آیا در مورد باورهای غلط در رژیم غذایی چیزی میدانید؟ گشت و گذار در رسانههای اجتماعی، خواندن مجلههای مختلف، دستیابی به اطلاعات درج شده در وبسایتهای نامعتبر، همه و همه، شما را در معرض اطلاعات بیپایانی در مورد تغذیه و سلامت قرار میدهند که متاسفانه بیشتر آنها نادرست هستند. حتی متخصصان بهداشتی واجد شرایط، از جمله پزشکان و متخصصان تغذیه هم گاهی در انتشار اطلاعات غلط در مورد تغذیه به مردم مقصر هستند که همین هم میزان سردرگمی را افزایش میدهد. ما در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش به ۲۰ مورد از باورهای غلط در رژیم غذایی پرداختهایم که احتمالا تا به امروز آنها را به عنوان یک حقیقت پذیرفته بودهاید.
رایجترین باورهای غلط در رژیم غذایی
۱- کالری تنها چیزی است که در کاهش وزن اهمیت دارد
اگرچه کم کردن کالری از راه سوزاندن انرژی مهمترین عامل کاهش وزن است، اما این تنها چیزی نیست که اهمیت دارد. تکیه صرف بر کالری دریافتی، باعث میشود تعداد زیادی از متغیرهایی را که ممکن است مانع کاهش وزن فرد شوند، نادیده بگیرید و حتی زمانی که رژیم غذایی بسیار کم کالری دارید، وزنتان کم نشود.
مثلا عدم تعادل هورمونی، کمکاری تیروئید، سوخت و سازهای متابولیک، استفاده از برخی داروها و ژنتیک تنها برخی از عواملی هستند که ممکن است کاهش وزن را برای برخی افراد سختتر کنند، حتی زمانی که رژیم غذایی سفت و سختی دارند. از طرفی علاوه بر کالری ماده غذایی، باید روی ارزش مواد مغذی آنها هم تمرکز کنید.
۲- غذاهای پرچرب ناسالم هستند
هر چند این تئوری کهنه و نادرست کمکم در حال منسوخ شده است ولی بسیاری از مردم این باور غلط در رژیم غذایی را دارند و هنوز از غذاهای پرچرب میترسند. بنابراین از رژیمهای غذایی کم چرب پیروی میکنند. به این امید که کاهش مصرف چربی برای سلامت کلی آنها مفید باشد.
برخی چربیها برای سلامتی مفید هستند. به علاوه رژیمهای غذایی کمچرب با خطر بیشتر مشکلات سلامتی، از جمله سندرم متابولیک، مرتبط بوده و ممکن است منجر به افزایش مقاومت به انسولین و سطوح تری گلیسیرید شوند که از عوامل خطر شناخته شده برای بیماری قلبی هستند.
علاوه بر این، رژیمهای غذایی که چربی بیشتری دارند به همان اندازه – یا حتی بیشتر – نسبت به رژیمهای کمچرب بر کاهش وزن مؤثر هستند. البته، افراط در هر جهت، چه رژیم غذایی بسیار کم چرب، چه رژیم بسیار پرچرب، ممکن است به سلامتی شما آسیب برساند، به خصوص زمانی که کیفیت رژیم غذایی ضعیف باشد.
۳- صبحانه مهمترین وعده غذایی در روز است
در حالی که زمانی تصور میشد خوردن صبحانه یکی از مهمترین عوامل برای داشتن یک روز سالم است، تحقیقات نشان داده است که ممکن است برای بیشتر بزرگسالان اینطور نباشد. مثلا تحقیقات نشان میدهد که حذف صبحانه ممکن است منجر به کاهش دریافت کالری شود.
علاوه بر این، رژیمهای غذایی که در آنها صبحانه یا حذف میشود یا بعدا در طول روز مصرف میشود، با مزایای فراوانی از جمله بهبود کنترل قند خون و کاهش نشانگرهای التهابی مرتبط بوده است.
به خاطر داشته باشید که این مورد در مورد کودکان و نوجوانان در حال رشد یا افرادی که نیاز به مواد مغذی بیشتری دارند، مانند زنان باردار و افرادی که شرایط سلامت خاصی دارند، صدق نمیکند، چون حذف وعدههای غذایی ممکن است منجر به اثرات منفی سلامتی در این افراد شود.
از سوی دیگر، برخی شواهد نشان میدهد که خوردن صبحانه و مصرف کالری بیشتر در اوایل روز به جای شب، همراه با کاهش دفعات وعدههای غذایی، ممکن است با کاهش التهاب و وزن بدن برای سلامتی مفید باشد. اگر از صبحانه لذت میبرید، آن را بخورید. اما اگر اهل صبحانه نیستید، اجباری به اضافه کردن آن به برنامه روزانه خود نداشته باشید.
۴- برای بهبود سلامتی باید وعدههای غذایی کوچک و مکرر بخورید
خوردن وعدههای غذایی کوچک و مکرر به طور منظم در طول روز روشی است که توسط بسیاری از افراد برای افزایش متابولیسم و کاهش وزن توصیه و استفاده میشود. با این حال، اگر سالم هستید، تا زمانی که نیازهای انرژی خود را برآورده کنید، تعداد وعدههای غذایی شما اهمیتی ندارد.
گفته میشود، کسانی که دارای شرایط پزشکی یا بیماری خاصی هستند، مانند بیماری دیابت، بیماری عروق کرونر، سندرم روده تحریکپذیر (IBS) و همچنین کسانی که باردار هستند و باید رژیم غذایی زنان باردار را رعایت کنند، ممکن است از خوردن وعدههای غذایی بیشتر سود ببرند.
۵- شیرین کنندههای غیرمغذی (NNS) سالم هستند
افزایش علاقه به غذاهای کم کالری، کم کربوهیدرات و بدون قند منجر به افزایش محصولات حاوی شیرینکنندههای غیرمغذی (NNS) شده است. در حالی که واضح است که رژیم غذایی سرشار از قند افزوده به طور قابل توجهی خطر بیماری را افزایش میدهد، مصرف NNS نیز میتواند منجر به پیامدهای منفی برای سلامتی شود.
مثلا مصرف NNS ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را با ایجاد تغییرات منفی در باکتریهای روده و ترویج اختلال در تنظیم قند خون افزایش دهد. علاوه بر این، مصرف منظم NNS با الگوهای کلی سبک زندگی ناسالم مرتبط است. به خاطر داشته باشید که تحقیقات در این زمینه ادامه دارد و مطالعات با کیفیت بالا در آینده برای تایید این پیوندهای بالقوه مورد نیاز است.
۶- نسبت درشت مغذیها بیش از کیفیت رژیم غذایی اهمیت دارد
اگرچه ممکن است کاهش وزن با خوردن چیزی جز غذاهای بسیار فرآوری شده و شِیکهای پروتئینی امکانپذیر باشد، اما تمرکز صِرف بر درشت مغذیها نشان میدهد که خوردن برخی غذاها میتواند سلامت متابولیک، خطر بیماری، طول عمر و نشاط را افزایش یا کاهش دهد.
۷- سیب زمینی سفید ناسالم است
بسیاری از افرادی که میخواهند وزن خود را کاهش دهند یا سلامت کلی خود را بهبود بخشند، یکی از باورهای غلط که در رژیم غذایی خود دارند این است که سیب زمینی سفید را اغلب با عنوان «ناسالم» برچسب گذاری میکنند.
در حالی که خوردن بیش از حد هر ماده غذایی – از جمله سیب زمینی سفید – میتواند منجر به افزایش وزن شود، این غدههای زیرزمینی نشاستهای بسیار مغذی هستند و میتوانند به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم استفاده شوند.
سیب زمینی سفید (همان سیب زمینی معمولی خودمان) منبع عالی بسیاری از مواد مغذی از جمله پتاسیم، ویتامین C و فیبر است. به علاوه، آنها نسبت به سایر منابع کربوهیدراتی مانند برنج و ماکارونی سیرکنندهتر هستند و میتوانند به شما کمک کنند تا بعد از صرف غذا احساس رضایت بیشتری داشته باشید. فقط به یاد داشته باشید که از طعم سیب زمینی پخته یا کبابی لذت ببرید، نه سیب زمینی سرخ کرده.
۸- غذاهای کم چرب و رژیمی سالم هستند
تحقیقات نشان داده که بسیاری از مواد غذایی شامل تنقلات و چیپسهای کمچرب و رژیمی، حاوی قند و نمک بسیار بیشتری نسبت به موارد مشابه معمولی خود هستند. پس بهتر است از مصرف این محصولات صرفنظر کنید و به جای آن از مقادیر کمی از مواد غذایی مانند ماست پرچرب، پنیر و کرههای آجیلی لذت ببرید.
۹ – مکملها پول را هدر میدهند
در حالی که تمرکز بر مصرف یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی و کامل، ضروریترین جزء سلامتی است، مکملها (زمانی که به درستی و به شکل مناسب استفاده شوند) میتوانند از بسیاری جهات مفید باشند.
برای بسیاری، بهویژه آنهایی که بیماریهایی مانند دیابت نوع ۲ دارند و همچنین کسانی که داروهای رایجی مانند استاتینها، مهارکنندههای پمپ پروتون، داروهای ضد بارداری و داروهای ضد دیابت مصرف میکنند، مصرف مکملهای خاص میتواند به طور قابلتوجهی بر سلامت آنها تأثیر بگذارد.
مثلا بر اساس تحقیقات، مکمل منیزیم و ویتامینهای B برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ با افزایش قند خون و کاهش عوامل خطر بیماری قلبی و عوارض مرتبط با دیابت مفید است. افرادی که رژیمهای غذایی محدود دارند، افراد دارای جهشهای ژنتیکی مثل متیلن تتراهیدروفولات ردوکتاز (MTHFR)، افراد بالای ۵۰ سال و زنان باردار یا شیرده نمونههای دیگری از جمعیتهایی هستند که ممکن است از مزایای مصرف مکملهای خاص بهرهمند شوند.
بیشتر بخوانید: این ۵ ویتامین شما را لاغر میکنند
۱۰- پیروی از یک رژیم غذایی بسیار کمکالری بهترین راه برای کاهش وزن است
در حالی که کاهش کالری دریافتی در واقع میتواند سرعت کاهش وزن را افزایش دهد، کاهش کالری بیش از حد میتواند منجر به سازگاری متابولیک و پیامدهای درازمدت سلامتی شود. اگرچه پیروی از یک رژیم غذایی بسیار کم کالری به احتمال زیاد باعث کاهش سریع وزن در کوتاهمدت میشود، اما پیروی طولانیمدت از رژیمهای بسیار کمکالری منجر به کاهش سرعت متابولیسم، افزایش احساس گرسنگی و تغییر در هورمونهای سیری میشود.
این امر حفظ وزن طولانیمدت را دشوار میکند. به همین دلیل است که مطالعات نشان دادهاند که رژیمهای کم کالری به ندرت موفق میشوند وزن اضافی را در طولانیمدت از بین ببرند.
۱۱- برای سالم بودن باید لاغر باشید
چاقی با بسیاری از بیماریها، از جمله دیابت نوع ۲، بیماری قلبی، افسردگی، برخی سرطانها و حتی مرگ زودهنگام مرتبط است. با این حال، کاهش خطر ابتلا به بیماری به این معنی نیست که باید لاغر باشید. آنچه از همه مهمتر است، پیروی از یک رژیم غذایی مغذی و حفظ یک سبک زندگی فعال است، زیرا این رفتارها اغلب وزن و درصد چربی بدن شما را بهبود میبخشند.
۱۲- مکملهای کلسیم برای سلامت استخوانها ضروری هستند
به بسیاری از مردم گفته میشود برای حفظ سلامت سیستم اسکلتی خود از مکملهای کلسیم استفاده کنند. با این حال، تحقیقات کنونی نشان داده که مصرف مکمل کلسیم ممکن است بیشتر از مفید بودن، مضر باشد. مثلا برخی از مطالعات مکملهای کلسیم را با افزایش خطر بیماری قلبی مرتبط دانستهاند.
علاوه بر این، تحقیقات نشان میدهند که مکلمهای کلسیم خطر شکستگی یا پوکی استخوان را کاهش نمیدهند. اگر در مورد مصرف کلسیم خود نگران هستید، بهتر است روی منابع غذایی کلسیمدار مانند ماست پرچرب، ساردین، لوبیا و دانهها تمرکز کنید.
۱۳- مکملهای فیبر جایگزین خوبی برای غذاهای پرفیبر هستند
بسیاری از مردم با دریافت فیبر غذایی کافی مشکل دارند، به همین دلیل است که مکملهای فیبر بسیار محبوب هستند. اگرچه مکملهای فیبر میتوانند با بهبود حرکات روده و کنترل قند خون برای سلامتی مفید باشند، اما نباید جایگزین غذای واقعی شوند.
غذاهای کامل با فیبر بالا مانند سبزیجات، لوبیاها و میوهها حاوی مواد مغذی و ترکیبات گیاهی هستند که همگی با هم برای ارتقای سلامت شما کار میکنند و نمیتوان آنها را با مکملهای فیبر جایگزین کرد.
۱۴- همه اسموتیها و آبمیوهها سالم هستند
برخی از آب میوهها و اسموتیها بسیار مغذی هستند. مثلا یک اسموتی غنی از مواد مغذی یا آبمیوه تازه تهیه شده که عمدتا از سبزیجات غیر نشاستهای تشکیل شده است، میتواند راهی عالی برای افزایش مصرف ویتامین، مواد معدنی و آنتیاکسیدان باشد.
با این حال، اکثر آبمیوهها و اسموتیهایی موجود در فروشگاهها، سرشار از شکر و کالری هستند و هنگامی که بیش از حد مصرف شوند، میتوانند باعث افزایش وزن و سایر مشکلات سلامتی مانند پوسیدگی دندان و اختلال در تنظیم قند خون شوند.
۱۵- پروبیوتیکها برای همه به یک اندازه مفید هستند
پروبیوتیکها از محبوبترین مکملهای غذایی موجود در بازار هستند. با این حال، پزشکان معمولا آنها را بیش از حد تجویز میکردند. تحقیقات نشان داده که همه افراد ممکن است به یک میزان از مصرف پروبیوتیکها سود نبرند. نه تنها سیستم گوارشی برخی افراد در برابر کلونیزاسیون پروبیوتیک مقاوم است، بلکه معرفی پروبیوتیکها از طریق مکملها ممکن است منجر به تغییرات منفی در باکتریهای روده آنها شود.
به علاوه، رشد بیش از حد باکتریها در روده کوچک مرتبط با استفاده از پروبیوتیک میتواند منجر به نفخ معده و سایر عوارض جانبی شود. از طرفی درمان پروبیوتیکی پس از یک دوره آنتیبیوتیکی ممکن است بازسازی طبیعی باکتریهای طبیعی روده را به تاخیر بیندازد.
به جای اینکه پروبیوتیکها به عنوان یک مکمل برای همه تجویز شوند، باید بیشتر شخصیسازی شوند و تنها زمانی مورد استفاده قرار گیرند که مزایای درمانی احتمالی داشته باشند.
۱۶- کاهش وزن آسان است
فریب تصاویر دراماتیک قبل و بعد که توسط شرکتهای مکمل استفاده میشود و داستانهای کاهش وزن سریع را که بدون هیچ تلاشی به دست آمدهاند را نخورید. برخی افراد این باور غلط در رژیم غذایی را دارند.
اما کاهش وزن آسان نیست و نیاز به ثبات، عشق به خود، سختکوشی و صبر دارد. به علاوه ژنتیک و عوامل دیگر کاهش وزن را برای برخی بسیار دشوارتر از دیگران میکند. اگر در تلاش برای کاهش وزن هستید، تنها نیستید. بهترین کار این است که یک الگوی غذایی مغذی و صحیح و فعالیت پایداری را پیدا کنید که برایتان مفید باشد.
۱۷- شمردن کالری برای کاهش وزن ضروری است
نیازی نیست برای کاهش وزن روی کالری دریافتی خود وسواس داشته باشید و میزان کالری هر لقمه غذایی را که در دهانتان میگذارید، اندازهگیری کنید. اگرچه این کار تا حدی میتواند ابزار مفیدی برای از دست دادن چربی اضافی بدن باشد، اما برای همه مناسب نیست. علاوه بر این، مشغول شدن بیش از حد به اندازهگیری کالری، معمولا با افزایش خطر تمایل به خوردن همراه است.
۱۸- غذاهای با کلسترول بالا ناسالم هستند
در حالی که برخی افراد بیش از دیگران نسبت به کلسترول غذایی حساستر هستند، اما به طور کلی، غذاهای غنی از مواد مغذی و کلسترول را میتوان در یک رژیم غذایی سالم گنجاند. در واقع، گنجاندن غذاهای غنی از کلسترول و مغذی مانند تخم مرغ و ماست پرچرب در رژیم غذایی شما ممکن است با افزایش احساس سیری و تامین مواد مغذی مهمی که سایر غذاها فاقد آن هستند، سلامتی را تقویت کند.
۱۹- اختلالات خوردن فقط زنان را درگیر میکند
بسیاری از مردم تصور میکنند که اختلالات خوردن و تمایلات غذایی نامنظم فقط بر زنان تأثیر میگذارد. در واقع، مردان نوجوان و بزرگسال نیز در معرض همین خطر هستند. بیش از ۳۰ درصد از مردان نوجوان در ایالات متحده درگیر احساس نارضایتی از بدن و استفاده از روشهای ناسالم برای رسیدن به تیپ بدنی ایدهآل هستند.
توجه به این نکته مهم است که اختلالات خوردن در مردان به طور متفاوتی نسبت به زنان ظاهر میشود که این موضوع نیاز به درمانهای اختلال خوردن مردان را برجستهتر میکند.
۲۰- کربوهیدراتها باعث افزایش وزن میشوند
همانطور که چربی به عنوان عامل افزایش وزن و بیماری قلبی شناخته میشود، بسیاری افراد بر اساس یک باور غلط در رژیم غذایی از مصرف کربوهیدراتها به دلیل ترس از اینکه مصرف این درشت مغذی باعث چاقی، دیابت و سایر اثرات نامطلوب سلامتی میشود، اجتناب میکنند.
در حقیقت، خوردن مقدار متوسطی از کربوهیدراتهای مغذی که سرشار از فیبر، ویتامینها و مواد معدنی هستند مانند سبزیجات ریشهدار نشاستهای، غلات و حبوبات برای سلامتی مفید خواهد بود.
البته الگوهای غذایی حاوی ترکیب متعادلی از کربوهیدراتهای فیبر بالا و عمدتا ترکیبی از چربیهای سالم و پروتئینها هستند که مثلا در رژیمهای مدیترانهای رعایت شدهاند. این رژیم با کاهش خطر چاقی، دیابت، برخی سرطانها و بیماریهای قلبی مرتبط است.
با این حال، غذاهای غنی از کربوهیدرات مثل کیک، کلوچه، نوشیدنیهای شیرین و نان سفید باید محدود شوند، زیرا این غذاها میتوانند افزایش وزن و خطر بیماری را در صورت مصرف زیاد افزایش دهند.
بیشتر بخوانید: خطرناک ترین رژیم های لاغری در سال ۲۰۲۱
سوالات متداول
آیا صبحانه مهمترین وعده غذایی روزانه است؟
برای زنان باردار، کسانی که بیماریها و مشکلات خاص سلامتی دارند، کودکان و نوجوانان در حال رشد، خوردن صبحانه ضروری است. اما اگر سالم هستید ولی به خوردن صبحانه پایبند نیستید، لازم نیست در افزودن آن به رژیم غذایی اصرار کنید.
آیا کاهش کالری باعث کاهش وزن میشود؟
در حالت کلی بله، ولی اگر برخی بیماریها مثل کم کاری تیروئید، وراثت، بیماریهای مربوط به سازگاری متابولیک و … دارید ممکن است کاهش کالری وزن شما را کم نکند. همچنین یک رژیم کم کالری در طولانیمدت اثرات نامطلوبی را بر سلامت دارد.
منبع: healthline