میشود.
*خفگی هوا یا تهویه نامناسب: در مکانهای سریوشیده و بدون تهویه مناسب، حتی در مکانهایی که پنکههای معمولی قرار دارند، احتمال بروز این مشکل بالا است.
*مصرف برخی داروها: مصرف بعضی داروها باعث کم آب شدن بدن میشود. به همین خاطر بدن زودتر در مقابل گرما واکنش نشان میدهد. داروهای مخصوص تنگ کردن رگهای خونی، داروهای مربوط به بیش فعالی، قرصهای حاوی آمفتامین و کوکائین، بدن را در مقابل گرما، آسیبپذیرتر خواهند کرد.
ابتلا به برخی بیماریها: سابقه ابتلا به بعضی بیماریها مثل بیماری ریوی، اضافه وزن بالا و بیماری قلبی. همچنین سابقه ابتلا به گرمازدگی و سکته گرمایی.
اقدامات ضروری در مواجهه با سکته گرمایی
اگر خودتان این مشکل را پیدا کردید، به نزدیکترین بیمارستان یا درمانگاه بروید. اگر در مواجهه با کسی قرار گرفتید که دچار سکته گرمایی شده است، سریعا با اورژانس تماس بگیرید. اما قبل از رسیدن اورژانس، این اقدامات را انجام دهید:
*فرد را به یک مکان خنک، سایه و به دور از تابش آفتاب ببرید.
*اگر در محیط بسته قرار دارید، در و پنجره را باز یا در صورت وجود وسایل خنک کننده، کولر و تهویه را روشن کنید.
*لباسهای اضافی فرد را بیرون بیاورید.
*روی بدن فرد آب خنک یا سرد بریزید. اگر آب زیادی در دسترس دارید، بدن فرد را در آب سرد بگذارید.
*روی بدن فرد را حوله خیس قرار دهید. مخصوصا روی گردن، صورت و زیر بغل فرد.
راههای پیشگیری از سکته گرمایی
از آنجایی که سکته گرمایی یکی از مشکلاتی است که در مواجهه با گرما اتفاق میافتد و قابل پیشبینی است، میتوانید از آن جلوگیری کنید:
*لباسهای مناسب فصل گرما بپوشید: تا حد ممکن لباسهای نخی، نازک و گشاد بپوشید. لباسهای ضخیم و تنگ نمیتوانند عمل تهویه بدن را انجام دهند و موجب عرق سوز شدن و سکته گرمایی میشوند.
*از کرم ضد آفتاب و عینک آفتابی استفاده کنید. استفاده از کلاه لبهدار هم تاثیر زیادی دارد.
*بدن خود را هیدراته کنید و به اندازه لازم و کافی، مایعات بنوشید تا دمای بدن متعادل بماند.
*مصرف قرصهای محرک را متوقف کنید. همچنین اگر داروهایی میخورید که به دهیدراته شدن بدنتان منجر میشوند، احتیاط بیشتری کنید.
*از رها کردن فرد یا کودک در خودرو بپرهیزید. در هنگام پارک خودرو، درجه حرارت داخل اتومبیل، بعد از ۱۰ دقیقه تا ۶ درجه افزایش پیدا میکند. این موضوع بعضا به مرگ فرد منجر میشود.
*در روزهایی که هوا گرم است، فعالیت بدنی خود را محدودتر کنید.
*در مکانهای خنک ورزش کنید یا ورزش را به ساعات خنک روز موکول کنید.
*به اندازه کافی بخوابید و بدن خود را تقویت کنید.
*مراقب رژیم غذاییتان باشید و غذاهای سالم و خنک را برای روزهای گرم تابستان انتخاب کنید. مثلا انواع ماست و سبزیجاتی که ویتامین ث بالایی دارند، گزینههای خوبی هستند. همچنین از خوردن غذاهای سنگین اجتناب کنید. به جای آن، وعدههای غذایی را ۳ یا ۴ بار در روز بخورید. از خوردن غذاهای داغ، تند و همچنین غذاهای چرب و سرخ شده پرهیز کنید.
راههای تشخیص سکته گرمایی
هر چند تشخیص علائم سکته گرمایی برای متخصصان کار راحتی است، ولی برای تایید این موضوع، آزمایشهای مختلفی وجود دارد. این روشها شامل موارد زیر میشود:
آزمایش دمای مقعد: سنجش دمای مقعد یا رکتوم دقیقترین روش برای تعیین درجه حرارت اصلی بدن است و دقیقتر از دمای دهان یا پیشانی است.
آزمایش خون: با آزمایش خون، سدیم یا پتاسیم خون و گازهای موجود در خون برای تست سلامت سیستم عصبی مرکزی بررسی میشود.
آزمایش ادرار: این آزمایش، برای بررسی رنگ ادرار استفاده میشود. زیرا در صورت داشتن بیماری مرتبط با گرما معمولا رنگ ادرار تیرهتر است. همچنین عملکرد کلیهها میتواند تحت تأثیر گرمازدگی قرار بگیرد.
آزمایش رابدومیولیز: این آزمایش برای بررسی وضعیت میزان آسیب جدی به بافت عضلانی انجام میشود.
آزمایش اشعه ایکس و دیگر آزمایشهای تصویربرداری: با این آزمایش آسیب به اندامهای داخلی بدن مورد بررسی قرار میگیرد. سکته گرمایی میتواند باعث شود که مغز یا دیگر اندامهای حیاتی متورم شده و منجر به آسیب دائمی شود.
سوالات متداول
آیا سکته گرمایی همان گرمازدگی است؟
خیر. شدیدترین نوع گرمازدگی را سکته گرمایی میگویند. این مشکل میتواند آسیبهای جبران ناپذیری را به سلامت وارد کند و حتی منجر به مرگ فرد شود.
چه کسانی بیشتر در معرض سکته گرمایی هستند؟
افرادی که دچار بیماریهای خاص هستند و داروهای ویژهای را دریافت میکنند، کودکان و سالمندان، آسیبپذیرترین افراد در مقابل این عارضه هستند.