روش‌های درمان گرمازدگی در طب سنتی اغلب بر پایه اصول تغذیه و رعایت طبع سردی و گرمی مواد غذایی است. اما از نظر طب سنتی چه افرادی بیشتر دچار گرمازدگی می‌شوند و از دیدگاه این طب چرا فرد گرمازده می‌شود؟ در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش راهکارهای ساده درمان گرمازدگی خانگی و طب سنتی برای بزرگسالان و کودکان را بررسی می‌کنیم و به سوالات مذکور پاسخ می‌دهیم.
از دیدگاه طب سنتی چه افرادی بیشتر دچار گرمازدگی می‌شوند؟
گرمازدگی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن قادر به دفع گرما نیست. در نتیجه دمای بدن تا حدود ۴۰ سانتی‌گراد یا بالاتر، افزایش می‌یابد. معمولا گرمازدگی به خاطر انجام فعالیت شدید یا قرار گرفتن طولانی مدت در محیط گرم اتفاق می‌افتد. در این حالت تعادل تنظیم دمای بدن به هم می‌خورد.
معمولا گرمازدگی در کسانی که دچار بیماری‌های قلبی یا مزمن هستند، به خاطر مصرف برخی داروها، زنان یائسه، افراد دارای بیماری‌های تنفسی و کلیوی و دیابت، همچنین افراد دچار اضافه وزن و کسانی که بدنشان با کم آبی مواجه شده است، بعد از قرار گرفتن در هوای گرم و به مدت طولانی شایع‌تر است. از طرفی گرمازدگی در افراد سالم با وزن متعادل و سن کمتر معمولا در زمان انجام فعالیت‌های سنگین مثل ورزش کردن که به کم آبی بدن منجر می‌شود، اتفاق می‌افتد. درباره گرمازدگی در ورزشکاران چه می‌دانید؟
از نگاه طب سنتی گرمازدگی به علت نوع مزاج در همه افراد یکسان نیست و افراد گرم مزاج بیش از سایر گروه‌ها ممکن است گرمازده شوند. سرگیجه، خشکی چشم و پوست، تپش قلب، تنفس کم‌عمق و سریع و سردرد و حالت تهوع از مهم‌ترین نشانه‌های بروز گرمازدگی در بزرگسالان و عارضه گرمازدگی در کودکان و نوزادان هستند است. در ادامه در مورد علل مختلف گرمازدگی و راهکارهای طب سنتی برای درمان گرمازدگی صحبت می‌کنیم.
علت گرمازدگی از دیدگاه طب سنتی چیست؟
مصرف خوراکی‌های گرم
از نظر طب سنتی طبع برخی خوراکی‌ها گرم است و مصرف این خوراکی‌های در روزهای گرم تابستان باعث ایجاد حالت گرمازدگی در فرد به خصوص در افراد گرم مزاج می‌شود. ادویه‌هایی مثل دارچین و زنجبیل جزو این خوراکی‌های گرم هستند. همچنین غذاهایی مثل کاچی، سمنو، حلیم گندم، مرصع پلو، شیرین پلو، قورمه سبزی و … جزو خوراکی‌های با طبع گرم محسوب می‌شوند.
اختلال عناصر داخلی بدن
از دیدگاه طب سنتی تعادل در عناصر رطوبت، خشکی و گرما برای حفظ سلامت بدن مهم است. اختلال در عنصر گرما و افزایش آن در بدن سبب بروز گرمازدگی و اختلال در نظام عنصر گرما (آتش) می‌شود.
اختلال در تنظیم حرارت بدن
از دیدگاه طب سنتی سیستم بدنی برخی افراد به گونه‌ای است که از نظر تنظیم سیستم حرارتی بدن ضعیف هستند. این افراد در برابر گرما و قرار گرفتن در هوای گرم زودتر دچار اختلال می‌شوند و در نتیجه فرد بیشتر در معرض گرمازدگی قرار دارد.
روش‌های درمان خانگی گرمازدگی در طب سنتی
بستگی به شدت گرمازدگی باید درمان متناسب با آن را انجام دهید. در ادامه روش‌های درمان گرمازدگی در طب سنتی را با هم مرور می‌کنیم.
۱- ماست بخورید
انواع مختلف ماست به خاطر وجود آب، پروتئین‌ها، مواد معدنی و ویتامین‌ها و همچنین پروبیوتیک‌ها می‌تواند به عنوان درمان خانگی گرمازدگی به کار رود. ۲ قاشق ماست را با کمی نمک و پودر زیره در یک لیوان آب حل کنید و به فرد گرمازده بدهید. دوغ هم می‌تواند یک جانشین موثر به جای ماست باشد. ترکیب «ماست و پونه» هم به داروی گرمازدگی مشهور است.
در صورت تمایل ماست را به روش‌های تلفنی، حضوری یا آنلاین از فروشگاه‌های افق کوروش خریداری کنید.
۲- دوش آب سرد بگیرید
بعد از بروز گرمازدگی، یک حمام سرد و قرار گرفتن بدن در آب خنک، به رفع دمای بالای بدن بسیار کمک می‌کند. اگر در حمام خانه وان دارید، به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در وان آب خنک بمانید. حتی اگر کسی دچار گرمازدگی شدید شده است و شما با اورژانس تماس گرفته‌اید، قبل از رسیدن اورژانس، فرد گرمازده را در وان آب خنک قرار دهید.
۳- ماساژ بدن با روغن‌های گیاهی
بعضی روغن‌ها برای کاهش دمای بدن موثر هستند. روغن بادام، روغن زیتون، روغن اسطوخودوس و روغن نعنا از آن جمله‌اند. این روغن‌ها معمولا خاصیت خنک‌کنندگی دارند. می‌توانید چند قطره از آن‌ها را با هم مخلوط کنید و به پشت گردن، کف دست و مچ دست و پا بمالید تا دمای بدنتان کاهش پیدا کند.
در صورت تمایل روغن زیتون را به روش‌های تلفنی، حضوری یا آنلاین از فروشگاه‌های افق کوروش خریداری کنید.
۴- ماساژ با آب پیاز
آب پیاز را هم می‌توانید به صورت یک معجون بنوشید و هم آن را به بدن خود ماساژ دهید. آب پیاز را به قسمت پشت گوش، روی قفسه سینه و کشاله‌های ران بمالید. در روش دوم، یک قاشق چای‌خوری آب پیاز را با یک قاشق چای‌خوری عسل در آب حل کنید و بنوشید.
۵- آب گشنیز
از نگاه طب سنتی برخی گیاهان به خاطر طبع خنکی که دارند می‌توانند به درمان گرمازدگی کمک کنند. به خاطر خاصیت خنک‌کنندگی و گرمازدایی گشنیز می‌توانید آب این سبزی مفید و خوش عطر را بنوشید. نوشیدن آب گشنیز یکی از روش‌های درمان خانگی گرمازدگی در طب سنتی است.
۶- سرکه سیب
از جمله خواص سرکه سیب این است که مواد معدنی و ویتامین‌های فراوانی دارد و به پر کردن الکترولیت‌های بدن کمک می‌کند. یک قاشق چای‌خوری سرکه سیب را در یک لیوان آب خنک بریزید و بخورید. این محلول را می‌توانید هنگام ورزش هم بنوشید تا الکترولیت‌های بدنتان از دست نروند.
در صورت تمایل سرکه سیب را به روش‌های تلفنی، حضوری یا آنلاین از فروشگاه‌های افق کوروش خریداری کنید.
۷- آب تمر هندی
«تمر هندی» طبع سردی دارد و از بین برنده تب است. می‌توانید تمر هندی را چند دقیقه بجوشانید و عصاره آن را با عسل یا شکر مخلوط و میل کنید. حتی از این روش برای از بین بردن حالت تهوع ناشی از گرمازدگی هم استفاده کنید.
در صورت تمایل تمر هندی را به روش‌های تلفنی، حضوری یا آنلاین از فروشگاه‌های افق کوروش خریداری کنید.
۸- شربت سکنجبین
شربت سکنجبین در طب سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد. این نوشیدنی خنک کننده تابستانی، علاوه بر خوش طعم بودن، برای رفع گرمازدگی هم بسیار موثر است.
۹- هندوانه بخورید
همان‌طور که می‌دانید از خواص هندوانه به عنوان یک میوه آبدار تابستانی این است که خاصیت خنک کنندگی و آرام بخش دارد. خوردن آب یا فیله هندوانه برای رفع گرمازدگی بسیار موثر است و در طب سنتی بسیار توصیه شده است.
۱۰- شربت آبلیمو
شربت آبلیمو سرشار از ویتامین ث و مناسب رفع عطش و گرمازدگی است. می‌توانید با مقداری آب لیموی تازه و عسل یا شکر به همراه آب، یک شربت آبلیمو درست کنید تا گرمازدگی را از خود دور کنید. همچنین اضافه کردن کمی تخم شربتی به شربت آبلیمو دمای بدن را به تعادل می‌رساند.
۱۱- شربت گلاب
یکی از روش‌های درمانی طب سنتی برای کاهش عوارض گرمازدگی و رساندن تعادل به بدن، نوشیدن شربت گلاب و شربت جلاب خنک در تابستان است.
۱۲- شربت خاکشیر
از جمله خواص خاکشیر این است که به خاطر طبع سردی که دارد می‌تواند گرمای بدن را کاهش دهد. همچنین به رفع تشنگی کمک می‌کند. قبل از درست کردن شربت خاکشیر، مقداری از آن را در یک لیوان آب سرد خیس کنید و بعد که دانه‌های خاکشیر ته‌نشین شد، آب آن را خالی کنید. حواس‌تان به شن ریزه‌های کف لیوان هم باشد. شربت خاکشیر و آبلیمو هم یکی دیگر از راهکارهای طب سنتی برای درمان گرمازدگی است.
در صورت تمایل گلاب، آبلیمو، خاکشیر و تخم شربتی را به روش‌های تلفنی، حضوری یا آنلاین از فروشگاه‌های افق کوروش خریداری کنید.
۱۳- دمنوش زرشک و عناب
عناب و زرشک هر دو جزو میوه‌های خنک کننده هستند و برای کاهش دمای بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند. مقداری زرشک و عناب را بجوشانید و دم کرده آن را بنوشید.
در صورت تمایل زرشک را به روش‌های تلفنی، حضوری یا آنلاین از فروشگاه‌های افق کوروش خریداری کنید.
۱۴- درمان گرمازدگی با عسل
استفاده از عسل هم به صورت خوراکی و هم موضعی به عنوان درمان گرمازدگی در طب سنتی شناخته می‌شود. درست کردن شربت سکنجبین با عسل یکی از مؤثرترین روش‌های درمان برای گرمازدگی است.
عسل به کاهش حرارت بدن کمک می‌کند و از همین جهت برای استفاده به صورت موضعی نیز مناسب است. توجه داشته باشید که برای درمان خانگی گرمازدگی حتماً از عسل طبیعی استفاده کنید، زیرا عسل‌های تقلبی اثر عکس دارند و ممکن است موجب افزایش گرمای بدن شوند. خواص درمانی عسل را می‌دانید؟
در صورت تمایل عسل را به روش‌های تلفنی، حضوری یا آنلاین از فروشگاه‌های افق کوروش خریداری کنید.
۱۵- دیابتی‌ها دوغ و خرفه بخورند
افراد مبتلا به دیابت می‌توانند برای درمان گرمازدگی دوغ بنوشند و در دوغ‌شان دانه «خرفه» خیس کنند. البته بهتر است این افراد دوغ کم نمک بنوشند تا کمتر احساس عطش کنند.
در صورت تمایل انواع نوشیدنی لبنی را به روش‌های تلفنی، حضوری یا آنلاین از فروشگاه‌های افق کوروش خریداری کنید.
۱۶- آب زرشک طبیعی
یکی دیگر از روش‌های درمان گرمازدگی در طب سنتی خوردن آب زرشک طبیعی است.
۱۷- غذاهای با طبع خنک بخورید
برای خنک شدن در فصل گرما خوردن غذاهای خنک مثل آلبالو پلو، کرفس پلو، آبدوغ خیار و انواع سالاد برای پیشگیری و درمان گرمازدگی مناسبند.
درمان خانگی گرمازدگی در طب سنتی برای کودکان و نوزادان
گرمازدگی در کودکان و نوزادان حتی شایع‌تر از بزرگسالان است. در صورت مشاهده نشانه‌های گرمازدگی، از مایعات فراوان مثل شیر یا شیر پاستوریزه استفاده کنید. اگر کودکتان بالای ۴ ماه سن دارد، به او آب بدهید. کودک را به حمام یا وان آب خنک منتقل کنید و حرارت بدنش را کاهش دهید. هر چند که درمان گرمازدگی بزرگسالان نیز اهمیت زیادی دارد، اما بدن کودکان معمولاً نسبت به گرما حساس‌تر است و از همین رو باید سریع‌تر برای درمان کودک کاری کنید و حتماً اقدامات پیشگیرانه را انجام دهید.
در کنار آشنایی با روش‌های درمان خانگی گرمازدگی کودکان در طب سنتی، سعی کنید در هوای گرم، از بیرون رفتن کودکتان به محیط‌های بسیار گرم خودداری کرده و در صورت بروز نشانه‌های شدید گرمازدگی با اورژانس تماس بگیرید.
در صورت تمایل شیر را به روش‌های تلفنی، حضوری یا آنلاین از فروشگاه‌های افق کوروش خریداری کنید.
انواع درجات گرمازدگی و علائم آن‌ها
گرمازدگی خفیف
در گرمازدگی خفیف به خاطر کمبود آب و املاح در اثر تعریق زیاد بدن، در نواحی شکم، بازو و ساق پا احساس درد رخ می‌دهد. در این صورت، حتما ورزش را قطع کنید. آب خنک حاوی املاح بنوشید و عضلات دردناک را کشش دهید.
گرمازدگی متوسط
از جمله علائم گرمازدگی متوسط این است که فرد دچار احساس ضعف، خستگی شدید و حتی از حال رفتن می‌شود. سردرد، حالت تهوع، استفراغ و سرگیجه نیز از علایم گرمازدگی متوسط است.
برای درمان خانگی و طب سنتی گرمازدگی متوسط، نوشیدن آب بدون املاح بسیار مفید است. در این حالت حتما فرد را به مکان خنک ببرید و به او آب سرد بدهید. (البته در صورتی که فرد هنوز هوشیار باشد). لباس‌هایش را بیرون بیاورید. با یک حوله خیس بدن او را خنک کنید و سپس فرد را نزد پزشک ببرید.
گرمازدگی شدید
در کسانی که دچار گرمازدگی شدید می‌شوند، دمای بدن به بالاتر از ۴۰ درجه می‌رسد. علائم گرمازدگی شدید شامل تهوع، سردرد، سرگیجه، از حال رفتن و کما است. در این صورت باید سریعا با اورژانس تماس بگیرید. یک وان آب یخ درست کنید و تمام لباس‌های فرد را بیرون بیاورید. سپس بیمار را در آن قرار دهید. یخ‌ها را در قسمت‌های زیر بغل، کشاله ران و گردن بیمار قرار دهید.
چگونه از گرمازدگی پیشگیری کنیم؟
- همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. برای پیشگیری از گرمازدگی هم پیش از هر چیز سعی کنید زمانی که دمای هوا بالاست، در خانه بمانید یا فعالیت خود را در جایی انجام دهید که دارای تهویه مناسب است.
- ترجیحا لباس‌هایی بپوشید که رنگ روشن دارند و گرمای کمتری جذب می‌کنند. همچنین لباس‌هایتان از جنس نخی، رنگ روشن و گشاد باشند تا هوا به خوبی جریان پیدا کند.
- خوردن آب و به همراه داشتن آن را از یاد نبرید. خوردن ۸ لیوان آب یا آبمیوه و سبزیجات میزان آب بدن را به تعادل می‌رساند. ۲ ساعت قبل از ورزش ۶۰۰ میلی‌لیتر (حدود ۳ لیوان) آب بنوشید. قبل از شروع ورزش ۲۰۰ میلی‌لیتر (حدود ۱ لیوان) و هر ۸ دقیقه ۲۰۰ میلی‌لیتر دیگر آب بنوشید. حتی اگر احساس تشنگی نمی‌کنید، این کار را انجام دهید. فراموش نکنید که در هر حال به همراه خود آب داشته باشید.
- سعی کنید در زمان‌هایی که دمای محیط مناسب‌تر است، ورزش کنید. صبح زود یا هنگام غروب، بهترین ساعات برای بیرون رفتن از خانه است. قبل و بعد از انجام ورزش، خودتان را وزن کنید و اگر در این فاصله وزن‌تان کم شده بود، با آب آن را جبران کنید.
سوالات متداول
بهترین روش‌های درمان خانگی گرمازدگی کودکان چیست؟
در صورت مشاهده نشانه‌های گرمازدگی در کودکان، از مایعات فراوان مثل شیر یا شیر پاستوریزه استفاده کنید. اگر کودکتان بالای ۴ ماه سن دارد، به او آب بدهید. کودک را به حمام یا وان آب خنک منتقل کنید و حرارت بدن کودک را کاهش دهید.
بهترین راهکارهای درمان گرمازدگی در طب سنتی چیست؟
مصرف ماست، آب پیاز، سرکه سیب، شربت خاکشیر، عسل و شربت سکنجبین در کنار دوش گرفتن با آب خنک، از بهترین روش‌های درمان خانگی گرمازدگی در طب سنتی محسوب می‌شوند.
محصولات مرتبط
