کم کاری تیروئید یکی از بیماری‌های شایع است که در آن تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید را در جریان خون ترشح نمی‌کند. در نتیجه، این موضوع باعث می‌شود متابولیسم بدن کند شود. کم کاری تیروئید که «تیروئید کم کار» نیز نامیده می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد احساس خستگی، افزایش وزن و ناتوانی در تحمل دمای سرد شود. درمان اصلی کم کاری تیروئید، درمان هورمونی است. در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش به بررسی کم کاری تیروئید، دلایل، علائم، راه‌های پیشگیری، درمان و هر آنچه را که باید در مورد تیروئید کم کار بدانید، خواهیم پرداخت.
کم کاری تیروئید چیست؟
کم کاری تیروئید در شرایطی ایجاد می‌شود که هورمون تیروئید کافی در جریان خون وجود ندارد و متابولیسم بدن کند می‌شود. این اختلال سلامتی بر عملکرد کل بدن تاثیر مستقیمی خواهد گذاشت.
بیماری کم کاری تیروئید، نسبتا شایع است و هنگامی که سطح تیروئید بسیار پایین بیاید، به آن «میکسدم یا میکسدما/ myxedema» می‌گویند. میکسدما یک بیماری بسیار جدی است و می‌تواند علائم شدیدی را ایجاد کند، از جمله:
• دمای پایین بدن
• کم خونی
• نارسایی قلبی
• گیجی
• کما
نوع شدید کم کاری تیروئید، می‌تواند به عنوان تهدیدکننده زندگی (عاملی که ممکن است به مرگ منجر شود) شناخته شود. به طور کلی، کم کاری تیروئید یک بیماری قابل درمان است و می‌توان آن را با مصرف داروهای منظم و در تماس بودن با پزشک مدیریت کرد.
تیروئید چگونه کار می‌کند؟
«غده تیروئید» یک اندام کوچک پروانه‌ای شکل است که در جلو گردن، درست زیر حنجره قرار دارد. وظیفه اصلی غده، تیروئید کنترل متابولیسم بدن شماست. متابولیسم فرآیندی است که بدن از آن برای تبدیل غذا به انرژی استفاده می‌کند.
تیروئید هورمون‌های T4 و T3 را برای کنترل متابولیسم ایجاد می‌کند. این هورمون‌ها در سراسر بدن پراکنده می‌شوند تا انرژی کافی را به سلول‌های بدن برسانند. همچنین آنها دمای بدن و ضربان قلب را کنترل می‌کنند.
هنگامی که تیروئید به درستی کار می‌کند، دائما هورمون می‌سازد، آنها را آزاد می‌کند و سپس هورمون‌های جدیدی را می‌سازد تا جایگزین هورمون‌های استفاده شده، بشوند. با این کار، متابولیسم و عملکرد تمام سیستم‌های بدن کنترل می‌شود. علاوه بر این، میزان هورمون‌های تیروئید در جریان خون توسط غده هیپوفیز که در مرکز جمجمه و زیر مغز قرار دارد، کنترل می‌شود.
هنگامی که غده هیپوفیز، هورمون تیروئید را در حد غیر نرمال (کمتر یا بیشتر) احساس می‌کند، هورمون خود (هورمون محرک تیروئید یا TSH) را تنظیم می‌کند و آن را به تیروئید می‌فرستد تا مقادیر را متعادل کند. اگر مقدار هورمون‌های تیروئید خیلی زیاد باشد (پرکاری تیروئید) و اگر خیلی کم باشد (کم کاری تیروئید) رخ می‌دهد و کل بدن تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: بهترین حرکات یوگا برای درمان کم کاری تیروئید
چه کسانی در معرض کم کاری تیروئید هستند؟
تیروید کم کار می‌تواند افراد را در هر سن و با هر جنسیت و قومیتی تحت تاثیر قرار دهد. این بیماری به ویژه در میان زنان بالای ۶۰ سال شایع‌تر است. زنان معمولا بیشتر از اوایل زندگی در معرض ابتلا به کم کاری تیروئید پس از دوره یائسگی هستند.
تفاوت بین کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید چیست؟
تفاوت کم کاری تیروئید و «پرکاری تیروئید» در میزان هورمون سازی این غده است. در کم کاری تیروئید، غده تیروئید هورمون تیروئید بسیار کمی تولید می‌کند. از طرف دیگر، فردی که پرکاری تیروئید دارد، تیروئیدی دارد که بیش از حد هورمون تیروئید تولید می‌کند.
پرکاری تیروئید شامل سطوح بالاتری از هورمون‌های تیروئید است که باعث می‌شود متابولیسم سرعت بیشتری بگیرد. اگر کم کاری تیروئید دارید، متابولیسم کند می‌شود.
یا مثلا اگر تیروئید کم کار دارید، ممکن است برای مقابله با سرماخوردگی مشکل داشته باشید. اگر پرکاری تیروئید دارید، ممکن است گرما را تحمل نکنید. در حالت ایده‌آل، باید ترشح هورمون حد وسط داشته باشد. به همین خاطر هم برای درمان هر دو این شرایط، تلاش می‌شود که ترشح هورمون این غده، به حد وسط یا تعادل نزدیک شود.
بیشتر بخوانید: آیا مبتلایان به تیروئید می‌توانند روزه بگیرند
چه چیزی باعث کم کاری تیروئید می‌شود؟
کم کاری تیروئید می‌تواند علت اولیه یا ثانویه داشته باشد. علت اصلی مستقیما بر تیروئید تأثیر می‌گذارد و باعث تولید سطوح پایین هورمون‌های تیروئید می‌شود. در علت ثانویه، یک عامل دیگر باعث از کار افتادن غده هیپوفیز می‌شود، به این معنی که بدن نمی‌تواند هورمون محرک تیروئید (TSH) را برای متعادل کردن هورمون‌های تیروئید به تیروئید بفرستد.
علل اولیه تیروئید بسیار شایع‌تر است. شایع‌ترین این علل اولیه یک بیماری خود ایمنی به نام بیماری «هاشیموتو» است. این بیماری که «تیروئیدیت هاشیموتو» یا «تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن» هم نامیده می‌شود، ارثی است (از طریق خانواده منتقل می‌شود).
در بیماری هاشیموتو، سیستم ایمنی بدن به تیروئید حمله می‌کند و به آن آسیب می‌رساند. این موضوع از تولید و ترشح کافی هورمون تیروئید توسط تیروئید جلوگیری می‌کند.
سایر علل اصلی تیروئید کم کار می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• تیروئیدیت (التهاب تیروئید)
• درمان پرکاری تیروئید (پرتودرمانی و برداشتن تیروئید با جراحی)
• کمبود ید در بدن
• بیماری ارثی
در برخی موارد، تیروئیدیت ممکن است پس از بارداری (تیروئیدیت پس از زایمان) یا یک بیماری ویروسی رخ دهد.
علت کم کاری تیروئید در بارداری چیست؟
در بیشتر موارد، زنان مبتلا به کم کاری تیروئید در دوران بارداری به بیماری «هاشیموتو» مبتلا هستند. این بیماری خودایمنی بارداری باعث می‌شود که سیستم ایمنی بدن به تیروئید حمله کند و به آن آسیب برساند.
هنگامی که این اتفاق می‌افتد، تیروئید نمی‌تواند سطوح بالایی از هورمون‌های تیروئید را تولید و آزاد کند و کل بدن را تحت تاثیر قرار دهد. خانم‌های باردار مبتلا به کم کاری تیروئید ممکن است احساس خستگی زیادی کنند، در مواجهه با دمای سرد مشکل داشته باشند و گرفتگی عضلات را تجربه کنند.
به خاطر داشته باشید که هورمون‌های تیروئید برای رشد جنین مهم هستند. این هورمون‌ها به رشد مغز و سیستم عصبی جنین کمک می‌کنند. اگر تیروئید کم کار دارید، کنترل سطح تیروئید در دوران بارداری بسیار مهم است.
اگر جنین در طول رشد هورمون تیروئید کافی دریافت نکند، احتمال دارد مغز به درستی رشد نکند و بعدا مشکلاتی به وجود بیاید. کم کاری تیروئید درمان نشده یا درمان ناقص در دوران بارداری ممکن است منجر به ایجاد عوارضی مانند سقط جنین یا زایمان زودرس شود.
آیا کنترل بارداری روی تیروئید تاثیر می‌گذارد؟
هنگامی که از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌کنید، استروژن و پروژسترون داخل قرص‌ها می‌توانند بر پروتئین‌های متصل شونده به تیروئید تأثیر بگذارند. این موضوع باعث افزایش سطح تیروئید می‌شود. اگر تیروئید کم کار دارید، در حین استفاده از قرص‌های ضدبارداری، دوز داروهای تیروئید باید افزایش یابد. برعکس، هنگامی که مصرف قرص‌های ضد بارداری را متوقف کردید، دوز مصرفی باید کاهش یابد.
آیا کم کاری تیروئید می‌تواند باعث اختلال نعوظ شود؟
در برخی موارد، بین کم کاری تیروئید درمان نشده و اختلال نعوظ، ارتباط وجود دارد. هنگامی که کم کاری تیروئید به دلیل مشکلی در غده هیپوفیز ایجاد می‌شود، سطح تستوسترون پایین خواهد آمد. درمان کم کاری تیروئید اگر مستقیما ناشی از عدم تعادل هورمونی باشد، اغلب می‌تواند به اختلال نعوظ کمک کند.
علائم کم کاری تیروئید در زنان و مردان چیست؟
علائم کم کاری تیروئید در زنان و مردان، معمولا به آرامی و در طول زمان (گاهی اوقات طی چند سال) ایجاد می‌شود. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
• احساس خستگی
• احساس بی‌حسی و گزگز در دستان
• یبوست
• افزایش وزن
• احساس درد در کل بدن (می‌تواند شامل ضعف عضلانی باشد)
• داشتن سطح کلسترول خون بالاتر از حد طبیعی
• احساس افسردگی
• ناتوانی در تحمل دمای سرد
• داشتن پوست و موی خشک و زبر
• تجربه کاهش علاقه جنسی
• قاعدگی‌های مکرر و شدید
• مشاهده تغییرات فیزیکی در صورت (از جمله افتادگی پلک و همچنین پف چشم و صورت)
• صدا پایین‌تر و خشن‌تر می‌شود
• احساس فراموشی بیشتر (مه مغزی)
آیا تیروئید کم کار باعث افزایش وزن می‌شود؟
اگر کم کاری تیروئید درمان نشود، ممکن است وزن اضافه کنید. پس از درمان این بیماری، وزن باید شروع به کاهش کند. با این حال، برای کاهش وزن همچنان باید مراقب کالری دریافتی باشید و به طور مرتب ورزش کنید. در این مواقع با پزشک خود در مورد کاهش وزن و راه‌های ایجاد یک رژیم غذایی مناسب برای صحبت کنید.
تاثیر کم کاری تیروئید بر پوست و مو
فقدان هورمون تیروئید می‌تواند منجر به خشکی پوست، رنگ پریدگی و شکنندگی مو شود. از دیگر خطرات تیروئید کم کار از دست رفتن کنترل دمای بدن شما است و میزان عرق در بدن کاهش می‌یابد. در نتیجه ناخن‌ها شکننده و موهای ابرو یا انتهای موی سر نازک می‌شوند.
تاثیر کم کاری تیروئید بر سیستم گوارش بدن
تیروئید کم کار باعث کاهش حرکت غذا در معده و روده می‌شود. این مسئله منجر به سوزش سردل، یبوست و نفخ شکم خواهد شد. بنابراین اگر با این مشکلات رو به رو هستید، بهتر است با یک متخصص غدد نیز مشورت کنید. چون ممکن است مشکل شما «هیپوتیروئیدی» باشد.
راه‌های تشخیص کم کاری تیروئید
تشخیص کم کاری تیروئید تا حدی دشوار است چون گاهی اوقات علائم آن با سایر بیماری‌ها اشتباه گرفته می‌شود. اگر هر یک از علائم کم کاری تیروئید را دارید، با پزشک خود صحبت کنید.
راه اصلی برای تشخیص کم کاری تیروئید آزمایش خون به نام آزمایش «هورمون محرک تیروئید (TSH)» است. پزشک همچنین ممکن است آزمایش خون را برای شرایطی مانند بیماری «هاشیموتو» تجویز کند. اگر تیروئید بزرگ شده باشد، ممکن است پزشک بتواند آن را در طول معاینه فیزیکی احساس کند.
راه‌های درمان کم کاری تیروئید
درمان کم کاری تیروئید در زنان و مردان مشابه است. در بیشتر موارد، کم کاری تیروئید با جایگزین کردن مقدار هورمونی که تیروئید دیگر تولید نمی‌کند، درمان می‌شود. این کار معمولا با مصرف دارو انجام می‌شود. یکی از داروهایی که معمولا استفاده می‌شود، «لووتیروکسین» نام دارد. مصرف خوراکی این دارو میزان هورمون تیروئید را افزایش می‌دهد و سطح را متعادل می‌کند.
کم کاری تیروئید یک بیماری قابل کنترل است. با این حال، باید به طور مداوم دارو مصرف کنید تا میزان هورمون‌ها در بدن خود را تا پایان عمر عادی کنید. با مدیریت دقیق و مراجعه‌های مداوم به پزشک خود برای اطمینان از اینکه روند درمان به درستی طی می‌شود، می‌توانید یک زندگی عادی و سالم داشته باشید.
اگر کم کاری تیروئید درمان نشود، چه اتفاقی می‌افتد؟
تیروئید کم کار می‌تواند به یک وضعیت پزشکی جدی و تهدید کننده زندگی تبدیل شود. اگر درمان نشوید، علائم می‌تواند شدیدتر شود که شامل موارد زیر می‌شود:
• بروز مشکلات سلامت روان
• ایجاد مشکل تنفسی
• عدم توانایی در حفظ دمای طبیعی بدن
• بروز مشکلات قلبی
• ایجاد گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید)
در موارد حادتر ممکن است به یک وضعیت پزشکی جدی به نام «کما میکسدما» مبتلا شوید.
آیا به مرور زمان دوز دارو برای کم کاری تیروئید تغییر می‌کند؟
دوز داروی مصرفی برای درمان این مشکل ممکن است در طول زمان تغییر کند. در مقاطع مختلف زندگی، ممکن است لازم باشد مقدار دارو را تغییر دهید تا علائم به درستی مدیریت شود. این امر ممکن است به دلیل مواردی مانند افزایش وزن یا کاهش وزن اتفاق بیفتد. سطح هورمون تیروئید باید در طول زندگی کنترل شود تا مطمئن شوید که داروی مصرفی به درستی کار می‌کند.
آیا می‌توان از کم کاری تیروئید پیشگیری کرد؟
عارضه کم کاری تیروئید قابل پیشگیری نیست. بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به یک شکل جدی از این بیماری یا بروز علائم شدیدتر، پیشگیری از علائم کم کاری تیروئید است. اگر هر یک از علائم کم کاری تیروئید را تجربه کردید، بهترین کار این است که با پزشک خود صحبت کنید. کم کاری تیروئید اگر زود تشخیص داده شود و درمان را شروع کنید، به راحتی قابل کنترل است.
برای کم کاری تیروئید چه بخوریم؟
بیشتر غذاها در رژیم‌های غذایی ما حاوی «ید» هستند، بنابراین لازم نیست نگران رژیم غذایی خود باشید. «ید» یک ماده معدنی است که به تیروئید در تولید هورمون کمک می‌کند. یک ایده این است که اگر سطوح پایینی از هورمون تیروئید دارید، خوردن غذاهای غنی از ید می‌تواند به افزایش سطح هورمون کمک کند.
در عین حال مطمئن‌ترین راه برای افزایش سطح این هورمون، مصرف داروی تجویز شده توسط پزشک است. هیچ رژیم غذایی جدیدی را بدون مشورت با پزشک متخصص خود امتحان نکنید. مهم است که همیشه قبل از شروع یک رژیم غذایی جدید با هم صحبت کنید، به خصوص اگر یک بیماری پزشکی مانند کم کاری تیروئید دارید.
غذاهایی که ید بالایی دارند عبارتند از:
• تخم مرغ
• محصولات لبنی
• گوشت، مرغ و غذاهای دریایی
• جلبک دریایی خوراکی
• نمک ید‌دار
با پزشک خود یا یک متخصص تغذیه (یک پزشک که در زمینه رژیم غذایی تخصص دارد) برای تهیه یک رژیم غذایی مناسب برای کم کاری تیروئید، مشورت کنید. غذا سوخت بدن شما را تامین می‌کند.
بنابراین اطمینان از مصرف غذاهایی که به بدن در جلوگیری از پیشرفت بیماری کم کاری تیروئید کمک می‌کند، همراه با مصرف داروها، طبق دستور پزشک، می‌تواند در طول زمان، شما را سالم نگه دارد. افراد مبتلا به بیماری تیروئید نباید مقادیر زیادی ید مصرف کنند چون ممکن است اثرات برعکس نشان دهد.
آیا کم کاری تیروئید خود به خود برطرف می‌شود؟
در برخی موارد خفیف، ممکن است علائم کم کاری تیروئید نداشته باشید یا علائم با گذشت زمان محو شوند. در موارد دیگر، علائم کم کاری تیروئید مدت کوتاهی پس از شروع درمان از بین خواهند رفت. برای افرادی که سطح هورمون‌های تیروئیدی آنها پایین است، کم کاری تیروئید یک بیماری مادام العمر است که باید با دارو در یک برنامه منظم کنترل شود.
سوالات متداول
آیا کم کاری تیروئید خطرناک است؟
در حالت عادی کم کاری تیروئید تهدید کننده زندگی نیست و خطرات چندانی را به دنبال ندارد. اما اگر نسبت به آن بی‌توجهی کرده و دارو مصرف نکنید ممکن است علائم شدیدی بروز دهد و در موارد بسیار پیشرفته منجر به کمای میکسدما شود.
بیماری کم کاری تیروئید را چطور می‌توان تشخیص داد؟
راه اصلی تشخیص کم کاری تیروئید، یک آزمایش خون به نام آزمایش «هورمون محرک تیروئید (TSH)» است. البته پزشک ممکن است آزمایش خون را برای تشخیص بیماری «هاشیموتو» نیز تجویز کند.
منبع: clevelandclinic
