کم کاری تیروئید در بارداری دومین بیماری شایع بعد از دیابت بارداری است که در زنان طی دوران حاملگی رخ می‌دهد. بیماری تیروئید کنترل نشده عوارض و خطراتی را در دوران حاملگی دارد و درمان و کنترل آن، بخش ضروری از مراقبت‌های دوران بارداری، برای اطمینان از سلامت جنین و مادر است. در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش به بررسی کم کاری تیروئید در بارداری، علل، علائم و خطرات آن برای مادر و جنین، تاثیر کم کاری تیروئید بر جنسیت جنین و روش‌های درمان کم کاری تیروئید در بارداری می‌پردازیم.
شیوع کم کاری تیروئید در بارداری
شیوع کم کاری تیروئید در بارداری بیشتر از پرکاری تیروئید است. کم کاری تیروئید می‌تواند آشکار یا تحت بالینی باشد. «کم کاری تیروئید آشکار» باعث افزایش TSH و کاهش سطح T4 آزاد می‌شود و «کم کاری تیروئید تحت بالینی» باعث افزایش TSH می‌شود ولی سطح T4 در آن طبیعی است. کم کاری تیروئید تحت بالینی در ۱۰ درصد از تمام بارداری‌ها رخ می‌دهد.
برخی از زنان دارای یک اختلال تیروئید هستند که قبل از بارداری شروع می‌شود (که به آن «شرایط از قبل موجود» نیز گفته می‌شود). برخی دیگر ممکن است برای اولین بار در دوران بارداری یا بلافاصله پس از زایمان دچار مشکلات تیروئید شوند.
با طی کردن روند درمان و کنترل، بیماری تیروئید ممکن است هیچ مشکلی در دوران بارداری ایجاد نکند. اما شرایط تیروئید درمان نشده می‌تواند مشکلاتی را برای مادر و جنین در دوران بارداری و پس از تولد ایجاد کند.
علل کم کاری تیروئید در بارداری
بارداری تاثیر بسزایی بر عملکرد غده تیروئید دارد. در دوران بارداری، نیاز متابولیک بدن مادر افزایش پیدا می‌کند چون هورمون‌های تیروئید نقش عمده‌ای در متابولیسم بدن دارند. بنابراین در این دوران، غده تیروئید هورمون‌های بیشتری نسبت به حالت عادی ترشح می‌کند تا نیاز بدن مادر را برآورده کند.
شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید در بارداری کمبود ید است. در نواحی از دنیا که به میزان کافی به ید دسترسی وجود دارد، شایع‌ترین علت، «تیروئیدیت خودایمنی» است. زنان مبتلا به کم کاری تیروئید تحت بالینی، قبل از بارداری ممکن است به کم کاری تیروئید آشکار تبدیل شوند.
عوارض/ خطر کم کاری تیروئید در بارداری
در طول سه ماهه اول بارداری، جنین قادر به تولید هورمون‌های تیروئید نیست. بنابراین برای رشد عصبی به هورمون‌های تیروئید مادر نیاز دارد. در زنان باردار، کم کاری تیروئید در بارداری خطرناک است و کم کاری تیروئید درمان نشده می‌تواند منجر به بروز عوارضی برای مادر و جنین شود.
این یعنی دیر فهمیدن کم کاری تیروئید در بارداری ممکن است خطراتی را برای مادر و کودک به دنبال داشته باشد. بنابراین به محض متوجه شدن آن، نسبت به درمان اختلالات تیروئید اقدام کنید.
*عوارض کم کاری تیروئید برای مادر باردار عبارتند از فشار خون بارداری، دیابت بارداری، جفت شکمی و خونریزی پس از زایمان.
*عوارض کم کاری تیروئید برای جنین شامل سقط جنین، زایمان زودرس، مرده‌زایی و وزن کم هنگام تولد است.
*کم کاری تیروئید آشکار همچنین تأثیر مخربی بر رشد عصبی-شناختی جنین دارد. سیستم عصبی از مغز، نخاع و اعصاب تشکیل شده است. این سیستم عصبی به حرکت، فکر و احساس کمک می‌کند. کم کاری تیروئید درمان نشده، به خصوص زمانی که در سه ماهه اول بارداری اتفاق بیفتد، می‌تواند باعث پایین بودن ضریب هوشی در نوزاد شود. در حدی که فرد مهارت‌های مورد نیاز برای عملکرد در زندگی روزمره را نداشته باشد.
*کم کاری تیروئید تحت بالینی نیز ممکن است عوارض جانبی مشابهی داشته باشد. کودکانی که از مادری مبتلا به کم کاری تیروئید درمان نشده متولد می‌شوند، در معرض خطر IQ پایین و ناتوانی‌های یادگیری هستند.
*کم کاری تیروئید همچنین می‌تواند باعث کوتولگی و مشکلات دیگر شود. کوتولگی (که به آن افراد کوتاه قد نیز گفته می‌شود) وضعیتی است که در آن فرد در بزرگسالی قد کمتر از ۴ فوت و ۱۰ اینچ (۱ متر و نیم) دارد.
علائم کم کاری تیروئید در بارداری چیست؟
علائم کم کاری تیروئید اغلب علائم شایع بارداری را نشان می‌دهد و تشخیص آن را در مراحل اولیه بارداری دشوار می‌کند. علائم رایج کم کاری تیروئید بارداری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• افزایش وزن
• خستگی
• یبوست
• احساس سرما
• افسردگی
• خشکی پوست و مو
برخی از زنان باردار مبتلا به کم کاری تیروئید خفیف یا زودرس ممکن است هیچ علائمی را بروز ندهند.
چه کسانی برای آزمایش تیروئید در بارداری غربالگری می‌شوند؟
زنان باردار با هر یک از موارد زیر کاندید غربالگری کم کاری تیروئید هستند:
• زندگی در منطقه‌ای با کمبود متوسط تا شدید ید
• سابقه خانوادگی یا شخصی در بیماری تیروئید
سابقه شخصی مثل:
• آنتی بادی‌های پراکسیداز تیروئید (TPO).
• گواتر
• اختلال خود ایمنی
• سن بیشتر از ۳۰ سال
• دیابت نوع ۱
• سقط مکرر یا زایمان زودرس
• بارداری چندقلو (دو یا بیشتر)
• چاقی کلاس ۳ (شاخص توده بدنی [BMI] ≥۴۰ kg/m2)
• ناباروری
• جراحی قبلی تیروئید
• استفاده از آمیودارون، لیتیوم، یا تجویز اخیر مواد حاجب رادیولوژیک یددار
تشخیص کم کاری تیروئید در بارداری
تشخیص کم کاری تیروئید بارداری بر اساس محدوده TSH خاص سه ماهه و سطح T4 آزاد است. محدوده مرجع طبیعی برای زنان غیر باردار ۰.۵-۴.۵ mU/L است. ATA محدوده مرجع برای بارداری در سه ماهه اول، ۰.۱-۰.۴ mU/L است که در سه ماهه دوم و سوم بارداری به تدریج به محدوده غیرباردار برمی‌گردد.
سطح کل T4 به دلیل افزایش TBG (گلوبولین اتصال تیروئید) افزایش می‌یابد. بنابراین اندازه‌گیری سطح T4 آزاد توصیه می‌شود. ATA آزمایش آنتی بادی‌های ضد TPO (پراکسیداز تیروئید) را در زنان باردار با TSH بیش از ۲.۵ توصیه می‌کند، چون زنان مبتلا به کم کاری تیروئید تحت بالینی و آنتی TPO مثبت بیشتر در معرض خطر هستند.
در بررسی سیستماتیک ATA، خطر عوارض خاص بارداری در زنان TPO مثبت با TSH >2.5 mU/L آشکار بوده است، اما در زنان TPO منفی تا زمانی که مقادیر TSH از ۵ تا ۱۰ mU/L بالاتر رفته، تغییر چندانی را نشان نداده است.
درمان کم کاری تیروئید در بارداری
رایج‌ترین دارویی که برای درمان کم کاری تیروئید در دوران بارداری استفاده می‌شود، «لووتیروکسین» است. لووتیروکسین جایگزین هورمون تیروئید T4 می‌شود که تیروئید به اندازه کافی آن را نمی‌سازد. مصرف این دارو در دوران بارداری بی‌خطر است. داروهای تیروئیدی که حاوی هورمون T3 هستند، برای استفاده در دوران بارداری بی‌خطر نیستند.
برای زنان باردار که تحت درمان کم کاری تیروئید هستند، TSH سرم باید در هفته‌های ۴ تا ۶ بارداری اندازه‌گیری شود، سپس هر ۴ تا ۶ هفته‌ای یک بار تا هفته ۲۰ بارداری و با دوز ثابت دارو، باید این میزان اندازه‌گیری شود. سپس دوباره در هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری و ۳۲ تا ۳۴ هفته بارداری باید اندازه‌گیری انجام شود.
مدیریت بارداری شامل مصرف مکمل‌های لووتیروکسین است. در یک کارآزمایی بر روی ۱۳۱ زن با آنتی بادی‌های TPO مثبت (اتیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید تحت بالینی) که به طور تصادفی به درمان با لووتیروکسین یا بدون درمان، اختصاص داده شدند، درمان با لووتیروکسین به طور قابل توجهی میزان زایمان زودرس را کاهش داد، به ویژه در زنان با TSH ≥۴ mU/L.
تیروئید در دوران بارداری و شیردهی چگونه درمان می‌شود؟
بسیاری از داروهایی که برای درمان بیماری‌های تیروئید در دوران بارداری استفاده می‌شوند، برای کودک بی خطر هستند. داروهای تیروئید می‌توانند به حفظ سطح مناسب هورمون‌های تیروئید در بدن کمک کنند.
در این مواقع پزشک آزمایش‌های خونی را در طول بارداری توصیه می‌کند تا سطح TSH و T4 مورد بررسی قرار گیرد و مطمئن شود میزان یا دوز دارو مناسب است. T4 هورمونی است که توسط تیروئید شما ساخته می‌شود.
برای کسانی که با کم کاری تیروئید باردار شدند، یعنی اگر قبل از بارداری برای بیماری تیروئید دارو مصرف می‌کرده‌اید، قبل از بارداری با پزشک خود صحبت کنید. پزشک شما ممکن است بخواهد داروی شما را تنظیم یا تغییر دهد تا مطمئن شود برای کودک شما خطری ندارد.
اگر در زمان بارداری از داروهای تیروئید استفاده می‌کنید، به مصرف آن ادامه دهید و در اسرع وقت با پزشک خود در مورد آن صحبت کنید.
درمان خانگی کم کاری تیروئید
برای کسانی که با کم کاری تیروئید باردار شدند یا کسانی که در طول بارداری دچار کم کاری تیروئید شده‌اند، پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل بسیار کمک‌کننده است. هر چند بسیاری افراد برای رفع خستگی ناشی از کم کاری تیروئید به مصرف کافئین روی می‌آورند یا قند بیشتری می‌خورند اما این دو ماده باعث نوسان قند خون و اختلال در عملکرد تیروئید می‌شوند.
اگر سوال شما هم این است که برای کم کاری تیروئید در بارداری چه بخوریم، رژیم غذایی مناسب کم کاری تیروئید را در پیش بگیرید یا نسبت به مصرف مواد غذایی زیر در دوران بارداری اقدام کنید:
*مصرف پروتئین، مغزها، کره بادام زمینی یا دیگر مغزها، محصولات دامی ارگانیم، ماهی، تخم مرغ، حبوبات، سویا، توفو و …
*مصرف چربی‌های سالم مثل روغن زیتون، روغن حیوانی، تخم کتان، کره مغزها، ماست پرچرب، شیر نارگیل
*مصرف مواد مغذی، ریز مغذی‌ها و مواد معدنی مثل ویتامین د، آهن، اسید چرب امگا ۳، ویتامین آ، ویتامین ب، ید، قارچ، کنجد، برگ چغندر، سیر.
*مصرف انواع سبزیجات مثل شلغم، اسفناج، انواع کلم، تربچه، شاهی.
*مصرف مواد غذایی حاوی گلوتاتیون مثل کدو، گریپ فروت در بارداری، تخم مرغ در بارداری، مارچوبه، آووکادو، هلو، سیر.
*مصرف پروبیوتیک مثل ماست‌های غنی شده با پروبیوتیک یا لبنیات دیگر.
*مصرف غذاهای فرآوری نشده.
فراموش نکنید که نسبت به مصرف زیاد کافئین، چربی‌های مضر و اشباع نشده، غذاهای سرخ کردنی، فست فود و … باید محتاط‌تر عمل کنید و میزان مصرف آنها را تا حد ممکن کاهش دهید.
سوالات متداول
کم کاری تیروئید در بارداری و جنسیت جنین چه ارتباطی دارند؟
هیچ ارتباطی بین کم کاری یا پرکاری تیروئید و تاثیر آن بر جنسیت جنین، به صورت علمی تایید و شناسایی نشده است. جنسیت جنین به مجموعه عوامل دیگری بستگی دارد که تیروئید شامل این عوامل نمی‌شود.
کم کاری تیروئید در بارداری چه نشانه‌هایی دارد؟
از نشانه‌های کم کاری تیروئید بارداری می‌توان به خستگی، اضافه وزن، یبوست، احساس سرما، خشکی پوست و مو و افسردگی اشاره کرد.
منابع: pacehospital/ marchofdimes
