فلسفه و نمادهای سفره هفت سین | از هفت میم تا هفت سین

چه چیزهایی روی سفره هفت سین هست و چرا؟ واقعیت این است که نمادهای سفره هفت سین هر کدام ریشه در گذشته و تاریخ ما دارند. هر یک از سین‌هایی که هر سال روی سفره نوروز می‌چینیم، داستانی طولانی از تاریخ را به دوش می‌کشند و دانستن فلسفه سفره هفت سین و نمادهای نهفته در آن می‌تواند برای خیلی از ما جذاب باشد. در این مطلب مجله کوروش می‌خواهیم درباره فلسفه و نمادهای سفره هفت سین عید نوروز ایرانی برایتان بگوییم و اینکه چه چیزهایی روی سفره هفت است و چرا؟ در انتهای مقاله به سوالات متداول در مورد فلسفه و نمادهای هفت سین پاسخ خواهیم داد. با سرویس سبک زندگی همراه باشید.

نگاهی به تاریخچه نوروز

وقتی قرار است سال عوض شود، مناسبات هم باید تغییر کند و رسم و رسوم هم باید خودی نشان دهند. حالا اگر این رسم و رسوم‌ها از زمان‌های خیلی دور به ما رسیده باشد که دیگر همه چیز باید پرشکوه‌تر هم باشد.

در کتاب‌های تاریخی آمده است که از قدیم الایام، مردم برای مراسم عید نوروز، خانه‌هایشان را تمیز می‌کردند و می‌آراستند و بازارها پر می‌شدند از خوراکی‌ها، نوشیدنی‌ها، پوشیدنی‌ها و کالاهای دیگر.

همچنین در دوره ساسانی، نوروز به قدری اهمیت داشت که بر موسیقی آن روزگاران تاثیر زیادی گذاشته بود و نام‌های این روز را به شکل‌های مختلف به کار می‌برند. از میان این نام‌ها می‌‌توان به «نوروز»، «نوروز بزرگ»، «نوروز قباد»، «نوروز خارا»، و «نوروز خردک» اشاره کرد و سرودهایی هم با نام «آفرین»، «خسروانی» و «مدارستانی»، ویژه و خاص این ایام وجود داشته است که آنها را می‌خوانده‌‌اند.

هفت سین، هفت شین یا هفت میم؛ کدام صحیح است؟

همه ما واژه هفت سین را شنیده‌ایم و با آن آشنا هستیم ولی شاید برایتان جالب باشد بدانید که اجزای سفره هفت سین، فقط همین موارد امروزی نبوده‌اند. در زمان‌های قدیم، به عنوان برکت و شگون، هفت «سینی» را از دانه‌‌هایی که به اعتقاد ایرانیان باستان باعث برکت بخشی می‌شد، در سفره نوروزی قرار می‌دادند.

احتمالا هفت سین بازمانده همین هفت «سینی» باشد یا نمادی از «سرسبزی» و «سبزه». اما در میان برخی خانواده‌‌ها و به ویژه در میان هموطنان زرتشتی، هفت شین هم معمول است که باید ناشی از شبیه سازی «شین» با «سین» باشد و شاید به این دلیل که شهد و شکر از قدیمی‌‌ترین اجزای این سفره بوده‌اند.

در مرور تاریخچه هفت سین در برخی کتب هم از هفت «میم» نام برده شده که گفته می‌شود برخی در سفره‌ها ماهی، ماست، مویز، مرغ و … قرار می‌دادند. ولی به هر حال به شیوه معمول امروزی، هفت سین در بین آنها شناخته شده‌ترین است. در ادامه نمادهای سفره هفت سین را با هم مرور می‌کنیم.

اجزای اصلی و نمادهای سفره هفت سین امروزی

رسم است که برای تزیین سفره هفت سین ایرانی‌ها، ۷ سمبل که هر کدام تاریخچه و سمبل چیزی هستند قرار داده شود. یعنی در اصل روی سفره هفت سین شش خوردنی به اضافه سبزه گذاشته می‌‌شود و در کنار آنها هم موارد دیگر هستند که به مرور جای پای خودشان را باز و محکم کرده‌اند.

سیر، سرکه، سماق، سنجد، سمنو، سیب و سبزه این هفت سمبل را تشکیل می‌دهند. اما تخم مرغ، آب، سکه، آینه، گلاب، حافظ، قرآن، شمع، سنبل و ماهی قرمز هم به این موارد اضافه شده‌اند که در گذشته، بود و نبودشان فرقی نداشت و اجزای فرعی سفره هفت سین به شمار می‌روند.

در بسیاری از خانه‌ها، گذاشتن نمونه‌ای از غلات و حبوبات و همچنین شیر و فرآورده‌‌های شیری هم به نشانه تضمین برکت خانه، متداول است.

هر سین سفره هفت سین نشانه چیست؟

حالا به این سوال می‌رسیم که چه چیزهایی روی سفره هفت سین می‌گذاریم و چرا؟ پاسخ به این سوال در ادامه به تفصیل داده شده است.

سیر نماد مبارزه با پلیدی

«سیر» در سفره هفت سین نماد مبارزه با پلیدی است. سیر با رنگ سفیدش نشانه اهورامزدا و در نتیجه نمادی مبارزه با زشتی و سیاهی است. علاوه بر این سیر برای مبارزه با چشم زخم و دور ماندن از نظر بد هم سر سفره هفت سین گذاشته می‌شود.

می‌گویند سیر نماد سیری چشم و دور ماندن از حرص و آز و پیشه کردن قناعت هم هست. سیر یک خوردنی ضدمیکروب است پس برای در امان ماندن از شر مریضی و آلودگی در سال جدید هم بر سر سفره هفت سین گذاشته می‌شود.

مطالب مفید درباره سیر:

طرز تهیه پودر سیر خانگی + طبع سیر در طب سنتی

طرز تهیه سیر ترشی ۷ ساله در ۴۰ روز

سیب نماد بارداری و زایش

«سیب» به عنوان یک میوه بهشتی، نماد بارداری و زایش است. سیب نماد سلامتی و زیبایی هم هست و برای در امان ماندن از بیماری در سال جدید بر سر سفره هفت سین گذاشته می‌شود.

سمنو نماد خیر و برکت

«سمنو» یک دسر شیرین و خوشمزه که با گندم پخته می‌شود و نماد قدرت و سمبل خیر و برکت و باروری محصول روی سفره هفت سین است. سمنو به خاطر قدرت باروری گندم که گذشتگان به آن اعتقاد داشتند نماد قدرت و باروری به حساب می‌آید.

پخت سمنو قدمتی به اندازه تاریخ دارد و در اعیاد و مراسم مذهبی و ملی کشورهای مختلف از جمله جمهوری آذربایجان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان و افغانستان پخته می‌شود. تاجیک‌ها و افغانستانی‌ها هم به سمنو «سمنک» می‌گویند.

شاید برای‌تان جالب باشد بدانید که فنلاندی‌ها هم سمنو می‌پزند و به آن «ممی» می‌گویند. اهالی «دَرَق» در خراسان شمالی در ماه اسفند مراسم مفصل سمنو پزان دارند و این سمنو عمدتا به کشورهای اروپایی، عربی و شرق آسیا صادر می‌شود. سمنو را می‌توانید به صورت آماده از بیرون تهیه کنید اما درست کردن آن در منزل هم کار سختی نیست.

سنجد نماد دلدادگی و سنجیده عمل کردن

«سنجد» نماد دلبستگی و دلدادگی است و برخی اعتقاد دارند، وجود سنجد بر سر سفره هفت سین، عشق و محبت بین افراد خانواده را تقویت خواهد کرد. شاید برایتان جالب باشد بدانید علت گذاشتن سنجد در سفره هفت سین نماد رفتار معقول و سنجیده و حساب شده در سال نو است.

حالا چرا سنجد باید نماد معقول رفتار کردن باشد؟ شاید چون سنجد در طب سنتی برای تقویت هوش و حافظه همیشه توصیه می‌شود. سنجد نماد زایش هم هست؛ به همین دلیل برای تقویت احساسات انسانی و عشق و دلبستگی به یکدیگر هم آن را بر سر سفره هفت سین می‌گذارند.

این در حالی است که به عقیده زرتشتیان آب و تخم مرغ هم نماد زایش هستند و هنوز هم به صورت تخم مرغ تزیین شده رنگی بر سر سفره هفت سین ایرانیان حضور دارند. سنجد را برای امید به بارور شدن گیاهان در سال جدید و برکت محصولات کشاورزی سر سفره هفت سین می‌گذاشتند.

سبزه نماد سرزندگی و زایش دوباره

«سبزه» نشان زایش دوباره و سبزی، سرزندگی، حیات و شادابی همزمان با نو شدن دامان طبیعت است. سبز کردن سبزه عید هم یکی از رسومی است که خیلی از ایرانی‌ها قبل از شروع عید، به آن اقدام می‌ کنند. سبزه عید را با انواع بذرها و تخم یا هسته مرکبات می‌توانید تهیه کنید.

برای سبز کردن سبزه هفت سین غلاتی مثل گندم و حبوباتی مثل ماش و عدس را از فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش به صورت اینترنتی، حضوری و تلفنی تهیه کنید.

سرکه نماد دعوت به صبر و رضا

می‌دانستید «سرکه» بر سر سفره هفت سین نماد دعوت به صبر و رضا و تسلیم در برابر ناملایمات زندگی است؟ در ادبیات ایران از جمله در اشعار مولانا اشک به سرکه تشبیه شده، شاید به خاطر سوزش چشم در تماس با تندی آن. برای تهیه سرکه از فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش به صورت اینترنتی، حضوری و تلفنی اقدام کنید.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره فواید، عوارض و خواص بی‌نظیر سرکه سیب برای بدن

سماق نماد صبر و صبوری

«سماق» نماد صبر و صبوری است. حتما ضرب‌المثل سماق مکیدن را شما هم شنیده‌اید؛ یعنی در انجام کار فعلا عجله نکن و صبر کن. سماق سفره هفت سین را از فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش به صورت اینترنتی، حضوری یا تلفنی خریداری کنید.

اجزای فرعی و نمادهای سفره هفت سین

سنبل: سنبل به سین هشتم سفره هفت سین مشهور است. گل سنبل نماد دوستی است.

سکه: این نماد بعد از ضرب سکه پایش سر سفره هفت سین باز شد و برای افزایش رزق و روزی در سال پیش رو آن را بر سر سفره هفت سین می‌گذارند.

آب: روشنایی است و معمولا همراه ماهی قرمز که نماد زایش و تکاپو و جریان داشتن زندگی است سر سفره هفت سین حضوری دیرینه دارد. البته در سال‌های اخیر به خاطر حفاظت از محیط زیست، توصیه می‌‌شود ماهی قرمز را خریداری نکنید.

آینه: آب و آینه دو عنصر جدا نشدنی سفر هفت سین هستند که در کنار قرآن در یک ردیف سر سفره هفت سین حضور دارند.

قرآن: بعد از ورود اسلام به ایران قرآن برای توکل و توسل به خدای بزرگ در سال جدید روی سفره هفت سین قرار گرفت.

تخم مرغ رنگی: آیا می‌دانید نشانه‌ی گذاشتن تخم مرغ رنگی در سفره هفت سین چیست؟ درست است که تخم مرغ از اصلی ترین نمادهای سفره هفت سین نیست ولی تخم مرغ نماد نطفه و نژاد است و گذاشتن تخم مرغ سر سفره هفت سین نماد زایش و باروری است. پوست تخم مرغ را هم نمادی از آسمان و طاق کیهان می‌دانند.

چون بر اساس اساطیر ایرانی، زمین از تخم مرغ به وجود آمده است. در مورد نماد تخم مرغ در سفره هفت سین این موضوع را نیز باید بدانید که در گذشته و هنوز هم در برخی روستاها، معمولا تخم مرغ را روی آینه قرار می‌دهند و برخی اعتقاد دارند که در لحظه تحویل سال نو، تخم مرغ تکان می‌خورد.

تزئین تخم مرغ عید یکی از جذاب‌ترین بخش‌های چیدمان سفره هفت سین است. تزیین کردن تخم مرغ عید به وسایل خاصی نیاز ندارد فقط کافی است کمی خلاق و خوش سلیقه باشید. شما می‌توانید با استفاده از هر چیزی که در دسترس دارید، تخم مرغ سفره هفت سین را طراحی کنید.

مثلا می‌توانید تزیین را با پارچه، لاک ناخن، گل مصنوعی، مداد رنگی و آبرنگ یا گواش، دستمال کاغذی و … انجام دهید. اگر می‌خواهید در خانه تخم مرغ رنگ کنید تخم مرغ و وسایلی مثل لاک برای رنگ کردن تخم مرغ را از افق کوروش به صورت اینترنتی، حضوری یا تلفنی بخرید.

شمع: یکی از چیزهایی که سر سفره هفت سین می‌گذارند «شمع» است. شمع به عنوان نمادی برای روشنایی و گرما در سال جدید بر سر سفره هفت سین قرار می‌گیرد. می‌توانید شمع ساده یا معطر را خودتان در خانه و با مواد ساده درست کنید.

با این کار هم سلیقه خودتان را دخالت می‌دهید و هم نیازی به خرید آن نخواهید داشت. پیشنهاد می‌کنیم مقاله روش‌های درست کردن شمع در خانه را مطالعه کنید.

اسپند: در گذشته و هنوز هم در برخی شهرهای ایران، از دانه‌های اسپند که هنوز تر و نم‌دار هستند، با سوزن، نخ رد می‌کنند و به صورت رشته‌ای در می‌آورند و به عنوان دافع چشم بد یا چشم زخم از آن استفاده می‌کنند. این چشم زخم اسپند به نوعی زینت بخش سفره و خانه روستاییان است. در ضمن بد نیست بدانید «سپند» در زبان فارسی معنی «مقدس» دارد.

شیرینی عید: البته در کنار همه این‌ها، شیرینی‌های عید نوروز، پای ثابت سفره هفت سین به حساب می‌‌آیند و احتمالا اگر خودتان اقدام به پختن و درست کردن آنها کرده باشید، حتما پرجلوه‌تر و خواستی‌تر هم خواهند بود.

نان: شاید شما هم دیده‌ باشید که برخی افراد در سفره هفت سین خوشه‌های گندم یا نان می‌گذارند. گذاشتن نان در سفره هفت سین به عنوان قوت غالب ایرانی‌ها نماد برکت و روزی است.

دیوان حافظ: سفره عید نوروز بدون کتاب حافظ ناقص است. ایرانی‌ها شب عید و شب یلدا با دیوان حافظ فال می‌گیرند و با تفال زدن به آن، باقی سال را پیش بینی می‌کنند. معمولا بزرگ‌ترهای فامیل بین صفحات دیوان حافظ یا قرآن، پول عیدی می‌گذارند و موقع تحویل سال آن‌ها را به اعضای خانواده به عنوان عیدی، هدیه می‌دهند.

نبات: شیرینی و نبات یادآور شیرینی و شیرین کامی در زندگی هستند. خوردن شیرینی در لحظه تحویل سال برای شیرین کام ماندن تا آخر سال مرسوم است و شیرینی‌ها بین اعضای خانواده یا مهمان‌ها تقسیم می‌شود. نبات شاخه ساده و زعفرانی را می‌توانید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش به روش تلفنی، حضوری یا اینترنتی برای سفره عید خود خریداری کنید.

گلاب: معمولا مقداری گلاب در یک کاسه یا در گلاب‌پاش ریخته می‌شود و در سفره هفت سین عید قرار داده می‌شود. گلاب هم عطر خاص و جذابی دارد و هم خواص بی‌نظیری برای سلامتی دارد. گلاب خوشبو و باکیفیت سفره هفت سین را می‌توانید به صورت تلفنی، حضوری و اینترنتی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش خریداری کنید.

سفره هفت سین؛ اصلی‌ترین نماد عید نوروز

همان طور که می‌دانید سفره هفت سین زیباترین و مهم‌ترین نماد عید نوروز ایرانیان است که تا آخرین روز عید یعنی ۱۳ بدر هم روی زمین یا میز که قدیمی‌ها به آن «خوان» می‌گفتند، گسترده است.

سفره هفت سین امروز در محدوده جغرافیایی ایران باستان که علاوه بر ایران شامل کشورهای تاجیکستان، آذربایجان، افغانستان، ترکمنستان، قرقیزستان، قزاقستان و بخش‌های کردنشین عراق، ترکیه و سوریه است، هنوز هم تزیین و چیده می‌شود.

جالب است بدانید برگزاری جشن نوروز در «زنگبار» آفریقا که زمانی سکونتگاه ایرانیان مهاجر به این منطقه بوده هم مرسوم است. حقیقت این است که سفره هفت سین ایده‌ی مدرن شده آیین‌های قدیمی ایران باستان یعنی «هفت امشاسپند» است و حالا و با گذشت قرن‌ها، مردم با ذوق و سلیقه خودشان، اقدام به تزیین این سفره نمادین و زیبا می‌کنند.

از طرفی توجه به چیدمان عناصر و تزیین سفره هفت سین و هماهنگی وسایل، رنگ‌ها و سبک‌‌های ظروف مورد استفاده در سفره هفت سین در زیبایی آن تأثیر زیادی دارد.

سوالات متداول

نماد عشق و محبت در سفره هفت سین چیست؟

سنجد نماد عشق و محبت در سفره هفت سین است.

تخم مرغ در هفت سین نشانه چیست؟

تخم مرغ نماد نطفه و نژاد است و گذاشتن آن بر سر سفره هفت سین نماد زایش و باروری است. پوست تخم مرغ را هم نمادی از آسمان و طاق کیهان می‌دانند.

ساعت در سفره هفت سین نماد چیست؟

معمولا ساعت جزو ثابت وسایل سفره هفت سین نیست. ولی برخی افراد به عنوان نماد زمان و ارزشمند بودن آن، ساعت را هم در سفره هفت سین قرار می‌دهند.

بهترین سین سفره هفت سین چیست؟

نمی‌توان به یک یا چند وسایل سفره هفت سین، لقب بهترین داد. چون هر کدام از این سین‌های هفت سین نماد و نشانه خاص خود را دارند و جایگاهشان را در سفره عید نوروز حفظ کرده‌اند.