۷ مورد از نکات بهداشتی ذبح قربانی روز عید قربان

فرا رسیدن عید سعید قربان مصادف با دهم ذیحجه، با عمل ذبح یا قربانی کردن دام گره خورده است. برخی افراد به عنوان نذری، در روز عید قربان اقدام به قربانی کردن گوسفند یا چهارپایان حلال گوشت کرده و گوشت دام ذبح شده را بین مستمندان توزیع می‌کنند. در این میان افرادی که ترجیح می‌دهند خودشان دام را خریداری کنند یا در خانه آن‌ را ذبح کنند، کم نیستند. اما به خاطر بیماری‌های مشترک بین انسان و دام و همچنین بیماری‌های ویروسی مثل کرونا، رعایت توصیه‌ها و نکات بهداشتی ذبح قربانی ضروری است تا از بروز مشکلات سلامتی جلوگیری به عمل آید. در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش به بررسی نکات بهداشتی ذبح قربانی و باید و نباید‌هایی را که در هنگام خرید، ذبح، توزیع و مصرف آن باید رعایت کنید، می‌پردازیم.

نکات بهداشتی ذبح قربانی

دام را از کجا بخریم؟

بعضی افراد به خاطر آشنایی با دامداران ترجیح می‌دهند دام را به صورت حضوری از دامداران محلی یا روستایی خریداری کنند. در برخی مواقع، دام‌ها دارای بیماری‌ و مشکلات سلامتی هستند که تشخیص این بیماری‌ها برای افراد عادی مقدور نیست. اما اگر دامی که انتخاب می‌کنید، از همان ابتدا بیمار و بی‌حال به نظر می‌رسد، از خرید آن خودداری کنید.

تاکید از سوی سازمان بهداشت دام بر این است که افراد حتما دام را از مراکز عرضه مجاز که کارشناسان دامپزشکی حضور دارند، تهیه کنند. در این مراکز دام‌ها قبل از عرضه، مورد معاینه، واکسیناسیون و سم‌پاشی قرار می‌گیرند. بعد از خرید دام می‌توانید آن را برای ذبح به کشتارگاه تحویل دهید.

دام را کجا نگهداری کنیم؟

اگر جزو افرادی هستید که از قبل، دام را به صورت زنده می‌خرید و برای چند روز آن را در حیاط یا پارکینگ خانه نگهداری می‌کنید تا روز عید قربان فرا برسد، باید این موضوع را مد نظر داشته باشید که در این مواقع، حتما از نزدیک شدن کودکان و حتی بزرگسالان به دام و تماس با آن‌ها خودداری کنید. ممکن است روی سطح پوست دام، کنه‌هایی وجود داشته باشند که موجب بروز بیماری بعد از ایجاد تماس می‌شود.

علاوه بر این در صورت مشاهده کنه روی پوست دام، از له کردن آن‌ها با چاقو خودداری کنید. در این صورت اگر چاقو با گوشت قربانی و دام ذبح شده تماس پیدا کند، تمام گوشت آلوده خواهد شد. بیماری تب کریمه کنگو از جمله بیماری‌هایی است که از راه تماس با کنه‌‌های روی بدن دام منتقل می‌شود.

گوسفند روز عید قربان را کجا ذبح کنیم؟

بهترین مکان برای ذبح دام یا قربانی روز عید قربان، کشتارگاه است. بهتر است حتی الامکان از ذبح قربانی در خانه بپرهیزید. در کشتارگاه‌ها، علاوه بر افراد متخصص، تجهیزات لازم هم وجود دارند و قربانی کردن به صورت اصولی انجام می‌شود. در ضمن محیط کشتارگاه‌ها به خوبی ضدعفونی شده و تمیز است و بابت آلودگی‌های محیطی نگرانی وجود ندارد.

اما اگر به هر دلیلی می‌خواهید ذبح دام را در جایی به جز کشتارگاه انجام دهید، باید محلی که برای ذبح دام انتخاب می‌شود، تمیز، ضدعفونی شده، قابل شست‌وشو و ترجیحا با کف کاشی و سرامیک باشد. از ذبح دام در محل‌های آلوده، غیرقابل شست‌وشو، کنار کوچه و خیابان به علت خطر آلودگی اکیدا پرهیز کنید. همچنین محلی که برای ذبح انتخاب می‌شود، باید نور کافی، تهویه مناسب و مجرای فاضلاب داشته باشد.

چه کسی دام را ذبح کند؟

از دیگر نکات بهداشتی ذبح قربانی، بهداشت فرد ذبح کننده است. این فرد به خاطر تماس مستقیم با دام باید بهداشت فردی را رعایت کرده و لباس مخصوص برای ذبح دام بپوشد. تمام ابزار و ظروف مورد استفاده در هنگام ذبح قربانی، باید تمیز و بهداشتی باشند و چاقو، بعد از ذبح شسته و ضدعفونی شود.

این نکته را در نظر داشته باشید که به هیچ وجه نباید از یک چاقو برای ذبح تعداد بیشتری دام استفاده شود. این کار ممکن است موجب انتشار آلودگی از لاشه بیمار به سایر لاشه‌های سالم شود. چاقویی که برای بریدن امعا و احشا نیز استفاده می‌شود، باید حتما با یک ماده گندزدا، ضدعفونی شود.

در ضمن استفاده از دستکش، عینک کار و ماسک برای فردی که اقدام به ذبح دام می‌کند، ضروری است. اگر شما یا افراد دیگری به جز ذبح کننده هم در محل ذبح قربانی حضور دارند، فاصله خود با دام در حال ذبح شدن را تا ۱/۵ متر حفظ کنید.

رعایت نکات بهداشتی بعد از ذبح دام

شست‌و شوی صحیح خونابه‌ها

بعد از قربانی کردن و ذبح دام، باید محیط به طور کامل از آلودگی پاک شود. بعد از باز کردن لاشه گوسفند یا دام و تماس آن با محیط، بخش بیرونی و درونی بدن، ناگزیر با یکدیگر تماس پیدا می‌کنند. باز شدن لاشه احتمال آلودگی گوشت با انواع باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌ها را افزایش می‌دهد. در نتیجه احتمال بیماری‌زا بودن این گوشت بالا می‌رود.

علاوه بر این، خون ریخته شده حیوانات می‌تواند سبب سرایت بیماری‌های مشترک انسان و دام شود. بنابراین محلی را که خون ریخته شده است، علاوه بر شستن با آب باید با مواد ضدعفونی‌‌کننده شست‌وشو داده شود. بعد از انجام ذبح، باید محل ذبح با محلول آب و وایتکس به نسبت یک به ۱۰ (یک لیوان وایتکس و ۱۰ لیوان آب) کاملا شست‌و‌شو داده شده و خونابه‌های ناشی از قربانی کردن، شسته شوند.

جمع‌آوری پسماند‌های ذبح دام

از دیگر نکات بهداشتی ذبح قربانی، جمع‌آوری پس‌مانده‌های حاصل از کشتار قربانی است. محتویات روده بیشتر دام‌ها، دارای عوامل عفونت‌زا مانند «ای‌ کولای» و «سالمونلا» است. به علت فسادپذیری بالای این اعضا، لازم است هرچه سریع‌‌تر با روش‌های ویژه نسبت به جمع‌آوری و دفع آنها اقدام کنید.

در کشتارگاه‌های صنعتی پس‌مانده‌های حاصل از کشتار دام سوزانده می‌شوند. ولی در ذبح‌های غیرکشتارگاهی حتی اگر این پس‌مانده‌ها به درستی بسته‌بندی و در کیسه‌های نایلونی به عنوان زباله دور انداخته شوند، باز احتمال بیماری‌زایی آنها وجود دارد و برای محیط‌ زیست نیز آلوده‌کننده هستند.

نکات بهداشتی برای مصرف گوشت قربانی

فرقی نمی‌کند که گوشت دام زنده، سالم است یا آلوده؛ باید به گوشت ۲۴ ساعت زمان بدهید تا در یخچال و در دمای صفر تا ۴ درجه سانتی‌گراد بماند و سپس آن را مصرف کنید. نگهداری از گوشت ذبح شده به مدت ۱ شبانه‌روز در یخچال باعث می‌شود که اگر آلودگی احتمالی در گوشت وجود داشته باشد، ویروس‌ها در این فاصله از بین بروند. البته دل و جگر تازه، باید ۴۸ ساعت در یخچال بمانند.

در ضمن در هنگام خرد کردن گوشت، به هیچ وجه دست‌هایتان را به صورت و چشم‌هایتان نمالید. پوشیدن دستکش یک بار مصرف و استفاده از ماسک (مخصوصا در زمان کرونا) در هنگام خرد کردن، شستن و بسته‌بندی کردن گوشت ذبح شده، ضروری است.

بیماری‌های احتمالی در صورت رعایت نکردن نکات بهداشتی

شاید تا پیش از این چندان به این موضع دقت نکرده بودید ولی اگر دامی که خریداری می‌کنید، از همان ابتدا مریض بوده باشد و یا به صورت غیر اصولی قربانی شده باشد، احتمال ابتلا به بیماری‌های مشترک انسان و دام بسیار بیشنر از چیزی است که فکر می‌کنید.

سالانه حدود ۱۲ هزار مورد ابتلا به تب مالت، حدود ۸۰ مورد تب کریمه کنگو و ۲۰۰ مورد سیاه زخم گزارش می‌شود که در صورت تشخیص نادرست یا رسیدگی نکردن، تنها در مورد تب کریمه کنگو، ۲۰ درصد مرگ و میر اتفاق می‌افتد.

در مورد ضایعات پوستی ناشی از سیاه زخم، این عدد به ۴۰ درصد هم می‌رسد. تب مالت هم از جمله بیماری‌های مزمنی است که موجب بروز دردهای مفصل در طولانی‌مدت می‌شود. با این آمار تکان‌دهنده احتمالا به ضرورت به کارگیری اصول و نکات بهداشتی ذبح قربانی در عید قربان بیشتر پی خواهید برد.

مشاوره بهداشتی با دامپزشکی

اگر می‌خواهید از مشاوره بهداشتی در خصوص ذبح دام کمک بگیرید، با شماره‌گیری ۱۹۰ می‌توانید به سامانه وزارت بهداشت دسترسی پیدا کرده و از نکات مورد نیاز بهداشتی با شماره‌گیری ۱۵۱۲ اطلاع پیدا کنید. همچنین می‌توانید در صورت مشاهده ذبح غیر مجاز، با این شماره تماس گرفته و به مسولان امر اطلاع‌رسانی کنید.

سوالات متداول

محل ذبح را به چه موادی بشوییم؟

محل ذبح باید با محلول آب و وایتکس به نسبت یک به ۱۰ (یک لیوان وایتکس و ۱۰ لیوان آب) کاملا شست‌و‌شو داده شده و خونابه‌های ناشی از قربانی کردن، شسته شود.

گوشت قربانی را تا چه مدت نباید مصرف کنیم؟

بعد از ذبح، گوشت قربانی باید تا ۲۴ ساعت و دل و جگر تا ۲۸ ساعت در یخچال نگهداری شود.